Όλα άρχισαν την 3η Νοεμβρίου. Ύστερα από διαμαρτυρίες των φοιτητών, καθηγητές της Θεολογικής Σχολής συνέταξαν υπόμνημα προς την Ιερά Σύνοδο ζητώντας από αυτήν να αντιδράσει για παράβαση συνοδικών αποφάσεων, οι οποίες απαγόρευαν τη μετάφραση του Ευαγγελίου.
Την 5η Νοεμβρίου φοιτητές όλων των πανεπιστημιακών σχολών έκαναν μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας στα Προπύλαια για το ίδιο ζήτημα και επέδωσαν διάβημα στο υπουργείο Παιδείας και Εκκλησιαστικών. Ο τότε πρωθυπουργός Γ. Θεοτόκης, θορυβημένος από τις εξελίξεις, κάλεσε τον αρμόδιο υπουργό Στάη και του έδωσε εντολή να συστήσει στην Ιερά Σύνοδο την όσο το δυνατόν ταχύτερη έκδοση της απόφασής της επί του υπομνήματος της Θεολογικής Σχολής.
Από το πρωί της 6ης Νοεμβρίου όλο το Πανεπιστήμιο ήταν επί ποδός. Οι παραδόσεις των καθηγητών διακόπηκαν και οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν αρχικά στα Προπύλαια και στη συνέχεια έκαναν διαδήλωση στα γραφεία των εφημερίδων « Ακροπόλεως» (στην οδό Σοφοκλέους) και «Άστεως» (στην οδό Φιλελλήνων), οι οποίες είχαν γράψει επικριτικά σχόλια για τις φοιτητικές κινητοποιήσεις (εφημερίδες ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 7ης Νοεμβρίου 1901 και ΣΚΡΙΠ, φύλλα της 7ης Νοεμβρίου 1901 και της 27ης Φεβρουαρίου 1911).
Η κυβέρνηση είχε θορυβηθεί από το γεγονός ότι στη συντριπτική του πλειοψηφία ο αθηναϊκός λαός συμπαραστεκόταν στις διαδηλώσεις των φοιτητών, οι οποίοι απαιτούσαν την άμεση απόσυρση των μεταφράσεων του Ευαγγελίου στη δημοτική. Μάλιστα είχε προγραμματιστεί από τους φοιτητές και από διάφορες συντεχνίες εργαζομένων της πρωτεύουσας συλλαλητήριο την 8η Νοεμβρίου. Υπήρχε λοιπόν κίνδυνος να γίνουν μεγάλης έκτασης επεισόδια. Γι’ αυτό σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου το απόγευμα της 7ης Νοεμβρίου ο πρωθυπουργός τόνισε την ανάγκη να ενισχυθούν οι στρατιωτικές μονάδες της πόλης. Δόθηκε λοιπόν διαταγή στον Αρχηγό του Στόλου και στο Διευθυντή του Ναυστάθμου να στείλουν στον Πειραιά άγημα 600 ανδρών. Συγχρόνως αποφασίστηκε να υποβληθεί στο βασιλιά διάταγμα για κλείσιμο του Πανεπιστημίου επί ένα ολόκληρο χρόνο.
Την 8η Νοεμβρίου η Αθήνα παρουσίαζε εικόνα στρατοκρατούμενης πόλης. Στα κεντρικά σημεία της είχαν παραταχθεί ίλες ιππικού, μονάδες πεζικού, ναύτες και αστυνομικές δυνάμεις. Στις 2:30μ.μ. πλήθος φοιτητών είχε προσυγκεντρωθεί στα Προπύλαια, ενώ χιλιάδες εργαζόμενοι, μέλη των συντεχνιών, βρίσκονταν ήδη στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, όπου θα γινόταν το συλλαλητήριο (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 28ης Φεβρουαρίου 1911).
Μετά την εκφώνηση λόγων και την ανάγνωση του συνταχθέντος ψηφίσματος, με το οποίο ζητούνταν ο αφορισμός από την Ιερά Σύνοδο όσων βεβήλωσαν το κείμενο του Ευαγγελίου, οι περισσότεροι από τους συγκεντρωμένους διαλύθηκαν. Οι φοιτητές όμως γύρισαν στο Πανεπιστήμιο. Κάποιος πρότεινε να κατευθυνθούν προς το μητροπολιτικό μέγαρο, για να αποδοκιμάσουν το Μητροπολίτη Αθηνών Προκόπιο για τη στάση που είχε τηρήσει ως τότε στο ζήτημα της μετάφρασης του Ευαγγελίου. Η πρόταση έγινε αποδεκτή. Οι στρατιωτικές δυνάμεις προσπάθησαν να εμποδίσουν τη φοιτητική πορεία πυροβολώντας στον αέρα. Τα πνεύματα οξύνθηκαν και οι φοιτητές απάντησαν με λιθοβολισμό. Σε λίγο η οδός Κοραή και η οδός Σταδίου έδιναν την εικόνα πραγματικού πεδίου μάχης με την ανταλλαγή πυροβολισμών «ένθεν κακείθεν». Τη στιγμή εκείνη εμφανίστηκε η πρωθυπουργική άμαξα. Ο πρωθυπουργός Γ. Θεοτόκης επέστρεφε στο σπίτι του (στην οδό Πανεπιστημίου). Μόλις έγινε αντιληπτός από το πλήθος, αποδοκιμάστηκε. Πολλοί μάλιστα από τους διαδηλωτές άρχισαν να τον λιθοβολούν, ενώ ορισμένοι να τον πυροβολούν. Οι αστυνομικοί που βρίσκονταν στην είσοδο του σπιτιού του απάντησαν στους πυροβολισμούς. Μετά τη λήξη των συγκρούσεων γενικό πένθος επικρατούσε στην πόλη. « Οκτώ ήσαν οι φονευθέντες πολίται, τριάκοντα δε οι τραυματίαι» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 1ης Μαρτίου 1911). Απειλούνταν μεγαλύτερο αιματοκύλισμα την επόμενη ημέρα κατά την κηδεία των θυμάτων.
Στο σπίτι του πρωθυπουργού Γ. Θεοτόκη συγκλήθηκε εκτάκτως το υπουργικό συμβούλιο με σκοπό τη λήψη μέτρων, ώστε να αποτραπεί η γενίκευση της εξέγερσης. Ο υπουργός Εκκλησιαστικών και Παιδείας Στάης υποστήριξε ότι για τον εξευμενισμό της κοινής γνώμης ήταν επιβεβλημένη η παραίτηση από το μητροπολιτικό θρόνο του Προκοπίου, τον οποίο ο κόσμος θεωρούσε ως τον κύριο υπεύθυνο για τη μετάφραση του Ευαγγελίου (αυτή που έγινε το 1898). Ο πρωθυπουργός συναίνεσε, αλλά εξέφρασε την αμφιβολία του για την πρόθεση του Μητροπολίτη να παραιτηθεί.
Ο Στάης μετά τη λήξη του υπουργικού συμβουλίου πήγε στα ανάκτορα, όπου έγινε δεκτός από το βασιλιά. Ο Γεώργιος Α΄ ήταν ταραγμένος λόγω των δραματικών γεγονότων. Μεταξύ άλλων είπε στον υπουργό Παιδείας : «Πρέπει τάχιστα και πειστικώς να δηλωθή εις τον λαόν ότι του λοιπού θα απαγορευθή πάσα μετάφρασις του Ευαγγελίου και ότι θα κατασχεθούν όλα τα αντίτυπα, τα οποία τώρα τυχόν κυκλοφορούν. Όλα αυτά βεβαίως δεν θα συνέβαιναν, εάν η Ιερά Σύνοδος απηγόρευεν εγκαίρως τας μεταφράσεις». Ο Στάης του απάντησε: «Εις το σημείον εις το οποίον έφθασαν τα πράγματα, η κυβέρνησις θα αναγκασθή πολύ ταχέως να παραιτηθή. Αλλά προ αυτής, χάριν της ησυχίας του τόπου πρέπει να παραιτηθή ο Μητροπολίτης» (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 1ης Μαρτίου 1911). Και ο βασιλιάς συμφώνησε.
Πλησίαζαν μεσάνυχτα της 8ης προς την 9η Νοεμβρίου. Η άμαξα του υπουργού Παιδείας έμπαινε στην οδό, όπου βρισκόταν το μητροπολιτικό μέγαρο. Μπροστά σ’ αυτό ήταν παραταγμένες ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις. Ανέβηκε επάνω και ζήτησε τον Μητροπολίτη. Εκείνος κοιμόταν. Ζήτησε να τον ξυπνήσουν αμέσως. Ύστερα από λίγο του εξήγησε ότι θα έπρεπε να παραιτηθεί. Ο Προκόπιος αρχικά αρνήθηκε. Ο Στάης του είπε ότι και το δικό του συμφέρον επέβαλε την παραίτησή του, γιατί κινδύνευε η ζωή του. Πράγματι, η Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών είχε ανακοινώσει στον πρωθυπουργό ότι, σύμφωνα με πληροφορίες της, σχεδιαζόταν επίθεση φοιτητών στο μητροπολιτικό μέγαρο (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 2ας Μαρτίου 1911). Έτσι κάμφθηκαν οι αντιρρήσεις του Προκόπιου. Πριν παραιτηθεί όμως, εξέφρασε τη βούληση να συναντηθεί και να συζητήσει με το βασιλιά. Ο Στάης συμφώνησε. Ξεκίνησαν λοιπόν με την άμαξα του υπουργού για τα ανάκτορα. Πέρασαν από την οδό Πανεπιστημίου και πήραν και τον πρωθυπουργό. Ύστερα από λίγο συναντήθηκαν με το Γεώργιο Α΄. Εκεί ο Προκόπιος υπέβαλε την παραίτησή του για λόγους υγείας (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, φύλλο της 3ης Μαρτίου 1911).
Οι πολιτικές εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Η κυβέρνηση, υπό την πίεση των κομμάτων της αντιπολίτευσης, αρχικά ζήτησε από τη Βουλή ψήφο εμπιστοσύνης. Την έλαβε, αλλά ο πρωθυπουργός θεώρησε σκόπιμο να παραιτηθεί με το επιχείρημα ότι δεν μπορούσε να παραμένει στην εξουσία τη στιγμή που είχε διαταχθεί δικαστική έρευνα για τους υπεύθυνους της «σφαγής» της 8ης Νοεμβρίου 1901. Η αντιπολίτευση θα τον κατηγορούσε για συσκότιση της αλήθειας.
Η λύση που δόθηκε από το βασιλιά μετά την παραίτηση του Γ. Θεοτόκη την 11η Νοεμβρίου υπήρξε αντισυνταγματική. Κλήθηκε στα ανάκτορα, για να λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, ο οποίος ηγούνταν στη Βουλή ομάδας 14 βουλευτών, και όχι ο αρχηγός της μείζονος αντιπολίτευσης Θ. Δηλιγιάννης (το κόμμα του είχε 49 βουλευτές). Η νέα κυβέρνηση, που στηριζόταν και στις ψήφους των βουλευτών του κόμματος του Γ. Θεοτόκη, παρέμεινε στην εξουσία σχεδόν ένα χρόνο.
Ο Γιάννης Κορδάτος, που ερεύνησε διεξοδικά το θέμα των «Ευαγγελικών», αποκάλυψε ότι πίσω από τα δραματικά γεγονότα των Αθηνών ήταν ξενικός δάκτυλος. Το 1901 ο γερμανικός ιμπεριαλισμός βρισκόταν στο απόγειό του προς ανατολάς, ενώ η διπλωματική γαλλο – ρωσική προσέγγιση έθετε τις βάσεις της μετέπειτα «Αντάντ». Στον ελληνικό χώρο οι αντιθέσεις Γερμανίας και Γαλλο – Ρώσων άρχισαν να παίρνουν έντονη μορφή. Τη γερμανική προώθηση στην Ελλάδα ευνοούσε η Σοφία, αδελφή του Γερμανού Κάιζερ και σύζυγος του διαδόχου Κωνσταντίνου, ενώ η βασίλισσα Όλγα, αδελφή του Ρώσου τσάρου, εργαζόταν πυρετωδώς υπέρ της ρωσικής πολιτικής.
Η γερμανική διπλωματία, λοιπόν, διαθέτοντας τεράστια ποσά εξαγόρασε μια σημαντική μερίδα του ελληνικού Τύπου της εποχής, που διατάχτηκε να επιτεθεί κατά της μετάφρασης του Ευαγγελίου, προκειμένου να μειωθεί το κύρος της βασίλισσας Όλγας, η οποία είχε την πρωτοβουλία της αρχικής μετάφρασης, και παράλληλα να κατασυκοφαντηθεί και η ρωσική πολιτική, ότι δήθεν επιδίωκε την αλλοτρίωση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων και των χριστιανικών δογματικών τους παραδόσεων. Στα πλαίσια της γερμανικής αυτής προπαγάνδας διαδιδόταν ότι η έκδοση του μεταφρασμένου Ευαγγελίου είχε γίνει με «ρωσικά ρούβλια» (Τάσου Βουρνά, Η Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας, εκδόσεις αδελφών Τολίδη, Αθήνα, σ.σ. 568 – 569). Η άποψη του Γ. Κορδάτου επιβεβαιώνεται και από τα συνθήματα που φώναζαν οι διαδηλωτές τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου του 1901: «Κάτω οι Σλάβοι», «Κάτω τα ρούβλια», «Κάτω οι Πανσλαβιστές», «Κάτω η Πανσλαβιστική Εταιρεία», «Ζήτω η πριγκίπισσα Σοφία» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 7ης Νοεμβρίου 1901).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου