Η Χαραυγή της Δημοκρατίας
Βρισκόμαστε στην Αττική τον 8ον π. Χ αιώνα. Δύο τάξεις αντιμάχονται αλλήλων στην Αθήνα: Η τάξη των εχόντων και η τάξη των αποστερημένων. Οι πρώτοι έχουν στην κατοχή τους τα μεγάλα κτήματα, οι δεύτεροι που είναι οι περισσότεροι δεν ορίζουν παρά ολίγη γη και την προσωπική τους εργασία. Τον 8ον και 7ον αιώνα αρχίζουν κοινωνικές συγκρούσεις πρώτα στην Ιωνία και μετά και στη λοιπή Ελλάδα. Σε αυτές οι φτωχοί αγωνίζονται να αποσπάσουν νόμους για να ελαφρύνουν τη δουλεία τους. Αυτή η πρώτη διαμάχη με τους δούλους αποτελεί το θολό πρόπλασμα της πρώτης δημοκρατίας. Θα την ονομάζαμε περίοδο των πόνων του «τοκετού» για να γεννηθεί η δημοκρατία. Κάποιοι την είπαν χαραυγή πριν την ανατολή της δημοκρατίας.
Ως τότε το «Άστυ»(Πόλη} αποτελείτο από δύο τάξεις: Τους «Ευγενείς» και το Λαό. Οι πρώτοι ήταν απόγονοι των παλαιών πλούσιων οικογενειών (φρατρίες) που κατείχαν τη γη. Ο λαός δούλευε στα κτήματα των πλουσίων ή ήταν μικροέμποροι, τεχνίτες, μικροκαλλιεργητές, ναυτικοί κ.α. Οι Ευπατρίδες ασκούσαν όλα τα υψηλά καθήκοντα της Πολιτείας και μόνο από τις τάξεις τους γίνονταν βασιλείς της πόλης. Το λαό θέριζε η πείνα την Άνοιξη που τελείωναν οι προμήθειες. Όλα τα κατείχαν οι Ευγενείς διότι αυτοί κατείχαν τη γη που προσφέρει τα πάντα. Οι Ευγενείς κατείχαν και τα όπλα και ήταν οι μόνοι που εκπαιδεύονταν σε αυτά.
Η ανακάλυψη του νομίσματος στην Ελληνική αποικία στην Λυδία και η κοπή του από όλες τις Ελληνικές πόλεις θα επιταχύνει τις εξελίξεις υπέρ του λαού και θ’ αλλάξει τους κοινωνικούς συσχετισμούς . Η εφαρμογή της Χρηματιστικής αρχικά ευνόησε τους ευγενείς που κατείχαν τον πλούτο αλλά αργότερα έφερε στην επιφάνεια τους εμπόρους, ναυτικούς και τεχνίτες οι οποίοι πλούτισαν με το χρήμα και προκάλεσαν την ηγεμονία των Ευγενών. (Αυτό μπορεί και σήμερα να συμβεί με τους λιγότερο πλουσίους που είναι και οι περισσότεροι προκειμένου μαζί με τον λαό να απαιτήσουν από την ολιγαρχία του πλούτου περιορισμό της δυνάμεως τους. Διότι οι λιγότερο πλούσιοι κατ’ ουσίαν οφείλουν τον πλούτο τους στους ολιγάρχες και όποια ώρα θέλουν μπορούν να τους τον αφαιρέσουν μέσω του χρηματιστηρίου ή και μέσω της πολιτικής εξουσίας με αντίξοους νόμους. Συνεπώς όλες οι τάξεις έχουν συμφέρον να ψαλιδίσουν τα προνόμια της ολιγαρχίας)
Αρχικά η κοπή του χρήματος αύξησε τον πλούτο των γαιοκτημόνων οι οποίοι επένδυαν το πλεόνασμα τους σε χρήμα και αυτό μπορούσαν να το αποταμιεύουν –σε αντίθεση με τα προϊόντα τους που ήταν φθαρτά με το χρόνο- και να το δανείζουν στους πληβείους με υψηλό τόκο. Με το χρήμα και την χρηματιστική οι μεγάλοι γαιοκτήμονες και ευγενείς κατόρθωσαν να οικειοποιηθούν το σύνολο της Αττικής γης με εξαίρεσε ορισμένα ακραία και άγονα κομμάτια γης στα οποία αγωνίζονταν οι μικροκαλλιεργητές να ζήσουν τις οικογένειες τους. Καλή ή κακή η σοδειά πάντα τα πέντε έκτα (5/6) πάνε στον αφέντη και μένει το ένα έκτο (1/6) στον μικροκαλλιεργητή να περάσει τη χρονιά. Όμως την άνοιξη όλοι πεινούσαν και ζητούσαν δανεικά θέτοντας τους εαυτούς τους σκλάβους, τα παιδιά τους ακόμη και τις γυναίκες τους προς πώληση υπέρ του δανειστού ευγενούς. Έτσι οι Ευγενείς προοδευτικά και σταθερά μετέτρεψαν τον λαό της Αττικής σε δούλους. Τη γη τους την είχαν υποθηκεύσει για χρέη ουσιαστικά αγύριστα διότι ουδείς των φτωχών είχε πρόσβαση στον πλούτο. Θα καταντούσε λοιπόν η Αθήνα σαν τη Σπάρτη με δύο τάξεις: Ευγενείς και δούλους; Η αγανάκτηση του λαού επί έναν αιώνα έγινε εκρηκτική.
Το νόμισμα δημιουργός της μεσαίας τάξεως. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού», εκτός από τους ευγενείς το νόμισμα ευνόησε και άλλες τάξεις που άρχισαν να εμπορεύονται με τις αποικίες, εξάγοντας τα Αττικά προϊόντα. Ήταν οι τεχνίτες, οι ναυτικοί και οι έμποροι που απέκτησαν μεγάλο πλούτο. Η πρώτη τάξη που ελευθερώθηκε και άρχισε να αποκτά πλούτο ήταν οι αγγειοπλάστες οι οποίοι έφτιαχναν τα περίφημα αγγεία και Αττικά πιθάρια αποθηκεύσεως λαδιού, κρασιού και άλλων προϊόντων. Παράλληλα άρχισε και η εξαγωγή τους σε όλα τον τότε γνωστό Ελληνικό κόσμο της Μεσογείου ακόμη και στον Εύξεινο Πόντο.
Οι αγρότες ήταν η πιο καταπιεσμένη και εκρηκτική μάζα ενάντια στην τάξη των Ευγενών. Οι έμποροι ήταν μετριοπαθείς και δεν είχαν επαναστατική ορμή. Αλλά συν τω χρόνω και οι έμποροι, τεχνίτες και ναυτικοί δεν ανέχονταν να λαμβάνονται οι αποφάσεις που τους αφορούσαν από τους Ευγενείς. Έτσι ήρθαν σε συμφωνία με το λαό. Όλοι θέλουν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Συντελεστής της επιτυχίας του αγώνα για την εξασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων υπήρξε η συνένωση των δύο τάξεων ήτοι των εμπόρων, βιοτεχνών και ναυτικών με τον ακτήμονα και επαναστατημένο λαό (μικροκτηματίες και εργάτες γης).
Ο Σόλων υποδείχθηκε το 594 π. Χ ως νομοθέτης και μεταρρυθμιστής
Τελικά από την σύγκρουση των δύο μερίδων κατέληξαν σε ένα συμβιβασμό: Συμφώνησαν να υποδείξουν ένα διαιτητή επιφορτισμένο να προβεί σε ευρεία οικονομική, κοινωνική και πολιτική μεταρρύθμιση. Ο άνθρωπος που διάλεξαν οι δυσαρεστημένοι ήταν ο Σόλων για την ικανότητα και την τιμιότητα του, ενώ οι αριστοκράτες διότι ήταν άνθρωπος από τη δική τους κάστα. Όμως ο Σόλων απεδείχθη ότι δεν ήταν άνθρωπος της κάστας αλλά ένας Αθηναίος πολίτης. Πήρε μέτρα πολύ τολμηρά για την εποχή του, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά. (Παρόμοια μέτρα τόλμησε να πάρει ο τέως Γ.Γ του ΚΚΣΕ Μιχαήλ Γκορμπατσόφ με την «Περεστρόικα» ( Αναδιάρθρωση) και την «Γκλάσνοτ» (Ειλικρίνεια) αλλά απέτυχε παταγωδώς με αποτέλεσμα την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.)
Πρώτη μεταρρύθμιση
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΓΗΣ.
Τούτο σημαίνει χωρίς όρους αποδέσμευση της γης από όλα τα «ορόσημα»(πλάκες) που βρίσκονταν στους αγρούς και δήλωναν τη δουλεία της γης που κρατούσαν στα χέρια τους οι «Ευγενείς» Όλα τα κτήματα αποδεσμεύτηκαν και αποδόθηκαν στους οφειλέτες που είχαν καταντήσει κολίγοι ή δούλοι.
Δεύτερη Μεταρρύθμιση
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ.
Αυτοί οι αναξιόχρεοι οφειλέτες ή δούλοι ξαναβρίσκουν μαζί με τη γη τους και την Ελευθερία τους. Ακόμη και αυτοί που είχαν πουληθεί στο εξωτερικό αναζητήθηκαν, εξαγοράστηκαν και απελευθερώθηκαν από το κράτος με χρήματα του κράτους και ξαναπήραν τα κτήματα τους.
Τρίτη Μεταρρύθμιση
ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ
Η πιο τολμηρή μεταρρύθμιση ήταν αυτή. Συμπλήρωσε με νόμο την κατάργηση της δουλείας και τη ΜΗ επιστροφή της στο μέλλον. Έτσι ο Σόλων κατάργησε οριστικά και δια παντός τη δουλεία και τα χρέη των δούλων. Με το νόμο αυτό απαγόρευσε το δανεισμό με υποθήκη τα πρόσωπα. Ο νόμος αυτός έγινε ο ακρογωνιαίος νόμος του Αττικού Δικαίου που ως τότε καμιά άλλη Ελληνική πόλη δεν είχε τολμήσει.
ΙΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Έκανε και μικρότερης σημασίας μεταρρυθμίσεις. Με αυτές ψαλίδισε την ως τότε χωρίς αντίβαρο ισχύ των Ευγενών. Ο Σόλων υποχρέωνε τους ευγενείς να μοιράζουν την πατρική περιουσία μεταξύ των κληρονόμων όταν θα πέθαινε ο πατέρας. Το μέτρο αυτό αδυνάτιζε την δύναμη της κτηματικής αριστοκρατίας. Επίσης επέτρεψε σε περίπτωση που δεν υπάρχει κληρονόμος να μεταβιβάζεται η περιουσία σε πρόσωπα έξω από το «γένος» των Ευγενών. Τούτο ήταν χτύπημα εναντίον του παλαιού οικογενειακού δικαίου. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις έδωσαν ζωή στην αθηναϊκή κοινωνία που βρισκόταν ήδη στο στάδιο αναπτύξεως. Άλλοι νόμοι δίνουν τολμηρές ελευθερίες στο άτομο περιορίζοντας την πατρική εξουσία, σε μεγάλο βαθμό για την εποχή εκείνη. Δεν είναι μικρό πράγμα το να απαγορεύσει στον πατέρα να εκθέτει το νεογέννητο παιδί του. Ήταν αδιανόητο για την εποχή εκείνη. Από την ημέρα που ο πατέρας δήλωνε τη γέννηση του παιδιού έπαυε να έχει κάθε δικαίωμα ζωής ή θανάτου επάνω του. Δεν του επιτρεπόταν να πουλήσει την κόρη του παρά μόνο σε περίπτωση αποδεδειγμένης κακής διαγωγής, ούτε να διώξει το γιό του χωρίς σοβαρούς λόγους. Ο γιός μετά την ενηλικίωση του γινόταν για το κράτος ίσος με τον πατέρα.
Τον Σόλωνα χαρακτηρίζει η δικαιοσύνη διότι φρόντισε και για τις δύο παρατάξεις. Τους Ευγενείς προστάτευσε από τις υπέρμετρες διεκδικήσεις των ορεσίβιων πληθυσμών που είχαν έλθει στην Αττική. Γράφει επ’ αυτού: (Ακόμη και σήμερα υπάρχουν κράτη και λαοί που δεν έχουν επιτύχει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που έδωσε ο Σόλωνας στους Αθηναίους πολίτες. Στερούνται την Ισηγορία (να ομιλούν ελεύθερα) Ισονομία (να είναι ίσοι έναντι του νόμου) και Ισοπολιτεία (να έχουν ίσια πολιτικά δικαιώματα). Αν εξετάσουμε τα δικαιώματα των γυναικών στην Ανατολή η γυναίκα ζει σε πραγματική δουλεία)
Θα γράψει ο Σόλων: «Στάθηκα ορθός προστατεύοντας με τη γερή μου ασπίδα μια το ένα και μια το άλλο μέρος και ούτε το ένα ούτε το άλλο δέχθηκαν άνομα να νικήσουν» (Αν υπήρχε σήμερα ηγέτης της χώρας ένας Σόλων θα είχε προστατεύσει με την ασπίδα του την Μακεδονία, δεν θα είχε δεχθεί τα Μνημόνια και ασφαλώς δεν θα δεχόταν μοιρασιά του Ελληνικού Αιγαίου. Ακόμη δεν θα νομοθετούσε υπέρ του γάμου και της υιοθεσίας από τους ΛΟΑΤΚΙ, πράξη που θίγει την αξιοπρέπεια της πλειονότητας των πολιτών). Ο Σόλων γράφει ακόμη: «Έφτιαξα νόμους ακριβοδίκαιους για το φτωχό και για τον πλούσιο και όρισα για τον καθένα τους ίσια δικαιώματα…. Και αν δεν είχα ενδώσει σε όσα εύχονταν οι εχθροί του λαού (οι λαοπλάνοι) ..η πολιτεία θα θρηνούσε όχι και λίγους άνδρες. Γι’ αυτό τη δύναμη μου όλη μάζεψα και στράφηκα από όλες τις μεριές σαν λύκος που τον ζώνουν το κοπάδι τα σκυλιά»)
(12/9/23)
Αμφικτύων
* Αμφικτύων είναι ο Υποστράτηγος ε.α Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης
Συγγραφεύς, Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
amphiktyon@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου