Ας πάρουμε λίγο τα πράγματα από την αρχή. Το άρθρο αυτό κατ’ αρχάς, είναι μεγάλο, περιέχει εκτενές ρεπορτάζ για όλες εκείνες τις προσωπικότητες που έλαμψαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας, καθώς και το πώς και πόσο συνέβαλε σε αυτό η Ορθόδοξη Εκκλησία.
Πρώτα από όλα ας πούμε δύο λόγια για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό.
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός είναι ιδεολογικό, φιλολογικό, γλωσσικό και φιλοσοφικό ρεύμα που, κατά μια άποψη, επιχείρησε να μεταφέρει τις ιδέες και τις αξίες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, του οποίου και αποτελεί παρακλάδι, στον χώρο που ζούσαν άνθρωποι ελληνικής εθνικής συνειδήσεως ορθόδοξου γένους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κατά τον Κωνσταντίνο Δημαρά, ο οποίος εισήγαγε και τον όρο «Ν. Διαφωτισμός», αυτός αποτελεί γηγενές και ενδογενές φαινόμενο του ελληνισμού που συναντιέται με τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και επηρεάζεται από αυτόν χωρίς όμως η αρχική του δυναμική να πάψει να είναι εγχώρια. Κατ’ άλλη άποψη ο ελληνικός διαφωτισμός έχει τις ρίζες του στον 15ο αιώνα και υπό την επιρροή του ευρωπαϊκού πνεύματος συστηματοποιεί έως τις αρχές του 19ου αιώνα την ιδέα της εθνικής ταυτότητας για τους πληθυσμούς των πάλαι ποτέ αρχαίων ελληνικών επικρατειών. Κατά τον Απ. Διαμαντή ο νεοελληνικός διαφωτισμός ήταν ένα πνευματικό κίνημα με αίτημα την παιδεία των Ελλήνων.
Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα διαμορφώθηκε μια ιστοριογραφική σχολή που μελέτησε έντονα την έννοια του Διαφωτισμού σε σχέση με την ελληνική ιστορία. Ιδρυτής αυτής της σχολής ήταν ο Κ.Θ. Δημαράς, με μια σειρά από συνεχιστές όπως οι Φίλιππος Ηλιού, Παναγιώτης Μουλάς, Άλκης Αγγέλου κ.ά. Πιστεύεται ότι η σχολή αυτή υπερεκτίμησε το ρόλο του Διαφωτισμού.
Κι ας περάσουμε τώρα κατευθείαν χωρίς σχόλια στο “κυρίως μενού”.
Κεντρική Αστική Σχολή Θεσσαλονίκης: Θεσσαλονίκη
Μεγάλη του Γένους Σχολή: Κωνσταντινούπολη
Αθωνιάδα Ακαδημία: Άγιον Όρος
Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης: Σμύρνη
Αναξαγόρειος Σχολή: Βουρλά Μικράς Ασίας
Σχολή Επιφανίου: Ιωάννινα
Μαρουτσαία Σχολή: Ιωάννινα
Σχολή Εμμανουήλ Γκιούμα: Ιωάννινα
Σχολή Καρπενησίου: Άγραφα
Σχολή Βραγγιανών: Άγραφα
Σχολή Φουρνάς: Άγραφα
Νέα Ακαδημία: Μοσχόπολη
Σχολή Ιερών Γραμμάτων: Καστοριά
Σχολή Επιφανείου: Αθήνα
Κοινό και δημόσιο σχολείο: Αθήνα
Σχολή Ντέκα: Αθήνα
Φροντιστήριο Αγίων Αναργύρων: Χίος
Σχολή Αγίου Βίκτωρος: Χίος
Μεγάλη σχολή της Χώρας: Χίος
Πατμιάδα Σχολή: Πάτμος
Ελληνομουσείο Δημητσάνας: Δημητσάνα
Ακαδημία Βουκουρεστίου: Βουκουρέστι
Ακαδημία Ιασίου: Ιάσιο
Σχολή Κυρίτζη Καστορίας: Καστοριά
Σχολή Παναγίας Ορφανών: Κυδωνίες
Ακαδημία Κυδωνιών: Κυδωνίες
Ελληνικό Σχολείο: Καστοριά
Φιλολογικό Γυμνάσιο: Σμύρνη
Ομήρειο Παρθεναγωγείο Σμύρνης: Σμύρνη
Κεντρικό Παρθεναγωγείο Σμύρνης: Σμύρνη
Γυμνάσιο Χίου: Χίος Σ
Σχολή Μηλέων: Μηλιές Πηλίου
Κοινή του Γένους σχολή: Μηλιές Πηλίου
Επιστημονικό Γυμνάσιο: Αθήνα
Καπλαναία Σχολή: Ιωάννινα
Ζωσιμαία Σχολή: Ιωάννινα
Στις περισσότερες από αυτές τις σχολές, η συμβολή της Εκκλησίας ήταν τόσο οικονομική, όσο και διδακτική – πρακτική. Οι περισσότερες από αυτές τις σχολές είχαν στο διδακτικό τους προσωπικό κατά βάση… Ιερείς!
Και τώρα ας δούμε οριμένες από τις εξαίχουσες προσωπικότητες εκείνης της εποχής.
Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης (1660 – 1736) ήταν Έλληνας κληρικός, θεολόγος, παιδαγωγός και μαθηματικός. Κατέχει διαπρεπή θέση στον πρώιμο Νεοελληνικό Διαφωτισμό κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα και είναι ο πρώτος που αντικατέστησε την αρχαΐζουσα, ως γλώσσα διδασκαλίας, με τη δημώδη και από τους πρώτους που δίδαξε νεότερα μαθηματικά.
Ο Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806), είναι ένας σημαντικός εκπρόσωπος του νεοελληνικού διαφωτισμού. Υπήρξε θαυμαστής του Βολτέρου και ο πιο θερμός υποστηρικτής του. Έγραψε πολλά επιστημονικά, φιλοσοφικά και θεολογικά συγγράμματα.
Ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ (1730-1800), ασχολήθηκε με τα παιδαγωγικά και τις φυσικές επιστήμες. Στο γλωσσικό πρόβλημα, σε ποια γλώσσα θα φωτιζόταν το έθνος, τάχθηκε υπέρ της Κοινής.
Ο Δημήτρης Καταρτζής-Φωτιάδης (1730-1800), αποτελεί μια προοδευτική προσωπικότητα που επηρεάστηκε από το γαλλικό διαφωτισμό. Οι φιλοσοφικές του αντιλήψεις βρίσκονται μέσα στο δοκίμιό του Γνώθι σαυτόν.
Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833), σημάδεψε την Ελλάδα και από μορφωτική και από πολιτική άποψη. Οι γνώσεις του και η παρουσία του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό τον κατατάσσουν ανάμεσα στους κορυφαίους φιλόλογους στον ευρωπαϊκό χώρο.
Ο Ρήγας Φεραίος (1757-1798), γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας το 1757. Σπούδασε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό όπου και αρχίζει την πολιτική του προσπάθεια. Τα έργα του Ρήγα έχουν πολιτικό, ιδεολογικό και επαναστατικό περιεχόμενο και είναι επηρεασμένος από το γαλλικό πνεύμα. Πέρα από το συγγραφικό του έργο και την πολιτική του δράση ενδιαφέρθηκε για την εκπαίδευση των Ελλήνων, γνώριζε πως μέσα από την αναγέννηση της παιδείας θα έρθει και η αναγέννηση του έθνους. Το όραμα του, είναι η απελευθέρωση των λαών της Βαλκανικής και η δημιουργία μιας ενιαίας πολιτικής ενότητας.
Ο Νεόφυτος Δούκας (1760- 20 Δεκεμβρίου 1845) υπήρξε κληρικός και λόγιος, με έντονη συγγραφική δραστηριότητα. Από τις πιο σημαντικές μορφές του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Ο Άνθιμος Γαζής (Μηλιές Πηλίου, 1758 – Σύρος, 28 Νοεμβρίου 1828) ήταν Έλληνας κληρικός, συγγραφέας, χαρτογράφος και από τους σημαντικότερους διαφωτιστές, που αγωνίστηκε για τη διάδοση των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα.
Ο Κωνσταντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων (1780-1857) ήταν Έλληνας λόγιος και εκπρόσωπος του Νεοελληνικού διαφωτισμού. 21 ετών χειροτονήθηκε Διάκονος.
Ο Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος (Κύθηρα, 1753 ή 1755 – θαλάσσια περιοχή Κύθνου ή πλησίον της Αίγινας,[2] 1830) ήταν Έλληνας λόγιος, με καταγωγή από τη Χίο, δάσκαλος του Γένους, συγγραφέας πληθώρας διδακτικών εγχειριδίων στο πνεύμα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Δάσκαλός του στη Σχολή της Σύμης ο Ιερομόναχος Γεράσιμος.
Ο Θεόφιλος Καΐρης (19 Οκτωβρίου 1784 – 13 Ιανουαρίου 1853) ήταν κορυφαίος νεοέλληνας διαφωτιστής, φιλόσοφος, διδάσκαλος του Γένους και πολιτικός. Διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα στην Άνδρο, στη Σχολή του Κάτω Κάστρου, από τον ιεροδιάκονο Ιάκωβο. Ο Γρηγόριος Κωνσταντάς (Μηλιές Πηλίου,1758 – Μηλιές Πηλίου, 1844) ήταν Έλληνας λόγιος, δάσκαλος και ιεροδιάκονος.
Ο Γρηγόριος Κωνσταντάς (Μηλιές Πηλίου,1758 – Μηλιές Πηλίου, 1844) ήταν Έλληνας λόγιος, δάσκαλος και ιεροδιάκονος.
Πέρα από την αναφορά στους πρωταγωνιστές του νεοελληνικού διαφωτισμού πρέπει να αναφερθούμε και σε μερικά κείμενα της εποχής. Η Ελληνική Νομαρχία, ο Ανώνυμος του 1789 και ο Ρωσαγγλογάλλος. Αυτά τα κείμενα έχουν πολιτικό περιεχόμενο, ασκούν κριτική στους φορείς συντηρητικών ιδεών και σε όσους αδιαφορούν για την ελευθερία του γένους και αναφέρονται στη θεωρία και τη σκέψη που πρέπει να έχουν οι Έλληνες για να οργανώσουν τον ένοπλο αγώνα τους. Εκφραστές των ιδεών του Διαφωτισμού ήταν και διάφορα περιοδικά της εποχής, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει ο Ερμής ο Λόγιος και η Φιλολογική Εταιρεία Βουκουρεστίου με την υποστήριξη της οποίας εκδόθηκε.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι η βάση στην οποία “πατούν” οι περισσότερες εκ των προσωπικοτήτων αυτών είναι η… Εκκλησία! Είτε οι ίδιοι είναι κληρικοί, είτε είναι μαθητές κληρικών.
Για να περάσουμε τώρα και σε ένα ακόμα πιο “πικάντικο” στοιχείο.
Αν και δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία η πλειοψηφία των μαθητών προέρχονταν από τα λαϊκά στρώματα. Αυτή η κατάσταση ήταν αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής πολιτικής του Οικουμενικού Πατριαρχείου η οποία καθιέρωσε τη δωρεάν φοίτηση στα σχολεία, της ενεργού υποστήριξης από τις κατά τόπους κοινότητες, στην μέριμνα των ιδρυτών (φυσικών προσώπων ή φορέων) για να δώσουν τους απαραίτητους πόρους προκειμένου να καταστήσουν δυνατή τη φοίτηση οικότροφων, στην καθιέρωση συστήματος χορήγησης υποτροφιών, χάρη στις δωρεές Ελλήνων ευεργετών, στην προτίμηση των πιο εύπορων να μορφώνουν τα παιδιά τους από οικοδιδασκάλους.
Μετά από όλα αυτά τα στοιχεία λοιπόν, όπως καταλαβαίνει και ο τελευταίος αναγνώστης αυτού του ταπεινού ρεπορτάζ – άρθρου, ελάχιστη σημασία έχει αν το “Κρυφό Σχολειό” ήταν θρύλος ή αλήθεια. Η συμβολή της Εκκλησίας στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, ήταν καταλυτικής σημασίας, όχι μόνο για την έναρξη του αγώνος (Παλαιών Πατρών Γερμανός – λάβαρο Επαναστάσεως) αλλά και για την προετοιμασία αυτού.
Και βέβαια, αντιλαμβανόμαστε όλοι πως ο αγώνας της Εκκλησίας στο πέρασμα των 4 αιώνων τουρκικής κατοχής, είναι εκείνος κατά βάση που κράτησε ζωντανό τον ίδιο τον Ελληνισμό, τη γλώσσα, την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Πρωτού λοιπόν γίνουμε ελευθέρας βοσκής υποχείρια της Ιδεολογικής Ηγεμονίας της Αριστεράς σε αυτή τη χώρα, καλό θα ήταν να διαβάζουμε και κάποια πράγματα, έτσι, για να μη μας λένε και αμόρφωτους σε τελική ανάλυση. Ο επικίνδυνος άλλωστε, είναι αυτός που όσα ξέρει, του τα έμαθαν άλλοι, κι όχι αυτός που τα έμαθε μόνος του…
Πηγή: meaculpa.gr Χρήστος Μυτιλινιός © Meaculpa.gr
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου