Δυο πασίγνωστες φράσεις. Ένα ιστορικό γεγονός. Μια ημέρα σαν σήμερα ο Ιούλιος Καίσαρας διαβαίνει τον ποταμό Ρουβίκωνα. Αναφωνεί «ο κύβος ερρίφθη» και κηρύσσει τον πόλεμο στη σύγκλητο και τον Πομπήιο.
Το πιθανότερο είναι πως κάποια στιγμή στη ζωή σας, είτε για πλάκα, είτε στα σοβαρά θα έχετε πει ή θα έχετε ακούσει μια από τις δυο φράσεις που είπε, μια ημέρα σαν σήμερα, ο Ιούλιος Καίσαρας και έμειναν στην ιστορία. «Διέβη τον Ρουβίκωνα». Τι ακριβώς σημαίνει και γιατί το έκανε ο Καίσαρας; «Ο κύβος ερρίφθη». Τι σημαίνει και γιατί το είπε ο Ιούλιος Καίσαρας. Και οι δυο αυτές φράσεις, ουσιαστικά, σήμαναν και την αρχή ενός ιδιαίτερα σκληρού εμφυλίου που έγινε στην καρδιά της Ρωμαϊκής δημοκρατίας: Τη Ρώμη.
«Διέβη τον Ρουβίκωνα»
Βρισκόμαστε περίπου 49 χρόνια πριν γεννηθεί ο Ιησούς. Στη Ρώμη υπήρχε ένας ξεκάθαρος όσο και περίεργος νόμος. Ο νόμος αυτός έλεγε πως όποιος στρατηγός ερχόταν από τον Βορρά και ήθελε να μπει στη Ρώμη θα έπρεπε να διαλύσει τον στρατό του πριν διαβεί τον ποταμό Ρουβίκωνα. Τι εστι Ρουβίκωνας; Ήταν (και είναι ακόμα και σήμερα, βέβαια) ένας ποταμός μήκους περίπου 80 χιλιομέτρων, που πηγάζει από τους πρόποδες των Κεντρικών Απέννινων και, αφού διασχίζει με κατεύθυνση νοτιοδυτική – βορειοανατολική το νότιο τμήμα της επαρχίας Εμίλια – Ρομάνια ανάμεσα στις πόλεις Ρίμινι και Τσεζένα, εκβάλλει στην Αδριατική θάλασσα, λίγο βορειότερα από το Ρίμινι.
Η λέξη «Ρουβίκωνας» προέρχεται από τον λατινικό όρο «Rubico», από το «rubicundus», που σημαίνει «κατακόκκινος», σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Πώς μπορεί ένας ποταμό να είναι κατακόκκινος; Το ποτάμι έπαιρνε αυτό το χρώμα από τον βυθό του ο οποίος ήταν στην ουσία κατακόκκινη λάσπη. Έτσι το «κατακόκκινο» έμεινε ως το όνομα του ποταμού. Ο Ρουβίκωνας, ουσιαστικά, ήταν ένα φυσικό σύνορο που χώριζε από τον βορρά, τη Ρώμη με τη Γαλατία και τις άλλες κατακτήσεις της Ρωμαϊκής δημοκρατίας.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, οι Ρωμαίοι, στην ουσία η Σύγκλητος, ήθελαν με αυτόν τον περίεργο νόμο να διατηρήσουν την ειρήνη στην καρδιά της Δημοκρατίας τους. Την Ρώμη. Για όσους παραβίαζαν, μάλιστα, το συγκεκριμένο νόμο, τους περίμενε ο θάνατος. Οι παραβάτες στρατηγοί και οι άνδρες τους εθεωρούντο ένοχοι εσχάτης προδοσίας, κάτι που επέσυρε την ποινή του θανάτου.
Στις 10 Ιανουαρίου του 49 π.Χ., ωστόσο, ο Καίσαρας έφτασε στον ποταμό με την 13η Λεγεώνα και αποφάσισε πως αυτός ο μικρός ποταμός δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στο δρόμο του προς την εξουσία. Ο μετέπειτα αυτοκράτορας, η αλήθεια είναι, πως το σκέφτηκε αρκετά αλλά τελικά διέσχισε ένοπλος τον Ρουβίκωνα και κατευθύνθηκε προς τη Ρώμη. Όταν η Σύγκλητος έμαθε πως ο Ιούλιος Καίσαρας διέβη τον Ρουβίκωνα ήξερε πως ουσιαστικά της είχε κηρύξει τον πόλεμο. Και αυτό έγινε.
Στην πρώτη φάση του πολέμου ο Καίσαρας κέρδισε τη Μάχη των Φαρσάλων τον έταιρο διεκδικητή της εξουσίας (και πρώην φίλο και σύμμαχο του) Πομπηίο, ο οποίος αναγκάστηκε να φύγει προς την Αίγυπτο όπου και δολοφονήθηκε. Ο Καίσαρας συνέχισε τον πόλεμο έναντι στον Κάτωνα τον οποίο επίσης νίκησε. Τελευταίο εμπόδιο, ο γιος του Πομπηίου. Όταν τον κέρδισε και αυτόν, και μετά από πέντε χρόνια αιματηρού εμφυλίου πολέμου, τον Φεβρουάριο του 44πΧ ο Καίσαρας ονομάστηκε «Dictator perpetuo», που σημαίνει ισόβιος δικτάτορας της Ρώμης. Βέβαια, ένα μήνα αργότερα δολοφονήθηκε μέσα στην Σύγκλητο αλλά μικρή σημασία έχει. Άλλωστε, το «ισόβιος» για τον Ιούλιο Καίσαρα... ίσχυσε στο ακέραιο!
«Ο κύβος ερρίφθη»
Σήμερα, πλέον, όταν λέμε ότι κάποιος διάβηκε τον Ρουβίκωνα, εννοούμε πως προέβη σε μια αποφασιστική ή ριψοκίνδυνη ενέργεια σε μια κρίσιμη στιγμή και χωρίς να υπάρχει επιστροφή. Ο Ιούλιος Καίσαρας, ωστόσο, εκείνη την ημέρα, δεν μας «έδωσε» μόνο μια παροιμιώδη φράση. Μας έδωσε και δεύτερη. Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, ο Καίσαρας το σκέφτηκε αρκετά πριν αποφασίσει να διασχίσει τον Ρουβίκωνα. Όταν αποφάσισε να περάσει τον ποταμό με τη λεγεώνα του, είπε την περίφημη φράση «ο κύβος ερρίφθη» (στα Λατινικά: alea jacta est).
Ο Πλούταρχος αναφέρει για το συγκεκριμένο περιστατικό: «Ἑλληνιστὶ πρὸς τοὺς παρόντας ἐκβοήσας: Ἀνερρίφθω κύβος». Την αναφέρει και ο Σουητώνιος στο έργο του “Βίος του Καίσαρος, (Suetonius, Vita Divi Iuli, 121 CE, 33). Στις ημέρες μας τη χρησιμοποιούμε όταν μετά από περίσκεψη και αμφιταλάντευση παίρνουμε μια οριστική απόφαση με πλήρη επίγνωση των συνεπειών που μπορεί να προκύψουν.
Η αλήθεια, πάντως, είναι πως από αυτή την ιστορία έχει μείνει παροιμιώδης μια ακόμα φράση. Την ημέρα που δολοφονήθηκε (με 23 μαχαιριές) ο Ιούλιος Καίσαρας, πριν αφήσει την τελευταία του πνοή είδε με μαχαίρι και τον θετό γιό του, τον Βρούτο. Λέγεται, λοιπόν, πως τα τελευταία του λόγια ήταν «και εσύ τέκνον Βρούτε»!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου