ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΠΡΟ.
Επιμέλεια διάταξης κειμένου και αναμετάδοσης αποσπασμάτων με πρόσθετα σχόλια και πληροφορίες από Αντώνη Αντωνά.
Οι Ελληνοχριστιανικές ορθόδοξες γιορτές είναι γεγονότα, που έχουν σκοπό να καθοδηγήσουν τον άνθρωπο στο μεγάλο μυστήριο της σωτηρίας και για αυτό είναι λυτρωτικές για τον πιστό. Έτσι ο χρόνος για τον άνθρωπο, που συμμετέχει σε όλες τις γιορτές της Εκκλησίας, μεταφέρει το μήνυμα της εν Χριστώ αναβάπτισης, την οποία καμία άλλη κοσμική γιορτή δεν μπορεί να προσφέρει ή να αντικαταστήσει.
Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε/ ἡ τῆςΤριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις,/ τοῦ γὰρ Γεννήτορος ἡ φωνὴ προσεμαρτύρει σοι,/ ἀγαπητὸν σε Υἱὸν/ ὀνομὰζουσα/ καὶ τὸ Πνεῦμα, ἐν εἴδει περιστερᾶς,/ ἐβεβαίου τοῦ λόγου τὸ ἀσφαλὲς./ Ὁ ἐπιφανεὶς Χριστὲ ὁ Θεὸς/ καὶ τὸν κόσμον φωτίσας, δόξα σοι.
Καθώς βαπτιζόσουν Κύριε στον Ιορδάνη (ποταμό), (μας) εφανερώθηκε η προσκύνησις της (Αγίας) Τριάδας,επειδή η φωνή του Πατέρα έδινε μαρτυρία για σένα ονομάζοντάς σε "Αγαπητό Υιό", και το (άγιο) Πνεύμα με μορφή περιστεράς εβεβαίωνε το αλάθητο του λόγου. Χριστέ, Θεέ που φανερώθηκες και που τον κόσμο φώτισες, δόξα σε σένα.
*Τα Θεοφάνεια (ή και Θεοφάνια) είναι μεγάλη ετήσια χριστιανική εορτή της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Εορτάζεται στις 6 Ιανουαρίου και είναι η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου (εορτών των Χριστουγέννων). Το όνομα προκύπτει από την φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που συνέβη σύμφωνα με τρεις σχετικές Ευαγγελικές περικοπές. Η εορτή των Θεοφανίων λέγεται επίσης και Επιφάνεια και Φώτα ή Φωτά.
Κοντάκιο Θεοφανίων
«Επεφάνης σήμερον τη οικουμένη/ και το Φως Σου Κύριε εσημειώθη εφ΄ ημάς εν επιγνώσει υμνούντας Σε/ Ήλθες εφάνης το Φως το απρόσιτον»
Κυπριακά ποιήματα απλών αυτοδίδακτων λαογράφων-θυμοσόφων Κύπριων ποιητών οι οποίοι γράφουν και τιμούν την Βάπτιση του Ιησού και τα Θεοφάνεια.
Τυχαία ενδεικτική επιλογή. Λαογραφικό.
Παρακαλώ σας δώστε μου θέλημαν ν’αρκινήσω,/ να πω τα Φωτοκάλαντα να σας τα ιστορήσω./ Τζι αν έσιετε ευχαρίστηση τζιαι θέλ’ η όρεξή σας/ τα Φωτοκάλαντα να πω στη πόρτα τη δική σας/ Μηνύματα χαρούμενα ήρταμε να σας πούμε,/ πως ο Χριστός βαφτίζεται τζιαι να σας ευχηθούμε./ Πως εν τα θεοφάνεια ανθρώπου σωτηρίαν,/ που καθαρίζουν τες ψυσιές από την αμαρτίαν. / Σήμερον ήρτεν ο Χριστός στο άγιο ποτάμι/ τζιαι ζήτησε να βαφτιστεί από τον Ιωάννην./ Θαύμα μεγάλον έγινεν απού δεν έσιει ταίριν,/ ανοίξασιν οι ουρανοί τζι εξέβην περιστέριν. / Ήτουν το Πνεύμαν τ’Αγιον για να το μαρτυρήσει/ πως εβαφτίστην ο Χριστός π’ανατολήν ως δύσην./ Δοξάζουμεν σε βασιλιά με τα θαυμάσιά σου/ τζιαι προσκυνούμεν Κύριε τα Θεοφάνειά σου. / Ακούστε το Βαγγέλιο που του Χριστού το στομαν,/ όποιος δεν εβαφτίστηκεν χάννει ψυσιήν τζιαι σώμαν./ Εις τούντο αρκοντόσπιτον που δείξαν προθυμίαν/ π’ ακούσασιν τα κάλαντα με τόσην ευθυμίαν. / Δώς τους Θεγέ μου τζιαι Χριστέ τζι αφέντρα Παναγία/ χρόνια πολλά τζιαι πλούσια να ζιουν με την υγείαν./ Τζιαι του τζαιρού με το καλό να’ ρτούμεν να σας βρούμεν,/ χαρούμενους καλόκαρδους τα Φώτα να σας πούμεν.
Δέσποινα Κωνσταντίνου
Του Αγιαννιού (7 Ιανουαρίου)
Σήμερα/ ο ποταμός άπλωσε στη ράχη της γης/ να χωρέσει τ’ άνθη/ απ’ τις ερήμους του κόσμου/ που πιότερη η ακρίβεια τους ήταν/ σε χρώμα και ευωδιά/ απ’ των μαγαζιών τα μπουκέτα,/ να δώσει αγκάλη/ στα ολογύρω ταπεινά σπιτάκια/ που απ’ το πρωί τους ξένους φιλεύουν/ ποτά ζεστά και γεννήματα της γης/ και που "σιαλόμ, σιαλόμ"/ κουδουνίζει η ατμόσφαιρα/ να ποτίσει τα δέντρα/ που συμμαρτυρούν στις φυλλωσιές/ την Άγια παρουσία/ να θρέψει τα ξεροτόπια/ π’ αναδέχτηκαν του Βαπτιστή τα βήματα/ να κηρύξει σε γλώσσες μακρινές/ το ξανάνιωμα των πάντων.
("Δύο κομμάτια ποίησης", Λάρνακα,2019)
Ανδρούλλα Θεοκλή Νικηφόρου
ΚΑΛΑΝΤΑ μία μέρα πριν την γιορτή των Φώτων.
Έθιμα του κατεχόμενου μου χωριού Χάρτζια στην επαρχία Κερύνειας.
Πίσω από τον Πενταδάκτυλο,/ η σκέψη ταξιδεύει,/ εις το χωριό μου σεριανεί,/ κάτι ψάχνει,κάτι γυρεύει.../ Μέστ´τα συρτάρια της ψυχής,/ όλα είναι κλειδωμένα,/ και κάθε χρόνο έρχονται,/ έθιμα περασμένα.../ Οι Τούρκοι μας σκορπίσανε,/ και το χωριό τουρκέψαν,/ μα την ψυχή μας δεν μπορούν,/ όσο κι αν το παλαίψαν../ Ήθη και έθιμα πάντα τα νοσταλγούμε,/ τις μέρες τις γιορτινές,/ πίσω ξανά γυρνούμε,/ όσα ζήσαμε, για να τα θυμηθούμε.../ Με τα μάτια της ψυχής,/ εκεί περιπλανιέμαι,/ και βλέπω ότι έζησα,/ με τίποτε δεν ξεχνιέμαι./ Βλέπω μπροστά μου τη μορφή,/ σεβάσμιου ιερέα,/ στο ένα χέρι το σταυρό,/ στ´αλλο κρατά αγιασμό,/ και μέσα μιά δέσμη βασιλικό./ Σ´όλα τα σπίτια θε να μπεί,/ για να τα θυμιατίσει,/ και με αγιασμό,/ όλους να καλαντίσει./ Τραπεζομάντηλο λευκό,/ η μάνα θε να στρώσει,/ και στο τραπέζι τα καλά,/ πού ο θεός θα δώσει./ Ψωμί, ελιές ,κρασί,/ ο παπάς θα ευλογήσει,/ και στην οικογένεια,/ μιά ευχή θ´αφήσει,/ σ´αυτό το σπίτι το ψηλό,/ πέτρα να μην ραγίσει./ Ξεροτήγανα, ολόγλυκη λιχουδιά,/ η μάνα θε να φτιάξει,/ και στους καλικάτζαρους ,/ στη στέγη θα πετάξει./ Το μήνυμα θ´ακούσω, το/ της μάνας μου για να τους λέει.../ Τιτσί ,τιτσί λουκάνικο,/ κομμάτι ξεροτήανο,/ να φάτε και να φύγετε.../ Σαν αγιαστούνε τα νερά,/ να εξαφανιστείτε,/ και μ´ένα ξεροτήανο,/ κάτω στην γή να μπείτε.
Χριστάκης Χαραλάμπους
Άτιτλο
Φέτος οι ευχές δεν θα βασιλέψουν/ ο πανικός των εορτών δεν μεσουρανεί/ η πανδημία είναι ο κυρίαρχος/ τα στολίδια φαντάζουν φτωχικά/ και αν το έλκηθρο πετάξει ξανά/ οι άνθρωποι δεν θα το καλωσορίσουν/ η θέρμη τους έχει πια τελέψει/ Το κλίμα ομως θα αλλάξει/ ο χρόνος κυλάει σαν ποτάμι/ παρασέρνει την θλίψη με μένος/ και σαν τροχός που γυρίζει/ φέρει επιτέλους το θαύμα/ Ο Θεός δεν μας εγκατέλειψε/ και σαν λάμψουν τα αστέρια/ τα φωτισμένα μας πρόσωπα/ θα κουρνιάσουν ενωμένα εκεί/ στην μεγάλη θαλπωρή της χαρά
Αντώνης Αντωνάς.
«Τούντους τζιαιρούς τους μαυροσκότεινους,/ που ζήσαμε τζιαι ακόμα ζούμε,/ τα Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά,/ τ΄ άγια φώτα του Ιησού τη βάπτιση,/ ας μας φωτίσουν τζιαι αναβαπτίσουν τουλάχιστον,/σήμερα τον δρόμο μας να βρούμε./ Μ΄ ευτζιές τα Φωτοκάλαντα όλοι να ευχηθούμε,/ χαρούμενα μηνύματα να πάρουμε, να δώσουμε,/ πως εν τα Θεοφάνεια ανθρώπου ευτυχία,/ τζιαι με το φως το άγιο θα δώσουν,/ εις τον άνθρωπο θεία σωτηρία,/ που κάθαρση κάνει στις ψυσιές τζιαι δίνει ευημερία.
Σήμερα που πήε ο Χριστός με εντολή πατέρα,/ στον Ιορδάνη ποταμό να βαπτιστεί από τον Ιωάννη,/ μεγάλο θαύμα έγινε που δεν εξαναγίνει./ Οι ουρανοί φωτίστηκαν τζιαι ως Άγιο Πνεύμα/ εβκήκε περιστέρι, που εις τον κόσμο ούλλο μήνυσε/ πως εν Ιορδάνη εβαπτίσθηκε Ιησούς, υιός Κυρίου,/ που στην οικουμένη φώτιση τζιαι ειρήνη θε να φέρει …/
Ούλλα τα μύρια τα κακά να ξαφανιστούσιν/ τζιαι οι καλοί οι άνθρωπο να εξαγνιστούσιν …./ Και πάσα ούλλα τα κακά να φύουν,/ μαζί με τους κακούς τους καλικαντζάρους,/ τζιαι τούντην μαυρογέρημη επάρατη πανδημία,/ μαζί με τους βαρβάρους εκ Τουρκίας,/ να πάσιν εις τ΄ανάθεμα και την αποδημία.» ΑΑ
Πρόσθετο πληροφοριακό.
Σημειώνεται ότι κυρίως η Κρητική λαογραφική παράδοση παρουσιάζει και τις εξαίρετες μαντινάδες, που πολύ ομοιάζουν με τα Κυπριακά τσιαττιστά… Η Κύπρος τζιαι η Κρήτη μας είναι σαν αδελφάες, στην Κύπρο λαλούμε τσιαττιστά στη Κρήτη μαντινάδες ….
Και επειδή την μέρα των Θεοφανείων όλα τα κακά ξωτικά εξαφανίζονται και συμπεριλαμβάνω με ευχή να εξαφανιστούν και οι κακοί οι βάρβαροι τούρκοι γείτονες μας …. τιμής ένεκεν καταχωρώ και μια ενδεικτική καταπλητική Κρητική μαντινάδα…. Για τους τούρκους καλικαντζάρους ….
«Τούρκοι αν γίνη πόλεμος δέν έχετε ελπίδες/ δικά μας είναι τά νησιά καί οι βραχονησίδες ./ Δικά μας είναι τά ΙΜΙΑ μήν θέτε φασαρία/ όπως μιά καί Ελληνική είν’η Μακεδονία και η Μικρά Ασία./ Μά κι άν θέτε πόλεμο δέν θά σάς φοβηθούμε/ καί μέσα στήν Αγιά Σοφιά θά πά να λειτουργηθούμε./ Η ανοχή της Ελλάδας μας θά πρέπει νά τελειώσει/ κι ο Τούρκος κάθε πρόκληση πού κάνει νά πληρώσει./ Δέν είναι τό Αιγαίο μας ένα ξέφραγο αμπέλι/ νά μπαινοβγαίνει η Τουρκιά νά κάνει ότι θέλει./ Ότι στήν προδομένη Κύπρο την άοπλη και εγκαταλειμμένη κάνατε,/ καλά νά τό σκεφτείτε καί στό Αιγαίο πάψετε όλο νά προκαλείτε./ Ο Φάρος του Πολιτισμού είν’ η Κωνσταντινούπολη και τό Πατριαρχείο/ Οι S 300 βρίσκονται στήν Κρήτη αρματωμένοι/ καί τούς έχουνε στά χέρια τους Κρήτες αντρειωμένοι./ Τούρκοι τήν Κρήτη άν θέλετε αμέτε νά ρωτάτε/ τόν Χίτλερ είς τήν κόλαση ίντα γι αυτήν θυμάται./ Έλατε της Κύπρου ο αναστεναγμός όλους νά μάς ενώσει/ καί μάθημα είς τήν Τουρκιά ο Ελληνισμός νά δώσει,/ έλατε της Κύπρου τόν αναστεναγμό νά κάμω μαντινάδα/ χιλιάδες χαιρετίσματα απόλη τήν Ελλάδα./ Έλάτε Τούρκοι να aλλάξετε μυαλά/ καί νά συμμορφωθείτε και μη θέτε να χαθείτε…../ Έλατε, ο Κρητικός τό αίμα του μελάνι τόχει κάνει/ σφραγίδες καί υπογραφές στήν Λευτεριά νά βάνει.»
Να ζήσει αυτός,/ που την έγραψε, / το όνομα δεν κατέχω,/ μέστην καρκιάν/ τζιαι την ψυσιήν/ πάντα εννά τον έχω./ Η Κρήτη με την Κύπρο μας/ είναι σαν αδελφάδες,/ στη Κύπρο λαλούμεν τσιαττιστ/ στη Κρήτη Μαντινάδες. Αντώνης Αντωνάς
Οι καλικάντζαροι εξαφανίζονται τα Φώτα με τον αγιασμό των νερών λέγοντας: «Φεύγετε να φεύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του…»
Καταθέτω τιμής και μνήμης ένεκεν δύο παλαιές ξεθωριασμένες φωτογραφίες, όπως και τα λησμονημένα εκείνα χρόνια, που και αυτά ξεθώριασαν, όταν τότε ο ορθόδοξος Ελληνικός λαός σύσσωμος τιμούσε και θρησκευτικές και εθνικές εορτές. Είναι από τον Αγιασμό των υδάτων στην γενέτειρα μου Λάρνακα-Κίτιον (μάλλον του 1953). Πάνω, διακρίνεται ο ιερός κλήρος επί της αποβάθρας (Σκάλας) της Λάρνακας, με την Ελληνική σημαία και κάτω, στη παραλία των Φοινικούδων, χιλιάδες Χριστιανοί της Ελληνικής Κύπρου, με ευλάβεια παρακολουθούν την τελετή των Θεοφανείων …. Που είν΄ εκείνα τα χρόνια τα παλιά …;
Διαχρονικά, η γιορτή των Φώτων είναι για τους Λαρνακείς μια μεγάλη γιορτή. Η μεγάλη πομπή ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου και καταλήγει στη μεγάλη αποβάθρα, όπου γίνεται ο καθαγιασμός των υδάτων με το ρίξιμο του Σταυρού και ο αγώνας που κάνουν οι κολυμβητές για να τον βρούν. Από ολόκληρη την επαρχία Λάρνακας, αλλά και απ’ όλη την Κύπρο έρχονται για να ζήσουν τις στιγμές της γιορτής. Κοσμοσυρροή από ολόκληρη την επαρχία Λάρνακας, αλλά και απ’ όλη την Κύπρο.
*Ένα από τα πιο ζωντανά κομμάτια της κυπριακής λαϊκής ποιητικής δημιουργίας, τα τσιαττιστά αποτελούν αυτοσχέδια ποιητικά δημιουργήματα στιγμιαίας έμπνευσης που αποκτούν αρκετές φορές διαγωνιστικό χαρακτήρα. Λόγω του ανταγωνιστικού τους χαρακτήρα ονομάζονται και τσιαττιστά του παλιωμάτου. Στις περισσότερες περιπτώσεις παρουσιάζονται ως μουσική απαγγελία με συνοδεία από βιολί και λαούτο. Εκτός από τα τσιαττιστά του παλιωμάτου υπάρχουν και άλλα είδη, όπως τα βουκολικά, τα ερωτικά, τα κοινωνικά και τα πολιτικά.. Οξυδέρκεια, πλούσια φαντασία, ετοιμότητα, άριστη γνώση της κυπριακής διαλέκτου αποτελούν μόνο κάποιες από τις δεξιότητες που οφείλει να διαθέτει ένας καλός ποιητάρης. Ασφαλώς αρκετοί από τους τσιαττιστάες υπερτονίζουν το έμφυτο ταλέντο τους και πως η τέχνη του τσιαττιστού δεν είναι εύκολη για να αποκτηθεί. Η μαστοριά του τσιαττιστού βρίσκεται στην ικανότητα του ποιητάρη να οδηγήσει την ποιητική συνομιλία σε χώρους και σε θέματα , τα οποία ο ίδιος κατέχει καλύτερα, παρασύροντας και τον αντίπαλό του. Το διαγωνιστικό μέρος λαμβάνει τέλος όταν ο ένας από τους δυο τσιαττιστάες- ποιητάρηδες, φτάσει σε λεκτικό αδιέξοδο.
Τα τσιαττιστά κυρίως στο παρελθόν είχαν έντονο κοινωνικό χαρακτήρα καθώς αποτελούσαν είδος ψυχαγωγίας στις διάφορες εκδηλώσεις, όπως τους γάμους, τις γιορτές, τα πανηγύρια κ.α. Σήμερα μερικοί παλαιοί ποιητάρηδες αλλά και νεότεροι εξακολουθούν να τσιαττίζουν ιδίως σε γιορτές, όπως του Κατακλυσμού, όπου και δίνονται έπαθλα. Αυτοί οι ποιητικοί διαγωνισμοί συνέβαλαν ουσιαστικά στην αναβίωση και στην αναβάθμιση της λαϊκής ποιητικής παράδοσης του νησιού.
Παρόλο που σε όλες τις επαρχίες της Κύπρου εντοπίζονται δεινοί ποιητάρηδες, εντούτοις κοιτίδα της λαϊκής ποίησης πρέπει να θεωρηθεί η περιοχή των Κοκκινοχωριών. Η συγκεκριμένη περιοχή έχει να επιδείξει μια μακραίωνη παράδοση στην τέχνη των τσιαττιστών, την οποία κατόρθωσε να διατηρήσει και να την μεταλαμπαδεύσει και στις νεότερες γενιές. Ολοένα και περισσότεροι νέοι μυούνται στην τέχνη των τσιαττιστών και επιδίδονται σε ποιητικούς αγώνες με τους «μάστρους» του είδους.
Απομεινάρια λαϊκής ποίησης και τσιαττιστών ανιχνεύονται και σε άλλες κοινότητες άλλων επαρχιών, κυριότερα της επαρχίας Λάρνακας.
Αξίζει να αναφερθεί πως τέτοιου είδους ποιητικοί αγώνες μαρτυρούνται ήδη από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Ένας από τους πιο γνωστούς αγώνες υπήρξε ανάμεσα στους ποιητές Όμηρο και Ησίοδο με αφορμή την οργάνωση επικήδειων αγώνων προς τιμή του Αμφιδάμαντα, βασιλιά της Χαλκίδας. Ο καθένας απαγγέλει τους ωραιότερους στίχους από το έργο του και παρόλο που ο Όμηρος είχε μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό με τους πολεμικούς του στίχους, η κριτική επιτροπή επιλέγει την ειρηνική ποίηση του Ησίοδου. Ποιητικοί αγώνες διεξάγονταν σε θρησκευτικές εορτές, όπως π.χ. στα Αφροδίσια, με γνωστότερα τα Αφροδίσια της Πάφου. Από εδώ προήλθε ο Κινύρας, ο πρώτος ποιητής της Κύπρου, βασιλιάς της Παλαίπαφου και αρχιερέας στο ναό της Αφροδίτης.
Σημαντικός σταθμός στη μακραίωνη πορεία των τσιαττιστών αποτελεί η προσθήκη τους στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco, to 2011. Η Unesco ενέταξε στον κατάλογό της το κυπριακό αυτό είδος λαϊκής ποίησης με το χαρακτηριστικό τίτλο «Tsiattista Poetic Dueling» θέλοντας να τονίσει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμά τους που αφορά την ευγενή άμιλλα που αναπτύσσεται μεταξύ των διαγωνιζόμενων ποιητών.
Η ΝΕΑ ΧΡΟΝΙΑ, Η ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΙΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΕΥΧΗ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΕΙ. ΤΗΝ ΕΠΑΡΑΤΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΝΑ ΕΞΑΦΑΝΙΣΕΙ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΜΑΣ, Ν΄ ΑΠΟΔΙΩΞΕΙ, Ν΄ ΑΠΟΣΕΙΣΕΙ….
Κώστας Μόντης. «Στιγμές της Εισβολής»
Είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας, είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας. Πικρή θάλασσα της Κερύνειας που πρέπει να αποσύρουμε πια τους στίχους που σου γράψαμε. Σκέψου να μας γίνει βραχνάς η οροσειρά της Κερύνειας σκέψου να την κοιτάμε με τρόμο, σκέψου να την υποψιαζόμαστε, σκέψου να τη μισάμε! Ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους Πενταδάκτυλέ μου, ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους.
….Να που χρειάστηκε τώρα η μούντζα της απαλάμης σου. Να που ξηγήθηκε τώρα.Η ανεξήγητη μούντζα της υψωμένης απαλάμης σου.Μούντζωσέ μας, Πενταδάχτυλε ακριβέ,έτσι π αφήσαμε τόσο άφρονα να τουρκοπατηθείς. Κ.Μ.
Και όμως, παρά τα δεινά μας, με αισιοδοξία και πίστη, οι ταλαίπωροι προδομένοι, εγκαταλελειμμένοι ΕΛΛΗΝΕΣ της Κύπρου, αναγέννηση και αναβάπτιση προσμένουμε και θα …
Καρτερούμεν μέραν νύχταν/ να φυσήσει ένας αέρας/ στουν τον τόπον πο `ν καμένος/ τζι’ εν θωρεί ποτέ δροσιάν/ Για να φέξει καρτερούμεν/ το φως τζιήν΄ της μέρας/ πο `ν να φέρει στον καθ’ έναν/ τζιαι δροσιάν τζαι ποσπασιάν
Και ο Μέγας ΕΛΛΗΝΑΣ Νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης λάλησε και έγραψε για την αγαπημένη του Ελληνική Κύπρο… Στις 12 Μαρτίου 1954, στον Κύπριο ζωγράφο Αδαμάντιο Διαμαντή : «Στο μικρό διάστημα που έμεινα στην Κύπρο, άρχισαν πολλά πράγματα και νομίζω θα με κυνηγούν αδυσώπητα ώσπου να πάρουν μορφή. Παραξενεύομαι όταν το συλλογίζομαι. Η Κύπρος πλάτυνε το αίσθημα που είχα για την Ελλάδα. Κάποτε λέω πως μπορεί να με πήρε για ψυχοπαίδι της». Λίγους μήνες νωρίτερα έγραφε από το νησί στην αδελφή του: «...Τον έχω αγαπήσει αυτόν τον τόπο. Ίσως γιατί βρίσκω εκεί πράγματα παλιά που ζουν ακόμη, ενώ έχουν χαθεί στην άλλη Ελλάδα... ίσως γιατί αισθάνομαι πως αυτός ο λαός έχει ανάγκη από όλη μας την αγάπη και όλη τη συμπαράστασή μας. Ένας πιστός λαός, πεισματάρικα και ήπια σταθερός. Για σκέψου πόσοι και πόσοι πέρασαν από πάνω τους: Σταυροφόροι, Βενετσιάνοι, Τούρκοι, Εγγλέζοι - 900 χρόνια. Είναι αφάνταστο πόσο πιστοί στον εαυτό τους έμειναν και πόσο ασήμαντα ξέβαψαν οι διάφοροι αφεντάδες πάνω τους.»
Την ίδια χρονιά έγραψε στον Γιώργο Θεοτοκά: «Υπάρχουν σε μια γωνιά της γης 400 χιλιάδες ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια Ρωμιοσύνη, που προσπαθούν να τις αποκόψουν από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν λουλούδια θερμοκηπίου. Σ' αυτή τη γωνιά της γης δουλεύει μια μηχανή που θέλει να κάνει τους Ρωμιούς σπαρτούς-Κυπρίους-όχι-Ελληνες, που κάνει τους ανθρώπους μπαστάρδους, με την εξαγορά και την απαθλίωση των συνειδήσεων, με τις κολακείες των αδυναμιών ή των συμφερόντων». Φυσικά δεν έλειψε (όπως και άλλων πολλών Ελλαδιτών αδελφών συγγραφέων και ποιητών) και η αναφορά της Κύπρου στην ποίησή του. Το 1955 εδημοσιεύθηκε η συλλογή του «Κύπρον ου μ' εθέσπισεν» με την αφιέρωση «Στον κόσμο της Κύπρου, Μνήμη και Αγάπη». Στη συλλογή αυτή ανήκει και το περίφημο ποίημα του Ελένη. Ξεχωριστή θέση στην ποίησή του έχει το ποίημα «Σαλαμίνα της Κύπρος» που έγραψε τον Νοέμβριο του 1953.
ΤΕΛΟΣ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΩ ΚΑΙ ΕΥΧΟΜΑΙ Η ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΟΥ ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤA «ΦΩΤΑ» ΤΩΝ *ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ, ΝΑ ΦΩΤΙΣΟΥΝ ΤΟΝ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΔΡΟΜΟ – ΛΑΒΥΡΙΝΘΟ ΜΑΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΒΑΠΤΙΣΘΟΥΜΕ ΚΑΙ ΩΣ ΦΩΤΙΣΜΕΝΟΙ ΠΛΕΟΝ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΚΑΙ ΑΡΑΧΝΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΜΑΣ.
Χρόνια Πολλά φωτισμένα με υγεία και αισιοδοξία ευχόμαστε σε όλους τους αδελφούς Ελλαδίτες, στους συμπατριώτες μας της Ελληνικής Κύπρου και όλους τους εορτάζοντες, Θεόπη, Θεοπία, Θεοπούλα, Θεοφάνη, Θεοφανία, Ιορδάνης, Ιορδανία, Ουράνιο, Ουρανία, Περιστέρη, Περιστέρα, Φωτεινό, Φωτεινή, Φώτιο, Φωτία….
ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΤΩΝΑΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΑΠΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΠΡΟ. www.ledrastory.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου