Γράφει ο Παντελής Σαββίδης
Ένας καθημερινός συνεχής βομβαρδισμός ανεπεξέργαστων πληροφοριών που –συνειδητά ή ασυνείδητα, δεν έχει σημασία– εξυπηρετεί προπαγανδιστικές σκοπιμότητες έχει δημιουργήσει σύγχυση στην κοινή γνώμη, η οποία εκτός της Covid-19, της Τουρκίας και της οικονομίας, ανησυχεί τώρα και για τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Οι εξελίξεις είναι ανησυχητικές, όχι διότι θα οδηγήσουν σε πολεμική σύρραξη τις δύο υπερδυνάμεις, αλλά διότι οι Αμερικανοί δεν θέλουν να συνειδητοποιήσουν πως η παγκόσμια μονοκρατορία τους έλαβε τέλος – και γενικώς δεν ξέρουν τι κάνουν.
Η μεταβατική αυτή φάση έχει χρόνια που ξεκίνησε, αλλά όσο το νέο διεθνές πεδίο τείνει να διαμορφωθεί οι αντιθέσεις οξύνονται.
Το δυστύχημα είναι ότι γενικώς οι ΗΠΑ δεν έχουν πολιτική μετάβασης. Δεν ξέρουν τι θέλουν. Τα θέλουν όλα, όμως αυτό δεν είναι δυνατό. Και η πολιτική τους δημιουργεί οξύτητα και αντιθέσεις εκεί όπου θα έπρεπε να συνθέσουν.
Λοιπόν, τι θέλουν οι ΗΠΑ; Γιατί συμπεριφέρονται με τον αρνητικό (και γι’ αυτές, τρόπο) που παρακολουθούμε στην Ουκρανία; Και εν τέλει, τι θα συμβεί στην Ουκρανία;
Η Ουκρανία ήταν μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας για αιώνες πριν γίνει σοβιετική δημοκρατία. Έγινε κράτος για πρώτη φορά με τη διάλυση της ΕΣΣΔ, το 1991. Προσπάθησε να αποβάλει τη ρωσική αυτοκρατορική της κληρονομιά και να σφυρηλατήσει ολοένα και πιο στενούς δεσμούς με τη Δύση.
Η απόφαση του ρωσόφιλου Ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς να απορρίψει μια συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση για να ενδυναμώσει τους δεσμούς με τη Μόσχα πυροδότησε άμεσα συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, οι οποίες εξελίχθηκαν σε κίνημα· τελικά ο Γιανουκόβιτς διέφυγε στη Ρωσία.
Η Ρωσία απάντησε προσαρτώντας τη χερσόνησο της Κριμαίας που ανήκε στην Ουκρανία, εκμεταλλευόμενη την αυτονομιστική εξέγερση που ξέσπασε στα ανατολικά της χώρας.
Η Ουκρανία και η Δύση την κατηγόρησαν τη Μόσχα ότι έστειλε στρατεύματα και όπλα για να στηρίξει τους αντάρτες. Εκείνη το αρνήθηκε, λέγοντας ότι οι Ρώσοι που προσχώρησαν στους αυτονομιστές ήταν εθελοντές. Σύμφωνα με το Κίεβο, περισσότεροι από 14.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις μάχες που κατέστρεψαν το Ντονμπάς, την ανατολική βιομηχανική καρδιά της Ουκρανίας. Η περιοχή αυτή σήμερα βρίσκεται στα χέρια των ρωσόφωνων εξεγερμένων αυτονομιστών.
Για την ειρήνη στην περιοχή έγιναν δύο συναντήσεις στο Μινσκ της Λευκορωσίας και συμφωνήθηκε, μεταξύ άλλων, να αποδοθεί αυτονομία στις περιοχές αυτές οι οποίες θα παραμείνουν στην Ουκρανία. Οι συμφωνίες όμως δεν τηρούνται.
Η Ουκρανία δεν θέλει να παράσχει αυτονομία και οι εξεγερμένοι αντάρτες δεν παραδίδουν τον έλεγχο της περιοχής. Θα ήταν αφέλεια να πιστέψει κανείς ότι οι αντάρτες δεν βοηθιούνται από τη Ρωσία· λαμβάνουν βοήθεια, και οικονομική και στρατιωτική.
Η Ρωσία θεωρεί την Ουκρανία όχι απλώς την πίσω αυλή της, αλλά μέχρι πρότινος μέρος της δικής της συνέχειας, εδαφικής και ιστορικής αφού στην περιοχή του Κιέβου συγκροτήθηκε το πρώτο ρωσικό κράτος.
Συνεπώς θεωρεί αδιανόητο ότι αυτή η περιοχή που αποτελεί και την επαφή της με την ευρωπαϊκή Δύση δεν της ανήκει, και αντιθέτως ερωτοτροπεί να ενταχθεί στις δυτικές δομές.
Θεωρούσε την Ουκρανία τόσο δική της που το 1954 ο διάδοχος του Στάλιν Νικίτα Χρουτσόφ, ουκρανικής καταγωγής ο ίδιος, δώρισε στη Δημοκρατία της Ουκρανίας την Κριμαία, η οποία αποτελούσε μία από τις ομόσπονδες δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά και στο πλαίσιο αυτό της ΕΣΣΔ, η Κριμαία αν και υπαγόταν στην Ουκρανία θεωρούνταν αυτόνομη περιοχή.
Σε διεθνοπολιτικό επίπεδο οι Ρώσοι δεν αναγνωρίζουν αυτή την παραχώρηση. Το 1992 το Ανώτατο Συμβούλιο της Ρωσικής Ομοσπονδίας θεώρησε ότι το ψήφισμα του Ανώτατου Σοβιέτ για τη μεταφορά της Κριμαίας στην Ουκρανία δεν έχει νομική ισχύ.
Η λέξη Κριμαία είναι ταταρική. Προϊόντος του χρόνου και των κατακτήσεων οι Τάταροι έγιναν πλειοψηφία σε μια περιοχή όπου κατοίκησαν πρώτοι οι Έλληνες. Πρόκειται για την Ταυρική χερσόνησο των αρχαίων Ελλήνων. Την ονόμασαν έτσι γιατί, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, την όργωσε ο Ηρακλής με έναν γιγάντιο ταύρο. Εκεί κατέληξε η Ιφιγένεια και εκεί πήγε ο Ορέστης κυνηγημένος από τις Ερινύες να βρει την αδελφή του.
Μάλιστα, σε μια δημόσια δήλωσή του ο Πούτιν χρησιμοποίησε το αρχαιοελληνικό όνομα της χερσονήσου.
Η Κριμαία, με λίγα λόγια, είναι οικεία στους Έλληνες. Το κλίμα είναι φιλελληνικό, οι κάτοικοι έχουν συνείδηση της αρχαίας ελληνικής παρουσίας στην περιοχή τους και τη θεωρούν μέρος της ιστορίας και της παράδοσής τους. Ακόμη και σήμερα ζουν στην περιοχή περί τους 3.000 Έλληνες κατά τις επίσημες στατιστικές, αλλά μάλλον είναι αρκετά περισσότεροι.
Στην Κριμαία βρέθηκα το 2017 μετά από ρωσική πρόσκληση. Η περίπτωσή της προσομοιάζει με της Κύπρου, αν και το ιστορικό υπόβαθρο είναι διαφορετικό. Μέρος της αποστολής περιλάμβανε δημόσιες εμφανίσεις των προσκεκλημένων, ακόμη και των δημοσιογράφων. Λόγω της προσομοίωσης με την κυπριακή υπόθεση ήμουν συγκρατημένος σε όσα έλεγα στις εμφανίσεις αυτές, γεγονός που προκάλεσε τη συγκρατημένη δυσφορία των ανθρώπων που μας προσκάλεσαν.
Στην περιοχή πραγματοποιούνται κάθε χρόνο συναντήσεις «Φίλων της Κριμαίας», σε μια διεθνή προσπάθεια να γίνει αποδεκτή η υπάρχουσα κατάσταση.
Την Κριμαία δεν πρόκειται να την εγκαταλείψουν οι Ρώσοι. Αλλά ούτε και οι δυτικοί θα εγκαταλείψουν την απαίτησή τους να επιστραφεί στην Ουκρανία για να υπάρχει μια συνεχής πίεση προς τη Μόσχα.
Το θέμα επικεντρώνεται στις ανατολικές εξεγερμένες περιοχές που ανήκουν στην Ουκρανία αλλά δεν τις ελέγχει το Κίεβο.
Την πολιτική των ΗΠΑ για την περιοχή αν δεν διαμορφώνει τουλάχιστον την επιβλέπει η περίφημη Βικτόρια Νούλαντ, η οποία βρισκόταν στην ίδια θέση που κατέχει και σήμερα στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ κατά τις διαδηλώσεις του 2014. Είναι η ευγενής κυρία που όταν της μίλησαν για τις διαφωνίες των Ευρωπαίων στην πολιτική της είπε το γνωστό «Να πάνε να γ… οι Ευρωπαίοι».
Δεν είναι απολύτως σίγουρο πως ο καημός των ΗΠΑ είναι να εντάξουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Η εξέλιξη αυτή αποτελεί επιθυμία της Ουκρανίας για να τύχει της ΝΑΤΟϊκής αρωγής και να ελέγξει τις περιοχές που σήμερα ελέγχουν οι ρωσόφωνοι αντάρτες.
Για μια τέτοια επιχείρηση χρειάζονται ένοπλες δυνάμεις (που δεν τις έχει), εξοπλισμό (που επίσης δεν έχει) αλλά κυρίως χρειάζεται τη στρατιωτική υποστήριξη της Δύσης στην περίπτωση που επέμβει η Ρωσία. Και η υποστήριξη αυτή θα δοθεί μόνο από τη Συμμαχία.
Η εκπαίδευση του ουκρανικού στρατού από το ΝΑΤΟ και τους Αμερικανούς είναι συνεχής, όπως συνεχής είναι και η ενίσχυσή του με οπλικά συστήματα.
Αλλά, παρά τα όσα λέγονται και γράφονται, ούτε το ΝΑΤΟ ούτε η Ηνωμένες Πολιτείες θα παρέμβουν στρατιωτικά.
Η Συμμαχία δεν θα παρέμβει για δύο τουλάχιστον λόγους. Ο πρώτος είναι ότι μια σύγκρουσή του με τη Ρωσία θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου. Και ο δεύτερος –και σπουδαιότερος– είναι ότι οι ευρωπαϊκές χώρες-μέλη δεν επιθυμούν επ’ ουδενί να ανοίξει αυτός ο ασκός του Αιόλου.
Δημοσίως η Κροατία εξέφρασε ήδη την αντίθεσή της. Το ίδιο θα κάνει και ο Γερμανός καγκελάριος κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ στις 8 Φεβρουαρίου.
Η Γερμανία είναι επίσης ενοχλημένη από τις δηλώσεις Αμερικανού επισήμου που συνέδεσε τις κυρώσεις προς τη Ρωσία με τον αγωγό Nord Stream 2. Η κατασκευή έχει ολοκληρωθεί αλλά ο αγωγός δεν λειτουργεί, γεγονός που επιβαρύνει την προμήθεια αερίου στην Ευρώπη και καθιστά τις τιμές του υψηλότερες. Είναι αμφίβολο αν η μη λειτουργία του αγωγού βλάπτει τη Ρωσία, η οποία ευνοείται από τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου.
Βέβαιη πρέπει να θεωρείται και η άρνηση της Γαλλίας να ενεργοποιηθεί το ΝΑΤΟ – ο Μακρόν, άλλωστε, θεωρεί «εγκεφαλικά νεκρή» τη Συμμαχία.
Άρα ανάμιξη του ΝΑΤΟ στο ουκρανικό δεν θα υπάρξει, παρά τις ψυχροπολεμικές δηλώσεις του ατυχούς γραμματέα του. Βεβαίως, ούτε και οι ΗΠΑ θα αναμιχθούν στρατιωτικά, και μάλιστα μονομερώς. Μόλις πρόσφατα αποχώρησαν ηττημένες από το Αφγανιστάν, οπότε μια νέα περιπέτεια και ιδίως με τη Ρωσία είναι αδιανόητη.
Ουσιαστικά η Ουάσινγκτον εκείνο που επιδιώκει είναι να εκμεταλλευτεί την επιθυμία της ουκρανικής ηγεσίας να ενταχθεί η χώρα στις δυτικές δομές και να ανακτήσει τον έλεγχο περιοχών που της ανήκουν. Ενισχύουν την Ουκρανία παντοιοτρόπως αλλά δεν θα αναμιχθούν. Θα επιδιώξουν έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπου (proxy war) με σκοπό να απασχολούν τη Ρωσία σε μια περιοχή που τους ενδιαφέρει.
Η Μόσχα από την πλευρά της βολεύεται με την παρούσα κατάσταση. Μπορεί να ενίσχυσε τις στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή, όμως το έκανε εντός των συνόρων της, κάτι που είναι δικαίωμά της. Δεν πρόκειται να πραγματοποιήσει καμιά εισβολή στην Ουκρανία. Θα το κάνει μόνο αν διαπιστώσει πως οι ουκρανικές δυνάμεις θα νικήσουν τους εξεγερμένους ρωσόφωνους αντάρτες των ανατολικών περιοχών.
Αλλά τίποτε δεν δείχνει πως τα πράγματα θα φθάσουν ως εκεί. Ήδη η ουκρανική ηγεσία και ο ουκρανικός λαός αντιλαμβάνονται πως η χώρα κινδυνεύει να πέσει θύμα αμερικανικών –και όχι δυτικοευρωπαϊκών– πολιτικών επιδιώξεων και αρχίζουν να διαφαίνονται σημάδια διαλλακτικότητας.
Εν ολίγοις, πολεμική αναμέτρηση δεν θα έχουμε. Ούτε το Κίεβο θα πέσει στην αμερικανική παγίδα. Οι Αμερικανοί δεν θα κάνουν πίσω στο δικαίωμα της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, δεν θα αποσύρουν δυνάμεις και οπλικά συστήματα. Οι Ρώσοι δεν θα αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τα σύνορα και θα επιμείνουν στην απαίτησή τους να μην επεκταθεί το ΝΑΤΟ εγγύτερα της χώρας τους και στο δόγμα ότι οι χώρες έχουν δικαίωμα να επιλέξουν αμυντική συμμαχία, όχι όμως σε βάρος της ασφάλειας γειτονικών τους χωρών.
Το ερώτημα τώρα είναι γιατί τα κάνουν όλα αυτά οι Αμερικανοί; Με την πολιτική που ακολουθούν και την κατάχρηση του μέτρου των κυρώσεων ωθούν τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν σε μία συνεργασία μεταξύ τους, ενώ θα τους συνέφερε η αντιμετώπιση των δυνάμεων αυτών μεμονωμένα. Απομειώνουν, επίσης, τη δυνατότητα του νομίσματός τους ως διεθνούς αποθεματικού και συναλλαγματικού μέσου. Και έρχονται σε αντίθεση και με τους Ευρωπαίους συμμάχους τους.
Για τους τελευταίους, τους Ευρωπαίους δηλαδή, παρουσιάζεται μια εξαιρετική ευκαιρία να αντιληφθούν ότι η τυφλή προσκόλληση στις ΗΠΑ είναι αδιέξοδη. Και να αρχίσουν να σκέφτονται την ανάγκη διαμόρφωσης μιας πιο συνεκτικής αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής που θα δώσει στην Ευρώπη γεωπολιτικό εκτόπισμα.
Τελικά η ουκρανική κρίση μπορεί να αποδειχθεί καταλύτης αλλαγών στην περιοχή μας με θετικό πρόσημο. Πάντως, πόλεμος δεν θα γίνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου