Η 15η Ιανουαρίου 1950. Ενωτικό παλλαϊκό δημοψήφισμα στην Ελληνική Κύπρο.

Γράφει ο Αντώνης Αντωνάς

 

Εβδομήντα δύο χρόνια συμπληρώνονται, από την διεξαγωγή του ιστορικού Ενωτικού Δημοψηφίσματος του 1950, όταν το 95,7% του κυπριακού ελληνισμού τάχθηκε υπέρ της Ένωσης με την Ελλάδα.

 

Αναντίρρητα το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου, αποτέλεσε την προσταγή για την έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959, με στρατιωτικό Αρχηγό τον ΓΕΩΡΓΙΟ ΓΡΙΒΑ ΔΙΓΕΝΗ και Πνευματικό τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, που ακολούθησε πέντε χρόνια αργότερα.

 

Πρίν από το Ενωτικό Δημοψηφισμα το δικηγορικό γραφείο των αείμνηστων Ενωτικών αγωνιστών και μετέπειτα *συνιδρυτών της ΕΟΚΑ, αδελφών Λοϊζίδη, στην Ομήρου, οι οποίοι και διατηρούσαν στενές σχέσεις με Αρχηγό Διγενή επισκέφθηκε ο τότε Μητροπολίτης Κιτίου (Λάρνακας) Μακάριος μετά από έγκριση και προτροπή του τότε *Αρχιεπισκοπου Μακαρίου Β΄ ο οποίος σύνθημα είχε: «Η Ένωση δε χαρίζεται, κερδίζεται με συνεχή αγώνα» (Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Β΄ (κατά κόσμον Μιχαήλ Χαραλάμπους Παπαϊωάννου, 1870 - 28 Ιουνίου 1950. Μετά τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Β', ο 37χρονος τότε Μακάριος εξελέγη νέος αρχιεπίσκοπος ...- Θάνατος: 3 Αυγούστου 1977.) 

 

*Στις 7 Μαρτίου 1953 συγκεντρώθηκαν στην οδό Ασκληπιού 36B δώδεκα άτομα, που αποφάσισαν την ίδρυση μυστικής οργάνωσης για την ένωση της Κύπρου και υπέγραψαν όρκο σύμφωνα με τον οποίο ο καθένας τους θα διαφύλασσε «θυσιάζων και την ίδιαν του ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν, παν ό,τι γνώριζε και ήθελεν ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπήκουε δε εις τας εκάστοτε διδομένας διαταγάς». Οι δώδεκα υποτίθεται αποτελούσαν την ανώτατη αρχή. Σε ποιον θα υπάκουαν και ποιος θα έδινε διαταγές; Πρώτος υπέγραφε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ακολουθούσε ο απόστρατος Κύπριος αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας, έπειτα ο Κύπριος απόστρατος Νικ. Παπαδόπουλος, οι Κύπριοι εξόριστοι αδελφοί Σάββας και Σωκράτης Λοϊζίδης, οι καθηγητές Γεράσιμος Κονιδάρης και Δημήτριος Βεζανής και οι Γεώργιος Στράτος, Αντώνιος Αυγίκος, Ηλίας Τσατσόμοιρος, Δ. Σταυρόπουλος και Ηλίας Αλεξόπουλος.  

 

Ως Πνευματικός αρχηγός ορίσθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ομόφωνα ανατέθηκε η αρχηγία του ένοπλου αγώνα στον Γεώργιο Γρίβα, την οποία διεκδικούσαν επίσης οι Κύπριοι απόστρατοι αξιωματικοί Μενέλαος Παντελίδης και Νικόλαος Παπαδόπουλος. 

 

Ο Μακάριος ενστερνίστηκε την εισήγηση Βεζανή για το δημοψήφισμα. Ως πρόεδρος του γραφείου Εθναρχίας, ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ξανά έθεσε το θέμα ( Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Β΄ επανειλημμένως είχε ανακινήσει το θέμα ΕΝΩΣΗΣ) στην ιεραρχία της εθναρχούσας εκκλησίας, που αποτελούσαν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Β, ένας φλογερός Ενωτικός αγωνιστής και οι επίσης φλογεροί Ενωτικοί Μητροπολίτες Κυρηνείας Κυπριανός, Πάφου Κλεόπας και ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνας Γεννάδιος. 

 

Η Εκκλησία πήρε την απόφαση, οι ιεράρχες τέθηκαν επικεφαλής για την προκήρυξη, διεξαγωγή και οργάνωση του δημοψηφίσματος. 

 

Η προπαρασκευή μπήκε στο τελικό στάδιο και ο Κυπριακός Ελληνισμός ενώθηκε, άσχετα με πολιτικές απόψεις. Ο κύβος ερρίφθη και δεξιοί και αριστεροί έδωσαν το παρόν και το δημοψήφισμα προκηρύχθηκε για την εβδομάδα 15-22 Ιανουαρίου 1950. 

 

Στις 15 Ιανουαρίου 1950 οι Κύπριοι προσήλθαν στις κάλπες για να ψηφίσουν υπέρ ή κατά της Ένωσης του νησιού με την Ελλάδα. Στο δημοψήφισμα πήραν μέρος για πρώτη φορά και οι γυναίκες άνω των 18 ετών, αλλά και οι Τουρκοκύπριοι του νησιού, πολλοί από τους οποίους έδωσαν θετική ψήφο. Το αποτέλεσμα ήταν συντριπτικό. 

 

Από τους 224.747 πολίτες με δικαίωμα ψήφου, ψήφισαν οι 215.108 και από αυτούς οι 215.103 τάχθηκαν υπέρ της Ένωσης. 

 

Η θέση της Ελλάδας 

 

Η Εθναρχία συνέστησε πρεσβεία η οποία επισκέφθηκε την Αθήνα και συνάντησε τον Έλληνα Πρωθυπουργό, ζητώντας την συμπαράσταση της Ελληνικής Κυβέρνησης. Στη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό έγινε ξεκάθαρο ότι η επίσημη Αθήνα δεν επιθυμούσε τη συγκεκριμένη στιγμή να συγκρουστεί με το Λονδίνο. Χαρακτηριστική της όλης προσέγγισης του θέματος από την ελληνική κυβέρνηση ήταν η δήλωση του αντιπροέδρου Γεωργίου Παπανδρέου: 

«Η Ελλάς αναπνέει σήμερον με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, τον δε αμερικανικόν. Δεν ημπορεί, λόγω του Κυπριακού, να διακινδυνεύσει από ασφυξίαν».  

 

Η αντίδραση του αδελφού Ελληνικού λαού, ήταν πάντα εντελώς διαφορετική. Η αγάπη του και η συμπαράσταση του, δεν ήταν μόνο συγκινητική, αλλά έδινε κουράγιο και δύναμη στους Έλληνες Κυπρίους να συνεχίσουν τον ιερό αγώνα, για απελευθέρωση και Ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Χιλιάδες κόσμου ξεχύθηκαν στους δρόμους σε όλες τις Ελληνικές πόλεις και χωριά, με κύριο σύνθημα: ΕΛΛΑΣ, ΚΥΠΡΟΣ, ΕΝΩΣΙΣ…..!!!!! 

 

Άλλες παρόμοιες ενδεικτικές δηλώσεις .. Νικόλας Πλαστήρας: «Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή όπως η Ελληνική Κυβέρνηση αναλάβει πρωτοβουλία λύσεως του Κυπριακού!» «Υπομονή και τήρηση εφεκτικής (επιφυλακτικής), στάσης για να μην συγκρουσθώμεν με τους Άγγλους συμμάχους! 

 

»Σοφοκλής Βενιζέλος: «Δια τους γνωστούς διεθνείς λόγους δεν δυνάμεθα να ζητήσωμεν την ευόδωση και επίλυση της Πανελλήνιας αυτής αξίωσης!» (Ένωσης) 

 

Κωνσταντίνος Καραμανλής::«Το Κυπριακό έχει μεταβληθεί σε εθνική γάγγραινα και αποτελεί εθνική περιπέτεια στην οποία σύρεται η Ελλάς και η μόνη λύση που σπομένει είναι μια απ ευθείας συνεννόηση με τους Τούρκους.» (Βουλή Ελλήνων) 

 

Και ….1959-1960 Ακολούθησαν οι επαίσχυντες συμφωνίες Ζυρίχης μετά από ένα νικηφόρο αγώνα κατά τον οποίον θυσιάστηκαν δεκάδες αγωνιστές υπέρ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ και ΕΝΩΣΗΣ και μας εξανάγκασαν να «συνθηκολογήσουμε» και να βάλουμε ασήκωτη ταφόπλακα στο εθνικά μας οράματα, διότι ΟΛΟΙ ήθελαν να απαλλαγούν από αυτό τον μπελά των απροσκύνητων Ελλήνων Κυπρίων….Ήταν η αρχή όλων των δεινών μας… 

 

Και το 1974… ΕΑΛΩ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΠΡΟΣ. 

 

ΕΛΛΑΣ – ΚΥΠΡΟΣ – ΕΝΩΣΙΣ! 

Αντώνης Αντωνάς

Share