Μετάφραση: Μ Στυλιανού
Οι Δυτικοευρωπαίοι βλέπουν τους Ορθόδοξους και ανατολικούς Χριστιανούς ως σατράπες και ένα μάτσο λαθρέμπορους, ενώ οι Ορθόδοξοι θεωρούν τους Σταυροφόρους ως βάρβαρους σφετεριστές λυσασμένους για την παγκόσμια κατάκτηση…
Ο Χριστιανισμός, για άλλη μια φορά, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολιτιστικής μάχης – αυτή τη φορά μεταξύ των ίδιων των Χριστιανών.
Κάτω από μια πανταχού παρούσα, τοξική ατμόσφαιρα γνωστικής δυσαρέσκειας βυθισμένης στη ρωσοφοβία, είναι απολύτως αδύνατο να έχουμε μια ουσιαστική συζήτηση για τα λεπτότερα σημεία της ρωσικής ιστορίας και πολιτισμού σε όλο το χώρο του ΝΑΤΟ – ένα φαινόμενο που βιώνω πίσω στο Παρίσι αυτή τη στιγμή, φρέσκος από μια μακρά διαμονή στην Κωνσταντινούπολη.
Στην καλύτερη περίπτωση, σε μια εμφάνιση πολιτισμένου διαλόγου, η Ρωσία περιφρονείται στην αναγωγική άποψη μιας απειλητικής, παράλογης, συνεχώς διευρυνόμενης αυτοκρατορίας – μια πολύ πιο κακή εκδοχή της Αρχαίας Ρώμης, της Περσίας, της Οθωμανικής Τουρκίας ή της Μουγκάλ Ινδίας.
Η πτώση της ΕΣΣΔ πριν από λίγο περισσότερο από τρεις δεκαετίες οδήγησε τη Ρωσία τρεις αιώνες πίσω – στα σύνορά της τον 17ο αιώνα. Η Ρωσία, ιστορικά, είχε ερμηνευθεί ως κοσμική αυτοκρατορία – τεράστια, πολλαπλή και πολυεθνική. Όλα αυτά ενημερώνονται από την ιστορία, πολύ ζωντανά ακόμα και σήμερα στο ρωσικό συλλογικό υποσυνείδητο.
Όταν ξεκίνησε η Επιχείρηση Ζ ήμουν στην Κωνσταντινούπολη – τη Δεύτερη Ρώμη. Πέρασα ένα σημαντικό χρονικό διάστημα από τις βραδινές μου βόλτες γύρω από την Αγία Σοφία αναλογιζόμενος τους ιστορικούς συσχετισμούς της Δεύτερης Ρώμης με την Τρίτη Ρώμη – η οποία τυχαίνει να είναι η Μόσχα, καθώς η ιδέα πρωτοαναφέρθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα.
Αργότερα, πίσω στο Παρίσι, η εξορία σε μονόλογο φαινόταν αναπόφευκτη μέχρι που ένας ακαδημαϊκός μου υπέδειξε κάποια ουσία, αν και σε μεγάλο βαθμό διαστρεβλωμένη από την πολιτική ορθότητα, διαθέσιμη στο γαλλικό περιοδικό Historia.
Υπάρχει τουλάχιστον μια προσπάθεια να συζητήσουμε για την Τρίτη Ρώμη. Η σημασία της έννοιας ήταν αρχικά θρησκευτική πριν γίνει πολιτική – συμπυκνώνοντας την παρόρμηση της Ρωσίας να καταστεί ηγέτιδα του ορθόδοξου κόσμου απέναντι στον καθολικισμό. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό και στο πλαίσιο των πανσλαβικών θεωριών που ξεφυτρώνουν κάτω από τον πρώτο Romanov και στη συνέχεια φτάνουν στο απόγειό τους τον 19ο αιώνα.
Ο Ευρασιανισμός – και οι διάφορες παραλλαγές του – αντιμετωπίζει την πολύπλοκη ρωσική ταυτότητα ως διπρόσωπη, μεταξύ ανατολής και δύσης. Οι δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες απλά δεν μπορούν να καταλάβουν ότι αυτές οι ιδέες – που εμπλουτίζουν ποικίλες μορφές ρωσικού εθνικισμού – δεν συνεπάγονται εχθρότητα προς τη «φωτισμένη» Ευρώπη, αλλά επιβεβαίωση της διαφοράς (θα μπορούσαν να μάθουν λίγο διαβάζοντας περισσότερο Gilles Deleuze για αυτό το θέμα). Ο Ευρασιανισμός επηρεάζει επίσης τις στενότερες σχέσεις με την Κεντρική Ασία και τις απαραίτητες συμμαχίες, σε διάφορους βαθμούς, με την Κίνα και την Τουρκία.
Μια μπερδεμένη φιλελεύθερη Δύση παραμένει όμηρος μιας δίνης ρωσικών εικόνων που δεν μπορεί να αποκωδικοποιήσει σωστά – από τον δικέφαλο αετό, που είναι το σύμβολο του ρωσικού κράτους από τον Μέγα Πέτρο, μέχρι τους καθεδρικούς ναούς του Κρεμλίνου, την ακρόπολη της Αγίας Πετρούπολης, τον Κόκκινο Στρατό που εισήλθε στο Βερολίνο το 1945, τις παρελάσεις της 9ης Μαΐου και ιστορικές φιγούρες από τον Ιβάν τον Τρομερό μέχρι τον Πέτρο τον Μέγα. Στην καλύτερη περίπτωση – και μιλάμε για «ειδικούς» ακαδημαϊκού επιπέδου – προσδιορίζουν όλα τα παραπάνω ως «φανταχτερές και συγκεχυμένες» εικόνες.
Το χριστιανικό/ορθόδοξο χάσμα
Η ίδια η φαινομενικά μονολιθική φιλελεύθερη Δύση δεν μπορεί επίσης να γίνει κατανοητή εάν ξεχάσουμε πώς, ιστορικά, η Ευρώπη είναι επίσης ένα δικέφαλο θηρίο: ΄Ενα κεφάλι μπορεί να εντοπιστεί από τον Κορονοϊό μέχρι την απαίσια μηχανή ευρωκρατών των Βρυξελλών· και το άλλο προέρχεται από την Αθήνα και τη Ρώμη, και μέσω Βυζαντίου/Κωνσταντινούπολης (η Δεύτερη Ρώμη) φτάνει μέχρι τη Μόσχα (την Τρίτη Ρώμη).
Η Λατινική Ευρώπη, για τους Ορθοδόξους, θεωρείται υβριδικός σφετεριστής, κηρύττοντας έναν διαστρεβλωμένο Χριστιανισμό που αναφέρεται μόνο στον Άγιο Αυγουστίνο, ασκώντας παράλογες τελετές και παραμελώντας το πολύ σημαντικό Άγιο Πνεύμα. Η Ευρώπη των Χριστιανών Παπών εφηύρε αυτό που θεωρείται ιστορική Ύδρα – Βυζάντιο – όπου οι Βυζαντινοί ήταν στην πραγματικότητα Έλληνες που ζούσαν κάτω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Οι Δυτικοευρωπαίοι από την πλευρά τους βλέπουν τους Ορθόδοξους και τους Χριστιανούς από την Ανατολή (δείτε πώς εγκαταλείφθηκαν από τη Δύση στη Συρία υπό το ISIS και την Αλ Κάιντα) ως σατράπες και ένα μάτσο λαθρέμποροι– ενώ οι Ορθόδοξοι θεωρούν τους Σταυροφόρους, τους Τευτονικούς σταυροφόρους και τους Ιησουίτες – σωστά, πρέπει να πούμε – ως βάρβαρους σφετεριστές επιδιδόμενους στην παγκόσμια κατάκτηση.
Στον ορθόδοξο κόσμο, ένα σημαντικό τραύμα είναι η τέταρτη Σταυροφορία το 1204 που κατέστρεψε εντελώς την Κωνσταντινούπολη. Οι Φράγκοι ιππότες έτυχε να καταστρέψουν-λεηλατήσουν την πιο εκθαμβωτική μητρόπολη του κόσμου, η οποία συγκέντρωνε τότε όλα τα πλούτη από την Ασία.
Αυτός είναι ο ορισμός της πολιτιστικής γενοκτονίας. Οι Φράγκοι έτυχε επίσης να ευθυγραμμιστούν με κάποιους διαβόητους κατά συρροή ληστο-πειρατές: τους Ενετούς. Δεν είναι περίεργο, από εκείνη την ιστορική συγκυρία και μετά, γεννήθηκε ένα σλόγκαν: «Καλύτερα το τουρμπάνι του Σουλτάνου από την τιάρα του Πάπα».
Έτσι, από τον 8ο αιώνα, η Καρολίνια και η Βυζαντινή Ευρώπη ήταν de facto σε πόλεμο κατά μήκος ενός Σιδηρού Παραπετάσματος από τη Βαλτική στη Μεσόγειο (συγκρίνετε το με το αναδυόμενο Νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα του Ψυχρού Πολέμου 2.0). Μετά τις βάρβαρες εισβολές, δεν μιλούσαν ούτε την ίδια γλώσσα ούτε εξασκούσαν την ίδια γραφή, τελετουργία ή θεολογία.
Αυτό το σχίσμα, σημαντικά, επίσης δίχασε την Ουκρανία . Η Δυτική ήταν καθολική – το 15% των Ουνιτών και το 3% των Λατίνων – και στο κέντρο και στα ανατολικά, το 70% ορθόδοξοι, οι οποίοι έγιναν ηγεμονικοί τον 20ο αιώνα μετά την εξάλειψη των εβραϊκών μειονοτήτων κυρίως από τους Waffen-SS της μεραρχίας της Γαλικίας, τους προδρόμους του αζοφικού τάγματος της Ουκρανίας.
Η Κωνσταντινούπολη, ακόμη και σε παρακμή, κατάφερε να κάνει ένα εξελιγμένο γεωστρατηγικό παιχνίδι για να αποπλανήσει τους Σλάβους, στοιχηματίζοντας στο Muscovy εναντίον του καθολικού πολωνο-λιθουανικού συνδυασμού. Η πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453 επέτρεψε στον Μόσκοβο να καταγγείλει την προδοσία εκείνων των Ελλήνων και των Βυζαντινών Αρμενίων (Ουνιτών)που συσπειρώθηκαν γύρω από τον Ρωμαίο Πάπα, επειδή ήθελαν απεγνωσμένα έναν επανενωμένο Χριστιανισμό.
Στη συνέχεια, η Ρωσία καταλήγει να αποτελεί το μοναδικό Ορθόδοξο έθνος που δεν περιήλθε στην Οθωμανική κυριαρχία. Η Μόσχα θεωρεί τον εαυτό της – ως Βυζάντιο – ως μια μοναδική συμφωνία μεταξύ πνευματικών και ιστορικών δυνάμεων.
Η Τρίτη Ρώμη γίνεται μια πολιτική έννοια μόνο τον 19ο αιώνα – αφού ο Μέγας Πέτρος και η Αικατερίνη η Μεγάλη είχαν επεκτείνει σε μεγάλο βαθμό τη ρωσική εξουσία. Οι βασικές έννοιες της Ρωσίας, της Αυτοκρατορίας και της Ορθοδοξίας συγχωνεύονται. Αυτό σημαίνει πάντα ότι η Ρωσία χρειάζεται ένα «εγγύς εξωτερικό» – και αυτό έχει ομοιότητες με το όραμα του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν (το οποίο, σημαντικά, δεν είναι αυτοκρατορικό, αλλά πολιτιστικό).
Καθώς ο απέραντος ρωσικός χώρος βρίσκεται σε συνεχή διαμόρφωση εδώ και αιώνες, αυτό συνεπάγεται επίσης τον κεντρικό ρόλο της έννοιας της περικύκλωσης. Κάθε Ρώσος γνωρίζει πολύ καλά την εδαφική ευπάθεια (θυμηθείτε, για αρχή, ο Ναπολέων και ο Χίτλερ). Μόλις παραβιαστεί η δυτική παραμεθόρια περιοχή, είναι μια εύκολη διαδρομή μέχρι τη Μόσχα. Έτσι, αυτή η πολύ ασταθής γραμμή πρέπει να προστατευθεί. Ο τρέχων συσχετισμός είναι η πραγματική απειλή της Ουκρανίας να φιλοξενήσει βάσεις του ΝΑΤΟ.
Προς Οδησσό
Με την πτώση της ΕΣΣΔ, η Ρωσία βρέθηκε σε γεωπολιτική κατάσταση που αντιμετωπίστηκε για τελευταία φορά τον 17ο αιώνα. Η αργή και επίπονη ανοικοδόμηση είχε ως αιχμή του δόρατος δύο μέτωπα: την KGB – αργότερα FSB – και την ορθόδοξη εκκλησία. Η μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ του Ορθόδοξου κλήρου και του Κρεμλίνου πραγματοποιήθηκε από τον Πατριάρχη Κύριλλο – ο οποίος αργότερα έγινε υπουργός Θρησκευτικών Υποθέσεων του Πούτιν.
Η Ουκρανία από την πλευρά της είχε γίνει de facto προτεκτοράτο της Μόσχας το 1654 σύμφωνα με τη Συνθήκη του Περεγιασλάβ: πολύ περισσότερο από μια στρατηγική συμμαχία, ήταν μια φυσική συγχώνευση, σε εξέλιξη για αιώνες από δύο ορθόδοξα σλαβικά έθνη.
Στη συνέχεια, η Ουκρανία βρίσκεται σε ρωσική τροχιά. Η ρωσική κυριαρχία επεκτείνεται μέχρι το 1764, όταν ο τελευταίος Ουκρανός hetman (αρχιστράτηγος) εκθρονίζεται επίσημα από την Αικατερίνη τη Μεγάλη: τότε είναι που η Ουκρανία γίνεται επαρχία της ρωσικής αυτοκρατορίας.
Όπως κατέστησε σαφές ο Πούτιν αυτή την εβδομάδα: «Η Ρωσία δεν μπορεί να επιτρέψει τη δημιουργία αντιρωσικών εδαφών σε όλη τη χώρα». Η επιχείρηση Ζ θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα την Οδησσό, που ιδρύθηκε το 1794 από την Αικατερίνη τη Μεγάλη.
Οι Ρώσοι εκείνη την εποχή είχαν μόλις εκδιώξει τους Οθωμανούς από τα βορειοδυτικά της Μαύρης Θάλασσας, η οποία είχε διοικηθεί διαδοχικά από Γότθους, Μπουλγκάρ, Ούγγρους και στη συνέχεια τουρκικούς λαούς – μέχρι τους Τατάρους. Η Οδησσός στην αρχή ήταν λακωνική, είτε το πιστεύετε είτε όχι, από Ρουμάνους που ενθαρρύνθηκαν να εγκατασταθούν εκεί από τους Οθωμανούς σουλτάνους μετά τον 16ο αιώνα.
Η Αικατερίνη επέλεξε ένα ελληνικό όνομα για την πόλη – η οποία στην αρχή δεν ήταν καθόλου σλαβική. Και όπως και η Αγία Πετρούπολη, που ιδρύθηκε έναν αιώνα νωρίτερα από τον Μέγα Πέτρο, η Οδησσός δεν σταμάτησε ποτέ να φλερτάρει με τη Δύση.
Ο Τσαρος Αλέξανδρος Α’, στις αρχές του 19ου αιώνα, αποφασίζει να μετατρέψει την Οδησσό σε ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι – που αναπτύχθηκε από έναν Γάλλο, τον Δούκα του Ρισελιέ. Ήταν από το λιμάνι της Οδησσού που το ουκρανικό σιτάρι άρχισε να φτάνει στην Ευρώπη. Στα μέσα του 20ου αιώνα, η Οδησσός είναι πραγματικά πολυεθνική – αφού προσέλκυσε, μεταξύ άλλων, την ιδιοφυΐα του Πούσκιν.
Η Οδησσός δεν είναι Ουκρανική: είναι αναπόσπαστο μέρος της ρωσικής ψυχής. Και σύντομα οι δοκιμασίες και οι δοκιμασίες της ιστορίας θα την κάνουν και πάλι: ως ανεξάρτητη δημοκρατία· ως μέρος μιας συνομοσπονδίας Novorossiya· ή συνδεδεμένη με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Ο λαός της Οδησσού θα αποφασίσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου