Στις συζητήσεις για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας δεν αναφέρεται σχεδόν καθόλου ο ρόλος της παραγωγικότητας του εργαζόμενου ως αυτός να μην υφίσταται.
Όταν δε αναφέρεται τότε είναι μόνο υπό το πρίσμα της εντατικοποίησης των ωρών εργασίας (να παρευρίσκεται δηλαδή ο κάθε εργαζόμενος περισσότερες ώρες στον χώρο εργασίας διότι η παραμονή στον χώρο εργασίας δεν σχετίζεται με την παραγωγικότητα) και τίποτε άλλο.
Είναι γεγονός ότι η αυτοματοποίηση οδηγεί και θα οδηγήσει σε μεγάλη απώλεια των θέσεων εργασίας εντούτοις, προς το παρόν στην Ελλάδα, ο εργαζόμενος δεν έχει ακόμα εξαλειφθεί. Προκαλεί δε εντύπωση η έλλειψη σχετικών αναφορών από τις οργανώσεις των ίδιων των εργαζόμενων.
Τα προβλήματα της παραγωγικότητας, τουλάχιστον στη χώρα μας, αντιμετωπίζονται με στενή επίβλεψη του εργαζόμενου η οποία συνήθως λαμβάνει κακοποιητικές μορφές βλ. παρενόχληση, άσκηση λεκτικής βίας και φωνές, μη έγκαιρη καταβολή του μισθού του, απειλές κτλ.
Το πρόβλημα είναι μεγάλο αλλά θα επικεντρωθώ σε δύο από τους πολλούς παράγοντες αύξησης της παραγωγικότητας των εργαζομένων που σχετίζονται ο ένας με τον άλλο και είναι η περιγραφή των θέσεων εργασίας και η εργονομία.
Η περιγραφή της θέσης εργασίας σημαίνει ότι περιγράφονται τα καθήκοντα κάθε θέσης εργασίας έτσι ώστε να βρίσκεται ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση και όχι ακολουθώντας τη συνήθη αντίληψη του αδαούς περί τη διοίκηση ανθρωπίνων πόρων «όλοι τα κάνουν όλα». Η αντίληψη αυτή του «τα κάνω όλα και συμφέρω» πέραν των αδαών εφαρμόστηκε και από αρκετούς μικρομεσαίους επιχειρηματίες στη λογική της περικοπής του εργατικού κόστους με κάθε τρόπο γιατί έτσι δεν θα προσλάμβαναν περισσότερους εργαζόμενους ανεξάρτητα από το γεγονός ότι ο Έλληνας εργαζόμενος είχε πάντα τις λιγότερες αμοιβές και παροχές από τους εργαζόμενους της ΕΕ (τα παραδείγματα πολλά – μη τήρηση του μεσημεριανού διαλείμματος για φαγητό, ανυπαρξία χώρου εστίασης εντός της επιχείρησης, εξοντωτικές απλήρωτες υπερωρίες, κακό εργασιακό περιβάλλον με ανεπαρκή εξοπλισμό κοκ).
Το εάν όμως όλοι μπορούν να τα κάνουν όλα όχι απλώς είναι έωλο αλλά εν πολλοίς επιεικώς ανόητο. Ευτυχώς που σε κάποιους τομείς όπως η ιατρική δεν έχουμε χειρουργούς παντός τύπου όπου όλοι τα σφάζουν και όλοι τα μαχαιρώνουν αλλά εξειδικευμένους οι οποίοι τίθενται και επικεφαλής των αντίστοιχων ιατρικών ομάδων. Ενώ για παράδειγμα σε μία καρδιοχειρουργική κλινική δεν είναι δυνατόν να μην προΐσταται καρδιοχειρουργός ομάδας καρδιοχειρουργών αντίθετα στο επιχειρείν αλλά και στο δημόσιο τομέα έχουμε διευθύνοντες μη γνώστες του κλάδου τον οποίο καλούνται να διευθύνουν ή να είναι παντελώς εργασιακά και επιστημονικά παρωχημένοι. Κατά συνέπεια να μην μπορούν να διαχειριστούν ούτε τους εργαζόμενους οι οποίοι και αυτοί είναι πολλές φορές μη γνώστες του συγκεκριμένου αντικειμένου αλλά ούτε και να ξέρουν τι πρόκειται να κάνουν γιατί ποτέ δεν τους έχει αναφερθεί ποια είναι τα εργασιακά τους καθήκοντα ούτε έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα. Σε μία τέτοια ιλαροτραγική κατάσταση λοιπόν, είναι αστείο ακόμα και να μιλάμε για παραγωγικότητα.
Η περιγραφή της θέσης εργασίας είναι κλειδί για την παραγωγικότητα και θα πρέπει να είναι γραπτή, αναλυτική και να θέτει σε σειρά προτεραιότητας τα καθήκοντα του εργαζόμενου. Εξυπακούεται ότι πριν την περιγραφή θα πρέπει να έχει γίνει και η σωστή πρόσληψη. Για παράδειγμα για μία θέση λογιστή θα πρέπει να προσλαμβάνουμε λογιστή και μετά να του δώσουμε την γραπτή περιγραφή της θέσης και των καθηκόντων του. Δεν νοείται για μία θέση λογιστή να προσλαμβάνουμε π.χ. έναν θεολόγο γιατί όσο καλή και να είναι η γραπτή (το τονίζω) περιγραφή εργασίας του, αυτός δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί λόγω έλλειψης σχετικών γνώσεων.
Με τη γραπτή περιγραφή των θέσεων εργασίας αποφεύγονται οι παρανοήσεις π.χ. να μην ξέρουν οι εργαζόμενοι ποιο έργο αντιστοιχεί σε αυτούς και ποιο σε άλλους, η διεκπεραίωση της ίδιας δουλειάς να γίνεται από δύο διαφορετικούς εργαζόμενους γιατί και οι δύο μπορεί να θεωρούσαν ότι έπρεπε να τη διεκπεραιώσουν κοκ. Σημαντικό στο σημείο αυτό είναι να τονισθεί ότι οι εργαζόμενοι που γνωρίζουν επακριβώς τα καθήκοντά τους αλλά και τα καθήκοντα των συναδέρφων τους είναι καλύτεροι ομαδικοί «παίκτες». Βέβαια το ομαδικό πνεύμα εργασίας στον τόπο μας έχει περιοριστεί σε ευχολόγιο ακαδημαϊκών κυρίως κύκλων ή κάποιων μεγάλων επιχειρήσεων που εντούτοις από τη μία προωθούν τον άκρατο ατομικιστικό ανταγωνισμό από την άλλη ισχυρίζονται ότι επιθυμούν οι εργαζόμενοί τους να εργάζονται ομαδικά (!) προκαλώντας έτσι σύγχυση στους εργαζόμενους και οδηγώντας τους στην τρέλα παρά στην ομαδικότητα.
Ένας άλλος παράγοντας αύξησης της παραγωγικότητας των εργαζόμενων που αγνοείται σχεδόν πλήρως από την εργοδοσία (ιδιωτικού και δημόσιου τομέα) και παρά την ύπαρξη του νόμου περί υγιεινής και ασφάλειας είναι αυτός της εργονομίας. Η εργονομία είναι επιστήμη και πραγματεύεται το «ταίριασμα» του εργαζόμενου με την εργασία του. Λαμβάνει υπόψη της πρώτα από όλα τον άνθρωπο – τις δυνατότητές του αλλά και τους περιορισμούς του και φροντίζει τα καθήκοντα που ανατίθενται, η πληροφορία και το περιβάλλον να ταιριάζουν στον κάθε εργαζόμενο.
Προκειμένου να εξετασθεί το ταίριασμα του εργαζόμενου με την εργασία πέραν των προσωπικών χαρακτηριστικών τα οποία θα έπρεπε ήδη να έχουν εξετασθεί με την πρόσληψη, θα έπρεπε να είχαν προσδιορισθεί με την περιγραφή εργασίας προσδιορισθεί τα καθήκοντα, και να είχαν προσδιορισθεί ο όγκος εργασίας, οι βάρδιες, ο ρυθμός εργασίας και η κόπωση που προκαλεί η θέση εργασίας. Προσδιορίζεται επίσης και ο εξοπλισμός (σχήμα, μέγεθος, έλεγχος και ο βαθμός καταλληλότητάς του σε σχέση με τη θέση εργασίας). Ο εργαζόμενος θα πρέπει να έχει όλα τα υλικά που είναι απαραίτητα για την εργασία του π.χ. στυλό, χαρτί κτλ., η επιφάνεια εργασίας να είναι αρκετά μεγάλη έτσι ώστε να χωρά τα πράγματά του και να μπορεί να μετακινηθεί, να μην διατρέχει κίνδυνο ατυχημάτων από την κακή τοποθέτηση του χώρου εργασίας του, το κάθισμα να υποστηρίζει την πλάτη του και να είναι σε καλή λειτουργία π.χ. να μην είναι σπασμένες οι ρόδες, να υπάρχει υποπόδιο, να υπάρχει υποστήριξη για τον αγκώνα και την πλάτη καθώς και ειδική βάση για το ποντίκι του Η/Υ έτσι ώστε να αποφευχθεί το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα. Ο φωτισμός θα πρέπει να είναι ο κατάλληλος και όχι με λάμπες νέον που είναι στα περισσότερα γραφεία του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα.
Μερικά κλασικά προβλήματα εργονομίας στον εργασιακό χώρο (εστιάζω κυρίως στους υπάλληλους γραφείου γιατί στους εργάτες υπάρχουν και άλλου τύπου προβλήματα εργονομίας) είναι τα ακόλουθα:
Σχεδιασμός και ανάθεση καθηκόντων – προβλήματα: Οι εργασιακές απαιτήσεις από τον εργαζόμενο μπορεί να είναι πολύ υψηλές ή πολύ λίγες. Ο εργαζόμενος να μην έχει λόγο σχετικά με το πώς να οργανώσει την εργασία του αντίθετα τρίτοι να οργανώνουν τη δουλειά του. Ο εξοπλισμός της εργασίας να είναι δύσκολος στη χρήση του ή να προϋποθέτει επιπλέον προσπάθεια ( π.χ. πεπαλαιωμένοι υπολογιστές αργοί, με αργή σύνδεση στο Διαδίκτυο κοκ) και να επιβραδύνει έτσι τον ρυθμό εργασίας. Ένα άλλο πρόβλημα που συναντάμε συχνά στον παρανοϊκό κόσμο των επιχειρήσεων αλλά και του δημοσίου τομέα στην Ελλάδα είναι οι συγκρουόμενες απαιτήσεις δηλαδή να έχουμε και υψηλή παραγωγικότητα και ποιότητα (κάτι που είναι ανέφικτο). Τα προβλήματα αυτά προκαλούν τραυματισμούς και συχνές ασθένειες στους εργαζόμενους.
Διαμόρφωση του χώρου εργασίας – προβλήματα.
Να μην μπορεί ο εργαζόμενος να φθάσει εύκολα τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί καθημερινά, να μην υπάρχει επαρκής χώρος για τα πόδια του κάτω από το τραπέζι εργασίας, το τραπέζι εργασίας να είναι σε ακατάλληλο ύψος, ο φωτισμός να είναι ακατάλληλος και να προκαλεί πόνο στα μάτια και πονοκεφάλους, η καρέκλα εργασίας να μην είναι κατάλληλα προσαρμοσμένη στο άτομο και στη θέση εργασίας.
Διαχείριση της εργάσιμης ημέρας – προβλήματα.
Να μην υπάρχει επαρκής χρόνος ανάπαυσης μεταξύ των βαρδιών, ο προγραμματισμός των βαρδιών να είναι κακός, ο εργαζόμενος να εξαναγκάζεται σε πολλές υπερωρίες.
Όλα αυτά τα προβλήματα δημιουργούν μείωση της παραγωγικότητας αλλά και αύξηση ατυχημάτων και ασθενειών. Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου Cornell οι κουρασμένοι εργαζόμενοι κοστίζουν στην αμερικανική βιομηχανία $150 εκατομμύρια λόγω της μείωσης της παραγωγικότητας και των ατυχημάτων που προκαλούνται από την κόπωση.
Η επίλυση των προβλημάτων εργονομίας μπορεί να γίνει με συζήτηση πρώτα με τον κάθε εργαζόμενο και στη συνέχεια να γίνουν οι απαραίτητες διευθετήσεις. Στη συνέχεια ο εργαζόμενος πρέπει να ξαναερωτάται για το εάν οι διευθετήσεις που έγιναν διευκόλυναν τη δουλειά του και ήταν οι πρέπουσες.
Επομένως, η ορθή επιλογή του προσωπικού, η ανάθεση των κατάλληλων αρμοδιοτήτων (ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση), η εργονομία στο εργασιακό περιβάλλον βελτιώνουν την παραγωγικότητα και την ικανοποίηση των εργαζομένων αλλά και μειώνουν τις ασθένειες και τα ατυχήματα. Σύμφωνα με μελέτες οι ικανοποιημένοι εργαζόμενοι αυξάνουν την παραγωγικότητά τους κατά 12% ενώ οι μη ικανοποιημένοι εργαζόμενοι είχαν μείωση παραγωγικότητας κατά 10%.
Θα έλεγε κάποιος ότι στη χώρα της ανεργίας όπως έχουν καταντήσει την Ελλάδα οι μνημονιακές πολιτικές, είναι πολυτέλεια να μιλάμε για την καλή κατάσταση του εργαζόμενου στον χώρο εργασίας. Εάν όμως θέλουμε να μιλάμε για ανάπτυξη και αύξηση της παραγωγικότητας τότε θα πρέπει η συζήτηση να μην είναι μονομερής αλλά να λαμβάνει σοβαρά υπόψη και αυτούς τους παράγοντες.
Προτεινόμενα Αναγνώσματα
Μαστρογιάννη, Φ. Ανθρώπινο Κεφάλαιο – η κρυμμένη αξία της επιχείρησης. Εκδ. Αρναούτης.
Μαστρογιάννη, Φ. Φίδια με κουστούμι αλλά και με φούστα. Διαθέσιμο ΕΔΩ
Know the benefits of an ergonomics program. Διαθέσιμο ΕΔΩ
Middlesworth, M. 5 proven benefits of ergonomics in the workplace. Διαθέσιμο ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου