Η 5η Νοέμβρη και η Συνωμοσία της Πυρίτιδας

Ή αλλιώς η απαρχή του V for Vendetta (μια βεντέντα Καθολικών Προτεσταντών)

Remember, remember, the 5th of November
The Gunpowder Treason and plot;

I know of no reason why Gunpowder Treason
Should ever be forgot. 

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Χθες βράδυ το Star Channel πρόβαλλε την κινηματογραφική ταινία V for Vendetta, ένα αμερικανικό δυστοπικό περιπετειώδες θρίλερ, παραγωγής 2005 σε σκηνοθεσία Τζέιμς ΜακΤιγκ.

Η ταινία, η οποία είχε αρχικά προγραμματιστεί να κυκλοφορήσει στις 4 Νοεμβρίου 2005, μία μέρα πριν την 400ή επέτειο της Νύχτας του Γκάι Φωκς, αλλά καθυστέρησε μέχρι τις 17 Μαρτίου 2006, διαδραματίζεται στο Λονδίνο του κοντινού μέλλοντος. Πιο συγκεκριμένα βρισκόμαστε στο Λονδίνο του 2030. Ο κόσμος είναι σε αναταραχή και σε πόλεμο, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει σταθερό κάτω από το φασιστικό καθεστώς του κόμματος Νορσφάιρ. Πολιτικοί κρατούμενοι, ομοφυλόφιλοι και άλλοι ανεπιθύμητοι είναι φυλακισμένοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

Η Ίβι Χάμοντ (Νάταλι Πόρτμαν)  μια κοπέλα που εργάζεται στο Βρετανικό Δίκτυο Τηλεόρασης, σώζεται από βιασμό των μελών της μυστικής αστυνομίας "Fingermen" από έναν μασκοφόρο εκδικητή γνωστό ως "V"(Χιούγκο Γουάλας Γουίβινγκ).

Την οδηγεί σε μια στέγη για να παρακολουθήσει την καταστροφή του Κεντρικού Δικαστηρίου. Ο Νορσφάιρ εξηγεί το περιστατικό ως μια "επείγουσα κατεδάφιση" ενός δομικά ασταθούς κτιρίου, αλλά ο V διεκδικεί την ευθύνη καταλαμβάνοντας το τηλεοπτικό δίκτυο. Παροτρύνει τους πολίτες της Βρετανίας να ξεσηκωθούν κατά της κυβέρνησής τους και να τον συναντήσουν σε ένα χρόνο, στις 5 Νοεμβρίου, έξω από τη Βουλή, την οποία υπόσχεται να καταστρέψει. 

Η ταινία, η οποία αποτελεί κινηματογραφική μεταφορά του ομότιτλου βιβλίου κόμικ των Άλαν Μουρ και Ντέιβιντ Λόιντ,  έχει θεωρηθεί από πολλές πολιτικές ομάδες ως μια αλληγορία της καταπίεσης από την κυβέρνηση, με ελευθεριακούς και αναρχικούς να την έχουν χρησιμοποιήσει για να προωθήσουν τις πεποιθήσεις τους. Οι ακτιβιστές που ανήκουν στην ομάδα Ανώνυμοι (Anonymous) χρησιμοποιούν την ίδια μάσκα του Γκάι Φωκς, που έγινε δημοφιλής από την ταινία, όταν εμφανίζονται δημοσίως σε πολλές εκδηλώσεις υψηλού προφίλ, μιμούμενοι μία από τις βασικές σκηνές της.

Ο Λόιντ έχει δηλώσει: "Η μάσκα του Γκάι Φωκς έχει πλέον γίνει ένα κοινό εμπορικό σήμα και ένα βολικό πλακάτ για χρήση σε διαμαρτυρία κατά της τυραννίας - και είμαι χαρούμενος με τους ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν, φαίνεται αρκετά μοναδικό, ένα πρότυπο της λαϊκής κουλτούρας να χρησιμοποιείται κατά αυτό το τρόπο". 

Ποιος ήταν ο Γκάι Φωκς 

Ο Γκάι Φωκς (αγγλ. Guy Fawkes, 13 Απριλίου 1570 - 31 Ιανουαρίου 1606), γνωστός επίσης και ως Γκίντο Φωκς, γεννήθηκε στο Γιορκ (York) και ήταν Άγγλος στρατιώτης και μέλος μιας ομάδας Kαθολικών, οι οποίοι οργάνωσαν τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας στις 5 Νοεμβρίου 1605.  

Η συνωμοσία, όμως, ξεσκεπάστηκε πριν την ολοκλήρωση του σχεδίου: ο Γκάι Φωκς κι οι συνεργάτες του πέρασαν από ανακρίσεις με βασανιστήρια, και έπειτα από δίκη καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν για προδοσία και απόπειρα δολοφονίας. Σε ορισμένες χώρες η επέτειος αυτής της αποτυχημένης απόπειρας γιορτάζεται στις 5 Νοεμβρίου σαν Νύχτα του Γκάι Φωκς (Guy Fawkes Night ή Bonfire Night). 

Γκραβούρα του 17ου αιώνα: τα μέλη της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας

Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας του 1605 είχε οργανωθεί από μια ομάδα Καθολικών, με σκοπό τη δολοφονία του βασιλιά Ιακώβου Α' της Αγγλίας, της οικογένειάς του και πολλών μελών της αριστοκρατίας, με την ανατίναξη των κτιρίων του Βρετανικού Κοινοβουλίου στο Λονδίνο κατά την έναρξη της Βουλής στις 5 Νοεμβρίου 1605. Ανάμεσα στους συνωμότες πιο γνωστός είναι ο Γκάι Φωκς, Άγγλος στρατιώτης από το Γιόρκ. 

(Να υπενθυμίσουμε ότι ο Ιάκωβος ανέλαβε το θρόνο μετά το θάνατο της άτεκνης βασίλισσας Ελισάβετ Α'. Ο ίδιος ήταν παιδί της παιδί της βασίλισσας της Σκωτίας Μαρίας Α΄ και του δευτέρου συζύγου της Ερρίκου Στιούαρτ, δούκα του Άλμπανι, του αποκαλούμενου και λόρδου Ντάρνλεϊ. Αν και η μητέρα του ήταν Καθολική, ο Ιάκωβος δεν είχε δεχθεί τη ρωμαιοκαθολική πίστη και όταν ανέλαβε την εξουσία της Αγγλίας συνέχισε την προτεσταντική παράδοση της Ελισάβετ. Πολλοί συγγραφείς θεωρούν τον απολυταρχισμό του, την οικονομική του ανευθυνότητα και τις λαομίσητες τακτικές του τις αιτίες που ξέσπασε ο Αγγλικός Εμφύλιος Πόλεμος. Αντίθετα, άλλοι ιστορικοί τον θεωρούν προσγειωμένο βασιλιά. Στον τομέα των τεχνών, συνέχισε τ χρυσή εποχή της βασίλισσας Ελισάβετ Α΄. Επί της εποχής του έζησαν μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, ο Μπεν Τζόνσον και ο Φράνσις Μπέικον. Ο ίδιος ο Ιάκωβος Α΄ ήταν συγγραφέας πολλών βιβλίων δαιμονολογίας: ο Αντώνιος Ουέλντον μάλιστα τον χαρακτήρισε ως «τον σοφότερο τρελό του χριστιανισμού».) 

Η Συνωμοσία οργανώθηκε σαν αντίδραση στην τυραννική βασιλεία του Ιακώβου Α' και στα σκληρά μέτρα του Προτεστάντη βασιλιά απέναντι στους Καθολικούς.

Ο Ρόμπερτ Κάτεσμπι, γνωστός Καθολικός του Νορθαμπτονσάιρ, ο ξάδερφός του Τόμας Ουίντουρ, και ο φίλος του Ράιγκτ, αποφάσισαν να οργανώσουν ένα σχέδιο που περιλάμβανε την ανατροπή του βασιλιά και την ανατίναξη της Βουλής των Λόρδων, κατά την έναρξη της Βουλής στις 5 Νοεμβρίου 1605, με σκοπό να προκαλέσουν μια γενική εξέγερση που θα επέτρεπε την επιστροφή του καθολικισμού στη χώρα.

Τον Μάιο του 1604, στο σχέδιο εντάχθηκε και ο Γκάι Φωκς, μισθοφόρος από το Γιορκσάιρ, ο οποίος είχε διακριθεί στον Ισπανικό Στρατό. Λόγω της εμπειρίας του, ο Φωκς θα μετατραπεί στον "εγκέφαλο" της δράσης της ομάδας, η οποία διευρυνόταν διαρκώς. Αρχικά, ο Κάτεσμπι νοίκιασε ένα διαμέρισμα κοντά στο Παλάτι του Ουέστμονστερ και η ομάδα άρχισε τη διάνοιξη μιας σήραγγας κάτω από το Βρετανικό Κοινοβούλιο. Η πρόοδος, ωστόσο, ήταν αργή για τους κυρίους, οι οποίοι δεν ήταν συνηθισμένοι σε σκληρή χειρωνακτική εργασία. Τελικά, το Μάρτιο του 1605, ο Τόμας Πέρσι κατάφερε να εκμεταλλευτεί τις διασυνδέσεις του στην Αυλή για να νοικιάσει ένα κελάρι κάτω από τη Βουλή των Λόρδων.

Το σχέδιο του τούνελ εγκαταλείφθηκε γρήγορα και σύντομα ο Φωκς κατάφερε να γεμίσει την υπόγεια αποθήκη με περίπου 30 βαρέλια πυρίτιδας, που κρύφτηκαν κάτω από άνθρακα και κομμάτια ξύλου. Τα πάντα ήταν έτοιμα για να τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο.
Κάποιοι συνωμότες, ωστόσο, ανησυχούσαν από το γεγονός ότι στο κτίριο της Βουλής θα βρίσκονταν κι άλλοι Καθολικοί, σαν κι αυτούς, των οποίων η ζωή μπορεί να κινδύνευε.

Έτσι στάλθηκε μια προειδοποιητική επιστολή στο Λόρδο Mοντίγκλ, ένας μεταρρυθμιστής Καθολικός τον οποίον προειδοποιούσαν να μην παρουσιαστεί στη συνέλευση. Του δημιουργήθηκαν όμως υποψίες κι έτσι ξεκίνησαν οι έρευνες στις υπόγειες σήραγγες κάτω από τη Βουλή των Λόρδων. 

Ο συγγραφέας της επιστολής ουδέποτε ταυτοποιήθηκε, ωστόσο, ο Λόρδος ήταν γαμπρός του Φράνσις Τρέσμαν, μέλος της ομάδας της Πυρίτιδας. Ο Μοντίγκλ έδειξε αμέσως το γράμμα στον Ρόμπερτ Σέσιλ, υπουργό της κυβέρνησης. Παρότι με σημαντική καθυστέρηση, οι στοές κάτω από το Κοινοβούλιο ερευνήθηκαν την 4η Νοεμβρίου και η πυρίτιδα ανακαλύφθηκε. Μόλις ενημερώθηκαν ότι τα σχέδιά τους είχαν αποκαλυφθεί, ο Ρόμπερτ Κάτεσμπι και ο Τόμας Ουίντουρ εγκατέλειψαν το Λονδίνο και συναντήθηκαν με την υπόλοιπη ομάδα στο Ουαρουικσάιρ, χωρίς να εξασφαλίσουν την υποστήριξή της. Κατάφεραν να ταξιδέψουν, μένοντας σε φίλους και σε υποστηρικτές, αλλά τρεις μόλις ημέρες μετά συνελήφθησαν.

Ο Κάτεσμπι, ο Πέρσι και ο Ράιγκτ σκοτώθηκαν, ενώ ο τραυματισμένος Ουίντουρ μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν λίγες ημέρες αργότερα. Όλοι οι συνωμότες, εκτός από τον Τρέσμαν, εκτελέστηκαν. Πώς μπόρεσαν αυτοί οι άνδρες να διεισδύσουν τόσο εύκολα στα άδυτα της αγγλικής κυβέρνησης; Και γιατί τα κελάρια ερευνήθηκαν τόσο καθυστερημένα.

Ενδέχεται ο Ρόμπερτ Σέσιλ να είχε οργανώσει όλη τη συνωμοσία για να εκφοβίσει τον βασιλιά, ώστε να αναγνωρίσει την καθολική απειλή; Μία δημοφιλής θεωρία υποστηρίζει ότι ο Γκάι Φωκς ήταν ένας προβοκάτορας, όπως και οι άλλοι συνωμότες, όπως ο Τρέσμαν, που δρούσε ως διπλός πράκτορας. Είναι πιθανό, ωστόσο, οι πράκτορες του Σέσιλ να μην διαπίστωσαν ποτέ ότι επρόκειτο για μια ήδη σχεδιασμένη συνωμοσία. Ο τελευταίος αποκάλυψε τη συνωμοσία μόλις την τελευταία στιγμή, προσδίδοντας δραματικότερο τόνο στην επιχείρηση. Στην πραγματικότητας, ο βασιλιάς μπορεί να μην βρέθηκε καμία στιγμή σε πραγματικό κίνδυνο.

Ο Γκάι Φωκς ανακαλύφθηκε και συνελήφθη το πρωινό της 5ης Νοεμβρίου. Μετά από βασανιστήρια, αποκάλυψε τα ονόματα των υπόλοιπων συνωμοτών, που είτε ήταν ήδη γνωστοί είτε νεκροί. Οι συνωμότες καταδικάστηκαν και στις 31 Ιανουαρίου εκτελέστηκαν με αγχόνη και διαμελισμό. 

Εορτασμοί στο Κάστρο Windsor by Paul Sandby, c. 1776

Εις ανάμνηση της αποτυχημένης απόπειρας του Γκάι Φωκς να ανατινάξει το Κοινοβούλιο, στην Αγγλία και άλλες χώρες η 5η Νοεμβρίου εορτάζεται σαν Νύχτα του Γκάι Φωκς (Guy Fawkes Night ή Bonfire Night). Πυροτεχνήματα λάμπουν στον αέρα, ενώ επικρατεί το έθιμο να καίγεται στη φωτιά ένα ομοίωμα του Γκάι Φωκς.

Επίσης, σε ανάμνηση της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας, λέγονται οι παρακάτω στίχοι: 

Remember, remember, the 5th of November

The Gunpowder Treason and plot;
I know of no reason why Gunpowder Treason
Should ever be forgot.
Guy Fawkes, Guy Fawkes,
'Twas his intent.
To blow up the King and the Parliament.
Three score barrels of powder below.
Poor old England to overthrow.

By God's providence he was catch'd,
With a dark lantern and burning match
Holloa boys, Holloa boys, let the bells ringH
olloa boys, Holloa boys, God save the King!

Hip hip Hoorah !Hip hip Hoorah !
A penny loaf to feed ol'Pope,

A farthing cheese to choke him.
A pint of beer to rinse it down,

A faggot of sticks to burn him.
Burn him in a tub of tar,'
Burn him like a blazing star.
Burn his body from his head,
Then we'll say: ol'Pope is dead. 

Στις μέρες μας συνήθως γιορτάζεται με μεγάλες οργανωμένες εκδηλώσεις, με επίκεντρο τις φωτιά και πυροτεχνήματα.  Οι ισχυρισμοί ότι η νύχτα του Guy Fawkes ήταν προτεσταντική αντικατάσταση για παλαιότερα έθιμα όπως η κέλτικη γιορτή του  Samhain αμφισβητούνται από μελετητές και ιστορικούς.

Σίγουρα, όμως, είναι μια ευκαιρία για τους προτεστάντες να γιορτάσουν. 

Geopolitics

Share