Γράφει ο Ελευθέριος Ανδρώνης
Πολύ έντονες συζητήσεις ξεσήκωσε τις τελευταίες μέρες, το θέμα με το εκκλησάκι που ζωγράφισε ο Δημήτρης Μυταράς στον όρμο Καταφυγή κοντά στο Σούνιο.
Η (ορθότατη) απόφαση του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικόλαου να αναιρέσει την άδεια λειτουργίας από το εκκλησάκι λόγω των «τερατουργημάτων» που είχε στο εσωτερικό του, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τις γνωστές στρατιές νεωτεριστών «Βησιγότθων» που λυσσάνε για να ξηλώσουν από την Ορθοδοξία οτιδήποτε τη συνέχει.
Είναι ακριβώς οι ίδιοι που αφρίζουν γιατί η εκκλησία δεν κάνει βαπτίσεις παιδιών με ομοφυλόφιλους κηδεμόνες. Είναι οι ίδιοι που γυρίζουν 360 μοίρες το κεφάλι όποτε ακούνε για παπά ή επίσκοπο που έστρεψε τα νώτα σε πολιτικό που ψήφισε το ελεεινό νομοσχέδιο.
Είναι οι ίδιοι που θέλουν να κάνουν την Εκκλησία χειροκροτητή για κάθε πιθανή και απίθανη ανωμαλία. Είναι οι ίδιοι που υποστηρίζουν ότι αγάπη είναι να λες σε όλα ναι, και ότι η εκκλησία πρέπει να γίνει πολυκατάστημα όπου ο καθένας θα ψωνίζει επιβεβαίωση για τη διαστροφή του.
Eίναι οι ίδιοι που χειροκροτούν σατανιστικές τελετές με πεντάλφες στη Eurovision, αλλά ως «προοδευτικοί» θέλουν να έχουν λόγο να αλλάξουν τον διάκοσμο των εκκλησιών, γιατί «φτάνει πια με τα κολλημένα μυαλά των χριστιανών».
Είναι οι ίδιοι που υπερασπίζονται οποιαδήποτε βλάσφημη κακοτροπία που παραχαράζει ορθόδοξα σύμβολα, αλλά δεν ανέχονται οι χριστιανοί να υπερασπίζονται τα σύμβολα τους ούτε μέσα στις εκκλησίες τους.
Είναι οι ίδιοι που στήνουν κερκίδα για τις «διακόνισσες», για τις γυναίκες ιερείς, για την παραβίαση του άβατου του Αγίου Όρους, και για κάθε οικουμενιστικό πανηγυράκι που θέλει να κάνει την Ορθοδοξία ένα απνευμάτιστο «ξέπλυμα» των εθνών.
Είναι αυτοί που δεν θέλουν θρησκευτικά στη διδασκαλία, αλλά θέλουν να κάνουν τους δάσκαλους στα θρησκευτικά πράγματα. Και ας έχουν να πατήσουν στην εκκλησία από τη βάφτισή τους.
Αυτή είναι η συνομοταξία που αφήνιασε κατά του Μητροπολίτης Μεσογαίας και όσων θεωρούν ότι η «μοντέρνα» τέχνη δεν έχει καμία θέση στις ορθόδοξες εκκλησίες. Οι «αφηρημένες» εικονογραφίες του (εκλιπόντος από το 2017) Δημήτρη Μυταρά, θα μπορούσαν κάλλιστα να στολίζουν μια μπουάτ στου Ψυρρή ή ένα λαογραφικό μουσείο στις Κυκλάδες, πάντως σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να μιαίνουν τους τοίχους ενός ναού.
Οι ζωγραφιές του Μυταρά δεν χρειάζεται να περιέχουν κάτι εξόφθαλμα βλάσφημο. Και μόνο η παρουσία τους εντός του ναού είναι βλάσφημη. Ο ορθόδοξος ναός δεν είναι καμβάς για τις συγκεχυμένες εμπνεύσεις του κάθε καλλιτέχνη. Αλίμονο αν ο κάθε ζωγράφος έδινε στην εκκλησία προσωπικές νότες από την τρικυμία που έχει στο κεφάλι του! Μεγάλο λάθος και ασέβεια των κατοίκων που ένα τόσο όμορφο εκκλησάκι δεν το αγιογράφησαν κατά τις παραδόσεις.
Ο αγαπημένος μας κυρ Φώτης (Κόντογλου), που αποστρεφόταν μετά βδελυγμίας κάθε δυτικότροπη παρέμβαση στους ορθόδοξους ναούς, έγραφε για τη «μοντέρνα» τέχνη:
«Και τώρα ο άνθρωπος δεν παραδέχεται ούτε Θεό, ούτε τάξη στον κόσμο, ούτε σκοπό κανέναν, και θέλει να βυθιστεί στο έρεβος της ανυπαρξίας. Θέλει να βυθιστεί στην ανυπαρξία, αλλά να υπάρχει κιόλας. Αυτό δείχνει τούτη η απελπιστική τέχνη που κάνει, και που την είπανε σωστά ‘’αφηρημένη’’, γιατί, αληθινά, αφαιρέθηκε από μέσα της κάθε ανθρώπινο (σ.σ. και θεϊκό θα προσθέσουμε εμείς) στοιχείο. Τα έργα της είναι μηδενιστικά, φανερώνοντας τη διάλυση που έχει πάθει ο εσωτερικός άνθρωπος».
Η αγιογραφία είναι εργαλείο σωτηρίας – Όχι αυτοσκοπός θαυμασμού
Από το πρώτο θεμέλιο, μέχρι το τελευταίο κεραμίδι που θα μπει σε ένα ιερό ναό, όλα έχουν τη σημασία τους. Η βυζαντινή τεχνοτροπία έχει νόμους, έχει κανόνες και πολύ συγκεκριμένες αρχές. Κινείται αυστηρά στα πλαίσια μιας περιφρουρημένης αποκάλυψης και αλήθειας. Και ότι βγαίνει έξω από αυτά τα νοητά τείχη, παύει να πρεσβεύει την αλήθεια. Αντιπροσωπεύει μόνο τις φαντασιοπληξίες ενός ανθρώπινου νου.
Η αγιογραφία δεν απλά μια θρησκευτική διακόσμηση, αλλά ένα ιερό κήρυγμα για τους οφθαλμούς. Είναι το ευαγγέλιο των αγράμματων και των αδιάβαστων. Έχει αυστηρά σωτηριολογική έννοια και σκοπό, όπως και το οτιδήποτε άλλο αγγίζει τις 5 αισθήσεις του χριστιανού στην εκκλησία. Η οσμή του λιβανιού, οι βυζαντινοί Ήχοι των ψαλμών, το θυμιατό του ιερέα, η Θεία Κοινωνία, το αντίδωρο, ο άρτος, οι ευλαβικές μορφές των αγίων, τα πάντα συντελούν σε μια πνευματική πανδαισία για την ανάταση της ψυχής. Όχι συναισθηματική ανάταση, αλλά βιωματική μέσω της αποκάλυψης των αληθειών του Ευαγγελίου.
Τα πάντα είναι μελετημένα για αιώνες στις βυζαντινές αγιογραφίες. Όλη η πνευματική σοφία του Βυζαντίου είναι κλεισμένη μέσα σε αυτήν την υψηλή τέχνη που υπερβαίνει τα όρια του ανθρώπινου. Ένα εικαστικό διακόνημα που είναι φτιαγμένο να αναπέμπει αδιάλειπτη προσευχή. Τα χρώματα, η συμμετρία των μορφών, το ύφος, ο φωτισμός, οι στάσεις των σωμάτων, η ανυπαρξία σκιών, το λιτό φόντο, η χωροταξία που θα ζωγραφιστούν στον ναό οι άγιοι, οι προφήτες, οι μάρτυρες, οι απόστολοι, η Παναγία και ο Χριστός.
Οι αγιογραφίες δεν είναι φτιαγμένες για να λαμβάνουν πρωταγωνιστική θέση στον χώρο της εκκλησίας. Δεν είναι σκοπός τους να «κερδίζουν την παράσταση», όπως κάνουν οι υπερφίαλες ζωγραφιές του Μυταρά, αλλά να συνεπικουρούν ταπεινά (τόσο – όσο) το σωτηριολογικό έργο της εκκλησίας.
Οι αγιογραφίες έχουν πάντοτε τάξη, και ως σύνολο προκαλούν ένα απερίσπαστο αίσθημα κατάνυξης. Δεν αποσπούν τον νου από τη δοξολογία, αλλά ίσα – ίσα τον βοηθούν να συγκεντρωθεί σε αυτή. Οι σουρεαλιστικές εικόνες του Μυταρά δημιουργούν μια ταραχώδη αίσθηση, μια συνεχή κίνηση, ένα χάος, σε «αρπάζουν» από τον γιακά για να τα προσέξεις, να δώσεις σημασία μόνο σε αυτά, να ξεχάσεις ότι μπήκες σε αυτόν τον ναό για να λατρέψεις τον Θεό.
Και τι πάει να πει ότι είναι ζωγραφιές του Μυταρά και πρέπει να τις σεβαστούμε; Και ο ίδιος ο Πικάσο να είχε ζωγραφίσει το εκκλησάκι, τα ίδια θα λέγαμε. Κάθε ιερός ναός είναι οίκος του Θεού και κλίμακα παραδείσου. Εδώ πέρα έχουμε να κάνουμε με τον σεβασμό στον Χριστό και θα δώσουμε προτεραιότητα στα έργα του Μυταρά; Αν είναι δυνατόν! Ο Μυταράς μπορεί για κάποιους να είναι θαυμάσιος ζωγράφος και κανείς δεν απαξιώνει τα έργα του και την προσφορά του, αλλά όλα αυτά μπορούμε να τα συζητήσουμε σε ότι αφορά στα ΕΚΤΟΣ του ναού. Αυτά που είναι εντός κρίνονται με μέτρα ορθόδοξα και αυτομάτως θεωρούνται τερατογραφήματα, όπως πολύ σωστά τα χαρακτήρισε ο Μεσογαίας Νικόλαος.
Όποιος θέλει νεωτερισμούς στους ορθόδοξους ναούς να πάει να κάνει ένα ντουζ με κρύο νερό, να βάλει μετά και μια κρύα κομπρέσα στο κεφάλι και θα του περάσει. Δεν τους είδαμε όλους αυτούς να κάνουν καλλιτεχνικές προτάσεις στους ισλαμιστές για το πώς θα διακοσμούν τα τζαμιά τους. Ούτε τους είδαμε να διαμαρτύρονται για τις βυζαντινές τοιχογραφίες παγκόσμιας κληρονομιάς που «κουκουλώνουν» οι Τούρκοι για να κάνουν τεμένη. Μόνο για τον Μυταρά τους έπιασε ο καλλιτεχνικός οίστρος.
Τελεία και παύλα, πνευματικές παρακαταθήκες αιώνων, δεν χωρούν αλλαγές, αλλοιώσεις, «νερώματα» και ψευτο – εκσυγχρονισμούς. Όσο δεν πατάτε στις εκκλησίες, μην ασχολείστε με αυτές. Και όταν πατήσετε, ασχοληθείτε με τα χάλια σας, όπως προσπαθούμε να κάνουμε όλοι στην εκκλησία. Στο κάτω κάτω της Γραφής, το πώς διακοσμούμε την ψυχή μας έχει την πρώτη σημασία.
.jpeg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου