Όταν αναφερόμαστε στον εγωισμό εννοούμε συμπεριφορές με σκοπό την προσωπική ευημερία και το ατομικό συμφέρον, μια ιδιαίτερη αγάπη προς τον εαυτό μας και μία ίσως περιφρόνηση για τους άλλους. Λέξεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν συνώνυμες είναι η φιλαυτία, η αλαζονεία, η αυταρέσκεια και ο ναρκισσισμός. Εδώ, θα χρειαστεί να κάνουμε μια παρένθεση αφού ο ναρκισσισμός θεωρείται διαταραχή και αποτελεί το ανώτατο επίπεδο του εγωισμού.
Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή παρουσιάζουν έντονο θαυμασμό και ενασχόληση με τον εαυτό τους, φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις, εύθραυστη αυτοεκτίμηση που εξαρτάται κυρίως από την εικόνα που έχουν οι άλλοι για το ίδιο το άτομο ενώ κάθε αρνητική κριτική ή ματαίωση προκαλούν θυμό, απομόνωση, κατάθλιψη και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Γενικότερα ο «νάρκισσος» παρουσιάζει ένα μοναχικό, ασθενές και φοβισμένο εγώ. Ο εκδηλούμενος εγωισμός και η υπεροψία αποτελούν την αιτία κάθε ασθένειας αλλά ταυτόχρονα και το σημείο αποκορύφωσης της ανθρώπινης ασθένειας, καθώς το άτομο νιώθει πλήρως διαχωρισμένο από τους συνανθρώπους του. Κάθε του προσπάθεια στρέφεται αποκλειστικά στην προσωπική του ικανοποίηση ή την ικανοποίηση των στόχων και των φιλοδοξιών του από τη ζωή, χωρίς μέσα από τη δραστηριότητα του να διανοείται να συμβάλλει στο γενικό καλό.
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι εκδήλωσης της υπεροψίας:
1) μέσα από μια έντονα καταπιεστική συμπεριφορά ως προς τους άλλους, όπου το άτομο προσπαθεί να ελέγξει κάθε κατάσταση με τρόπο που θεωρεί ωφέλιμο για το ίδιο.
2) μέσω της απόσυρσης, της θυματοποίησης του εαυτού προκειμένου μέσω της υποδηλούμενης αδυναμίας του άτομο να δημιουργεί ενοχικά συναισθήματα στους άλλους γύρω του, προσελκύοντας μόνιμη προσοχή.
O εγωισμός δημιουργείται κυρίως μέσα από την πρωταρχική σχέση με τη μητέρα στη βρεφική ακόμα ηλικία (πόσο ανταποκρίνεται η μητέρα στις ανάγκες του παιδιού, κράτημα, παιχνίδι, θηλασμός) αλλά φυσικά και τη σχέση με τον πατέρα καθώς επίσης και τη σχέση μεταξύ του πατέρα και της μητέρας. Σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ή όχι του εγωισμού, έχει το σχολείο και οι παιδαγωγοί και γενικότερα οι εμπειρίες μέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Τελευταία, παρατηρούμε να εμφανίζεται ολοένα και περισσότερο η ναρκισσιστική διαταραχή και η εγωιστική συμπεριφορά αφού η ίδια η δομή της κοινωνίας προάγει τέτοια πρότυπα, την επιδειξιμανία, τις εφήμερες σχέσεις, την απόκτηση πλούτου ή και έστω λίγης αναγνωρισιμότητας.
Ο εγωισμός δεν αφήνει το άτομο να έχει υγιείς σχέσεις αφού συνοδεύεται από ανασφάλειες και ζήλια, από τον ψυχαναγκασμό ότι η αγάπη πρέπει να γίνει ιδιοκτησία και ασφάλεια. Όσο επίμονο κι αν φαίνεται το εγωιστικό άτομο, είναι σχεδόν πάντα έτοιμο να εγκαταλείψει τη μάχη μπροστά σε κάθε απογοήτευση. Γιατί, γι’ αυτό, η ματαίωση είναι και ο χειρότερος φόβος κι ας υποστηρίζει ότι είναι θέμα αξιοπρέπειας και όχι εγωισμού.
Ο «εγωιστής» δυσκολεύεται να παραδεχτεί τα λάθη του γιατί πάρα πολλές φορές παραποιεί και δημιουργεί τη δική του «λογική».
Ο νάρκισσος παρουσιάζει έντονο θαυμασμό και ενασχόληση με τον εαυτό του, φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις, εύθραυστη αυτοεκτίμηση που εξαρτάται κυρίως από την εικόνα που έχουν οι άλλοι για αυτόν.
Ἀπό τήν ὑπερηφάνεια γεννιέται ὁ ἐγωισμός (αναφέρει ο όσιος γέροντας Παίσιος) Ἡ ὑπερηφάνεια γεννᾶ τόν ἐγωισμό.
- Ποιά εἶναι ἡ διαφορά τους;
- «Ὁ ἐγωιστής ἔχει θέλημα, πεῖσμα, ἐνῶ ὁ ὑπερήφανος μπορεῖ νά μήν ἔχει οὔτε θέλημα οὔτε πεῖσμα. Ἄς ποῦμε ἕνα παράδειγμα: Στήν Ἐκκλησία προσκυνᾶτε τίς εἰκόνες μέ μιά σειρά· ἡ καθεμιά ξέρει τή σειρά της. Μιά ἀδελφή, ἄν ἔχη ἐγωισμό καί τῆς πάρη κάποια ἄλλη τήν σειρά, θά κατεβάσει τά μοῦτρα καί μπορεῖ νά μήν πάει οὔτε νά προσκυνήση. «Ἀφοῦ προσκύνησε ἐκείνη πρίν ἀπό μένα, θά πῆ, δέν πάω νά προσκυνήσω». Ἐνῶ, ἄν ἔχη ὑπερηφάνεια, πάλι θά πειραχθῆ, ἀλλά δέν θά ἀντιδράση ἔτσι· μπορεῖ μάλιστα νά πῆ καί στίς ἑπόμενες, δῆθεν μέ εὐγένεια: «Περάστε! Πέρνα κι ἐσύ, πέρνα κι ἐσύ!»
O εγωισμός φέρνει ζήλια
Ολοι οι άνθρωποι λίγο - πολύ ζηλεύουν, άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο. Η ζήλια μάλιστα ξεκινάει από τη βρεφική ηλικία και θα πρέπει να είναι ένα από τα πρώτα συναισθήματα που συνειδητοποιεί ο άνθρωπος. Η ζήλια αρχίζει στο παιδικό δωμάτιο ανάμεσα στα αδέλφια, συχνά συνεχίζεται στους χώρους εργασίας, με τον ανταγωνισμό που συνήθως υπάρχει εκεί, αλλά η κορύφωσή της συντελείται στις σχέσεις των δύο φύλων και πολλές φορές γίνεται παθολογική προκαλώντας θυμό, ανασφάλεια, θλίψη και αίσθημα κατωτερότητας.
Η παθολογική ζήλια ταυτίζεται με το αίσθημα της αποκλειστικής ιδιοκτησίας, μιας ιδιοκτησίας απαραίτητης για τη διατήρηση μιας σχέσης, που πολλές φορές οδηγεί στην εμμονή ότι ο/η σύντροφός μας μάς κάνει απιστία. Ο άντρας ζηλεύει παράφορα τη γυναίκα και η γυναίκα τρέχει πίσω από τον άντρα παρακολουθώντας κάθε του κίνηση.
Η ζήλια μπορεί να προκαλέσει άγχος, ανησυχία, ψυχική και σωματική κούραση και αποδεικνύεται επιζήμια για όσους τους επηρεάζει. Στους άντρες η ζήλια λειτουργεί διαφορετικά απ' ό,τι στις γυναίκες. Δεν πενθούν, αλλά πεισμώνουν. Αισθάνονται πληγωμένοι και ζητούν, όπως ο Οθέλλος, ο γνωστός ήρωας του Σαίξπηρ, εκδίκηση. Θυμώνουν, βρίζουν. Όμως όταν χάσουν εντελώς το μυαλό τους η επιθετικότητά τους μπορεί να μετατραπεί σε εγκληματικότητα.
Γονίδια και εγωισμός
Τα γονίδιά μας, σύμφωνα με μελέτη, μας ανταμείβουν με υγιή γενετική δραστηριότητα όταν επιδεικνύουμε αλτρουισμό, όταν δεν είμαστε εγωιστές, ενώ μας τιμωρούν σε μοριακό επίπεδο όταν βάζουμε πρώτα απ’ όλα την ικανοποίηση των δικών μας αναγκών και επιθυμιών.
Οπως αναφέρει ο Στίβεν Κόουλ, καθηγητής Ιατρικής στο UCLA, ο οποίος συνυπογράφει μελέτη, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση The Proceedings of The National Academy of Sciences, τα γονίδιά μας γνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια ζωή με περιεχόμενο και μια ζωή αφιερωμένη στην κατανάλωση, ακόμα και όταν εμείς δεν μπορούμε. Φυσικά, τα γονίδια δεν μπορούν να κατανοήσουν ή να κρίνουν τη συμπεριφορά, αλλά η αλλαγή στην έκφραση των γονιδίων μάλλον ρυθμίζεται από μια εξελικτική στρατηγική που ευνοεί την εργασία προς το κοινό καλό.
Εγωισμός στις σχέσεις
Ο εγωισμός είναι ένα χαρακτηριστικό που δεν έχει φύλο. Εγωιστής μπορεί να είναι ένας άντρας αλλά και μια γυναίκα. Τι γίνεται όμως όταν ο εγωισμός κάνει την εμφάνισή του μέσα στη σχέση; Η αλήθεια είναι ότι ο εγωισμός όταν μπαίνει μέσα στη σχέση μπορεί ακόμα και να τη διαλύσει.
Πολλές φορές μέσα σε μία σχέση, το "εγώ" φαίνεται να αναπτύσσεται περισσότερο από το "εμείς". Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στο τέλος ο κάθε ένας να κοιτάζει μόνο τον εαυτό του. Όταν η κατάσταση αυτή μεγαλώσει πολύ, τότε τα πράγματα δεν είναι πολύ καλά για τη σχέση. Ο άγριος τσακωμός (ο οποίος θα είναι μόνο η αφορμή) δεν θα αργήσει να έρθει. Οι συνέπειες ενός τέτοιου τσακωμού μπορεί να είναι καταστροφικές.
Η ζήλια μέσα στη σχέση αναπτύσσει αρκετά τον εγωισμό. Ένας άντρας για παράδειγμα που ζηλεύει την γυναίκα του μπορεί από "υπερηφάνεια" να μην το δείχνει, ωστόσο μέσα του αυτό συσσωρεύεται. Αυτό κάποια στιγμή βγαίνει προς τα έξω και δημιουργείται ένας πολύ μεγάλος καυγάς χωρίς προηγούμενο. Η λίγη ζήλια βέβαια πολλές φορές μπορεί να λειτουργήσει και εποικοδομητικά δηλαδή να φέρει το ζευγάρι πιο κοντά. Όλα βέβαια έχουν τα όριά τους. Το να ψάχνει το κινητό σου όποτε μπαίνεις στο μπάνιο, όμως, είναι δείγμα του κακού που κάποια στιγμή θα έρθει.
Και πως διακρίνεται ο εγωισμός και η ζήλια στην σχέση;
- Η απαίτηση του να έχει συνεχώς αποδείξεις αγάπης που να εκφράζονται εξωτερικά.
- Η συνεχής επιδειξιμανία και η ανάγκη του να αναγνωριστεί, να επιβεβαιωθεί , να ανυψωθεί, να υποστηριχτεί.
- Η απιστία του και η ετοιμότητα να εγκαταλείψει τη μάχη σε κάθε απογοήτευση.
- Η έλλειψη θάρρους που έχει σαν αποτέλεσμα να μην διακινδυνεύει το ρίσκο να αγαπήσει και να αγαπηθεί.
- Η απαίτηση να βαδίζει σε μια ευθεία γραμμή, στην οποία όλα θα πρέπει να συντείνουν προς ένα αναγνωρίσιμο και φανερό στόχο. Αυτό σημαίνει στην ακραία του μορφή ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Αυτή η προσκόλληση στο στόχο σημαίνει για το εγώ ότι η ζωή πρέπει να εκφράζει το κλισέ της «επιτυχίας»
- Η εμμονή του στο «τα θέλω όλα τώρα» προκαλεί την ανυπομονησία, την αδιαλλαξία και την μνησικακία. Όταν τα πράγματα πηγαίνουν καλά είμαστε γεμάτοι αισιοδοξία κι ελπίδα, με υπερβολική αυτοπεποίθηση. Όταν τα πράγματα πηγαίνουν άσχημα πέφτουμε σε κατάθλιψη προβλέποντας ότι δεν υπάρχει τέλος σε αυτή τη μιζέρια.
- Η εμμονή, του εγώ μας για συγκρίσεις, με τις οποίες το εγώ μετράει την πρόοδό του σε σχέση με τους άλλους που ζηλεύει – «γιατί οι άλλοι έχουν πετύχει ενώ εμείς όχι;».
- Ο ψυχαναγκασμός να κατεβάσουμε την αγάπη στο επίπεδο της ιδιοκτησίας και της ασφάλειας.
- Η εξάρτησή του από δεκανίκια. Ο αγαπημένος πρέπει να υποστηρίζει το εγώ μας.
- Η αίσθηση των προνομίων που υπάρχουν στην συμπεριφορά του. Εάν ο Άλλος με Αγαπάει τότε Πρέπει να κάνει Αυτό ώστε να Έχω το Δικαίωμα να Κάνω το Άλλο.
- Η άρνηση της ευθύνης όταν έχει γίνει η αιτία λαθών και αδικιών.
- Η τάση του να κάνει όρκους και να υιοθετεί άκαμπτες απόψεις.
- Η αμυντική του θέση όταν είναι συναισθηματικά πληγωμένο και μας οδηγεί αυτόματα στο να χτίσουμε τοίχους γύρω από τη καρδιά μας που θα μας προφυλάξουν εναντίον κάθε πιθανού κινδύνου και ευαισθησίας.
- Η τάση του να βλέπει τα πράγματα υπό το φως της μονιμότητας. Δηλαδή τις κακές εποχές σαν συνεχώς κακές και τις καλές ότι διαρκούν για πάντα.
- Οι απόπειρες του να δωροδοκεί τον άλλο που αγαπάμε με πράξεις, ή υποσχέσεις που συνήθως δεν υλοποιούνται.
- Η άνεση του με τη κολακεία
- Η τάση του για αντεκδίκηση και οι προσπάθειες να αποδειχτεί αθώος.
- Οι προσπάθειές του να επανορθώσει την αξία του ακόμα και αν οι πράξεις του είναι επιζήμιες.
- Η κτητικότητα του, που θέλει τα ταλέντα και τις κτήσεις του συντρόφου να υπάρχουν μόνο για δικό του όφελος και κανενός άλλου.
Και τι μπορεί να γίνει;
Συζητήστε μαζί για το τι ακριβώς σας συμβαίνει και προσπαθήστε από κοινού να βρείτε λύσεις. Όλο αυτό το σκηνικό βέβαια θα περιλαμβάνει μια εποικοδομητική, χαλαρή και ήρεμη συζήτηση χωρίς αλληλοκατηγορίες. Άλλωστε εσείς θέλετε να λύσετε το πρόβλημα και όχι να τον κατηγορήσετε. Έτσι δεν είναι; Από την άλλη πλευρά αυτό που δεν πρέπει να κάνετε με τίποτα είναι να το κρατήσετε μέσα σας. Αυτή η τακτική ποτέ δεν οδήγησε σε καλό δρόμο.
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου