Μιχαήλ Ψελλός "Χρονογραφία"
O Βασίλειος ήταν γιος του Ρωμανού Β’ και έγινε αυτοκράτορας με συναυτοκράτορα τον αδελφό του Κωνσταντίνο. Ο τελευταίος αφοσιώθηκε στην καλοπέραση των διασκεδάσεων και δεν ενδιαφέθηκε στο ελάχιστο για τα θέματα της αυτοκρατορίας. Ο Βασίλειος ήταν ένας γεροδεμένος και σκληραγωγημένος άνδρας που προτιμούσε να πολεμά στην πρώτη γραμμή, μαζί με τους στρατιώτες του που τον λάτρευαν. Κοιμόνταν μαζί τους, έτρωγε μαζί τους, φρόντιζε τα παιδιά των νεκρών στρατιωτών του να λάβουν στέγη, τροφή και παιδεία και εκείνα τον είχαν ως πατέρα τους. Επίσης, προστάτεψε την ραχοκοκαλιά του βυζαντινού στρατού που ήταν οι αγρότες-στρατιώτες με συνεχή διατάγματα.
Νομοθεσία υπέρ των στρατιωτών μικροϊδιοκτητών γης: Με βάση διάφορα διατάγματα μείωσε την φορολογία τους ενώ αύξησε, παράλληλα, τον φόρο στους μεγαλογαιοκτήμονες και την Εκκλησία. Το 996 εκδίδει την Νεαρά: “Περί των Δυνατών από Πενήτων επικτωμένων” η οποία περιορίζει την αύξηση της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας. Η νεαρά, συγκεκριμένα, ακύρωνε όλες τις πράξεις αγοράς γαιών στις οποίες είχαν προβεί οι δυνατοί από το 928 και εξής. Αν οι γαίες ήταν δημόσιες η ακύρωση έφθανε στα χρόνια του Αυγούστου. Το ίδιο κείμενο εμπεριείχε διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες οι ανώτατοι αξιωματούχοι που διέπρατταν ανθρωποκτονία τιμωρούνταν με την ποινή του θανάτου, όπως όλοι οι πολίτες, αλλά και κάποιες που περιόριζαν τις δικαιοδοσίες των τοπικών μητροπολιτών επί των αγροτικών κοινοτήτων, ενώ ρύθμιζαν και ζητήματα εμπορικής και οικονομικής φύσεως που ανέκυπταν από τη διοργάνωση των πανηγύρεων.
Το 1002 με άλλη Νεαρά το “Αλληλέγγυον” υποχρέωσε τους Δυνατούς να πληρώνουν τον φόρο των μικροκαλλιεργητών που αδυνατούσαν οι ίδιοι να καταβάλλουν. Για να ενισχύσει τους πένητες ο Βασίλειος δημοσίευσε νόμο με τον οποίο η συλλογική φορολογική ευθύνη προς το κράτος που ως τότε βάρυνε τους συγγενείς και τους γείτονες των νεκρών στρατιωτών και καλλιεργητών μετατοπίστηκε και επιβάρυνε πια μόνο τους δυνατούς από την κοινότητα του νεκρού, είτε αυτοί ήταν συγγενείς, είτε απλώς γείτονες). Ο Βασίλειος δεν ενυμφεύθη και πέθανε άκληρος, αφήνοντας να ταμεία του κράτους γεμάτα. Αυτά τα χρήματα διασπάθησαν οι επόμενοι αυτοκράτορες φέρνοντας στο χείλος της καταστροφής την αυτοκρατορία.
Η πρώτη Στάση του Βάρδα του Σκληρού:
Μετά τον θάνατο του Ιωάννου Τζιμισκή το 976 οι γιοι του Ρωμανού Β' και
της Θεοφανούς Βασίλειος και Κωνσταντίνος ανεβαίνουν στον θρόνο έχοντας
ως παρακοιμώμενο, στην ουσία κηδεμόνα, τον θείο τους Βασίλειο Λακαπηνό, ο
οποίος ήταν νόθος γιος του Ρωμανού Λακαπηνού. Το καλοκαίρι της ίδιας
χρονιάς ο Βάρδας ο Σκληρός, ο οποίος είχε οριστεί κυβερνήτης (Δούκας)
στην Μεσοποταμία, στασιάζει και ανακηρύσσεται αυτοκράτωρ. Μετά τις
πρώτες του στρατιωτικές επιτυχίες του Σκληρού απέναντι στον επίσημο
αυτοκρατορικό στρατό ο παρακοιμώμενος Βασίλειος στέλνει εναντίον του τον
Βάρδα τον Φωκά, τον οποίο είχε εξορίσει ο Τζιμισκής στην Αμάσεια του
Πόντου. Μετά από μία σειρά μαχών ο Φωκάς κατορθώνει να συντρίψει τον
στρατό του Σκληρού στην Παγκάλεια, κοντά στο Αμόριο. Ο Σκληρός τότε
καταφεύγει στο Χαλιφάτο.
Βασίλειος Λακαπηνός: Μετά την νίκη του αυτή ο παρακοιμώνενος Βασίλειος γίνεται παντοδύναμος. Η συνεχής πατρωνία του στους δύο αδελφούς έχει ως αποτέλεσμα την αντίδραση του Βασιλείου Β', ο οποίος κατορθώνει τελικά να απομακρύνει τον Βασίλειο Λακαπηνό με το να τον εξορίσει στην Κριμαία και να δημεύσει την περιουσία του το 985.
Η δεύτερη στάση του Βάρδα του Σκληρού, η στάση του Βάρδα Φωκά και η ανάμειξη των Ρως: Οι δυσκολίες τις οποίες αρχικά αντιμετώπισε ο Βασίλειος στον αγώνα του κατά των Βουλγάρων με την ήττα του 986 ενθάρρυναν την ταυτόχρονη εκδήλωση δύο διαφορετικών στασιαστικών κινημάτων, το ένα από τον Βάρδα τον Φωκά και το άλλο από τον Βάρδα τον Σκληρό. Οι στάσεις αυτές, στην ουσία, αντικατοπτρίζουν την θέληση των ισχυρών γαιοκτητών οικογενειών της Μικράς Ασίας να θέσουν υπό τον έλεγχό τους, είτε ολόκληρη την αυτοκρατορία είτε να την διαμοιράσουν. Είναι χαρακτηριστική η συμφωνία Σκληρού και Φωκά να διαχωρίσουν την αυτοκρατορία στο ασιατικό κομμάτι και το ευρωπαϊκό. Τα κινήματα αυτά αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς με τη στρατιωτική βοήθεια που απέστειλε στον Βασίλειο, κατόπιν δικής του παρακλήσεως, ο Βλαδίμηρος του Κιέβου, που εκείνη την εποχή βρισκόταν στην περιοχή της Χερσώνος, στην Κριμαία. Έτσι το 988 καταπνίγονται πλήρως και τα δύο κινήματα και λήγει ο εμφύλιος πόλεμος.
Η συμφωνία του Βλαδιμήρου του Κιέβου με τον Βασίλειο Β' το 988 προέβλεπε ότι ο Ρώσος πρίγκιπας θα βοηθούσε τον αυτοκράτορα στην αντιμετώπιση των στασιαστών και θα ελάμβανε ως αντάλλαγμα μια Βυζαντινή πριγκίπισσα για σύζυγο. Η ολοκλήρωση του συναλλαγίου απαιτούσε τον εκχριστιανισμό των Ρως. Έτσι ο Βλαδίμηρος βαπτίστηκε, έλαβε το όνομα Βασίλειος και νυμφεύθηκε την αδελφή του αυτοκράτορα Άννα. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης που μια πορφυρογέννητη βυζαντινή πριγκίπισσα ήρθε σε γάμου κοινωνία με ξένο, και μάλιστα ως τη στιγμή εκείνη, μη Χριστιανό, ηγεμόνα. Ο λαός του Βλαδιμήρου βαπτίστηκε μαζικά στα ποτάμια από τους κληρικούς που ήδη ιερουργούσαν στην επικράτεια του κράτους του Κιέβου αλλά και από τους πολλούς ιερείς που ακολούθησαν την Άννα στο ταξίδι της προς τη Ρωσία. Δέον να σημειώσουμε ότι η περίφημη Ντρουζίνα των 6.000 Βαράγγων Ρως που έστειλε ο Βλαδίμηρος στον Βασίλειο απετέλεσε, μετά τον πόλεμο, την προσωπική του φρουρά.
Το βουλγαρικόν ζήτημα και οι βυζαντινοβουλγαρικοί πόλεμοι: Όταν ο Ιωάννης Τζιμισκής κατέλυσε την Βουλγαρία το 972 και την ενέταξε στην Βυζαντινή επικράτεια, επαναφέροντας μετά από πολλούς αιώνες τα σύνορα του κράτους στον Δούναβη, μεταξύ των κατακτημένων Βουλγάρων αναπτύχθηκε έντονη απελευθερωτική δραστηριότητα υπό την καθοδήγηση των Κομιτόπουλων, των γιων δηλαδή του Βούλγαρου Κόμη Νικολάου. Η δραστηριότητα από την πλευρά των Βουλγάρων εκδηλώθηκε καταρχήν με την καταστροφή πόλεων της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας και στη συνέχεια με τη δημιουργία κράτους στην περί την Αχρίδα περιοχή, το οποίο μεγάλωνε διαρκώς με την κατάκτηση Βυζαντινών εδαφών της κυρίως Ελλάδας. Του κράτους ηγείτο ο Σαμουήλ, ο νεώτερος γιος του Νικολάου.
Στην αρχή ο Σαμουήλ είχε επιτυχίες εκμεταλλευόμενος, αφενός μεν τις εμφύλιες διαμάχες για τον βυζαντινό θρόνο, αφετέρου δε την επανειλημμένη ανάγκη εκστρατεύσεως του Βασιλείου στην Ανατολή. Το 985 αλώνει την Λάρισα και λεηλατεί την Κεντρική Ελλάδα. Το 986 ο βυζαντινός στρατός ηττάται στις Πύλες του Αδριανού στην Θράκη. Το 991 οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν την Μοισία. Το 996, όμως, οι Βούλγαροι δέχονται την πρώτη τους ήττα στον Σπερχειό ποταμό από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό. Το 1001 ο βυζαντινός στρατός καταλαμβάνει την Έδεσσα, την Βέροια και τα Σέρβια. Το 1002 κυριεύει το Βιδίνιον. Ο Σαμουήλ ως απάντηση κυριεύει και λεηλατεί την Αδριανούπολη, όμως δεν χαίρεται αυτή του την νίκη καθώς στα Σκόπια ο Βασίλειος επιτίθεται αιφνιδιαστικά και συντρίβει τους Βουλγάρους. Το 1005 το Βυζάντιο επανακτά το Δυρράχιον. Η «επανάσταση» των Κομιτοπούλων που απασχόλησε ιδιαίτερα την αυτοκρατορία, ουσιαστικά έληξε το 1014 με τη μάχη του Κλειδίου στην οποία ο στρατηγός Νικηφόρος Ξιφίας κατατρόπωσε τους Βουλγάρους. Το 1017 ο βυζαντινός στρατός επανακτά την Καστοριά και την Οχρίδα και το 1018 ολόκληρη η Βουλγαρία μετατρέπεται σε βυζαντινή επαρχία.
Στην Ανατολή οι ήττες του Δούκα της Αντιοχείας Μιχαήλ Βούρτζη από τους Άραβες ανάγκασαν τον Βασίλειο να εκστρατεύσει το 995 για να σώσει το πολιορκούμενο Χαλέπι και την Αντιόχεια, αλλά και για να επεκτείνει την βυζαντινή επικράτεια έως την Τρίπολη του Λιβάνου. Είναι εκπληκτική η ταχύτητα με την οποία διέσχισε, εντός λίγων μόνον ημερών, την Μικρά Ασία για να βρεθεί στην Βόρειο Συρία.
Το 992 ο Βασίλειος Β' υπέγραψε συνθήκη με τον Δόγη της Βενετίας Πιέτρο Ορσεόλο Β', σύμφωνα με την οποία η Βενετία θα πλήρωνε λιγότερους τελωνειακούς δασμούς στην Κωνσταντινούπολη με αντάλλαγμα την ναυτική συνδρομή της για την μεταφορά βυζαντινών στρατευμάτων στη νότια Ιταλία σε περιόδους πολέμου. Επρόκειτο για την πρώτη βυζαντινο-ενετική συμφωνία η οποία δεν είχε συνέχεια για τουλάχιστον ένα αιώνα. Το 1082, όμως, ο Αλέξιος ο Α' ποιώντας την ανάγκη φιλοτιμία (λόγω του ότι εκείνη την εποχή το βυζαντινό πολεμικό ναυτικό ήταν ανύπαρκτο) ξεκίνησε, εκ νέου, τις επαφές με τους Βενετούς καταλήγοντας στο Χρυσόβουλο του 1082 που ωδήγησε στην οικονομική και αργότερα και πολιτική υποδούλωση του Βυζαντίου από την Δύση.
Στις 15 Δεκεμβρίου του 1025 ο Βασίλειος ο Β’ πεθαίνει. Μάλιστα ο θάνατός του ήρθε την στιγμή που ετοίμαζε εκστρατεία προς Δυσμάς για να αποκαταστήσει την βυζαντινή εξουσία και εκεί, ακολουθώντας τα βήματα του Ιουστινιανού. Ο θάνατος του Βασιλείου σηματοδοτεί το τέλος της βυζαντινής εποποιίας. Την επόμενη του θανάτου του το Βυζάντιο εισέρχεται στην εποχή της παρακμής η οποία θα τερματιστεί με την άνοδο στον θρόνο του Αλεξίου το 1081. Κατά την διάρκεια αυτών πενήντα έξι ετών η αυτοκρατορία αναδιπλώνεται και χάνει μεγάλο μέρος των εδαφών της μετατρεπόμενη σε μία μεσαίου μεγέθους δύναμη. Αυτό, όμως, αποτελεί θέμα για ένα επόμενο άρθρο μας.
πηγή
Βασίλειος Λακαπηνός: Μετά την νίκη του αυτή ο παρακοιμώνενος Βασίλειος γίνεται παντοδύναμος. Η συνεχής πατρωνία του στους δύο αδελφούς έχει ως αποτέλεσμα την αντίδραση του Βασιλείου Β', ο οποίος κατορθώνει τελικά να απομακρύνει τον Βασίλειο Λακαπηνό με το να τον εξορίσει στην Κριμαία και να δημεύσει την περιουσία του το 985.
Η δεύτερη στάση του Βάρδα του Σκληρού, η στάση του Βάρδα Φωκά και η ανάμειξη των Ρως: Οι δυσκολίες τις οποίες αρχικά αντιμετώπισε ο Βασίλειος στον αγώνα του κατά των Βουλγάρων με την ήττα του 986 ενθάρρυναν την ταυτόχρονη εκδήλωση δύο διαφορετικών στασιαστικών κινημάτων, το ένα από τον Βάρδα τον Φωκά και το άλλο από τον Βάρδα τον Σκληρό. Οι στάσεις αυτές, στην ουσία, αντικατοπτρίζουν την θέληση των ισχυρών γαιοκτητών οικογενειών της Μικράς Ασίας να θέσουν υπό τον έλεγχό τους, είτε ολόκληρη την αυτοκρατορία είτε να την διαμοιράσουν. Είναι χαρακτηριστική η συμφωνία Σκληρού και Φωκά να διαχωρίσουν την αυτοκρατορία στο ασιατικό κομμάτι και το ευρωπαϊκό. Τα κινήματα αυτά αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς με τη στρατιωτική βοήθεια που απέστειλε στον Βασίλειο, κατόπιν δικής του παρακλήσεως, ο Βλαδίμηρος του Κιέβου, που εκείνη την εποχή βρισκόταν στην περιοχή της Χερσώνος, στην Κριμαία. Έτσι το 988 καταπνίγονται πλήρως και τα δύο κινήματα και λήγει ο εμφύλιος πόλεμος.
Η συμφωνία του Βλαδιμήρου του Κιέβου με τον Βασίλειο Β' το 988 προέβλεπε ότι ο Ρώσος πρίγκιπας θα βοηθούσε τον αυτοκράτορα στην αντιμετώπιση των στασιαστών και θα ελάμβανε ως αντάλλαγμα μια Βυζαντινή πριγκίπισσα για σύζυγο. Η ολοκλήρωση του συναλλαγίου απαιτούσε τον εκχριστιανισμό των Ρως. Έτσι ο Βλαδίμηρος βαπτίστηκε, έλαβε το όνομα Βασίλειος και νυμφεύθηκε την αδελφή του αυτοκράτορα Άννα. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης που μια πορφυρογέννητη βυζαντινή πριγκίπισσα ήρθε σε γάμου κοινωνία με ξένο, και μάλιστα ως τη στιγμή εκείνη, μη Χριστιανό, ηγεμόνα. Ο λαός του Βλαδιμήρου βαπτίστηκε μαζικά στα ποτάμια από τους κληρικούς που ήδη ιερουργούσαν στην επικράτεια του κράτους του Κιέβου αλλά και από τους πολλούς ιερείς που ακολούθησαν την Άννα στο ταξίδι της προς τη Ρωσία. Δέον να σημειώσουμε ότι η περίφημη Ντρουζίνα των 6.000 Βαράγγων Ρως που έστειλε ο Βλαδίμηρος στον Βασίλειο απετέλεσε, μετά τον πόλεμο, την προσωπική του φρουρά.
Το βουλγαρικόν ζήτημα και οι βυζαντινοβουλγαρικοί πόλεμοι: Όταν ο Ιωάννης Τζιμισκής κατέλυσε την Βουλγαρία το 972 και την ενέταξε στην Βυζαντινή επικράτεια, επαναφέροντας μετά από πολλούς αιώνες τα σύνορα του κράτους στον Δούναβη, μεταξύ των κατακτημένων Βουλγάρων αναπτύχθηκε έντονη απελευθερωτική δραστηριότητα υπό την καθοδήγηση των Κομιτόπουλων, των γιων δηλαδή του Βούλγαρου Κόμη Νικολάου. Η δραστηριότητα από την πλευρά των Βουλγάρων εκδηλώθηκε καταρχήν με την καταστροφή πόλεων της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας και στη συνέχεια με τη δημιουργία κράτους στην περί την Αχρίδα περιοχή, το οποίο μεγάλωνε διαρκώς με την κατάκτηση Βυζαντινών εδαφών της κυρίως Ελλάδας. Του κράτους ηγείτο ο Σαμουήλ, ο νεώτερος γιος του Νικολάου.
Στην αρχή ο Σαμουήλ είχε επιτυχίες εκμεταλλευόμενος, αφενός μεν τις εμφύλιες διαμάχες για τον βυζαντινό θρόνο, αφετέρου δε την επανειλημμένη ανάγκη εκστρατεύσεως του Βασιλείου στην Ανατολή. Το 985 αλώνει την Λάρισα και λεηλατεί την Κεντρική Ελλάδα. Το 986 ο βυζαντινός στρατός ηττάται στις Πύλες του Αδριανού στην Θράκη. Το 991 οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν την Μοισία. Το 996, όμως, οι Βούλγαροι δέχονται την πρώτη τους ήττα στον Σπερχειό ποταμό από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό. Το 1001 ο βυζαντινός στρατός καταλαμβάνει την Έδεσσα, την Βέροια και τα Σέρβια. Το 1002 κυριεύει το Βιδίνιον. Ο Σαμουήλ ως απάντηση κυριεύει και λεηλατεί την Αδριανούπολη, όμως δεν χαίρεται αυτή του την νίκη καθώς στα Σκόπια ο Βασίλειος επιτίθεται αιφνιδιαστικά και συντρίβει τους Βουλγάρους. Το 1005 το Βυζάντιο επανακτά το Δυρράχιον. Η «επανάσταση» των Κομιτοπούλων που απασχόλησε ιδιαίτερα την αυτοκρατορία, ουσιαστικά έληξε το 1014 με τη μάχη του Κλειδίου στην οποία ο στρατηγός Νικηφόρος Ξιφίας κατατρόπωσε τους Βουλγάρους. Το 1017 ο βυζαντινός στρατός επανακτά την Καστοριά και την Οχρίδα και το 1018 ολόκληρη η Βουλγαρία μετατρέπεται σε βυζαντινή επαρχία.
Στην Ανατολή οι ήττες του Δούκα της Αντιοχείας Μιχαήλ Βούρτζη από τους Άραβες ανάγκασαν τον Βασίλειο να εκστρατεύσει το 995 για να σώσει το πολιορκούμενο Χαλέπι και την Αντιόχεια, αλλά και για να επεκτείνει την βυζαντινή επικράτεια έως την Τρίπολη του Λιβάνου. Είναι εκπληκτική η ταχύτητα με την οποία διέσχισε, εντός λίγων μόνον ημερών, την Μικρά Ασία για να βρεθεί στην Βόρειο Συρία.
Το 992 ο Βασίλειος Β' υπέγραψε συνθήκη με τον Δόγη της Βενετίας Πιέτρο Ορσεόλο Β', σύμφωνα με την οποία η Βενετία θα πλήρωνε λιγότερους τελωνειακούς δασμούς στην Κωνσταντινούπολη με αντάλλαγμα την ναυτική συνδρομή της για την μεταφορά βυζαντινών στρατευμάτων στη νότια Ιταλία σε περιόδους πολέμου. Επρόκειτο για την πρώτη βυζαντινο-ενετική συμφωνία η οποία δεν είχε συνέχεια για τουλάχιστον ένα αιώνα. Το 1082, όμως, ο Αλέξιος ο Α' ποιώντας την ανάγκη φιλοτιμία (λόγω του ότι εκείνη την εποχή το βυζαντινό πολεμικό ναυτικό ήταν ανύπαρκτο) ξεκίνησε, εκ νέου, τις επαφές με τους Βενετούς καταλήγοντας στο Χρυσόβουλο του 1082 που ωδήγησε στην οικονομική και αργότερα και πολιτική υποδούλωση του Βυζαντίου από την Δύση.
Στις 15 Δεκεμβρίου του 1025 ο Βασίλειος ο Β’ πεθαίνει. Μάλιστα ο θάνατός του ήρθε την στιγμή που ετοίμαζε εκστρατεία προς Δυσμάς για να αποκαταστήσει την βυζαντινή εξουσία και εκεί, ακολουθώντας τα βήματα του Ιουστινιανού. Ο θάνατος του Βασιλείου σηματοδοτεί το τέλος της βυζαντινής εποποιίας. Την επόμενη του θανάτου του το Βυζάντιο εισέρχεται στην εποχή της παρακμής η οποία θα τερματιστεί με την άνοδο στον θρόνο του Αλεξίου το 1081. Κατά την διάρκεια αυτών πενήντα έξι ετών η αυτοκρατορία αναδιπλώνεται και χάνει μεγάλο μέρος των εδαφών της μετατρεπόμενη σε μία μεσαίου μεγέθους δύναμη. Αυτό, όμως, αποτελεί θέμα για ένα επόμενο άρθρο μας.
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου