Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Γράφει ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης Αμφικτύων

 

Ο θεσμός του γάμου έχαιρε μεγάλης περιωπής στους αρχαίους προγόνους μας . Τούτο δείχνουν τα έργα των Κλασικών, οι οποίοι συνέδεσαν την ευδαιμονία του ζεύγους με ένα αρμονικό γάμο.

 

Η σημασία του γάμου στους αρχαίους Ελληνες 

 

Ο γάμος ήταν ο θεσμός ο οποίος στηρίζει την οικογένεια και μέσω αυτής την κοινωνία. Ο Ξενοφών στον «Οικονομικό» εκθειάζει την σοφία της καθιερώσεως του γάμου, η οποία ας σημειωθεί είναι «Ελληνική εφεύρεση» διότι η αξία του γάμου είναι η τεκνοποίηση. Ο Αριστοτέλης επίσης (Πολιτικά 7 16) στηρίζει στην ιερότητα του γάμου την ευδαιμονία της Πολιτείας. 

 

Οι Αγαμοι είχαν περιορισμένα δικαιώματα 

 

Ο Λυκούργος όρισε ότι οι έγγαμοι μόνο δύνανται να προΐστανται των κοινών, ενώ οι άγαμοι πρέπει να στερούνται του προνομίου τούτου. Ο δεσμός μεταξύ των συζύγων ήταν ισχυρότατος και αυτό το βλέπουμε στον Αχιλλέα ο οποίος συγκλόνισε την εκστρατεία στην Τροία επειδή του πήρε ο Αγαμέμνων την Βρισηίδα, μια αιχμάλωτη κόρη, την οποίαν δεν δέχθηκε να απαρνηθεί για να νυμφευθεί την κόρη του αρχιστρατήγου Αγαμέμνονα (Ιλ. Ι 341) και βασιλιά των Μυκηνών.

 

Την συζυγική αγάπη αποθεώνει ο Ευριπίδης εις την «Ακλκηστιν», όπου η ομώνυμη ηρωίδα δέχεται να αποθάνει προκειμένου να καταστεί ο σύζυγος της Άδμητος, αθάνατος. Αλλά και ο Όμηρος στην «Οδύσσεια» στο πρόσωπο της Πηνελόπης, η οποία παραμένει πιστή εν μέσω των μνηστήρων επί 10ετία μέχρι την επιστροφή του Οδυσσέα. 

 

Δύο ήταν οι σκοποί του γάμου, στους αρχαίους Έλληνες: α/ Η ευτυχής συμβίωση και β/ η τεκνοποίηση. Εθεωρείτο ευλογία να προσφέρει όλη την αγάπη του στην ανατροφή των τέκνων και όταν γεράσει αυτά να του ανταποδώσουν την αγάπη και να τον γηροκομήσουν. Η αμφίπλευρη αγάπη των γονέων προς τα παιδιά και αντιστρόφως των παιδιών προς τους γονείς έχει υμνηθεί και ας θυμηθούμε την Αντιγόνη η οποία συνοδεύει τον τυφλό εξόριστο Οιδίποδα στην χαλεπή εξορία του. 

 

Γάμοι μεταξύ συγγενών δεν γίνονταν, ούτε φυσικά μεταξύ του ιδίου φύλου 

 

Γενικά υπήρχε η τάση να αποφεύγονται ανόμοιοι γάμοι όσον αφορά στον πλούτο και στην καταγωγή, διότι είχαν διαπιστώσει ότι κατέληγαν σε διάλυση όταν παρήρχετο ο έρωτας. 

 

Το καλό όνομα της οικογένειας 

 

Επίσης θεωρείτο σημαντικό να έχει καλή υπόληψη το γένος του γαμπρού και της νύφης. Το έθιμο είχε καθιερωθεί και στον Στρατό μας και ίσχυε ως την Μεταπολίτευση, διότι ορισμένοι αξιωματικοί παντρεύονταν ακόμη και κακόφημες γυναίκες και τις έφερναν στις λέσχες. Επομένως ο αξιωματικός έπρεπε να πάρει άδεια για να νυμφευθεί και προς τούτο έπρεπε να δηλώσει τα στοιχεία της νύμφης προκειμένου να γίνει έρευνα για το ποιόν της νύφης και του οικογενειακού της περιβάλλοντος . Τούτο παρερμηνεύθηκε κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και αντί για το ποιόν εξέταζαν τα κοινωνικά φρονήματα της οικογένειας και της νύμφης. 

 

Και διηγώντας τα να κλαίς 

 

Ο γράφων είναι παθών διότι η μέλλουσα σύζυγος μου ήταν από δημοκρατική οικογένεια και τότε το να είσαι δημοκρατικός εκλαμβάνετο από τους ακροδεξιούς της εποχής ως κομμουνιστής. Και ενώ η Ασφάλεια μου έδωσε τη σχετική Βεβαίωση κοινωνικών φρονημάτων της συζύγου, κάποιος σπιούνος συνάδελφος του οποίου η μητέρα υπηρετούσε στην ΚΥΠ και ήτο γειτόνισσα της συζύγου μου, επενέβαινε και έβαζε εμπόδια στην αρμόδια υπηρεσία του ΓΕΣ για την έκδοση αδείας νυμφεύσεως μου, αλλά και ο ίδιος μου έκανε νύξη αποφυγής. Έτσι αδυνατούσα να ορίσω ημερομηνία του γάμου. Μετά και τη δεύτερη Βεβαίωση από την Ασφάλεια Αθηνών ότι η σύζυγος και η οικογένεια της είναι «υγιών κοινωνικών φρονημάτων» μου εδόθη η σχετική άδεια και την επομένη χωρίς προσκλήσεις με την παρουσία δύο καλών συναδέλφων τέλεσα το γάμο μου. Και να σκεφθείτε ότι η σύζυγος μου εργάζετο στον ΟΤΕ στον μεταλλάκτη των εξωτερικών κλήσεων, λίαν εμπιστευτικό τμήμα και η αδελφή της ήτο επίσης παντρεμένη με Λοχαγό (Μετά την μεταπολίτευση καταργήθηκε η αναχρονιστική διάταξη περί μνηστείας Αξιωματικών) 

 

Καθρέφτης της νύμφης η μητέρα 

 

Όσον αφορά τη νύφη στην αρχαία Ελλάδα το πρότυπο και ο καθρέφτης ήταν η μητέρα .
Μικρός παντρέψου Οι νέοι παντρεύονταν στην ήβη. Τα κορίτσια το 15ον έτος της ηλικίας των οπότε είχαν ολοκληρώσει τον κύκλο της ωρίμανσης και τα αγόρια το 18ον. Όμως ο Πλάτων ως ιδανική ηλικία για τις γυναίκες θέτει το 20ον και για τους άνδρες το 30ον΄ έτος αντιστοίχως. Η γνωριμία συνήθως γινόταν σε θρησκευτικές εορτές και ο νέος ζητούσε την χείρα της αγαπημένης του από τους γονείς της νύφης, αφού πρώτον είχε και την σύμφωνη γνώμη των γονέων του. 

 

Η Ανατροφή των Τέκνων 

 

Κάθε περιοχή είχε τους δικούς της κανόνες, άλλους η Σπάρτη και άλλους η Αθήνα και οι λοιπές πόλεις-κράτη. Τα αγόρια πήγαιναν στο σχολείο και έπαιρναν την παιδεία της κάθε πόλεως. Ο κυριότερος σκοπός του σχολείου ήτανα/ να τους κάνει ενάρετους πολίτες και β/να τους κάνει άξιους μαχητές για την προστασία της πόλης τους.

 

Η Ελληνίδα γυναίκα η πρώτη βιοτέχνης 

 

Τα κορίτσια έμεναν στην οικία και εμάθαιναν την ανατροφή των τέκνων τους και την διαχείριση του οίκου τους. Προς τούτο μάθαινε την υφαντική (εριουργία), το κέντημα, την μαγειρική, την υδροφορία,το άλεσμα κριθής ή σίτου και γενικώς την λειτουργία και διαχείριση της οικιακής οικονομίας. 

 

Η οικία η πρώτη βιοτεχνική μονάδα 

 

Εκείνη την εποχή ήτο μια μικρή «βιοτεχνική μονάδα» με πολλαπλές και σύνθετες λειτουργίες. Τούτο το πρόλαβε και ο γράφων στο προπολεμικό χωριό. Το κάθε σπίτι ήταν μια παραγωγική μονάδα της παραγωγής και του μαγειρέματος της τροφής, της ενδύσεως, της ενέργειας, της ύδρευσης, της οινοποιίας, αρτοποιίας, της ζαχαροπλαστικής κ.ο.κ. Οι ευγενείς παρθένες της Παλλάδας ύφαιναν ανά τετραετίαν το πέπλο της Εργάνης Αθηνάς για την εορτή των Παναθηναίων. Διότι η θεά ήταν προστάτης της Υφαντικής. 

 

Στη Σπάρτη ύφαιναν τον πέπλον της Ήρας και στην Ολυμπία του Απόλλωνα. Πέραν των ανωτέρω μαθήσεων, διδάσκονταν ανάγνωση και αριθμητική, μουσική, χορό, σωματική αγωγή και την διοργάνωση των εορτών και την συμμετοχή τους ως πρωταγωνίστριες, στα Παναθήναια, Βουφόνια, Ανθεστήρια, Αρρηφόρια, Θεσμοφόρια και τις Αττικές εορτές του φθινοπώρου και του χειμώνος (Πυανέψια, Αλώα, Μικρά Διονύσια) 

 

Η Ελευθερία των Σπαρτιατισσών 

 

Οι Σπαρτιάτισσες είχαν μεγάλη ελευθερία εξόδου από την οικία στους δρόμους, στις παλαίστρες με ξέσκεπους μηρούς και τους υμένες να αερίζουν και να αποκαλύπτουν το γυμνασμένο τους σώμα γυμνάζονταν μαζί με τα αγόρια. 

 

Οι μητέρες που έφτιαξαν τα παιδιά ενός ανώτερου πολιτισμού 

 

Αυτές οι μητέρες και το σύστημα παιδείας έβγαλαν τους μεγάλους φιλοσόφους, τους γίγαντες ήρωες, τους τολμηρούς αργοναύτες, τους βαθυστόχαστους φυσικούς και τεχνικούς, τους Ολυμπιονίκες, τους μεγάλους πολιτικούς, και τους ενάρετους πολίτες με το γνώθι σαυτόν, το μέτρον και το μηδέν άγαν και αυτά τα παιδιά τους έφτιαξαν το δημοκρατικό πολίτευμα που όμοιο του ακόμη δεν μπόρεσε η ανθρωπότητα να φτιάξει.

 

Ο Αρραβώνας 

 

Ο Γάμος νομική πράξη. Ο Αρραβώνας εκαλείτο «εγγύηση» και συντάσσετο από τους γονείς γραπτώς. Ο γάμος για τους Έλληνες ήταν νομική πράξη και όχι θρησκευτική ή πολιτική, όπως συμβαίνει σήμερον. Κατά την εγγύηση ορίζετο τα της προικός της γυναίκας, της «φερνής» (Εξ αυτού προήλθε το σωζόμενο μέχρι σήμερον «πολύφερνη νύφη» ) 

 

Το έθιμο της προίκας 

 

Κατά την εποχή του Ομήρου οι άνδρες προσέφεραν δώρα στις γυναίκες, η προίκα της γυναίκας είναι μεταγενέστερο έθιμο. 

(Ιάπωνες φίλοι μου έλεγαν ότι παλαιότερον οι νεαρές Γιαπωνέζες έπαιρναν διαπαιδαγώγηση παρόμοια προς τις αρχαίες Ελληνίδες. Η γυναίκα βγήκε από το σπίτι σαν συνέπεια του Α’ Π.Π διότι οι άνδρες πήγαν στον πόλεμο και οι γυναίκες επάνδρωσαν τα εργοστάσια για την παραγωγή πολεμικών υλικών-εξοπλισμών. 

Το υπόδειγμα των γκεισών από την Αρχαία Ελλάδα Κοπέλες των αριστοκρατικών τάξεων γίνονταν «γκέισες» με ιδιαίτερη καλλιέργεια, κοινωνική μόρφωση, εκμάθηση χορού, ασμάτων, μουσικής, καλών τρόπων συμπεριφοράς, ώστε να είναι ευχάριστες σύντροφοι στον άνδρα. Ακόμη υπάρχουν «γκέισες» σαν φολκλορικό θέαμα σε ορισμένα παραδοσιακή μπαρ του Τόκιο) 

 

Η Τελετή του Γάμου 

(τέλη Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου) και μάλιστα τη νύχτα της Πανσελήνου. 

 

Το «προγάμειο» γλέντι Προηγείτο η «προγάμεια» των γάμων εορτή κατά την οποίαν θυσίαζαν σε έναν ή περισσότερους γαμήλιους θεούς (Δία, Ηρα, Αρτεμιν, αλλά και Εκάτην, Γεννετυλλίς, Ειλείθυια, Υμένεος, Πρίαπος και Λεύκιππος). Εκ των πολλών θεών προστατών της μητρότητος και των νεογνών καταφαίνεται η μεγάλη σημασία που έδιναν οι πρόγονοι μας στην διατήρηση της δημογραφική τους ισορροπίας και ανανέωσης των γενεών. 

 

Το Νυμφικό Λουτρό. 

 

Μερικές ημέρες προ του γάμου ετελείτο το νυμφικό λουτρό, κατά το οποίον η νύμφη ελούετο από ύδωρ που λαμβάνετο από ορισμένη κρήνη ή ποταμό. Το νερό μεταφέρετο από νέον αμφιθαλή (με αμφοτέρους τους γονείς ζώντες) Στην εορτή προς την πηγή και κατά την επιστροφή μετείχαν παίδες που έπαιζαν αυλούς. Προπορεύετο ο φέρων τη λουτροφόρο και ακολουθούσαν νεάνιδες παρθένες, οι οποίες περιστοιχιζαν την στολισμένη νύφη. Στην Αθήνα το Ύδωρ ελαμβάνετο εκ της Εννεακρούνου ή Καλλιρρόης κρήνης (Θουκυδίδης. 15) (Την Καλλιρρόη σε κάποια εποχή την καταστρέψαμε, όπως καταστρέψαμε και τον Κηφισό και τον Ιλισό και άλλα ποτάμια και ρέματα της Αττικής- και όχι μόνον- και τώρα παραπονιόμαστε και ζητάμε και ευθύνες γιατί έχουμε πλημμύρες. Βέβαια αν ήθελε η Πολιτεία δεν θα είχαμε απώλειες ζωών) 

 

Από την οικία της έπαιρνε όχι από την εκκλησία 

 

Ο νυμφίος παρελάμβανε τη νύφη από την πατρική οικία και την οδηγούσε στην οικία του επί αμάξης συρομένης από βόδια ή μουλάρια. Άλλοτε οδηγείτο η νύφη πεζή και την δέχονταν στο πατρικό σπίτι του γαμπρού η πεθερά και οι συγγενείς με κλάδους ελιάς και δάφνης. Σε περίπτωση δεύτερου γάμου δεν εδικαιούτο να την παραλάβει ο νυμφίος εκ της οικίας της και αν’ αυτού την παραλάμβανε κάποιος φίλος ο λεγόμενος «νυμφαγωγός». Οι νυμφευόμενοι έφεραν στέφανο από κλάδο ελαίας (γαμήλιος στέφος) όπως και οι συμμετέχοντες στο γάμο. Η νύμφη διεκρίνετο από την πλούσια εσθήτα, τα περιδέραια και τα κοσμήματα με πολύτομους λίθους. Άλλοτε περιέρχονταν την πόλη και ο κόσμος έβγαινε στα παράθυρα και τραγουδούσαν και χόρευαν στο δρόμο για το γαμήλιο γεγονός. Εντός της οικίας του γαμπρού παρετίθετο το δείπνον η λεγόμενη «γαμική θοίνη» στο οποίον συμμετείχαν πολύς κόσμος για να επιβεβαιώσουν το γεγονός. 

 

Την επομένην πρωίαν δίδονταν τα δώρα στους νεονύμφους από συγγενείς και φίλους. Την 3η ημέρα ο γαμπρός με τη νύφη εκαλούντο στο σπίτι του πεθερού με τη συνοδεία αυλών και κοριτσιών «κανηφόρων» επειδή έφεραν τα κάνιστρα επί της κεφαλής γεμάτα με «λεκανίδας» δηλαδή μικρά αγγεία με διάφορα αντικείμενα.

 

Την 4η ημέρα του γάμου ετελούντο τα οπτήρια ή ανακαλυπτήρια της νύμφης, η οποία απέβαλε τον νυφμικόν πέπλον και απεκαλύπτετο και πάλι δεχόταν δώρα. 

 

Έχουμε σχεδόν τα ίδια Ηθη-Εθιμα.

 

Εκ των ανωτέρω διαπιστώνουμε την διατήρηση των ηθών και εθίμων των προγόνων μας , τα οποία είχαν μεταδοθεί σε όλο το γνωστό τότε κόσμο μέσω των πληρωμάτων των ποντοπόρων πλοίων τους από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια. Όποια πτυχή του πολιτισμού κι’ αν εξετάσουμε διαπιστώνουμε αβίαστα ότι ό,τιδήποτε υπάρχει στον κόσμο, εκείνοι το ανακάλυψαν και το διέδωσαν μέσω του πολιτισμού τους, ή δια των εκστρατειών στις διάφορες χώρες. Αυτό είναι το εμπόδιο που ακόμη δεν έχει για «ευνόητους» λόγους ξεπεραστεί για την ανάληψη παγκόσμιας μελέτης προκειμένου να καθοριστεί η χώρα ή ο χώρος όπου γεννήθηκε ο πρώτος πολιτισμός του ανθρώπου. Ετσι να φανεί ποιοι ήταν οι πρώτοι δημιουργοί του και οι φορείς του στις διάφορες χώρες. 

 

Ηττοπαθείς και φοβισμένοι να προβάλλουμε τον πολιτισμό μας 

 

Αυτό φυσικά το μαρτυρούν τα διάφορα αιγαιατικά- πελασγικά αρχέτυπα σύμβολα που κοσμούν τα παγκόσμια μουσεία (τετρακτύς(σβάστικα), τρίαινα, μέδουσα, μαίανδρος, κίονες κ.α).

Ο εμπλουτισμός όλων των γλωσσών με Ελληνικές λέξεις και όρου , οι ιστορικές και προϊστορικές μαρτυρίες, οι αστρονομικές μετρήσεις των Ορφικών που ανάγονται σε προϊστορικά χρόνια, δείχνουν ότι οι Έλληνες πρώτοι ανακάλυψαν την Αστρονομία για τους πλόες των πλοίων των, την Γεωγραφία και έδωσαν τα πρώτα ονόματα  την ανακάλυψη της Ιατρικής η οποία θεωρείται η πρώτη επιστήμη στον κόσμο λόγω της σπουδαιότητος της στον άνθρωπο, η ανακάλυψη των Μαθηματικών (Πυθαγόρας) και της πρώτης λογικής προτάσεως με το Πυθαγόρειο θεώρημα, της Φιλοσοφίας (Σωκράτης κ.α), της Φυσικής (Λεύκιππος, Ηράκλειτος, Θαλής κ.α), των Καλών Τεχνών Ικτίνος, Φειδίας κ.α (γλυπτικής, ζωγραφικής, χαρακτικής, νομισματικής κοκ) του πρώτου Υπολογιστή (υπολογιστής Αντικύθηρων) των θεμελίων όλων των Επιστημών (Αριστοτέλης, Πλάτων κ.α) των αρχών της Μηχανικής (Ηφαιστος, Ηρων Αλεξανδρεύς κ.α) την καθολική επικράτηση της Δημοκρατίας και Αθλητισμού γνήσιων Ελληνικών θεσμών και για να μην μακρηγορώ θα κλείσω με το συμπέρασμα ότι και στα κοινωνικά θέματα «Ελληνικά παντρευόμαστε και ελληνικά το γάμο μας γλεντάμε» 

 

Το μόνο κακό ότι οι σύγχρονοι Έλληνες /δες και δεν παντρεύονται και δεν κάνουν πολλά παιδιά. 

 

Το ευγενές Ποντιακο φύλο 

 

Υπάρχουν Έλληνες απόγονοι των Αργοναυτών που ζούσαν απομονωμένοι και ξεχασμένοι από τη μητέρα πατρίδα στον Εύξεινο Πόντο, οι οποίοι διατηρούν σαν κόρη οφθαλμού και την αγάπη τους για την πατρίδα και την αρχαία μας γλώσσα και τα ήθη-έθιμα και το αγωνιστικό πνεύμα των αρχαίων μας προγόνων. Αυτοί είναι το ευγενές γένος των Ελλήνων του Πόντου, αλλά και των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου τους οποίους έχουμε εγκαταλείψει στη μοίρα τους. Και για να σας το αποδείξω: 

 

Το 1950 υπηρετούσα Ανθυπολοχαγός στο Σύνταγμα της Νιγρίτας. Δίπλα στο στρατόπεδο μας υπήρχε καταυλισμός, τον οποίον θεώρησα τσιγγάνικο. Όμως άκουγα συχνά τα βράδια να παίζει η λύρα γλυκούς σκοπούς και να χορεύουν ζωηρά οι συνδαιτυμόνες. Αναλογιζόμουν πως έκαναν γλέντια αυτοί οι φτωχοί άνθρωποι που είχαν φτιάξει οι ίδιοι σπιτάκια-καλύβες από εγχώρια υλικά με τα ζώα τους δίπλα; Αλλοτε έπαιζε επί μια εβδομάδα η λύρα. Ρώτησα τον Επιλοχία τι είναι αυτοί που το διασκεδάζουν κάθε βράδυ; Αποκρίθηκε: «Είναι «Αούτηδες» και το γάμο τον γιορτάζουν επί μια εβδομάδα όταν βγει καλή η νύφη». Και πως βρέθηκαν εδώ οι «Αούτηδες»; «Είναι από τον διωγμό των Τούρκων» (Εμείς λέμε «αυτός», εκείνοι ακόμη λένε «ούτος» διότι διατηρούν το αρχαιοελληνικό ιδίωμα) 

 

Εμείς γίναμε μαιμούδες 

 

Αντί να μελετήσουμε τα διδάγματα των προγόνων μας και πως αυτοί τότε έγιναν μια κοινωνία αρμονική και ευδαίμων, τρέχουμε σαν λιμασμένοι να κλέψουμε την ξένη ψευτο-κουλτούρα για να φωτιστούμε τρομάρα μας. Και βλέπουμε ότι οι ξένοι μορφωμένοι που μελετούν τους αρχαίους μας προγόνους κατορθώνουν να διακρίνονται σε φαντασία, να πρωτοτυπούν και να θησαυρίζουν με τις Ελληνικές ευρεσιτεχνίες, ιδέες και με το «αείζωο πυρ» του πολιτισμού μας. 

 

Δύο Υπουργεία χρειαζόταν η Ελλάδα για να μεγαλουργήσει: 1/ της Ελληνικής Παιδείας 2/ του Ελληνικού Πολιτισμού. Η χώρα μας θα είχε καταστεί το μεγαλύτερο και ωραιότερο Πανεπιστήμιο και Πολιτιστικό Κέντρο στον κόσμο και θα έρχονταν οι άνθρωποι για να φωτιστούν και να ανανήψουν. Κανείς δεν θα τολμούσε να απειλήσει τότε το λίκνο του πολιτισμού. Μια χώρα όμως με τον ανώτερο πολιτισμό θα έφτιαχνε και τα «Οπλα των Θεών» και δεν θα τα αγόραζε. 

 

Αμφικτύων
5/11/ 22 

 

*Αμφικτύων είναι ο Υποστράτηγος ε. α Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης
Συγγραφεύς, Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
amphiktyon@gmail.com
http://amphiktyon.blogspot.com/
http://amphiktyon.org

Share