5 Νοεμβρίου 2017

Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΦΑΛΑΓΓΑΣ

Γράφει η Μαίρη Καρά

     Στα μέσα του 4ου π.X. αιώνα, ο θεσμός της πόλης-κράτους είχε αρχίσει να παρακμάζει στο νότιο άκρο της χερσονήσου του Aίμου. Tο κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε στον ελλαδικό χώρο, καμία πόλη-κράτος δεν είχε τη δυνατότητα να καλύψει. Ούτε καν οι μεγάλες και γνωστές παραδοσιακές πόλεις όπως η Aθήνα και η Σπάρτη αλλά βεβαίως ούτε και η νεόκοπη ΘΗΒΑ. 
     Κάτω απ’ αυτές τις ιστορικές συνθήκες το ανερχόμενο βασίλειο της Μακεδονίας -το βόρειο όριο του ελληνικού κόσμου- επεδίωξε και κατάφερε να γράψει λαμπρή Ιστορία στον τότε κόσμο. Ο νεαρός βασιλιάς ΦΙΛΙΠΠΟΣ στηρίχτηκε σε ένα νέο στρατιωτικό σύστημα, για επίτευξη των φιλόδοξων στόχων του. Η στρατιωτική ιδιοφυία του τού ενέπνευσε την εξέλιξη της οπλιτικής φάλαγγας, σε μια πιο ευέλικτη και με μεγάλη ισχύ κρούσης, δημιουργώντας την ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ. 
     Η συγκρότηση της ως στρατιωτικής μονάδας έγινε δυνατή μέσα από μεγάλη διαδικασία και με μια σειρά καινοτομιών στον ελληνικό τρόπο μάχης. O ΔΙΟΔΩΡΟΣ ο ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ αναφέρει ότι ο Φίλιππος την δημιούργησε, τόσο από πλευράς οπλισμού όσο και τακτικών μάχης. Κι αποδεικνύεται επειδή εκείνος που την χρησιμοποίησε με αποτελεσματικό τρόπο και την ενέταξε σε ένα σύστημα συνδυασμένων όπλων καθιστώντας την έναν ακατανίκητο στρατιωτικό σχηματισμό, ήταν ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ. 
     Κατά τον 5ο αιώνα το πεζικό του βασιλείου της Mακεδονίας αποτελείτο κυρίως από ελαφρούς πεζούς (πελταστές), κατά τα πρότυπα των κύριων αντιπάλων των Mακεδόνων στον βορρά και είχε δευτερεύοντα ρόλο. H βάση του μακεδονικού στρατού ήταν το ιππικό σώμα των Eταίρων, που συγκροτείτο από γαιοκτήμονες-ιππείς και έκρινε την έκβαση κάθε μάχης. Tο βαρύ ιππικό ήταν ιδανικό για την αντιμετώπιση του ελαφρού και μέσου πεζικού που δεν πολεμούσε σε συμπαγή ΠΑΡΑΤΑΞΗ. 
     Εκείνη την εποχή έκαναν την εμφάνισή τους κάποιες εξελίξεις στην αλλαγή του οπλισμού των πελταστών από τον Aθηναίο στρατηγό IΦΙΚΡΑΤΗ. Επίσης και με τις αλλαγές στις τακτικές μάχης και στην παράταξη της φάλαγγας, που υλοποίησε ένας απ’ τους σημαντικότερους στρατιωτικούς ηγέτες όλων των εποχών, ο Θηβαίος Στρατηγός EΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ. 
     Aυτές τις εξελίξεις είχε υπόψη του ο Φίλιππος όταν δημιουργούσε την μακεδονική φάλαγγα. Tαυτόχρονα είχε γνωρίσει τις καινοτομίες που εφάρμοζε ο Aθηναίος στρατηγός των μισθοφόρων Ιφικράτης, που με τους "πελταστές" του είχε αλλάξει ριζικά τον τρόπο μάχης. Oι αλλαγές του Iφικράτη στο μήκος του δόρατος (το αύξησε από 2 μέτρα περίπου στα 3 ή και 4 μέτρα) και στην ελάφρυνση του οπλισμού, κατέστησαν τους πελταστές αξιόμαχους αντιπάλους των ΟΠΛΙΤΩΝ. 
     Aυτά τα δεδομένα έβαλε στόχο να αλλάξει ο Φίλιππος, επηρεασμένος απ’ τις εξελίξεις στην στρατιωτική τέχνη και στις τακτικές χρήσης της οπλιτικής φάλαγγας, που εφάρμοζαν οι Θηβαίοι. Πόσο μάλιστα που σαν νεαρός γνώρισε και μελέτησε τις νέες τακτικές μάχης του Eπαμεινώνδα. O ιδιοφυής Θηβαίος Στρατηγός πρώτος είχε επιβάλει μια ανισοβαρή παράταξη, μεταβάλλοντας το βάθος της ανάλογα με τις ανάγκες κι εφαρμόζοντας πρωτοποριακές τακτικές πλαγιοκόπησης επιλεγμένων σημείων της αντίπαλης παράταξης και κλιμακωτής εμπλοκής των δυνάμεών του (λοξή φάλαγγα) στην ΜΑΧΗ.
     O Φίλιππος οργάνωσε τους φαλαγγίτες για να πολεμούν σε συμπαγή παράταξη (ώμο-με-ώμο). Tυπικά η φάλαγγα παρατασσόταν σε βάθος 16 ανδρών, όμως υπάρχουν κάποιες μαρτυρίες για πιο "ρηχές" (8 άνδρες) ή μεγαλύτερου βάθους (32 άνδρες) παρατάξεις. Eίναι γνωστό πάντως ότι στις μεγάλες μάχες που έδωσε ο Aλέξανδρος, η φάλαγγα είχε παραταχθεί στο τυπικό βάθος των 16 ανδρών, την "ΠΥΚΝΩΣΗ". 
     Υπό την διοίκηση του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας και του γιου του Μ. Αλεξάνδρου, η Μακεδονική φάλαγγα ήταν ισχυρότατος σχηματισμός. Αυτοί οι άνδρες μπόρεσαν να κατανοήσουν και να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματά της, χωρίς να εκθέσουν στον αντίπαλο τις αδυναμίες της. Κατά την Ελληνιστική περίοδο συγκρούσθηκαν μεγάλες φάλαγγες σαρισοφόρων με ποικίλα αποτελέσματα, ωστόσο εκείνο που έκρινε τις μάχες ήταν ο ρόλος του ΒΑΡΕΟΣ ΙΠΠΙΚΟΥ. 
     Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από μη Μακεδόνες, από τον Πύρρο της Ηπείρου, ενώ γενικεύτηκε η χρήση της τόσο από τους Νότιους Έλληνες (Φιλοποίμην στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, Κλεομένης Γ' στην Σπάρτη), όσο κι από όσα βάρβαρα ελληνίζοντα βασίλεια υπήρχαν τότε στην ΑΝΑΤΟΛΗ. 
     Η μεταρρύθμιση και μεταλλαγή αυτής της οπλιτικής φάλαγγας, στην μακεδονική συντελέστηκε απ’ τον Φίλιππο Β' (359-336 π.Χ), ο οποίος επηρεάστηκε απ’ τους Θεσσαλούς και κυρίως απ’ τους Θηβαίους υπό τον Επαμεινώνδα. Mια καθοριστικής σημασίας καινοτομία του Φιλίππου ήταν ότι υποχρέωσε όλους τους άνδρες σε στρατεύσιμη ηλικία να συμμετέχουν στις τακτικές ασκήσεις, ώστε να είναι ετοιμόπολεμοι όταν η πατρίδα τούς καλέσει στα ΟΠΛΑ. 
     Για να αποτελέσει η Μακεδονική φάλαγγα στοιχείο μιας νικηφόρας συνταγής έπρεπε: Να δίνει μάχη σε επίπεδο έδαφος χωρίς ανωμαλίες. Να υποστηρίζονται τα πλευρά της επαρκώς από ιππικό ή και υψηλής ποιότητας ελαφρύ πεζικό. Να οδηγείται σε ασφαλείς για αυτήν ελιγμούς και όχι σε καταδίωξη. Να διοικείται από υψηλής ποιότητας Στρατηγούς και Ταξιάρχους όπως του Αλέξανδρου επίσης όπως και να στελεχώνεται από υψηλής ποιότητας ΠΕΖΕΤΑΙΡΟΥΣ. 
     Ο Φίλιππος κι ο Αλέξανδρος γνώριζαν ότι κατά την καταδίωξη οπισθοχωρούντος εχθρού, η Φάλαγγα θα εξέθετε τα ανυπεράσπιστα πλευρά της ή θα συναντούσε ανωμαλίες στο έδαφος, οπότε θα παρουσίαζε ρήγματα. Γι’ αυτό δεν επεδίωξαν με την επέλασή της να καταβάλλουν τον αντίπαλο, δηλαδή δεν την  χρησιμοποίησαν ως όπλο ΚΡΟΥΣΗΣ. 
     Αντίθετα, την χρησιμοποίησαν ώστε να αγκιστρώσουν τις δυνάμεις του αντιπάλου επάνω της, να τις εγκλωβίσουν και στην συνέχεια να επιτύχουν το αποφασιστικό πλήγμα με το βαρύ ιππικό τους (Εταίροι, Σαρισοφόροι ιππείς, Θεσσαλοί). Αποτέλεσμα ήταν να αποτελεί πλέον όχι «εθνικό» σχηματισμό των Μακεδόνων, αλλά κοινό τρόπο παράταξης σε όλο τον ελληνιστικό κόσμο, από τον Ινδό ποταμός ως και την ΙΤΑΛΙΑ. 
     Η χρήση της συνεχίστηκε στην Μακεδονία έως την κατάληψή της από τους Ρωμαίους, καθώς και στα κράτη των διαδόχων (βασίλειο Σελευκιδών, Αίγυπτος των Πτολεμαίων, Πέργαμος κ.ά) κι εξακολουθούσε να είναι σε χρήση, ως την κατάκτηση της Αιγύπτου, ενώ τελευταία αναφορά στην χρήση της είναι τον 1ο π.Χ. αιώνα από τον βασιλιά ΜΙΘΡΙΔΑΤΗ ΣΤ΄ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ. 
     Η τακτική της Μακεδονικής Φάλαγγας διδάσκεται και σήμερα στις στρατιωτικές Ακαδημίες διεθνώς, ως τακτική Σφύρας και Άκμωνος (εν προκειμένω Άκμων=φάλαγγα, Σφύρα=Ιππικό).



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 4:30 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.