9 Δεκεμβρίου 2025

Το δημοτικό τραγούδι και ο Ελληνισμός

Του Γιώργου Παπαθανασόπουλου
 
Η ιστορία του δημοτικού τραγουδιού αποδεικνύει τη συνέχεια του Ελληνισμού από τους χρόνους του Ομήρου έως σήμερα. Ο πρωτοπρεσβύτερος π. Χρίστος Κυριακόπουλος στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του «Η ιστορία του δημοτικού τραγουδιού» γράφει: «Σύμφωνα με τις μελέτες ειδικών ερευνητών στις μελωδίες των δημοτικών τραγουδιών μετουσιώνεται ο πλούτος της αρχαίας μουσικής και μετρικής. Ο Όμηρος παρουσιάζει τους φημισμένους “αοιδούς” τον Φήμιο και τον Δημόδοκο, να τραγουδούν τα “κλέα των ανδρών”, που δεν ήτανε τίποτε άλλο παρά κάτι ανάλογο με τα νεότερα κλέφτικα τραγούδια, που εξυμνούν τα κατορθώματα εκείνων που προτιμούσαν “καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή”».
 
Η λέξη «Τραγωδέω - τραγωδώ» προέρχεται από το ρήμα «άδω»= τραγουδώ και σημαίνει απαγγέλλω, εμφαντικώς διηγούμαι, εμμέτρως διαζωγραφώ. Είναι το ρήμα εκ του οποίου προέρχεται ο όρος τραγωδία και η λέξη τραγούδι. Ο Αλέξης Πολίτης για να δείξει τη συνέχεια της εθνικής μας ποίησης, σημειώνει πως «ένα χωρίο στην Ιλιάδα προσφέρει μιαν ενότητα πιο άμεση, πιο εξειδικευμένη και ακόμα πιο εντυπωσιακή με τα νεότερα μοιρολόγια. Είναι εκείνο όπου η οικογένεια του Πριάμου ξεσπά σε θρήνους δίπλα στο πτώμα του Αχιλλέα για να του αποδώσουν τις νεκρικές τιμές». 
 
Ο π. Χρίστος Κυριακόπουλος σημειώνει πως τα ακριτικά τραγούδια, τα αθάνατα αυτά μνημεία των Ορθοδόξων Ελλήνων, είναι πολύ κοντά στους ήχους της βυζαντινής μουσικής και κάνουν την εμφάνισή τους τον 8ο αιώνα. Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος στο εξαιρετικό πόνημά του «Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος», εκδοθέν το 1852 στην Κέρκυρα, επισημαίνει πως η περιγραφή του μεσαιωνικού βίου καθίσταται αναγκαία στην αισθητική γεύση των δημοτικών ασμάτων της Ελλάδος. Ο βίος του απροσώπου και ανωνύμου λαού διαφωτίζει τις δύσκολες διόδους, που διέβη το Γένος μας και διαλύει πολλές απορίες. Όταν δια της δημοτικής ποίησης, προσθέτει ο Ζαμπέλιος, διασαφηνίσουμε τις ροπές του Γένους, εκθέσουμε το όραμα των αγώνων, των κινδύνων, των ευχών, των παθημάτων αυτού και εξαγάγουμε τα αναγκαία συμπεράσματα, τότε η δημοτική ποίηση ανακύπτει χίλιες φορές λαμπρότερη.
 
Των ακριτικών τραγουδιών ακολουθούν τα κλέφτικα, τα οποία, όπως τονίζει ο π. Χρίστος Κυριακόπουλος «αναπλάθουν σημαντικά γεγονότα, εξαίρουν την ανδρεία, και το ηρωικό φρόνημα σπουδαίων προσώπων και διασώζουν την ιστορική μνήμη» και προσθέτει ότι το μήνυμά τους είναι μεγάλο, γιατί μας εμφανίζουν τους ανδρειωμένους προγόνους και συμπατριώτες μας να αγωνίζονται αδελφωμένοι «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». 
 
Ανάμεσα στα κλέφτικα τραγούδια που συγκέντρωσε ο φιλέλληνας Γάλλος ακαδημαϊκός, φιλόλογος και συλλέκτης των δημοτικών μας τραγουδιών Κλοντ Φορέλ (1772-1844) και τα εξέδωσε στο Παρίσι το 1824-1825, ξεχωρίζει ένα για τον ξακουστό αρχηγό των κλεφτών ιερέα Ευθύμιο Μπλαχάβα ή Βλαχάβα, που αναδείχθηκε μεγαλομάρτυρας της Εκκλησίας και της Πατρίδας, αφού σε άνιση μάχη οι τουρκαλβανοί τον συνέλαβαν και τον πετσοκόψανε, αφού τον υπέβαλαν σε όλα τα βασανιστήρια που μπόρεσε να φαντασθεί το ανθρώπινο τέρας, που ονομαζόταν Αλή πασάς. 
 
Το βιβλίο του π. Χρίστου είναι ευσύνοπτο και ευανάγνωστο. Με 63 ερωταποκρίσεις και με σαφήνεια δίνει μια πλήρη εικόνα της ιστορίας της δημοτικής μουσικής από των αρχαίων χρόνων έως σήμερα. Ως προς το σήμερα επισημαίνει ότι η κατάσταση είναι εντελώς απογοητευτική! Και αυτό γιατί η παρακμή, η παραχάραξη και η συνακόλουθη φαλκίδευσή της κυριαρχούν. Σήμερα εκδηλώνεται ένας μουσικός λαϊκισμός σε όλο το μήκος της ακαταλληλότητάς του: αλλοιωμένο πνεύμα ερμηνείας, στίχοι διαστρεβλωμένοι και άμουσοι, αγοραία μουσική, ρυθμική αναρχία, εκκωφαντικοί ήχοι, ανατολίτικα μέτρα και ερμηνευτές άγευστοι της ημετέρας μουσικής παιδείας. 
 
Ο θεολόγος κατά την επιστήμη μουσικολογιώτατος π. Χρίστος Κυριακόπουλος έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη, στη διατήρηση και στην προβολή της δημοτικής μας μουσικής. Έχοντας το φυσικό ταλέντο της καλλικέλαδης φωνής του διδάχθηκε τη βυζαντινή μουσική πρώτα στο Ωδείο Αθηνών και μετά στο Ελληνικό Ωδείο, από όπου και έλαβε το πτυχίο και το δίπλωμά του. Σήμερα είναι διευθυντής της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Κηφισίας, της οποίας είναι και Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος. Είναι επίσης διευθυντής της πολυμελούς χορωδίας «Βυζαντινή Κυψέλη», της οποίας τυγχάνει και ιδρυτής. Η Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών έχει εκδώσει μελέτες του, με καταγραφές δημοτικών τραγουδιών. Προ της εκδόσεως του βιβλίου του για την ιστορία του δημοτικού μας τραγουδιού εξέδωσε, σε συνεργασία με τον συγγραφέα Δημ. Κ. Κυριακόπουλο τον βραβευθέντα από την Ακαδημία Αθηνών πολυσέλιδο τόμο με ηρωικά τραγούδια της Πελοποννήσου, αφιέρωμα στα 200 χρόνια από την κήρυξη του Απελευθερωτικού Αγώνα του 1821.
 
Η δύσκολη εποχή που ζούμε, εποχή επιβολής των δυτικής προέλευσης ατομισμού, ηδονισμού και μηδενισμού, μοιάζει με την εποχή που οι Έλληνες των Ιονίων νήσων έζησαν υπό την κυριαρχία δυτικών κρατών, τα οποία επιχείρησαν να τους επιβάλλουν τον δικό τους κοσμικό τρόπο ζωής. Πολλοί, κυρίως λόγιοι και πλούσιοι αστοί, υπέκυψαν στα θέλγητρα αυτού του τρόπου ζωής. Από τους λογίους μόνο οι κληρικοί παρέμειναν πιστοί στις προγονικές παραδόσεις τους και τήρησαν, είτε διδάσκοντες, είτε γράφοντες, είτε κηρύττοντες, την χρήση της πατρίου διαλέκτου και με την επιμονή τους αναχαίτισαν την πλημμύρα της ξενογλωσσίας και της θρησκευτικής αποστασίας και με τα δόντια, τρόπος του λέγειν, συγκράτησαν τη συνέχεια του ελληνισμού σε αυτές τις δυτικοκρατούμενες περιοχές του έθνους μας. (Βλ. σχ. Σπ. Ζαμπέλιου «Σκέψεις περί ελληνικής ποιήσεως» Εν Αθήναις, 1859, σελ. 57). 
 
Σήμερα είναι παρήγορο ότι υπάρχουν ακόμη κληρικοί, ένας από τους οποίους είναι ο π. Χρίστος Κυριακόπουλος, που με το έργο τους, ο καθένας με τα τάλαντά του, διασώζουν την ψυχή μας ως έθνους, και μας βοηθούν στο να παραμένουμε πιστοί στις παραδόσεις μας και στην πολιτισμική και θρησκευτική κληρονομιά μας.-



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 1:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.