Μια γιγάντια «πεταλούδα», σκαλισμένη στην επιφάνεια του Άρη πριν από εκατομμύρια χρόνια, ήρθε ξανά στο φως χάρη στις τελευταίες απεικονίσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Το εντυπωσιακό αυτό γεωλογικό σχήμα δεν είναι κάποιο απολίθωμα ζωής, αλλά ένας ασύμμετρος κρατήρας πρόσκρουσης, που θυμίζει έντονα πεταλούδα με ανοιγμένα φτερά.
Ο κρατήρας βρίσκεται στην περιοχή Idaeus Fossae, στα βόρεια πεδινά του Άρη, μια περιοχή γνωστή για το έντονα ανώμαλο και ηφαιστειακό της παρελθόν. Με διαστάσεις περίπου 20 χιλιόμετρα από ανατολή σε δύση και 15 χιλιόμετρα από βορρά σε νότο, είναι σχεδόν αρκετά μεγάλος ώστε να «χωρέσει» το Μανχάταν.
Πώς δημιουργήθηκε ο κρατήρας-«πεταλούδα»
Σε αντίθεση με τους περισσότερους κρατήρες του ηλιακού συστήματος, που έχουν σχεδόν τέλειο κυκλικό σχήμα, ο συγκεκριμένος σχηματίστηκε από πρόσκρουση αστεροειδούς σε εξαιρετικά χαμηλή γωνία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την άνιση κατανομή των εκτινασσόμενων υλικών.
Σύμφωνα με την ESA, η σύγκρουση δημιούργησε δύο διακριτούς λοβούς συντριμμιών, έναν προς τον βορρά και έναν προς τον νότο, σχηματίζοντας τα χαρακτηριστικά «φτερά». Παράλληλα, ο πυθμένας του κρατήρα απέκτησε ένα ακανόνιστο σχήμα που θυμίζει καρυδιά, ένδειξη της βίαιης και ανομοιόμορφης φύσης της πρόσκρουσης.
Ψηφιακή αναπαράσταση από το Mars Express
Οι εικόνες του κρατήρα δημιουργήθηκαν ψηφιακά, βασισμένες σε τοπογραφικά δεδομένα που συλλέγει το Mars Express από το 2003. Τα ίδια δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία ενός σύντομου βίντεο, στο οποίο ο κρατήρας παρουσιάζεται ως «κοσμική πεταλούδα», σαν να τον περιηγείται κανείς από αέρος.
Το Mars Express έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην κατανόηση της γεωλογίας του Άρη, αποκαλύπτοντας δομές που υποδεικνύουν ότι ο πλανήτης είχε κάποτε πολύ πιο ενεργό και υγρό περιβάλλον.
Ενδείξεις νερού κάτω από την επιφάνεια
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα είναι η διαφορά υφής ανάμεσα στα «φτερά» και στον πυθμένα του κρατήρα. Τα φτερά εμφανίζονται πολύ πιο λεία, γεγονός που υποδηλώνει ότι το υλικό έχει «ρευστοποιηθεί».
Οι επιστήμονες της ESA εκτιμούν ότι κάτω από την επιφάνεια υπήρχε παγωμένο νερό, το οποίο έλιωσε στιγμιαία από τη θερμότητα της πρόσκρουσης. Το νερό αυτό αναμίχθηκε με τα εκτινασσόμενα υλικά, αφήνοντας πίσω του πιο ομαλές γεωλογικές δομές. Πρόκειται για ακόμη μία ένδειξη ότι ο Άρης διέθετε –και ενδεχομένως εξακολουθεί να διαθέτει– σημαντικά αποθέματα πάγου.
Σπάνιοι αλλά αποκαλυπτικοί σχηματισμοί
Οι λεγόμενοι κρατήρες-πεταλούδες είναι εξαιρετικά σπάνιοι. Παρόμοιος σχηματισμός είχε εντοπιστεί το 2006 στην περιοχή Hesperia Planum, στα νότια υψίπεδα του Άρη, επίσης από το Mars Express. Εκείνος ο κρατήρας ήταν ακόμη πιο επιμήκης και με εντονότερη «εντομοειδή» όψη.
Η μελέτη τέτοιων κρατήρων βοηθά τους επιστήμονες να υπολογίσουν τη γωνία, την ταχύτητα και την ενέργεια των συγκρούσεων, αλλά και να αντλήσουν πληροφορίες για τα υπόγεια στρώματα του αρειανού φλοιού.
Παρειδωλία και «ζώα» στον Άρη
Δεν είναι η πρώτη φορά που γεωλογικοί σχηματισμοί στον Άρη θυμίζουν ζωντανά πλάσματα. Ρόβερ της NASA έχουν φωτογραφίσει πέτρες που μοιάζουν με χελώνες ή κοράλλια, ενώ από ψηλά έχουν εντοπιστεί οι περίφημες «αράχνες του Άρη», σχηματισμοί που δημιουργούνται από την εξάχνωση πάγου.
Οι επιστήμονες αποδίδουν αυτές τις ομοιότητες στο φαινόμενο της παρειδωλίας, δηλαδή την ανθρώπινη τάση να αναγνωρίζει οικεία σχήματα σε τυχαίες δομές.
Ένα παράθυρο στο χαμένο παρελθόν του Άρη
Ο κρατήρας-«πεταλούδα» της Idaeus Fossae δεν είναι απλώς ένα εντυπωσιακό οπτικό εύρημα. Είναι ένα γεωλογικό αποτύπωμα που μαρτυρά βίαιες συγκρούσεις, υπόγειο πάγο και ένα παρελθόν πολύ πιο δυναμικό απ’ όσο φανταζόμαστε. Κάθε τέτοια ανακάλυψη φέρνει τον άνθρωπο ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του Άρη — και, κατ’ επέκταση, της ίδιας της ιστορίας του ηλιακού μας συστήματος.
Πηγή: livescience.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου