Τί σημαίνει «Διακαινήσιμος» καὶ γιατί ὠνομάστηκε ἔτσι ἡ ἑβδομάδα αὐτή;
Ἡ ὀνομασία «Διακαινήσιμος» ἔχει σχέσι μὲ τὶς βαπτίσεις τῶν νέων μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Ὠνομάζεται ἔτσι ἡ ἑβδομάδα αὐτή, διότι στὰ παλιὰ εὐλογημένα χρόνια οἱ νεοφώτιστοι διήνυαν τότε τὴν ἀρχὴ τῆς καινῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, τῆς ἀναγεννήσεως καὶ ἀνακαινίσεώς τους. Ὅσοι εἰδωλολάτρες ἢ ἰουδαῖοι ἑλκύοντο στὴν πίστι τοῦ Χριστοῦ, ἐγίνοντο κατ᾿ ἀρχὴν κατηχούμενοι καὶ ἐδιδάσκοντο τὶς ἀλήθειες τοῦ εὐαγγελίου καὶ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ κατήχησις διαρκοῦσε ἀρκετὸ χρόνο. Ὅταν πλέον ὡλοκληρώνετο, ἐρχόταν ἡ ὥρα τοῦ βαπτίσματος ἢ φωτίσματος, γιὰ νὰ γίνουν οἱ κατηχούμενοι μέλη τῆς Ἐκκλησίας.
Καὶ πότε ἐβαπτίζοντο; Ἐβαπτίζοντο τὴ νύχτα τοῦ Μεγάλου Σαββάτου πρὸς τὴν ἀνατολὴ τοῦ Πάσχα, μέσα τὴν ἀναστάσιμη πανηγυρικὴ θεία λειτουργία. Ἐβαπτίζοντο μέσα στὰ εἰδικὰ βαπτιστήρια καὶ ἐλέγοντο νεοφώτιστοι. Γι᾿ αὐτὸ κρατοῦσαν λαμπάδα ἀναμμένη, ποὺ συμβόλιζε τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἔλαμψε μέσα τους, καὶ γι᾿ αὐτὸ ἐψάλλετο ὁ ὕμνος «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε (Γαλ. 3,23). Ἀλληλούϊα», ὅπως τὸν ἀκοῦμε καὶ σήμερα. Ἦταν δὲ ντυμένοι μὲ λευκοὺς χιτῶνες, τοὺς ὁποίους δὲν ἔβγαζαν ἀλλὰ τοὺς φοροῦσαν διαρκῶς ὅλη ἐκείνη τὴν ἑβδομάδα. Ὠνομάζετο λοιπὸν ἡ ἑβδομάδα «Διακαινήσιμος», διότι τότε οἱ νεοφώτιστοι ζοῦσαν πλέον «ἐν καινότητι ζωῆς» (Ῥωμ. 6,4)· ὠνομάζετο ἀκόμη καὶ «λευκὴ ἑβδομάς», ἐπειδὴ φοροῦσαν λευκὸ χιτῶνα.
Μετὰ τὸ βάπτισμά τους οἱ νεοφώτιστοι ἐκκλησιάζοντο καθημερινῶς, ἔμεναν τώρα πλέον μέχρι τέλους τῆς θείας λειτουργίας μέσα στὸ ναό, καὶ στὸ τέλος κοινωνοῦσαν μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους πιστοὺς τὰ ἄχραντα μυστήρια.
.
Μία ἄλλη ἐξήγησι, ποὺ δίνουν οἱ θεολόγοι καὶ λειτουργιολόγοι, εἶνε ἡ ἑξῆς. Ἐπειδὴ τὸ Πάσχα θεωρεῖται ὡς ἡ ἀρχὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, ἡ ἑβδομάδα ποὺ ἀκολουθεῖ μετὰ τὸ Πάσχα λέγεται «Διακαινήσιμος», διότι αὐτὴ ἐγκαινιάζει τὸ νέο ἔτος. Γι᾿ αὐτὸ καὶ στὰ ἀναγνώσματα τῆς ἡμέρας τοῦ Πάσχα ἀρχίζουν δύο νέα καὶ σπουδαῖα βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Στὰ εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα ἀρχίζει τὸ ὑψιπετὲς καὶ θεολογικὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιο μὲ τὸ «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος…» (Ἰωάν. 1,1). Στὰ ἀποστολικὰ ἀναγνώσματα ἀρχίζουν νὰ διαβάζωνται οἱ Πράξεις τῶν ἀποστόλων, ὅπου περιγράφεται ἡ ζωὴ τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, τῆς καινῆς ἐν Χριστῷ πολιτείας. Στὴν ὑμνολογία τῶν ἡμερῶν τῆς Διακαινησίμου, κατὰ τὸν ἑσπερινὸ καὶ τὸν ὄρθρο, ἀκοῦμε νὰ ψάλλωνται θαυμάσια ἀναστάσιμα τροπάρια τῆς Ὀκτωήχου τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἤχους, ἕνας ἦχος κάθε μέρα κατὰ σειράν. Οἱ ἄλλες ἀκολουθίες (μεσονυκτικό, ὧρες, ἀπόδειπνο) ἀντικαθίστανται ἀπὸ μία εἰδικὴ ἀναστάσιμη ἀκολουθία, ποὺ ἐπαναλαμβάνεται τρεῖς φορὲς γιὰ κάθε μία ἀπὸ αὐτές. Σ᾿ αὐτὴν κυριαρχεῖ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη…» καὶ τὸ «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι…». Ὅλων τῶν ἀκολουθιῶν ἀλλάζει ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος (τώρα δὲν λέμε οὔτε ἑξάψαλμο οὔτε δοξολογία, ἀρχίζουμε μὲ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη» δέκα φορές, καὶ τελειώνουμε μὲ ὡραῖο διαλογικὸ τρόπο). Ἀκόμη καὶ ἡ κηδεία ἀλλάζει τελείως, ἂν συμβῇ νὰ κοιμηθῇ κάποιος τὴν ἑβδομάδα αὐτή. Καὶ τέλος δὲν γίνονται μνημόσυνα· ἕνας εἶνε τώρα ὁ μεγάλος νεκρός, ἢ μᾶλλον ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν· τὰ μνημόσυνα ὅλων τῶν ἄλλων ἀνθρώπων γίνονται ἄλλοτε.
.
Δὲ᾿ χορταίνει, ἀδελφοί μου, ἠ Ἐκκλησία νὰ ψάλλῃ καὶ νὰ ὑμνῇ τὴν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ. Καὶ δὲν ἀρκεῖται σὲ μία ἡμέρα ἑορτασμοῦ· παρατείνει τὸν ἑορτασμὸ πολύ. Ὅλες οἱ δεσποτικὲς ἑορτὲς διαρκοῦν ἐπὶ πολλὲς ἡμέρες, ἀλλὰ ἡ Ἀνάστασις περισσότερο ὅλων τῶν ἄλλων. Μέχρι τῆς Ἀναλήψεως κάθε μέρα ἀντηχεῖ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη…», τὴν δὲ ἑβδομάδα τῆς Διακαινησίμου κατὰ κόρον. Τὴν ἑβδομάδα αὐτή, ὅπως επαμε, ὅλες οἱ μέρες θεωροῦνται ὡς μία. Γι᾿ αὐτὸ ὕμνους, ποὺ τοὺς ἀκούσαμε τὴ νύχτα τῆς Ἀναστάσεως, τοὺς ἀκοῦμε συνεχῶς ὅλες τὶς μέρες αὐτές.
Πῶς πρέπει νὰ ἑορτάζουμε οἱ Χριστιανοὶ τὴ Διακαινήσιμο ἑβδομάδα;
Υπάρχει γι᾿ αὐτὸ εἰδικὸς ἱερὸς κανών, ὁ 66ος τῆς Ἕκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου τοῦ 692 μ.Χ., ποὺ ὁρίζει τὰ ἑξῆς. «Ἀπὸ τὴν ἁγία ἡμέρα τῆς ἀναστάσεως Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν (δηλαδὴ τὴν ἡμέρα τοῦ Πάσχα) μέχρι καὶ τὴν καινὴ Κυριακὴ (δηλαδὴ τὴν Κυριακὴ τοῦ Θωμᾶ), ὅλη τὴν ἑβδομάδα πρέπει οἱ πιστοὶ νὰ μὴ παραλείπουν νὰ συχνάζουν στοὺς ἱεροὺς ναούς, μὲ ψαλμοὺς καὶ ὕμνους καὶ πνευματικὰ ᾄσματα, εὐφραινόμενοι ἐν Χριστῷ καὶ ἑορτάζοντες, καὶ ἔχοντας τὸ νοῦ τους στὴν ἀνάγνωσι τῶν θείων Γραφῶν καὶ μετέχοντες συχνὰ στὰ ἅγια μυστήρια». Καὶ διευκρινίζει ὁ ἱερὸς κανών· «Καθόλου λοιπὸν νὰ μὴ γίνωνται τὶς ἡμέρες αὐτὲς ἱπποδρόμια ἢ ἄλλο δημῶδες θέαμα», δηλαδὴ χοροὶ καὶ διασκεδάσεις. Τὴν ἑβδομάδα αὐτή, ὅσο μπορεῖ ὁ ὀρθόδοξος Χριστιανός, πρέπει νὰ ἔχῃ ἀργία ἀπὸ κοσμικὲς καὶ ὑλικὲς ἀπασχολήσεις. Τὸ ἀρχαῖο βιβλίο τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν λέει· «Ὅλη τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα καθὼς καὶ τὴν ἑπομένη (δηλαδὴ τὴ Διακαινήσιμο) οἱ δοῦλοι (δηλαδὴ σήμερα οἱ ἐργαζόμενοι σὲ ὑπηρεσίες) νὰ ἔχουν ἀργία ἀπὸ τὴν ἐργασία, διότι ἡ μὲν πρώτη εἶνε ἑβδομάδα τοῦ πάθους ἡ δὲ ἄλλη τῆς ἀναστάσεως, καὶ εἶνε ἀνάγκη νὰ διδαχθοῦν ποιός εἶνε αὐτὸς ποὺ ἔπαθε καὶ ἀνέστη, ἢ ποιός εἶνε αὐτὸς ποὺ τοὺς συγχώρησε ἢ καὶ τοὺς ἀνέστησε» (Η΄,33).
Μὲ ἄλλα λόγια «Διακαινήσιμος» σημαίνει καινὴ ζωή, νέα ζωή, ἀναγεννημένη. Τὴ φθαρτὴ ὑπόστασί μας τὴν παίρνει ὁ Χριστὸς καὶ διὰ τῆς ἀναστάσεώς του τὴν κάνει καινούργια. Ὅλη τὴ ζωή μας τὴν ἀνακαινίζει. Ὁ παλαιὸς κόσμος, ὁ κόσμος τῆς ἁμαρτίας καὶ τῶν παθῶν, μὲ ὅλα τὰ ἐλαττώματα, τὶς προλήψεις, τὶς δεισιδαιμονίες, τὰ ἐγκλήματα, τὴ βία, τὸ μῖσος, τὴν ἀδικία, τὴν καταπίεσι, τὴ σκλαβιά, ὅλος καταρρέει μὲ τὴ χάρι τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἕνας νέος κόσμος ἀνατέλλει.
Τὴν ἑβδομάδα τῆς Διακαινησίμου ὁ πιστός, μὲ τὴ λαμπάδα στὸ χέρι, μὲ τὸ «Χριστὸς ἀνέστη» στὰ χείλη, μὲ τὴ χαρὰ καὶ ἀγαλλίασι στὴν ψυχή, μὲ τὸ εὐφρόσυνο τραπέζι καὶ τὴν κατάλυσι εἰς πάντα, προγεύεται τὴν καινὴ ζωὴ τοῦ παραδείσου. Ἐμεῖς γευθήκαμε ἆραγε αὐτὴ τὴν καινὴ ζωή, ἢ μένουμε στὴν παλαιότητα;
Ὁ Κύριος λέει στὴν Ἀποκάλυψι· «Ἰδού καινὰ ποιῶ πάντα» (Ἀποκ. 21,5)· καινὴ ἐντολὴ – τῆς ἀγάπης, καινὴ ζωή, καινὴ κτίσις, καινὴ διδαχή, καινὴ καρδία, καινὴ χαρά, καινὴ Κυριακή. Νέοι ἄνθρωποι νὰ γίνουμε, μὲ εὐγενεῖς σκέψεις, μὲ εὐγενῆ αἰσθήματα, μὲ μεγάλες καὶ ὑψηλὲς σκέψεις. Χριστιανοί νὰ γίνουμε…
† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
A΄ μέρος απομαγνητοφωνημένης ομιλίας, η οποία έγινε στον ι. ναο Aγίου Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης 23-4-1982
(συντόμευση- ολόκληρο το κείμενο εδώ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου