Ο πόλεμος που ξεκίνησε όταν το Αζερμπαϊτζάν επιτέθηκε στη γειτονική του Αρμενία στις 27 Σεπτεμβρίου 2020 ήταν μια αιματηρή υπόθεση, με πάνω από 7.000 νεκρούς. Ο προηγούμενος πόλεμος μεταξύ των χωρών, ο οποίος διήρκεσε από το 1988 έως το 1994, είχε αφήσει τις αρμενικές δυνάμεις να καταλάβουν μεγάλο μέρος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενός εθνοτικού αρμενικού θύλακα εντός του Αζερμπαϊτζάν. Όταν, το 2020, τα όπλα σώπασαν μετά από μόλις 44 ημέρες, το Αζερμπαϊτζάν είχε πάρει πίσω τα τρία τέταρτα της επικράτειας που είχαν καταλάβει αυτές οι δυνάμεις μέσα και γύρω από τον θύλακα.
Το Αζερμπαϊτζάν είχε κάποια πλεονεκτήματα στην αρχή. Είχε μεγαλύτερο στρατό και μεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισμό, πολύ περισσότερα πυροβόλα και καλύτερα εξοπλισμένη αεροπορία. Τούτου λεχθέντος, μεγάλο μέρος του εξοπλισμού του χρονολογήθηκε από τη σοβιετική εποχή, δηλαδή στον προηγούμενο πόλεμο όπου είχε αποδειχθεί αναποτελεσματικός. Υπάρχει ένα στρατιωτικό ρητό ότι, ένας επιτιθέμενος χρειάζεται μια δύναμη ίσως τρεις φορές μεγαλύτερη από αυτόν που δέχεται επίθεση για να επικρατήσει.
Αλλά οι Αζέροι είχαν επίσης ένα στόλο από drone που περιελάμβαναν TB2 που προμηθεύτηκαν από την Τουρκία και Harops που αγόρασαν από το Ισραήλ. Τα TB2, μπορούσαν να εκτοξεύσουν είτε βόμβες είτε πυραύλους και παρέμεναν στον αέρα έως και 24 ώρες. Τα Harop ήταν μικρότερα, πιο αυτόνομα και σχεδιασμένα για επιθέσεις καμικάζι σε ραντάρ. Τα drone αυτά ανατίναξαν περισσότερα από δύο δωδεκάδες συστήματα αεράμυνας και δεκάδες συστήματα πυροβολικού. Εκατοντάδες τεθωρακισμένα οχήματα καταστράφηκαν. Μια παρόμοια καταστροφή είχε γίνει στην επαρχία Idlib της Συρίας νωρίτερα, όπου το TB2 της Τουρκίας εξάλειψε τον συριακό στόλο αρμάτων μάχης σε μια διήμερη αστραπιαία κίνηση.
Οι στρατιωτικοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή. «Τα χαρακτηριστικά μιας διαφορετικής μορφής χερσαίου πολέμου είναι ήδη εμφανή», είπε ο στρατηγός Σερ Μαρκ Κάρλετον Σμιθ, αρχηγός γενικού επιτελείου της Βρετανίας, σε μια διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε ένα χρόνο μετά τη σύγκρουση. «Οι μικροί πόλεμοι… ήδη βγάζουν αρκετά μεγάλα μαθήματα».
Τα ίδια τα drone ήταν μόνο ένα μέρος του προγράμματος μελετών. Το υπόλοιπο αφορούσε στα συστήματα διοίκησης, ελέγχου και επικοινωνιών που συγκέντρωναν πληροφορίες για το τι έπρεπε να χτυπηθεί, αποφάσιζαν τις προτεραιότητες και τις έφεραν σε πέρας. Οι δορυφορικές επικοινωνίες επιτρέπουν στους τακτικούς διοικητές, να βλέπουν την εικόνα των drone και στόχους που έχουν εντοπιστεί με άλλα μέσα. Το επίγειο σύστημα KORAL της Τουρκίας , το οποίο ανιχνεύει και παρεμβάλει τα εχθρικά ραντάρ, βοήθησε τα drone που κατέστρεψαν τα άρματα μάχης πάνω από την Ιντλίμπ.
Αυτό το είδος υψηλά δικτυωμένου πολέμου είναι κάτι πάνω στο οποίο εργάζονται οι στρατιωτικοί εδώ και δεκαετίες. Οι πανταχού παρόντες αισθητήρες μπορούν να περάσουν πληροφορίες θέσης και στοχοποίησης σε όλες τις πλατφόρμες μέσω απρόσκοπτων δικτύων επικοινωνίας.
Οι τεράστιες επενδύσεις έχουν προσφέρει στις μεγάλες δυνάμεις -κυρίως την Αμερική- και στους ανεπτυγμένους συμμάχους ορισμένες από αυτές τις επιθυμητές δυνατότητες. Όπως το έθεσε πέρυσι ο στρατηγός Μαρκ Μίλει, ο ανώτατος στρατιωτικός Διοικητής της Αμερικής, «Έχετε μια ικανότητα να βλέπετε και μια ικανότητα να χτυπάτε σε απόσταση που δεν υπήρξε ποτέ πριν στην ανθρώπινη ιστορία».
«Η αντίληψή μας για το χρόνο στο πεδίο της μάχης έχει αλλάξει βαθιά» — Στρατηγός Μικ Ράιαν
Τώρα το Αζερμπαϊτζάν, μια αναμφισβήτητα μη μεγάλη δύναμη, απέκτησε παρόμοια ικανότητα πολύ φθηνότερα. Παρόμοιο δεν σημαίνει πραγματικά συγκρίσιμο: ένας καλύτερα οπλισμένος και προετοιμασμένος αντίπαλος θα μπορούσε εύκολα να τους ξεπεράσει. ‘Ενας μικρός πόλεμος στον Καύκασο παρείχε προμήνυμα ενός «διαφανούς χώρου μάχης, ο οποίος είναι ουσιαστικά ένας γιγάντιος αισθητήρας», όπως το έθεσε ο Μαρκ.
Οι τηλεπικοινωνίες – αγγελιαφόροι, σήματα, μετά τηλέγραφος και μετά ασύρματος – δίνουν πληροφορίες για στόχους που δεν μπορούν να δουν οι πολεμιστές για αιώνες. Αλλά η σύγχρονη αντίληψη της δημιουργίας «αλυσίδων εξόντωσης» από μια σειρά αισθητήρων έως μια σειρά συστημάτων εν κινήσει εντοπίζεται ευρέως στη δεκαετία του 1970. Τότε ήταν που οι σοβιετικοί στρατιωτικοί θεωρητικοί άρχισαν να μιλούν για αυτό που αποκαλούσαν “σύστημα αναγνώρισης-πλήξης” ένα δικτυωμένο σύστημα στο οποίο, για παράδειγμα, ένα μαχητικό αεροσκάφος θα μπορούσε να διοχετεύει δεδομένα για έναν στόχο, που δεν μπορούσε να επιτεθεί, σε έναν πύραυλο κρουζ που εκτοξεύεται από ένα πολεμικό πλοίο.
Ως αποκορύφωμα μιας τέτοιας σκέψης, σκεφτείτε το F-35. Εκτός από το να περνά “αόρατο”από την αεράμυνα και να εξαπολύει πυρομαχικά ακριβείας στους στόχους, αυτό το αεροσκάφος κρούσης συλλέγει επίσης πολλές πληροφορίες για άλλους και λειτουργεί ως γιγάντιος ιπτάμενος “κόμβος”, διοχετεύοντας δεδομένα προς και από κοντινά αεροσκάφη, άλλες δυνάμεις στην περιοχή και στρατιωτικούς διοικητές σε τεράστιες αποστάσεις. Αυτό είναι στην ουσία το σύγχρονο δικτυοκεντρικό σύστημα.
«Σήμερα αυτός ο κύκλος – αναγνώριση-πυρ-καταστροφή- είναι κυριολεκτικά δέκατα δευτερολέπτου», υπερηφανεύτηκε ο Υποστράτηγος Βλαντιμίρ Μαρουσίν, αναπληρωτής διοικητής των χερσαίων δυνάμεων της Ρωσίας το 2015. Ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα μπορεί να είναι διαθέσιμη πολύ σύντομα. Οι υπερηχητικοί πύραυλοι, ακτίνες λέιζερ και τα μικροκύματα είναι ένα παράδειγμα.
Στην πράξη, ο χρόνος που χρειάστηκαν τα ρωσικά όπλα για να ενεργήσουν με δεδομένα από ρωσικά drone, κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στην περιοχή του Ντονμπάς της Ουκρανίας, δεν έχει φτάσει στο βαθμό που θα μπορούσε. Αλλά είναι αρκετά σύντομος για να κάνει τη ζωή του εχθρού όλο και πιο δύσκολη.
Καθώς οι τεχνολογίες γίνονται πιο προσιτές, εξαπλώνονται. Η Bayraktar, η τουρκική εταιρεία κατασκευής TB 2, έχει πολλούς πελάτες για τα drones της (βλ. χάρτη).
Ωστόσο, πιο σημαντική από την αλλαγή στο ποιος χρησιμοποιεί τέτοια συστήματα, μπορεί να είναι ο τρόπος χρήσης τους. Έχοντας μερικά drone σας επιτρέπει να αντικαταστήσετε μερικά αεροπλάνα. Η κατοχή πολλών drone σάς επιτρέπει να κάνετε πράγματα που προηγουμένως δεν ήταν εφικτά, όπως η δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης μεγάλης εμβέλειας.
Την τελευταία δεκαετία, οι μηχανικοί των smartphone δημιούργησαν ένα ευρύ φάσμα αισθητήρων μικρότερων και λιγότερο ενεργοβόρων. Ένα τηλέφωνο 1.000 δολαρίων δεν έρχεται μόνο με μια πληθώρα καμερών, αλλά και με ένα ή περισσότερα φωτόμετρα, βαρόμετρα, επιταχυνσιόμετρα, υγρόμετρα, γυροσκόπια και μικρόφωνα. Διαθέτει επίσης κεραίες που λαμβάνουν σήματα από δορυφόρους πλοήγησης, δίκτυα Wi-Fi κλπ…
Ένα αξιοσημείωτο ποσό της επεξεργαστικής ισχύος που χρειάζονται αυτοί οι αισθητήρες και τα δίκτυα βρίσκεται ακριβώς εκεί στο τηλέφωνο.
Αυτές οι αλλαγές έχουν τακτικές επιπτώσεις. Η τάση προς διαφανείς χώρους μάχης μπορεί να οδηγήσει σε επανεξέταση των βασικών στρατιωτικών αρχών. Οι αξιωματικοί που ασχολούνται με τη σημασία της συγκέντρωσης των δυνάμεών τους, θα μάθουν να πολεμούν σε μικρότερες, πιο διασκορπισμένες μονάδες. «Η μάζα μπορεί ενδεχομένως να είναι αδυναμία», προειδοποίησε ο στρατηγός Σερ Νικ Κάρτερ, ο τότε αρχηγός του επιτελείου άμυνας της Βρετανίας, αναλογιζόμενος τα μαθήματα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τους ελιγμούς – μια αρχή που, όπως αυτή των μαζικών, οι στρατιωτικοί στοχαστές θεωρούν πολύτιμη. «Αυτές οι συν-εξελισσόμενες έννοιες, τακτικές και εμπορικές και στρατιωτικές τεχνολογίες δημιουργούν για άλλη μια φορά έναν χώρο μάχης στον οποίο η κίνηση γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνη», γράφει ο T Hammes του Πανεπιστημίου Εθνικής Άμυνας της Αμερικής. “Εάν μια μονάδα κινηθεί, θα δημιουργήσει ένα σήμα και μπορεί να δεχθεί επίθεση σε πολύ μεγαλύτερες εμβέλειες από ότι στο παρελθόν.” Στο βιβλίο του «Eyes in the Sky», ο Arthur Holland Michel αναφέρει έναν αξιωματούχο της άμυνας που περιγράφει ότι, βρίσκεται υπό ευρεία βιντεοεπιτήρηση με drone όπως «η σκηνή στο «Jurassic Park» όπου ο Δρ Άλαν Γκραντ αντιμετωπίζει έναν Τ. Ρεξ: «Μην κουνηθείς. Δεν μπορεί να μας δει αν δεν κουνηθούμε.»
Το πλεονέκτημα της έκπληξης, από την εποχή του Σουν Τζου, θα γίνει πιο δύσκολο να επιτευχθεί σε κλίμακα. Ενέργειες όπως η επίθεση της Κίνας στον ποταμό Yalu στον πόλεμο της Κορέας, ή το εκθαμβωτικό χτύπημα της Αιγύπτου από το Ισραήλ τον Οκτώβριο του 1973, θα είναι σχεδόν αδύνατες. Η Ρωσία δοκίμασε διάφορες τακτικές για να μπερδέψει όσους παρατηρούν τις αναπτύξεις της στα σύνορα της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της αφαίρεσης των σημάνσεων μονάδων, μεταφορά και κίνηση τανκ πέρα δώθε και του τερματισμού των ιστότοπων εντοπισμού τρένων.
Κάποιοι φτάνουν στο σημείο να υποστηρίξουν ότι οι στρατιωτικές επιθέσεις μπορεί να μην είναι πλέον δυνατές, εναντίον δυνάμεων που έχουν αγκαλιάσει όλα όσα έχει να προσφέρει η τεχνολογία. Άλλοι προτείνουν ότι οι αλλαγές μπορεί να είναι λιγότερο έντονες από ότι φαντάζονται οι ανήσυχοι αξιωματικοί. Ο Stephen Biddle του Πανεπιστημίου Κολούμπια επισημαίνει ότι ήδη από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, οι τακτικοί διοικητές έμαθαν πώς να αποφεύγουν να εκθέτουν τις δυνάμεις τους στο πυροβολικό και την εναέρια δύναμη – δυνατότητες εξίσου αξιοσημείωτες τότε όπως είναι σήμερα το δικτυοκεντρικό σύστημα. Τα βασικά στοιχεία της απόκρυψης και της εξαπάτησης μπορούν και πρέπει να ενημερωθούν για την ψηφιακή εποχή. «Οι Αρμένιοι έκαναν το λάθος να μην το έχουν σκεφτεί αρκετά», λέει ο κ. Biddle. «Κανείς άλλος δεν πρόκειται να κάνει αυτό το λάθος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου