«Λεφτά υπάρχουν» – «ἐν ταύτῃ χρήματ᾽ ἔνεστιν» (η ιστορία μας διδάσκει)

Η ΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΡΗΤΟΡΙΚΟ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ “ΠΕΡΙ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ” 354 π.Χ., Η ΟΠΟΙΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗΚΕ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΘΗΚΕ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΠΛΗΤΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 

 

14-05-2021 

 

Γράφει ο Ρούντας Ναπ. Γεώργιος

 

Ο Χριστός Ανέστη!  

 

Χρόνια Πολλά σε όλους μας, σε όλον τον κόσμο!  

 

Διανύοντας το έτος 2021 με δυσκολίες, αγώνες, ερωτήσεις, ερωτηματικά, αγωνίες και πικρίες αλλά και με Πίστη Στον Χριστό, Θάρρος και Ελπίδα, κάπου μέσα στο μυαλό όλων μας μεταξύ των Μνημονίων, των Δανείων και του covid αντηχεί η πασίγνωστη για την στρεβλότητά της φράση του Γιώργου Παπανδρέου ” Λεφτά Υπάρχουν”.  

 

Μία φράση συνθηματική, γηπεδική – οπαδική, πολύ καλά μετρημένη από τους λογογράφους, η οποία χειρουργικά έπληξε το συναίσθημα, την επιπόλαιη παρόρμηση, την απουσία κριτικής-λογικής σκέψης και την ανάγκη για επιβίωση και έκλεψε την ψήφο των Ελλήνων εξαπατώντας τους άλλη μία φορά. Αυτός ήταν και ο σκοπός της φυσικά, η κοροϊδία, η εξαπάτηση και πορεία προς την εξαθλίωση. Η φράση αυτή του Γιώργου Παπανδρέου το 2009 “Λεφτά Υπάρχουν” μαζί με την φράση του Θεοδώρου Πάγκαλου το 2010 “Μαζί τα φάγαμε” ίσως είναι από τις χαρακτηριστικότερες αποδείξεις αλλά και πλήρεις ομολογίες της κατρακύλας και του εξευτελισμού της σύγχρονης Ελληνικής πραγματικότητας.  

 

Σχετικά λοιπόν με την φράση ” Λεφτά Υπάρχουν”, προκαλεί εντύπωση η “σύμπτωση” (;) που υπάρχει με τον περίφημο συμβουλευτικό ρητορικό λόγο του Δημοσθένη στην Αρχαία Αθήνα.  

 

(στο τέλος του άρθρου παρατίθεται το συγκεκριμένο χωρίο τόσο του αρχαίου κειμένου, όσο και η απόδοσή του στα νέα Ελληνικά. Η απόδοση στα νέα Ελληνικά είναι από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, Σειρά – Οι Έλληνες – Αρχαίοι Έλληνες Συγγραφείς, βιβλίο 289, Άπαντα Δημοσθένους, Τόμος 3ος, Περὶ τῶν συμμοριῶν, σελίδα 81)  

 

Ήταν το 354 π.Χ. , όταν ο πασίγνωστος Αθηναίος ρήτορας σε ηλικία 28 ετών εκφωνεί ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου τον γνωστό και περίφημο συμβουλευτικό του λόγο με τίτλο ” Περὶ τῶν συμμοριῶν”. Εκείνη την εποχή η Ελλάδα ήταν διαιρεμένη σε πολλά στρατόπεδα και βρισκόταν σε εμφύλιο πόλεμο στην ουσία. Στην συγκεκριμένη μάλιστα χρονική περίοδο οι Αθηναίοι αντιμετώπιζαν τον επονομαζόμενο “συμμαχικό πόλεμο”, όταν οι Χίοι, οι Ρόδιοι και οι Βυζάντιοι πρώην υποταγμένοι στους Αθηναίους συσπειρώθηκαν και πολέμησαν εναντίον τους. Τότε ήταν επίσης, όπου ο Φίλιππος ο Β’, υιός του Αμύντα του Γ’ και πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου καταλαμβάνει την εξουσία στην Μακεδονία.  

 

Αφορμή λοιπόν για τον λόγο αυτό του Δημοσθένη στάθηκαν οι πολεμικές προετοιμασίες του βασιλιά των Περσών Αρταξέρξη Γ’ του Ώχου, τις οποίες οι Αθηναίοι εξέλαβαν ως απειλή και προετοιμασία επιθετικού πολέμου. Ενώ λοιπόν επεκράτησε ταραχή, φόβος και πολλοί υποστήριζαν να επιτεθούν πρώτοι οι Αθηναίοι, ο Δημοσθένης με τον λόγο του έφερε την λογική και την ισορροπία και παρουσίασε την πλέον ωφέλιμη, λογική, δυνατή, εφαρμόσιμη και ενωτική λύση τόσο για τους Αθηναίους και για την Ελλάδα γενικά.  

 

Τι προτείνει λοιπόν ο Δημοσθένης και ποιο είναι το γενικό πλαίσιο και πνεύμα της τοποθετήσεώς του και τί είπε Γιώργος Παναδρέου στην ομιλία του “δανειζόμενος” για φαύλο σκοπό και διαστρεβλώνοντας την φράση του Δημοσθένη;  

 

Ο Δημοσθένης αγαπούσε αληθινά την πόλη του και ήθελε το καλύτερο για εκείνη. Έβλεπε, ότι ήταν αποδυναμωμένη και ότι υπήρχαν συμπατριώτες του, οι οποίοι άνετα θα συνεργάζονταν με τον Πέρση βασιλιά για μία καλύτερη ζωή από υλικής απόψεως. Έβλεπε επίσης, ότι οι συμπολίτες του ήταν αδιάφοροι για τα θέματα της πόλεως και φρόντιζαν περισσότερο για την ιδιωτική τους ζωή, δεν εκπλήρωναν τις στρατιωτικές, τις φορολογικές και τις δικαιοπολιτικές τους υποχρεώσεις και γενικώς διαπίστωνε, ότι οι ρήτορες και οι δημαγωγοί έκαναν ό,τι ήθελαν.  

 

Την ίδια ώρα λοιπόν οι Αθηναίοι και ενώ ευρίσκοντο σε τέτοια κατάσταση εκμαυλισμού και φθοράς ήθελαν συγχρόνως να επιτεθούν πρώτοι στον Πέρση βασιλιά για να τον “προλάβουν”, κάτι το οποίο προφανώς και ήταν αδύνατο, αφού δεν υπήρχε ούτε η στοιχειώδης έννοια της σύμπνοιας και οικονομικά δεν ήταν τόσο ισχυροί όσο θα έπρεπε για μία τέτοια επιθετική πολεμική επιχείρηση.  

 

Τότε ο Δημοσθένης τους λέει, ότι η μόνη λύση είναι μία πολύ καλή προετοιμασία σε κάθε θεσμικό επίπεδο, ώστε να είναι έτοιμοι για αμυντικό πόλεμο, όταν και αν τους επιτεθεί ο Πέρσης βασιλιάς. Συγκεκριμένα είπε, ότι για να ετοιμαστούμε καλά για έναν επιτυχημένο αμυντικό πόλεμο χρειαζόμαστε πρώτα-πρώτα χρήματα και στρατιωτικό υλικό. Επίσης λέει, ότι σε αυτήν την πόλη (την Αθήνα) λεφτά υπάρχουν (ἐν ταύτῃ χρήματ᾽ ἔνεστιν) αλλά δυστυχώς αυτοί που τα διαθέτουν έχουν τόσο στρεβλή και ιδιοτελή σκέψη και χαρακτήρα, ώστε ακόμη κι αν έφθανε ο Πέρσης βασιλιάς κοντά στην Αθήνα έτοιμος για να επιτεθεί ακόμη και τότε θα έλεγαν ψευδόμενοι αυτοί οι κατέχοντες πλούσιοι της εποχής, ότι δεν έχουν χρήματα να δώσουν ως προσφορά στην πόλη για να ετοιμαστεί στρατιωτικά.  

 

Ακολούθως ο Δημοσθένης ισχυρίζεται, ότι υπάρχει μελλοντική πηγή χρημάτων άφθονη, τιμητική και δίκαιη. Αυτή η πηγή χρημάτων ήταν διαμόρφωση του θεσμού των συμμοριών και αύξηση του αριθμού των μελών τους (συν + μέρος , εκ του ρήματος μείρομαι= παίρνω μερίδιο, συμμετέχω, διανέμω, διαμοιράζω). Οι συμμορίες ήταν οι σύλλογοι των ευπόρων πολιτών, οι οποίοι συνεισέφεραν στις πολεμικές δαπάνες των Αθηνών και ήταν σε αριθμό πολιτών 1.200. Οι Αθηναίοι ήταν χωρισμένοι σε δέκα (10) φυλές με βάση την μεταρρύθμιση του Κλεισθένη και κάθε φυλή είχε 2 συμμορίες από 60 άτομα η κάθε μία. Οπότε 2 συμμορίες επί 10 φυλές και επί 60 άτομα η κάθε συμμορία, έχουμε σύνολο 1.200 άτομα.  

 

Οπότε το επιχείρημά του ήταν, ότι αν αυξηθεί ο αριθμός των πολιτών που μετέχουν στις συμμορίες στους 2.000, όταν θα επρόκειτο να εξαιρεθούν κάποιοι, τότε όντως θα έμεναν 1.200. Ειδάλλως αν παρέμεναν 1.200 , τότε με τις εξαιρέσεις ο αριθμός θα έπεφτε πολύ κάτω από τους 1.200, οπότε δεν θα υπήρχε σε βάθος χρόνου απολύτως καμία περίπτωση να βρεθούν χρήματα και να καλύψουν τις στρατιωτικές δαπάνες.  

 

Στην ουσία ο Δημοσθένης πρότεινε τον διαμοιρασμό του φορολογικού βάρους σε περισσότερους Αθηναίους, κάτι το οποίο όπως είπε θα ήταν μελλοντική πηγή χρημάτων άφθονη, τιμητική και δίκαιη. Το ίδιο πρότεινε και σε έναν επόμενο λόγο του, με τίτλο ” Πρὸς Λεπτίνην – Περὶ τῆς ἀτελείας πρὸς Λεπτίνην ” παρ. 23, όπου πάλι πρότεινε να μοιραστούν τα φορολογικά βάρη σε περισσότερους πολίτες μέσω ενός άλλου θεσμού, αυτού των “συντελειών”, οι οποίες ήταν ομάδες εύπορων Αθηναίων, οι οποίοι αναλάμβαναν την συντήρηση των πολεμικών πλοίων-τριήρεων. (το σχετικό απόσπασμα, αρχαίο κείμενο και απόδοση στα νέα Ελληνικά επίσης παρατίθεται στο τέλος και είναι από το ίδιο βιβλίο των εκδόσεων ΚΑΚΤΟΣ, βιβλίο 289, Άπαντα Δημοσθένους, Τόμος 3ος, ” Πρὸς Λεπτίνην – Περὶ τῆς ἀτελείας πρὸς Λεπτίνην “, σελίδα 205).  

 

Αυτό λοιπόν ήταν το πνεύμα και το ευρύτερο πλαίσιο ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό μέσα στο οποίο ο Δημοσθένης εκφώνησε την φράση αυτή και φυσικά με πρόθεση κρυστάλλινη, καθαρή και εντελώς αγνή και γεμάτη αληθινή αγάπη για τον τόπο του και την πατρίδα του.  

 

Όσο τώρα για το πλαίσιο μέσα στο οποίο ελέχθη η ίδια φράση από τον Γεώργιο Παπανδρέου καθώς για τον σκοπό, ο οποίος υπήρχε κρυμμένος νομίζω δεν υπάρχει κανένας λόγος και ούτε αξίζει να το αναφέρω. Η όποια προσπάθεια παραλληλισμού ή ακόμη χειρότερα εξεύρεσης κοινών σημείων των δύο ανδρών είναι τουλάχιστον αστεία, εξωφρενική και εγγίζει τα όρια της ιστορικής ύβρεως! Όποιος έχει λογική σκέψη το έχει αντιληφθεί πολύ καλά. Εξάλλου η ίδια η ιστορία έχει ήδη κρίνει, όπως και οι καρδιές των Ελλήνων…  

 

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ  

 

“Περὶ τῶν συμμοριῶν”  

 

Αρχαίο Κείμενο:  

 

[24] Ὑπὲρ δὲ χρημάτων καὶ πόρου φανεροῦ τινὸς ἤδη παράδοξον μὲν οἶδα λόγον ὃν μέλλω λέγειν, ὅμως δ᾽ εἰρήσεται· πιστεύω γάρ, ἐάν τις ὀρθῶς σκοπῇ, μόνος τἀληθῆ καὶ τὰ γενησόμεν᾽ εἰρηκὼς φανεῖσθαι. ἐγώ φημι χρῆναι μὴ λέγειν νυνὶ περὶ χρημάτων· εἶναι γὰρ πόρον, ἂν δέῃ, μέγαν καὶ καλὸν καὶ δίκαιον, ὃν ἂν μὲν ἤδη ζητῶμεν, οὐδ᾽ εἰς τόθ᾽ ὑπάρχειν ἡγησόμεθ᾽ ἡμῖν· οὕτω πολὺ τοῦ πορίσαι νῦν ἀποσχήσομεν· ἐὰν δ᾽ ἐῶμεν, ἔσται. τίς οὖν ἔσθ᾽ οὗτος ὁ νῦν μὲν οὐκ ὤν, ὑπάρξων δ᾽ εἰς τότε; αἰνίγματι γὰρ ὅμοιον τοῦτό γε. ἐγὼ φράσω.  

 

[25] ὁρᾶτε τὴν πόλιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πᾶσαν ταύτην. ἐν ταύτῃ χρήματ᾽ ἔνεστιν ὀλίγου δέω πρὸς ἁπάσας τὰς ἄλλας εἰπεῖν πόλεις. ταῦτα δ᾽ οἱ κεκτημένοι τοιοῦτον ἔχουσι νοῦν ὥστ᾽, εἰ πάντες οἱ λέγοντες φοβοῖεν ὡς ἥξει βασιλεύς, ὡς πάρεστιν, ὡς οὐδ᾽ οἷόν τε ταῦτ᾽ ἄλλως ἔχειν, καὶ μετὰ τῶν λεγόντων ἴσοι τὸ πλῆθος τούτοις χρησμῳδοῖεν, οὐ μόνον οὐκ ἂν εἰσενέγκαιεν, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἂν δόξειαν [οὐδ᾽ ἂν ὁμολογήσαιεν] κεκτῆσθαι.  

 

Απόδοση στα Νέα Ελληνικά:  

 

[24] Όσο για χρήματα και για να βρούμε κάποια έτοιμη κιόλας πηγή, ξέρω πως πρόκειται να κάνω πρόταση παράδοξη, όμως θα την κάνω· γιατί πιστεύω, ότι θα αποδειχθεί, ότι μόνος εγώ είπα την αλήθεια και το τί θα γίνει, αν δείτε το πράγμα σωστά. Εγώ υποστηρίζω, ότι δεν πρέπει τώρα να μιλούμε για χρήματα· γιατί υπάρχει πηγή, αν χρειαστεί, άφθονη και τιμητική και δίκαιη· αν ζητήσουμε τώρα τα χρήματα αυτά, θα νομίσουμε, ότι ούτε στο μέλλον δεν θα τα έχουμε – τόσο πολύ θα αποτύχουμε στην προσπάθειά μας να τα βρούμε τώρα· αν όμως δεν τα ζητήσουμε, θα υπάρξουν στο μέλλον. Ποιά λοιπόν είναι τα χρήματα αυτά που τώρα δεν υπάρχουν αλλά θα τα έχουμε όμως τότε; Αυτό που λέω μοιάζει με αίνιγμα, αλλά θα σας εξηγήσω.  

 

[25] Βλέπετε ολόκληρη τούτη την πόλη, Αθηναίοι. Σε αυτήν υπάρχουν χρήματα, σχεδόν, θα έλεγα, όσα σε όλες τις άλλες πόλεις· αυτοί που τα έχουν όμως διαθέτουν τέτοια μυαλά, ώστε ακόμη κι αν όλοι οι ομιλητές τους φόβιζαν, ότι θα φθάσει ο βασιλιάς, ότι είναι κοντά, πως είναι αδύνατο να γίνει διαφορετικά και ακόμη κι αν μαζί με τους ρήτορες συμφωνούσαν κι άλλοι τόσοι μάντεις, όχι μόνο δεν θα έδιναν χρήματα αλλά ούτε καν θα φαίνονταν ή θα παραδέχονταν, ότι διαθέτουν.  

 

” Περὶ τῆς ἀτελείας πρὸς Λεπτίνην”  

 

Αρχαίο Κείμενο:  

 

[23]εἶεν. εἰ δὲ δὴ τὰ μάλιστ᾽ ἐπέλειπον οἱ χορηγεῖν οἷοί τε, πρὸς Διὸς πότερον κρεῖττον ἦν εἰς συντέλειαν ἀγαγεῖν τὰς χορηγίας ὥσπερ τὰς τριηραρχίας, ἢ τοὺς εὐεργέτας ἀφελέσθαι τὰ δοθέντα ἐγὼ μὲν ἐκεῖν᾽ οἶμαι. νῦν μέν γε τὸν χρόνον, ὃν ἂν τούτων ἕκαστος λῃτουργῇ, δίδωσι τὴν ἀνάπαυσιν αὐτοῖς μόνον, μετὰ ταῦτα δ᾽ οὐδὲν ἔλαττον ἕκαστος αὐτῶν ἀναλώσει· τότε δ᾽ ἄν, μικρᾶς συντελείας ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων ἑκάστῳ γιγνομένης, οὐδὲν ἔπασχε δεινὸν οὐδείς, οὐδ᾽ εἰ πάνυ μικρὰ κεκτημένος ἦν.  

 

Απόδοση στα Νέα Ελληνικά:  

 

[23] Ας είναι. Ας υποθέσουμε όμως, ότι εξέλειπαν εντελώς οι ικανοί να αναλάβουν λειτουργίες. Για το όνομα του Διός, τί από τα δύο θα ήταν προτιμότερο : να εισάγουμε τον θεσμό της κοινής εισφοράς και στις χορηγίες, όπως στις τριηραχίες ή να πάρουμε πίσω από τους ευεργέτες μας όσα τους δώσαμε; Εγώ θα προτιμούσα την πρώτη λύση. Αυτήν την στιγμή με τον νόμο του Λεπτίνη. Αυτήν την στιγμή, με τον νόμο του Λεπτίνη κάθε νέος χορηγός ανακουφίζει τους άλλους μόνο κατά το διάστημα της λειτουργίας του. Μετά από αυτό τα έξοδα για τον καθένα δεν θα ελαττωθούν καθόλου. Σε αντίθετη περίπτωση καθένας θα πλήρωνε μικρή εισφορά από τα υπάρχοντά του και κανέναν δεν θα υπερβολικά η φορολογία, ακόμη κι αν η περιουσία του ήταν πολύ μικρή.”  

 

Πηγές:  

Δημοσθένους “Περὶ τῶν συμμοριῶν” και ” Περὶ τῆς ἀτελείας πρὸς Λεπτίνην”

 

πηγή

Share