Στις 24 Ιουνίου, στην πρώτη συνέντευξή της στα Δυτικά μέσα ενημέρωσης για πάνω από ένα χρόνο, η πρόεδρος της Ταϊβάν, Tsai Ing-wen, κάλεσε την διεθνή κοινότητα να “δουλέψουμε μαζί για να επαναβεβαιώσουμε τις αξίες μας για την δημοκρατία και την ελευθερία προκειμένου να περιορίσουμε την Κίνα και να ελαχιστοποιήσουμε την επέκταση της ηγεμονικής της επιρροής”. Αυτά είναι εξαιρετικά δυνατά λόγια για μια πρόεδρο της Δημοκρατίας της Κίνας (Ταϊβάν) -ακόμη και για την Tsai, ένα μέλος του Δημοκρατικού Προοδευτικού Κόμματος (Democratic Progressive Party, DPP).
Από τότε που εκλέχτηκε η Tsai το 2016, παρέμεινε αφοσιωμένη στο status quo στις σχέσεις έναντι των στενών, παρά αυτό που αποκάλεσε στην συνέντευξη της «τεράστια πίεση» από το Πεκίνο. Αυτό σημαίνει να διατηρηθεί η de facto παρά η de jure ανεξαρτησία της Ταϊβάν, η διεξαγωγή διασυνοριακών υποθέσεων σύμφωνα με το σύνταγμα της ROC (Republic of China, της Δημοκρατίας της Κίνας όπως είναι το επίσημο όνομα της Ταϊβάν) και την ισχύουσα νομοθεσία, καθώς και ο σεβασμός των συμφωνιών που είχαν προηγουμένως διαπραγματευτεί εκατέρωθεν των στενών.
Το Πεκίνο, από την άλλη πλευρά, έχει εντατικοποιήσει τις προσπάθειές του για την ενοποίηση της Ταϊβάν και της ηπειρωτικής Κίνας με βάση το αξίωμα του Πεκίνου περί «μιας Κίνας». Σε απάντηση στις εκλογές του 2016 στην Ταϊβάν -στην οποία το DPP απέκτησε για πρώτη φορά ταυτόχρονα έλεγχο του εκτελεστικού και νομοθετικού κλάδου- ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping αμέσως ξεκίνησε μια εκστρατεία πίεσης στο νησί, αρχίζοντας ακόμη και ενώ η σχετικά φιλική κυβέρνηση του Ma Ying-jeou ήταν ακόμα στην εξουσία.
Στην διάρκεια των 35 μηνών από τη νίκη της Tsai, το Πεκίνο διέκοψε τις επίσημες επικοινωνίες στα στενά, έκλεψε διπλωματικούς συμμάχους της Ταϊπέι, χρησιμοποίησε οικονομική μόχλευση για να τιμωρήσει την Ταϊβάν, εξασφάλισε τον αποκλεισμό της Ταϊβάν από διεθνή φόρουμ και αύξησε τον ρυθμό και το πεδίο των στρατιωτικών ασκήσεων στα ύδατα γύρω από το νησί. Ο Xi δεν δείχνει κανένα σημάδι ότι θα χαλαρώσει οποτεδήποτε σύντομα.
Ωστόσο, η εκστρατεία πίεσης του Xi δεν πρέπει να διαβάζεται απλώς ως ένδειξη δυσαρέσκειας προς την τρέχουσα κυβέρνηση του DPP. Παρόλο που το DPP έχει στο παρελθόν εξετάσει να κινηθεί προς την επίσημη ανεξαρτησία, μέχρι στιγμής η κυβέρνηση δεν έχει απειλήσει ανοιχτά την διασυνοριακή σχέση. Αντίθετα, απέφυγε να μιλήσει για την ανεξαρτησία και μάλιστα πρόσφερε τον περιστασιακό κλάδο ελαίας στο Πεκίνο.
Οι πραγματικοί λόγοι για την ανησυχία του Xi είναι βαθύτεροι από οποιαδήποτε κυβέρνηση ή κόμμα. Η υποστήριξη υπέρ της ενοποίησης μειώνεται ραγδαία στον πληθυσμό της Ταϊβάν την ίδια στιγμή που ο Xi κάνει την ενοποίηση μια πιο σημαντική συνιστώσα του οράματός του για το μέλλον της Κίνας -το λεγόμενο China Dream. Οι πρόσφατες προκαταρκτικές παρατηρήσεις της Tsai υποδηλώνουν ότι βλέπει αυτό που πολλοί στην Δύση δεν αναγνωρίζουν: Η σχέση μεταξύ Ταϊπέι και Πεκίνου γίνεται ασυγκράτητη, και το πρόβλημα υποβόσκει στα Στενά της Ταϊβάν.
Η ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ ΓΕΝΝΑ ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΣΗ
Τα σχεδόν 70 χρόνια από την αρχική διάσπαση μεταξύ των δύο κυβερνήσεων χαρακτηρίστηκαν από διαφορετικούς βαθμούς εχθρότητας. Αλλά τις τελευταίες δεκαετίες, η προσέγγιση του Πεκίνου για την ώθηση της Ταϊβάν προς την ενοποίηση δεν ήταν πάντα τόσο επιθετική όσο είναι σήμερα. Κατά την διάρκεια της προεδρίας του Ma Ying-jeou, από το 2009 έως το 2016, η στρατηγική της Κίνας ήταν να αυξήσει την οικονομική εξάρτηση της Ταϊβάν από την ηπειρωτική χώρα, συνεπώς, κατά το σκεπτικό της, καθιστώντας την ενοποίηση αναπόφευκτη. Αλλά προς απογοήτευση του Hu Jintao, του προέδρου της Κίνας από το 2003 έως το 2013, και τώρα του Xi, ο λαός της Ταϊβάν το μελετούσε περισσότερο όταν έφτασε να καθορίσει την φύση της σχέσης του με την Κίνα.
Το κύριο επίτευγμα της εκατέρωθεν των στενών προσέγγισης στην περίοδο [της προεδρίας] του Μα ήταν η συμφωνία-πλαίσιο οικονομικής συνεργασίας (ECFA), ουσιαστικά μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών των χωρών εκατέρωθεν των στενών.
Η ECFA δεν είχε τις θετικές οικονομικές επιπτώσεις που πολλοί οικονομολόγοι περίμεναν, αλλά ακόμη και μια άκρως επιτυχημένη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου δεν θα είχε αναγκαστικά αυξήσει την υποστήριξη της Ταϊβάν προς την ενοποίηση. Πολλοί Ταϊβανέζοι εκείνη την εποχή, ειδικά οι νεότεροι, ανησυχούσαν για την σύσφιγξη των διασυνοριακών δεσμών. Για αυτούς, το Πεκίνο ήταν ανέκαθεν ουσιαστικά μια ξένη δύναμη με κακόβουλα σχέδια για το νησί και αμφέβαλλαν για το αν η προσέγγιση ήταν προς το συμφέρον τους.
Κατά την διάρκεια της δεύτερης θητείας του Μα, το 2014, φοιτητές και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών κατέλαβαν την βουλή (Yuan) για να σταματήσουν την ψήφιση της εμπορικής συμφωνίας Cross-Strait ServiceTrade Agreemen, μια συνθήκη που αποσκοπούσε στην ελευθέρωση του εμπορίου των υπηρεσιών μεταξύ της ηπειρωτικής χώρας και του νησιού. Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους της Ταϊπέι για να υποστηρίξουν τις απαιτήσεις των καταληψιών. Αργότερα εκείνο το έτος, το DPP κατέγραψε σημαντικά εκλογικά κέρδη στις τοπικές εκλογές και το 2016 πέτυχε ενοποιημένο έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης.
Η επιτυχία του -με νοοτροπία ανεξαρτησίας- DPP, συνέβη στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης τάσης που θα πρέπει να είναι ανησυχητική για το Πεκίνο, αλλά που αποδείχθηκε ότι δεν είναι σε θέση να ελέγξει: Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, το ποσοστό του πληθυσμού στην Ταϊβάν που αυτοπροσδιορίζονται ως Κινέζοι έχει μειωθεί σημαντικά καθώς εκείνοι που αυτοπροσδιορίζονται ως Ταϊβανέζοι αυξάνονται.
Το 1992, το 46,4% των ερωτηθέντων από το Κέντρο Μελετών Εκλογών του Εθνικού Πανεπιστημίου Chengchi ανέφεραν ότι αυτοπροσδιορίζονται τόσο ως «Ταϊβανέζοι όσο και Κινέζοι». Το 25,5% αυτοπροσδιορίστηκε ως Κινέζοι˙ και το 17,6% ταυτοποιήθηκε ως Ταϊβανέζοι. Τον Δεκέμβριο του 2017, ο διπλός αυτοπροσδιορισμός είχε πέσει στο 37,3% και η κινεζική ταυτότητα στο 3,8%. Ο ταϊβανέζικος αυτοπροσδιορισμός, από την άλλη πλευρά, είχε ανέλθει στο 55,3% των ερωτηθέντων.
Είναι ενδιαφέρον ότι το ποσοστό των ερωτηθέντων που αυτοπροσδιορίζονται ως αποκλειστικά Ταϊβανέζοι κορυφώθηκε στο 60,6% το 2014, κατά την διάρκεια της δεύτερης θητείας του Ma, ενώ η Ταϊπέι και το Πεκίνο είχαν μια στενότερη σχέση από το σύνηθες. Κατά την ίδια περίοδο, ενισχύθηκε η υποστήριξη για ενδεχόμενη ανεξαρτησία, όπως και η στήριξη για την διατήρηση του status quo επ ‘αόριστον. Η υποστήριξη για την ενδεχόμενη ενοποίηση και για την ενοποίηση βραχυπρόθεσμα έχουν μειωθεί από τότε που η έρευνα που διεξήχθη για πρώτη φορά το 1994. Για να τεθεί απλά, η απόσταση δεν έκανε την καρδιά των Ταϊβανέζων πιο τρυφερή [προς την Κίνα], αλλά προφανώς η οικειότητα όντως τροφοδότησε την περιφρόνηση.
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΑΪΒΑΝ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ
Όλα αυτά προκαλούν πρόβλημα για τον στόχο της ενοποίησης της Κίνας. Στην πραγματικότητα, από τις πρώτες άμεσες προεδρικές εκλογές της Ταϊβάν το 1996, η Κίνα απέτυχε να σημειώσει πρόοδο προς αυτόν τον στόχο. Τα τελευταία 20 χρόνια οι σχέσεις εκατέρωθεν των στενών, μαζί με τη μείωση της υποστήριξης για την ενοποίηση στην Ταϊβάν, υποδηλώνουν ότι σε αυτό το σημείο η μη καταναγκαστική ενοποίηση απλώς δεν περιλαμβάνεται στις πιθανότητες.
Αλλά αντί να αποδεχτεί αυτή την πραγματικότητα και να προσπαθήσει να μετατοπίσει το επίκεντρο [του ενδιαφέροντος] μακριά από το νησί, ο Xi έκανε την ενοποίηση σημαντικό στοιχείο του ονείρου της Κίνας. Άρχισε να μιλάει για την «μεγάλη ανανέωση του κινεζικού έθνους» -που γι’ αυτόν απαιτεί επίσημη ενοποίηση με την Ταϊβάν- κατά την διάρκεια μιας ομιλίας που έδωσε το 2012 ως γενικός γραμματέας του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
Φυσικά, ίσως ακόμα πιο σημαντικό για το Κινεζικό Όνειρο από την εδαφική επέκταση είναι το να είναι εγγυημένη η οικονομική ευημερία των Κινέζων πολιτών. Το περασμένο φθινόπωρο, στο 19ο Συνέδριο του Κόμματος, ο Xi διαβεβαίωσε ότι από το μέσο του αιώνα το ΚΚΚ θα «αναπτύξει την Κίνα σε μια μεγάλη σύγχρονη σοσιαλιστική χώρα που θα είναι ευημερούσα, ισχυρή, δημοκρατική, πολιτιστικά προηγμένη, αρμονική και όμορφη». Αλλά όπως ισχυρίστηκαν οι πολιτικοί επιστήμονες Derek Scissors και ο Dan Blumenthal, η κινεζική οικονομία ίσως να εισέρχεται σε περίοδο στασιμότητας. “Απούσης μιας ισχυρής μεταρρύθμισης υπέρ της αγοράς, η οποία δεν φαίνεται τώρα πουθενά”, δηλώνουν, «η πραγματική οικονομική ανάπτυξη θα σταματήσει μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, ανεξάρτητα από το τι ισχυρίζεται η κυβέρνηση».
Εάν ο Xi αποδειχθεί ότι δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του για οικονομική ευημερία για όλους τους Κινέζους, όπως ίσως πράγματι να συμβαίνει, τα άλλα στοιχεία του China Dream θα γίνουν πιο σημαντικά. Δεν εκπλήσσει το ότι μίλησε για την Ταϊβάν με έντονους όρους στο συνέδριο του Κόμματος. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Xi επιβεβαίωσε την δέσμευσή του να “προστατεύσει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Κίνας”. “Έχουμε την αποφασιστικότητα, την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα να νικήσουμε τις προσπάθειες των αυτονομιστών της ‘ανεξαρτησίας της Ταϊβάν’ σε οποιαδήποτε μορφή», δήλωσε. «Ποτέ δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν, σε οποιαδήποτε οργάνωση ή σε οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα, ανά πάσα στιγμή ή σε οποιαδήποτε μορφή, να χωρίσει οποιοδήποτε τμήμα της κινεζικής επικράτειας από την Κίνα!».
Η επιθυμία του Πεκίνου για την Ταϊβάν δεν είναι καινούργια, αλλά υπό τον Xi η στόχευση έχει γίνει πιο σταθερή. Σε γενικές γραμμές, η εκστρατεία πίεσης του Xi κατά της κυβέρνησης Tsai έχει τρεις βασικούς στόχους. Πρώτον, η Κίνα ελπίζει να απομονώσει την Ταϊβάν στην διεθνή σκηνή και να προωθήσει την αφήγησή της για την “μια Κίνα”, με στόχο τη μείωση του εξωτερικού ενδιαφέροντος για την ταλαιπωρία της Ταϊβάν και την αποθάρρυνση της παρέμβασης εξ ονόματός της. Δεύτερον, το Πεκίνο επιδιώκει να πείσει τον λαό της Ταϊβάν ότι η συνεχιζόμενη ύπαρξη του νησιού ως de facto ανεξάρτητο κράτος είναι μια χαμένη υπόθεση, και ότι δεν διαθέτουν ούτε τα μέσα ούτε και τους συμμάχους που θα ήταν απαραίτητα για να αντισταθούν στην ενοποίηση. Τέλος, η Κίνα προσπαθεί να κανονικοποιήσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στην περιοχή της Ταϊβάν, ενώ ταυτόχρονα φθείρει τα στρατιωτικά προτερήματα του νησιού με το να το αναγκάζει να αντιδρά συνεχώς στις κινεζικές στρατιωτικές δραστηριότητες.
Βεβαίως, η Κίνα εξακολουθεί να προτιμά να επιτύχει την ενοποίηση με μη βίαιο τρόπο (αν και μια τέτοια ενοποίηση φυσικά θα εξακολουθεί να είναι εξαναγκαστική). Ωστόσο, η δυνατότητα του Πεκίνου να στραφεί προς την βία δεν μπορεί να αποκλειστεί -στην πραγματικότητα επιδιώκει να δημιουργήσει τις συνθήκες στις οποίες η χρήση βίας έναντι της Ταϊβάν θα ήταν μια πιο βιώσιμη επιλογή.
ΤΡΙΚΥΜΙΩΔΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ ΕΝΟΨΗ
Το 2013, ο Xi είπε στον Vincent Siew, πρώην αντιπρόεδρο της Ταϊβάν, ότι «το ζήτημα της πολιτικής διαίρεσης που υπάρχει μεταξύ των δύο πλευρών πρέπει να φτάσει βήμα προς βήμα σε μια τελική λύση και δεν μπορεί να μεταφέρεται από γενιά σε γενιά». Αλλά οι ηγέτες της Ταϊβάν έχουν λόγο να ανησυχούν για την ελευθερία των μελλοντικών γενεών, εάν η Κίνα βρει τον δρόμο της.
Ο Xi είναι σαφώς ανυπόμονος να κάνει μετρήσιμη πρόοδο προς την ενοποίηση, αλλά αυτό αποδεικνύεται δύσκολο να γίνει χωρίς έναν πρόθυμο εταίρο απέναντι από τα στενά. Ακόμα κι αν το κατ’ όνομα υπέρ της ενοποίησης Kuomintang (KMT) επρόκειτο να αναλάβει την προεδρία το 2020, ίσως και πάλι να μην συνεργαζόταν με την ατζέντα του. Όπως και το DPP, το KMT διαμορφώνεται από ευρύτερες κοινωνικές τάσεις. Δεδομένης της κατεύθυνσης στην οποία κινείται η κοινή γνώμη στην Ταϊβάν, τα επόμενα χρόνια είναι πιο πιθανό το KMT να προσεγγίσει περισσότερο το DPP σχετικά με την Κίνα από ό, τι το αντίστροφο.
Η Κίνα και η Ταϊβάν μοιάζουν όλο και περισσότερο σαν μια ασταμάτητη δύναμη και ένα ακίνητο αντικείμενο, χωρισμένες μόνο με 100 μίλια ανοιχτών υδάτων. Η Ταϊπέι έχει αποδειχθεί ένας υπεύθυνος δρων στην Ανατολική Ασία και θα προσπαθήσει να αποτρέψει μια ενδεχομένως κατακλυσμιαία σύγκρουση, εφόσον το να πράττει έτσι δεν απαιτεί να υποτάσσεται στο Πεκίνο. Το εάν το Πεκίνο θα δεχτεί κάτι λιγότερο από την υποταγή, ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές. Αν ο Xi διαπιστώσει ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην υπόσχεσή του για μια καλύτερη ζωή για όλους τους Κινέζους, μπορεί να καλωσορίσει μια αντιπαράθεση με την Ταϊπέι.
Το Στενό της Ταϊβάν είναι ήδη γνωστό για τους ισχυρούς του ανέμους και τα ασταθή ύδατα -αλλά πιο τρικυμιώδεις θάλασσες βρίσκονται ενόψει.
MICHAEL MAZZA
Επισκέπτης συνεργάτης για την Εξωτερική Πολιτική και στις Σπουδές Αμυντικής Πολιτικής στο American Enterprise Institute.
foreignaffairs
το είδαμε ΕΔΩ
.jfif)
.jpg.webp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου