Είναι το απόγευμα της 19ης Ιουλίου του 1974, η ζέστη είναι αποπνικτική και οι παραλίες της Κύπρου είναι γεμάτες από κόσμο που αναζητούν λίγη δροσιά. Οι δείκτες των ρολογιών δείχνουν 18:23′ και κείνη την ώρα το επίγειο ραντάρ της Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου, που βρισκόταν στο βορειοανατολικό άκρο της Κύπρου (στο ακρωτήρι Άγιος Ανδρέας), εντόπισε την τουρκική νηοπομπή, τέσσερα αποβατικά σκάφη, στα ανοικτά της Κυρήνειας.
Ιούλιος 1974: Ειδοποιούνται με κατεπείγοντα σήματα η ελληνική και ελληνοκυπριακή πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Κάθε μισή ώρα, από τις 19:00′ μέχρι και στις 04:50′ το πρωί της 20ης Ιουλίου, η Ναυτική Διοίκηση Κύπρου, αναφέρει λεπτομερώς τις κινήσεις των τουρκικών αποβατικών σκαφών. Η χούντα εκτιμά πως πρόκειται για τουρκική άσκηση – ή έτσι τους “πληροφόρησαν” από την αμερικανική πρεσβεία – και δεν λαμβάνει κανένα μέτρο!
Στις 04:50′ της 20ης Ιουλίου, τα τουρκικά αποβατικά απέχουν μόνο 8 χλμ από τις ακτές της Κυρήνειας και ουδείς ανησυχεί! Δέκα λεπτά αργότερα, με το πρώτο φως της μέρας, άρχισαν σφοδροί αεροπορικοί βομβαρδισμοί από την τουρκική αεροπορία. Πάνω από 70 τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη κατέστρεψαν το Ναυτικό Σταθμό της Κυρήνειας, τα στρατόπεδα πεζικού και πυροβολικού, το οδικό δίκτυο ανατολικά της Κυρήνειας, τον σταθμό Εγκαίρου Προειδοποίησης της αεροπορίας και το ραντάρ του Ναυτικού στον Άγιο Αντρέα. Λίγο πριν τις 6:00′, τα τουρκικά αεροσκάφη χτύπησαν εγκαταστάσεις του Γενικού Επιτελείου της Κυπριακής Εθνοφρουράς, στρατόπεδα στη Λευκωσία και το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. Πρέπει κάποτε να αναδειχθεί στις σωστές διαστάσεις του και ο ρόλος της Αγγλίας εκείνο το πρωινό.
Τα πρώτα θύματα
Πρέπει να σταθούμε με σεβασμό στα πρώτα θύματα, Έλληνες στρατιωτικούς. Λίγο μετά τις 05:00′ της 20ης Ιουλίου και ενώ τα τουρκικά αεροσκάφη έσπερναν τον θάνατο σε Κυρήνεια και Λευκωσία, ο Έλληνας διοικητής δύο τορπιλακάτων, που ναυλοχούσαν στο λιμάνι της Κερύνειας, διέταξε τον απόπλου τον πλοίων. Αποστολή τους, να χτυπήσουν την τουρκική νηοπομπή, που με ισχυρή αεροπορική υποστήριξη πλησίαζε! Επρόκειτο για αποστολή αυτοκτονίας, αλλά και σωστή επιλογή, σύμφωνα με τις παραδόσεις του Πολεμικού Ναυτικού.
Δεν είχαν περάσει ούτε 20 λεπτά από τον απόπλου των δύο μικρών πλοίων και τα τουρκικά αεροσκάφη τα εντόπισαν και άρχισαν να τα σφυροκοπούν. Το πρώτο τέθηκε αμέσως εκτός μάχης. Ο κυβερνήτης της την έστρεψε στην ακτή και το πλήρωμά της την εγκατέλειψε λίγο πριν βυθιστεί. Σώθηκαν όλοι κολυμπώντας. Η άλλη τορπιλάκατος, συνέχισε να πλησιάζει τα τουρκικά αντιτορπιλικά, παρά τις αεροπορικές επιθέσεις. Ετοιμαζόταν μάλιστα να κάνει και την πρώτη βολή, όταν δέχθηκε τορπίλη και βυθίστηκε σχεδόν αμέσως. Από το 10μελές πλήρωμά της, σώθηκε μόνο ένας.
Όταν ο ναυτικός διοικητής διέταξε τον απόπλου τον δύο τορπιλακάτων είχε την διαβεβαίωση του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού ότι θα σπεύσουν σε βοήθειά του ελληνικά υποβρύχια που έπλεαν ανοιχτά της Ρόδου; Αν η απάντηση είναι θετική, τότε γιατί τα ελληνικά υποβρύχια δεν έφθασαν ποτέ, προκειμένου να εμποδίσουν τα τουρκικά αποβατικά και να υποστηρίξουν την αποστολή των δύο τορπιλακάτων;
“Αυτοσυγκράτηση”
Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί που είχαν ξεκινήσει με το πρώτο φως της μέρας, μετά από τις 7:30′ εντείνονται. Πολλά σημεία της Λευκωσίας φλέγονταν, ενώ στα βομβαρδισμένα στρατόπεδα υπήρχαν οι πρώτοι νεκροί και τραυματίες Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριοι στρατιωτικοί. Μετά τις αεροπορικές επιδρομές, άρχισε η ρίψη Τούρκων αλεξιπτωτιστών νοτιοανατολικά της Λευκωσίας στο Κιόνελι, ενώ στο βόρειο άκρο του νησιού ελικόπτερα μετέφεραν Τούρκους καταδρομείς.
Το Γενικό Επιτελείο της Κυπριακής Εθνοφρουράς ζητάει από το ελληνικό αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων να χτυπήσει τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές και να αρχίσουν οι βολές των αντιαεροπορικών όπλων εναντίον των εφορμούντων τουρκικών αεροσκαφών. Η απάντηση από την Αθήνα και το Ελληνικό Πεντάγωνο είναι, «αυτοσυγκράτηση, διότι οι Τούρκοι κάνουν άσκηση»! Μάλιστα, ο επιτελάρχης της Κυπριακής Εθνοφρουράς, επειδή η διαταγή για αντίσταση καθυστερούσε, έβγαλε το ακουστικό του τηλεφώνου του έξω από το παράθυρο, ώστε να ακούσουν στην Αθήνα τις εκρήξεις από τους βομβαρδισμούς και να πειστούν επιτέλους, ότι πρόκειται για πόλεμο!
Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατούσε στο Ελληνικό Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων είναι το εξής περιστατικό: Όταν αγανακτισμένος ανώτερος αξιωματικός του Στρατού απευθύνεται στον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και του ζητάει με έντονο ύφος να διατάξει να αρχίσει αμέσως η άμυνα των ελληνικών δυνάμεων στην τουρκική επίθεση, ο στρατηγός Μπονάνος του απάντησε: «Οι Τούρκοι χτυπούν την Κύπρο και εμείς είμαστε Ελλάς»! Τελικά, στις 08:50′ κι αφού έχει ολοκληρωθεί το πρώτο κύμα της τουρκικής απόβασης, το Αρχηγείο των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων εκδίδει την διαταγή: «Χτυπάτε τον επιτιθέμενο εχθρό με όλα τα μέσα».
Για να αντιληφθούμε πόσο “βαθιά νυχτωμένοι” ήταν, μιάμιση ώρα περίπου μετά την έναρξη των τουρκικών βομβαρδισμών, στις 6:30′ το ΡΙΚ (ραδιοφωνικό ίδρυμα Κύπρου) μετέδιδε χαρούμενη πρωινή γυμναστική! Αντίστοιχα, ο τουρκοκυπριακός ραδιοσταθμός Μπαιράκ, είχε διακόψει την κανονική ροή του προγράμματός του και μετέδιδε στρατιωτικά εμβατήρια από τις 03:00′.
Πολλά αίτια της τραγωδίας
Πολλά ερωτήματα εγείρονται από περιστατικά, που σημάδεψαν την 20η Ιουλίου. Δύο σύγχρονα τότε υποβρύχια (“Γλαύκος” και “Νηρεύς”), που έπλεαν νότια της Ρόδου, έλαβαν εντολή στις 05:15′ της 20ης Ιουλίου, να κατευθυνθούν αμέσως προς Κύπρο και να βυθίσουν τουρκικά πλοία ανοιχτά της Κυρήνειας. Όμως, ενώ πλησίαζαν και ετοιμάζονταν να επιτεθούν, τα δύο υποβρύχια δέχθηκαν εντολή να επιστρέψουν. Ποιος και γιατί έδωσε την εντολή; Ποια ήταν η αποστολή των βρετανικών πολεμικών σκαφών και υποβρυχίων που έπλεαν περιμετρικά της Κύπρου; Τα ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη, όπως προβλεπόταν, από τα επιχειρησιακά σχέδια για την άμυνα της Κύπρου, ήταν πανέτοιμα στο αεροδρόμιο του Καστελίου Κρήτης από το πρωί της 19ης Ιουλίου. Οι πιλότοι είχαν φορτώσει τα πυρομαχικά και περίμεναν την διαταγή απογείωσης για Κύπρο. Η διαταγή αυτή ποτέ δεν δόθηκε. Γιατί;
Το μεσημέρι της 20ης Ιουλίου, η 35η Μοίρα Καταδρομών μεταφέρεται στη βάση της Σούδας. Αργά το απόγευμα της Κυριακής 21η Ιουλίου, οι Έλληνες καταδρομείς επιβιβάζονται σε 15 μεταγωγικά αεροσκάφη Noratlas, τα οποία απογειώνονται, με προορισμό την Κύπρο. Η αποστολή ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνη. Έχει χαρακτηρισθεί αποστολή αυτοκτονίας. Τα μεταγωγικά πετούσαν πολύ χαμηλά και με φώτα σβηστά για να μην εντοπιστούν από τα τουρκικά ραντάρ, χωρίς κάλυψη μαχητικών και με μόνο σύμμαχο το σκοτάδι.
Δύο από αυτά έχασαν τον προσανατολισμό τους και προσγειώθηκαν στη Ρόδο! Τα υπόλοιπα 13 συνέχισαν τη πτήση τους για την Λευκωσία. Λίγο πριν προσγειωθούν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, τα τρία προπορευόμενα δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά από τις ελληνοκυπριακές δυνάμεις(!), που είχαν παραταχθεί εκατέρωθεν του αεροδρομίου. Τα είχαν εκλάβει για τουρκικά! Ποιος ηλίθιος ή προδότης στρατιωτικός δεν ενημέρωσε για την προσέγγιση των ελληνικών μεταγωγικών;
Μεγάλο ερωτηματικό παραμένει και η στάση των Βρετανών, που είχαν την ευθύνη της φύλαξης τμήματος του αεροδρομίου της Λευκωσίας. Πάντως, από τα τρία προπορευόμενα, το πρώτο κατερρίφθη από φιλικά πυρά! Μόνος διασωθείς ο καταδρομέας Αθανάσιος Ζαφειρίου, που πρόλαβε και πήδηξε από το αεροσκάφος, πριν αυτό συντριβεί στο έδαφος μαζί με τους 29 συναδέλφους του που ακαριαίως βρήκαν το θάνατο. Τα επόμενα δύο κατάφεραν να προσγειωθούν, αλλά με σοβαρές απώλειες. Τα υπόλοιπα 10 επέστρεψαν στην Ελλάδα (δική μας σημείωση: αφού άφησαν τους καταδρομείς στο αεροδρόμιο).
Η Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ)
Το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ το πρωί της 20ης Ιουλίου, δέχτηκε σφοδρή αεροπορική επίθεση από τουρκικά μαχητικά και εκεί έχασαν τη ζωή τους οι πρώτοι Έλληνες στρατιωτικοί. Παρά τις βαριές απώλειες, η ΕΛΔΥΚ κατόρθωνε να ανασυγκροτηθεί και με ηρωισμό και αυταπάρνηση να επιχειρήσει επίθεση κατά του Κιόνελι που είχαν οχυρωθεί Τουρκοκύπριοι. Οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ εξουδετέρωσαν αρκετούς από τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές που προσπαθούσαν να δημιουργήσουν προγεφύρωμα στην περιοχή, ώστε να διευκολύνουν την επίθεση του τουρκικού στρατού προς τη Λευκωσία. Η επίθεση της ΕΛΔΥΚ στο Κιόνελι, παρότι ανεπιτυχής τελικά, εντούτοις ήταν η σημαντικότερη επιχείρηση ανάσχεσης του Τούρκου εισβολέα στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974.
Το αρματαγωγό “Λέσβος” το πρωί της 20ης Ιουλίου βρισκόταν 40 ναυτικά μίλια από την Πάφο, μεταφέροντας στην Ελλάδα 450 στρατιώτες και αξιωματικούς της ΕΛΔΥΚ, που είχαν αντικατασταθεί από ισάριθμους συναδέλφους τους. Όταν εκδηλώθηκε η τουρκική εισβολή, ο κυβερνήτης πλωτάρχης Λ. Χανδρινός πήρε διαταγή να κινηθεί ανατολικά και να αποβιβάσει στη Λεμεσό τους στρατιώτες, όπως και έπραξε. Γράφει στην αναφορά του: «Ιδιαιτέρως εθαύμασα το θάρρος των επαναπατριζομένων οπλιτών του Στρατού Ξηράς, οίτινες καίτοι είχον συνειδητοποιήσει ότι επέστρεφον εις τας οικίας των, με έξαλλον ενθουσιασμόν και αλλαλαγμούς χαράς εδέχθησαν την, από του στόματός μου, πληροφορίαν περί της επανόδου των εις Κύπρον, προς ενίσχυσιν των μαχομένων συναδέλφων των εναντίον των εχθρών του γένους».
Αρκετοί από αυτούς έμειναν για πάντα στη Κύπρο, αφού κατεγράφησαν, είτε ως νεκροί, είτε ως αγνοούμενοι. Τι επέδρασε όμως, κατά τρόπο καταλυτικό, στην επιτυχημένη απόβαση του τουρκικού στρατού; Πολλές αναλύσεις έχουν γίνει από στρατιωτικούς και καταθέσεις στρατιωτικών όσων είχαν ενεργό συμμετοχή στα γεγονότα. Σταχυολογούμε από αυτά, εκείνα που συμπίπτουν και με την άποψή μου, δεδομένου ότι ασχολούμαι δεκαετίες με το Κυπριακό.
Πρώτη αιτία είναι η ατολμία και η αναποφασιστικότητα και του Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας, αλλά και του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς της Κύπρου (ελεγχόταν από Ελλαδίτες αξιωματικούς), που μείωσε την επιχειρησιακή ικανότητα των μονάδων. Η δεύτερη και σοβαρότερη αιτία είναι η απροθυμία της χούντας να στείλει αμέσως τις προβλεπόμενες από τα επιτελικά σχέδια ενισχύσεις, για την άμυνα της Κύπρου.
Η τρίτη αιτία, που είχε καταλυτική επίδραση, ήταν η αποδιοργάνωση που είχε επέλθει στη Εθνική Φρουρά εξαιτίας του πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου, η καταπόνηση και οι σοβαρές απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό και πυρομαχικά των Μονάδων που συμμετείχαν στο πραξικόπημα και η διάσπαση της ψυχικής ενότητας Ελλαδιτών και Ελληνοκυπρίων στρατιωτικών και λαού, με συνακόλουθο την πτώση του ηθικού. Είναι χαρακτηριστικό ότι, κάποιες από τις μονάδες που μετείχαν στο πραξικόπημα, όταν έγινε η τουρκική εισβολή και η Διοίκηση ζήτησε να εφαρμόσουν τα πολεμικά σχέδια, αυτοδιαλύθηκαν, λόγω απροθυμίας των διαιρεμένων σε αντίπαλα στρατόπεδα να συγκροτήσουν αξιόμαχο σύνολο.
Καθοριστικός των γεγονότων που έγιναν στην Κύπρο το 1974 είναι ο ρόλος του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος ενθάρρυνε το πραξικόπημα της χούντας εναντίον του Μακαρίου, αλλά και προέτρεψε την Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο. Ο ιδρυτής και πρώην πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Ινστιτούτου Ευγένιος Ρωσσίδης στο βιβλίο του “Ο Κίσινγκερ και η Κύπρος: Μία μελέτη για την ανομία”, τον χαρακτηρίζει “εγκληματία πολέμου” για τον ρόλο του πριν και κατά την εισβολή του “Αττίλα”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου