Η επόμενη παγκόσμια υπερδύναμη δεν είναι αυτή που νομίζετε
Τι συμβαίνει όταν ο κόσμος δεν είναι πλέον μονοπολικός, διπολικός ή ακόμα και πολυπολικός;
(Του Ian Bremmer, του προέδρου του Eurasia Group και της GZERO Media.)
Ποιός διοικεί τον κόσμο;
διπολικός κόσμος
Κάποτε ήταν μια εύκολη απάντηση. Εάν είστε άνω των 45 ετών, έχετε μεγαλώσει σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από δύο υπερδυνάμεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έθεσαν τους κανόνες στη μία πλευρά του Τείχους του Βερολίνου, ενώ η Σοβιετική Ένωση αποφάσιζε από την άλλη. Σχεδόν κάθε άλλη χώρα έπρεπε να ευθυγραμμίσει τα πολιτικά, οικονομικά και συστήματα ασφαλείας της με τη μία ή την άλλη πλευρά. Αυτός ήταν ένας διπολικός κόσμος.
μονοπολικός κόσμος
Στη συνέχεια, το 1991, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, αφήνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τη μοναδική υπερδύναμη του κόσμου. Οι ΗΠΑ υπαγόρευσαν τα αποτελέσματα τόσο μέσω του κυρίαρχου ρόλου τους στους διεθνείς οργανισμούς όσο και μέσω της άσκησης ωμής ισχύος. Αυτός ήταν ένας μονοπολικός κόσμος.
α-πολικός κόσμος
Πριν από περίπου 15 χρόνια, ο κόσμος άλλαξε ξανά — και έγινε πιο περίπλοκος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδιαφέρθηκαν λιγότερο να είναι ο παγκόσμιος αστυνόμος, ο αρχιτέκτονας του παγκόσμιου εμπορίου, ακόμη και η μαζορέτα των παγκόσμιων αξιών. Άλλες χώρες, που γίνονταν πιο ισχυρές, μπορούσαν όλο και περισσότερο να αγνοούν κανόνες που δεν τους άρεσαν και, περιστασιακά, να θέτουν ορισμένους οι ίδιες. Αυτός είναι ένας κόσμος «G-Zero»: ένας μη πολικός κόσμος χωρίς παγκόσμιους ηγέτες.
Τρία πράγματα συνέβαλαν στο να προκαλέσουν αυτή τη γεωπολιτική ύφεση, όταν η παγκόσμια αρχιτεκτονική δεν ευθυγραμμίζεται πλέον με την υποκείμενη ισορροπία δυνάμεων.
Πρώτον, η Ρωσία δεν εισήχθη στη διεθνή τάξη πραγμάτων υπό τη Δύση. Τώρα μια πρώην μεγάλη δύναμη σε σοβαρή παρακμή, η Ρωσία έχει θυμώσει εξαιρετικά και βλέπει τη Δύση ως τον πρωταρχικό της αντίπαλο στην παγκόσμια σκηνή. Είτε το μεγαλύτερο φταίξιμο για αυτό βαρύνει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους είτε τη Ρωσία, το γεγονός είναι ότι εκεί βρισκόμαστε.
Δεύτερον, η Κίνα εισήχθη σε θεσμούς υπό την ηγεσία των ΗΠΑ — αλλά με την υπόθεση ότι καθώς οι Κινέζοι γίνονταν πιο ολοκληρωμένοι, πλούσιοι και ισχυροί, θα γίνονταν επίσης πιο Αμερικανοί (δηλαδή, μια δημοκρατία ελεύθερης αγοράς πρόθυμη στις διαταγές υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και στο παιχνίδι σύμφωνα με τους κανόνες χωρίς να θέλει να τους αλλάξει). Όπως αποδεικνύεται, εξακολουθούν να είναι Κινέζοι – και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι έτοιμες να το δεχτούν.
Και τρίτον, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους αγνόησαν τα δεκάδες εκατομμύρια των πολιτών τους που ένιωθαν ότι μένουν πίσω από την παγκοσμιοποίηση. Τα παράπονά τους τροφοδοτήθηκαν περαιτέρω από την αυξανόμενη εισοδηματική και μισθολογική ανισότητα, τη μετατόπιση δημογραφικών στοιχείων και πολιτικών ταυτότητας και την πόλωση από τις νέες τεχνολογίες των μέσων ενημέρωσης. Μετά από δεκαετίες παραμέλησης, οι περισσότεροι από αυτούς τους πολίτες δυσπιστούν ριζικά τις κυβερνήσεις τους και την ίδια τη δημοκρατία, με τη σειρά τους να κάνουν τους ηγέτες τους λιγότερο ικανούς ή πρόθυμους να ηγηθούν.
Όλες οι γεωπολιτικές κρίσεις που βλέπετε στα πρωτοσέλιδα κάθε μέρα; Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η σύγκρουση για την Ταϊβάν, οι πυρηνικές εντάσεις με το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, – περίπου το 90 τοις εκατό από αυτά οφείλονται άμεσα ή έμμεσα στη γεωπολιτική ύφεση που προκαλείται από αυτά τα τρία ζητήματα. Με άλλα λόγια, οι κρίσεις δεν αφορούν μεμονωμένους ηγέτες. Αποτελούν δομικό χαρακτηριστικό του γεωπολιτικού μας τοπίου.
Ωστόσο, καλώς ή κακώς, οι γεωπολιτικές υφέσεις δεν διαρκούν για πάντα. Και η επερχόμενη παγκόσμια τάξη πραγμάτων είναι κάτι πολύ, πολύ διαφορετικό από αυτό που έχουμε συνηθίσει.
Η Αμερική φοβάται πάρα πολύ τον πολυπολικό κόσμο
Η κυβέρνηση Μπάιντεν αγωνίζεται για μια μονοπολική τάξη που δεν υπάρχει πλέον.
Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης καταστρέφει τον πολυπολικό κόσμο
Η ΕΕ και η Ρωσία χάνουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα. Αυτό αφήνει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα να το ξεπεράσουν.
Δεν ζούμε πλέον σε έναν μονοπολικό ή διπολικό ή πολυπολικό κόσμο. Γιατί; Επειδή δεν έχουμε πλέον πολυδιάστατες υπερδυνάμεις – όπως συμβαίνει στις χώρες που ασκούν παγκόσμια ισχύ σε κάθε τομέα. Αυτό είναι σωστό, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα δεν είναι υπερδυνάμεις σήμερα — τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που χρησιμοποιούσαμε πάντα τον όρο. Και χωρίς υπερδυνάμεις δεν υπάρχει καμία παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Αντίθετα, αυτό που έχουμε σήμερα είναι πολλαπλές παγκόσμιες τάξεις, ξεχωριστές αλλά επικαλυπτόμενες.
Πρώτον, έχουμε μια μονοπολική εντολή ασφαλείας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μόνη χώρα που μπορεί να στείλει στρατιώτες, ναύτες και στρατιωτικό υλικό σε κάθε γωνιά του κόσμου. Κανείς άλλος δεν πλησιάζει. Ο ρόλος της Αμερικής στην τάξη ασφαλείας σήμερα είναι πιο ουσιαστικός —και, πράγματι, πιο κυρίαρχος— από ό,τι πριν από μια δεκαετία.
Η Κίνα αναπτύσσει ραγδαία τις στρατιωτικές της δυνατότητες στην Ασία, αλλά πουθενά αλλού με σημαντικό τρόπο. Αυτό ανησυχεί όλο και περισσότερο τους συμμάχους της Αμερικής στον Ινδο-Ειρηνικό, οι οποίοι πλέον βασίζονται στην ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ περισσότερο από πριν. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει καταστήσει την Ευρώπη την πιο εξαρτημένη από το ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες. Εν τω μεταξύ, ο στρατός της Ρωσίας έχει αποδυναμωθεί από την απώλεια περίπου 200.000 στρατιωτών και μεγάλου μέρους του κρίσιμου υλικού του στην Ουκρανία, τα οποία θα δυσκολευτεί να τα ξαναχτίσει ενόψει των δυτικών κυρώσεων.
Ναι, η Κίνα, η Ρωσία και άλλοι έχουν πυρηνικά όπλα, αλλά στην πραγματικότητα η χρήση τους ισοδυναμεί με αυτοκτονία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μοναδική υπερδύναμη ασφάλειας στον κόσμο—και θα παραμείνουν έτσι τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία.
Αλλά η στρατιωτική ισχύς δεν επιτρέπει στην Ουάσιγκτον να θέσει τους κανόνες για την παγκόσμια οικονομία, επειδή η οικονομική τάξη είναι πολυπολική. Οι ΗΠΑ έχουν μια ισχυρή και δυναμική οικονομία, ακόμα η μεγαλύτερη στον κόσμο, αλλά η παγκόσμια δύναμη εδώ είναι ευρέως κοινή.
Παρά όλες τις συζητήσεις για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα είναι πολύ οικονομικά αλληλεξαρτώμενες για να αποσυνδεθούν η μία από την άλλη. Το διμερές εμπόριο μεταξύ των δύο συνεχίζει να σημειώνει νέα υψηλά ρεκόρ και άλλες χώρες θέλουν πρόσβαση τόσο στην αμερικανική ώθηση όσο και στην αναπτυσσόμενη κινεζική αγορά (σύντομα θα γίνει η μεγαλύτερη στον κόσμο). Δεν μπορείς να έχεις έναν οικονομικό ψυχρό πόλεμο αν δεν υπάρχει κανείς πρόθυμος να τον πολεμήσει.
Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η μεγαλύτερη κοινή αγορά στον κόσμο και είναι σε θέση να θέσει κανόνες και πρότυπα που οι Αμερικανοί, οι Κινέζοι και άλλοι πρέπει να αποδεχθούν ως το τίμημα της συναλλαγής μαζί της. Η Ιαπωνία εξακολουθεί να είναι μια παγκόσμια οικονομική δύναμη, αν και μετά βίας. Η οικονομία της Ινδίας αναπτύσσεται ραγδαία, και μαζί της, η επιρροή της στην παγκόσμια σκηνή.
Η σχετική σημασία αυτών και άλλων οικονομιών θα συνεχίσει να μεταβάλλεται την επόμενη δεκαετία, αλλά το σίγουρο είναι ότι η παγκόσμια οικονομική τάξη είναι και θα παραμείνει μια πολυπολική τάξη πραγμάτων.
Ανάμεσα στην ασφάλεια και την οικονομική τάξη υπάρχουν εντάσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να ορίζουν όλο και περισσότερους τομείς της οικονομίας ως κρίσιμους για την εθνική ασφάλεια και πιέζουν άλλες χώρες να ευθυγραμμίσουν τις πολιτικές τους ανάλογα, στους ημιαγωγούς, στα κρίσιμα ορυκτά και ίσως σύντομα στο TikTok. Από την πλευρά της, η Κίνα θέλει να χρησιμοποιήσει την εμπορική της μόχλευση για να αυξήσει τη διπλωματική της επιρροή. Η Ευρώπη, η Ινδία, η Ιαπωνία και άλλες χώρες θέλουν να διασφαλίσουν ότι ούτε η ασφάλεια ούτε η οικονομική τάξη κυριαρχούν στην άλλη — και πιθανότατα θα τα καταφέρουν.
Αυτές είναι οι δύο παγκόσμιες τάξεις που ήδη βλέπουμε. Αλλά υπάρχει μια τρίτη, ταχέως αναδυόμενη τάξη που σύντομα θα έχει μεγαλύτερη επιρροή από τις άλλες: η ψηφιακή τάξη. Εκεί, σε αντίθεση με κάθε άλλη γεωπολιτική τάξη στο παρελθόν και στο παρόν, οι κυρίαρχοι παράγοντες που θέτουν κανόνες και ασκούν εξουσία δεν είναι κυβερνήσεις αλλά εταιρείες τεχνολογίας.
Έχετε ακούσει πώς τα όπλα, οι πληροφορίες και η εκπαίδευση του ΝΑΤΟ βοήθησαν τους Ουκρανούς να υπερασπιστούν τη γη τους. Αλλά αν οι δυτικές εταιρείες τεχνολογίας δεν είχαν έρθει γρήγορα στη διάσωση τις πρώτες ημέρες της εισβολής – αποκρούοντας τις ρωσικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και επιτρέποντας στους Ουκρανούς ηγέτες να επικοινωνούν με τους στρατιώτες τους στην πρώτη γραμμή – η Ρωσία θα είχε βγάλει την Ουκρανία εντελώς εκτός σύνδεσης μέσα σε λίγες εβδομάδες, ουσιαστικά τελειώνοντας (και κερδίζοντας) τον πόλεμο. Αναμφισβήτητα, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelensky δεν θα ήταν στην εξουσία σήμερα αν δεν υπήρχαν οι εταιρείες τεχνολογίας και η δύναμή τους στη νέα ψηφιακή τάξη.
Οι εταιρείες τεχνολογίας αποφασίζουν εάν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να μιλήσει χωρίς φίλτρα και σε πραγματικό χρόνο σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους καθώς διεκδικεί ξανά την προεδρία. Χωρίς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την ικανότητά τους να προωθούν θεωρίες συνωμοσίας, δεν θα υπήρχε η εξέγερση της 6ης Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο, ούτε εξεγέρσεις φορτηγών στην Οτάβα, ούτε εξέγερση της 8ης Ιανουαρίου στη Βραζιλία.
Οι εταιρείες τεχνολογίας καθορίζουν ακόμη και την ταυτότητά μας. Αναρωτιόμασταν αν η ανθρώπινη συμπεριφορά ήταν κυρίως αποτέλεσμα της φύσης ή της ανατροφής. Οχι πια. Σήμερα, είναι η φύση, η τροφή και ο αλγόριθμος. Η ψηφιακή τάξη γίνεται κρίσιμος καθοριστικός παράγοντας για το πώς ζούμε, τι πιστεύουμε, τι θέλουμε – και τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε για να το αποκτήσουμε.
Αυτό είναι ένα εκπληκτικό ποσό δύναμης που έχουν συγκεντρώσει οι εταιρείες τεχνολογίας – τόσο πολύ που έχουν γίνει γεωπολιτικοί παίκτες από μόνες τους. Αυτοί οι κερδοσκοπικοί παράγοντες ελέγχουν ήδη πτυχές της κοινωνίας, της οικονομίας και της εθνικής ασφάλειας που αποτελούσαν από καιρό αποκλειστική ιδιοκτησία του κράτους. Οι ιδιωτικές τους αποφάσεις επηρεάζουν άμεσα τα προς το ζην, τις αλληλεπιδράσεις, ακόμη και τα μοτίβα σκέψης δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Όλο και περισσότερο, διαμορφώνουν επίσης το παγκόσμιο περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν οι ίδιες οι κυβερνήσεις.
Πώς όμως θα χρησιμοποιήσουν οι εταιρείες τεχνολογίας τη νέα δύναμή τους;
Υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια.
Εάν οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι πολιτικοί ηγέτες συνεχίσουν να διεκδικούν ολοένα και πιο δυναμικά τον εαυτό τους στον ψηφιακό χώρο, και εάν οι εταιρείες τεχνολογίας ευθυγραμμιστούν με τις εγχώριες κυβερνήσεις τους, θα καταλήξουμε σε έναν τεχνολογικό ψυχρό πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Ο ψηφιακός κόσμος θα χωριστεί στα δύο, άλλες χώρες θα αναγκαστούν να επιλέξουν πλευρές και η παγκοσμιοποίηση θα κατακερματιστεί καθώς αυτές οι αποσυνδεδεμένες στρατηγικές τεχνολογίες θα γίνουν τα επιβλητικά ύψη της εθνικής ασφάλειας και της παγκόσμιας οικονομίας.
Εάν οι εταιρείες τεχνολογίας επιμείνουν στις στρατηγικές παγκόσμιας ανάπτυξης, αρνούμενες να ευθυγραμμιστούν με τις κυβερνήσεις και διατηρώντας το υπάρχον χάσμα μεταξύ του φυσικού και του ψηφιακού πεδίου ανταγωνισμού, τότε θα δούμε μια νέα παγκοσμιοποίηση: μια παγκοσμιοποιημένη ψηφιακή τάξη. Οι εταιρείες τεχνολογίας θα παραμείνουν κυρίαρχες στον ψηφιακό χώρο, ανταγωνιζόμενες σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους για κέρδη—και με τις κυβερνήσεις για γεωπολιτική ισχύ, με τον ίδιο τρόπο που οι μεγάλοι κρατικοί παράγοντες επιδιώκουν επί του παρόντος την επιρροή στον χώρο όπου επικαλύπτονται οι οικονομικές εντολές και οι εντολές ασφαλείας.
Αλλά εάν ο ίδιος ο ψηφιακός χώρος γίνει η πιο σημαντική αρένα του ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων, με τη δύναμη των κυβερνήσεων να συνεχίζει να διαβρώνεται σε σχέση με τη δύναμη των εταιρειών τεχνολογίας, τότε η ίδια η ψηφιακή τάξη θα γίνει η κυρίαρχη παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Εάν συμβεί αυτό, θα έχουμε έναν μετα-Βεστφαλικό κόσμο—μια τεχνοπολική τάξη στην οποία κυριαρχούν οι εταιρείες τεχνολογίας ως οι κεντρικοί παίκτες στη γεωπολιτική του 21ου αιώνα.
Και τα τρία αυτά σενάρια είναι απολύτως εύλογα. Κανένα δεν είναι αναπόφευκτο. Σε ποια από αυτά θα καταλήξουμε θα εξαρτηθεί από το πώς η εκρηκτική φύση της τεχνητής νοημοσύνης οδηγεί τις αλλαγές στις υπάρχουσες δομές εξουσίας, εάν οι κυβερνήσεις είναι σε θέση και επιθυμούν να ρυθμίσουν τις εταιρείες τεχνολογίας και —το πιο κρίσιμο— πώς οι ηγέτες τεχνολογίας αποφασίζουν ότι θέλουν να χρησιμοποιήσουν τη νέα τους δύναμη.
dimpenews.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου