25 Ιουνίου 2023

Τα έθνη-κράτη και τα κράτη-πολιτισμοί

Γράφει ο Ευάγγελος Κοροβίνης 
 
Ο σύγχρονος κόσμος περιγράφονταν μέχρι πρόσφατα ως συγκροτούμενος από έθνη-κράτη που βρίσκονται σε διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ τους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ορισμένα κράτη (ιδίως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία) προσπαθούν να φέρουν στην επιφάνεια την πολιτισμική τους κληρονομιά και να οριοθετηθούν ως διακριτά και ιδιαίτερα κράτη-πολιτισμοί.
 
Στα πλαίσια των εθνών-κρατών το κράτος απορροφά και υποκαθιστά το έθνος. Η εθνικότητα ταυτίζεται με την κρατική υπηκοότητα. Το έθνος ως πολιτισμικό υποκείμενο αδειάζει από το περιεχόμενο του. Μοναδική σχεδόν επιδίωξη του έθνους-κράτους γίνεται η διαρκής αύξηση των καταναλωτικών δυνατοτήτων των πολιτών. Το νεωτερικό έθνος-κράτος εμφανίζεται ως ουδέτερο απέναντι στα ζητήματα του πολιτισμού, αλλά στην ουσία στηρίζει μια μορφή «αρνητικού» ατομοκεντρικού πολιτισμού, ο οποίος προσδιορίζει ως ευ ζην την ιδιωτική απόλαυση και θεοποιεί το χρήμα. Στα πλαίσια αυτά τα έθνη-κράτη καθίστανται εγγενώς επεκτατικά και κατακτητικά, καθώς η επιθυμία και η καταναλωτική βουλιμία είναι ακόρεστες. 
 
Στην περίπτωση των κρατών-πολιτισμών, τώρα, διακηρυγμένος τους στόχος είναι η υπεράσπιση και αναπαραγωγή των οικείων πολιτισμικών παραδόσεων. Δεν αγνοείται η αναγκαιότητα της οικονομικής ανάπτυξης και ευρύτερα του εκσυγχρονισμού, αλλά οι επιδιώξεις αυτές θεωρούνται ως εργαλεία διασφάλισης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας του κράτους. 
 
Αν, λοιπόν, η οικονομική ανάπτυξη είναι στην περίπτωσή των εθνών-κρατών αυτοσκοπός, για τα κράτη-πολιτισμούς είναι ένα απλό μέσον. Στόχος της αναβίωσης των προνεωτερικών πολιτισμικών παραδόσεων είναι η άμυνα απέναντι στις δυνάμεις αποσύνθεσης της κοινωνικής συνοχής, η αντίσταση απέναντι στην μηδενιστική διάβρωση που συνδέεται με την αναζήτηση της ηδονής της στιγμής Ο διάχυτος σε όλον τον πλανήτη μηδενισμός της «μεταμοντέρνας συνθήκης» απειλεί, σε αυτόν ή τον άλλο βαθμό, και τα κράτη-πολιτισμούς. 
 
Τα κράτη-πολιτισμοί υπερασπίζονται σθεναρά την πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα χωρίς να έχουν, όμως, παγκόσμιες βλέψεις και επεκτατικές διαθέσεις. Η Κίνα, για παράδειγμα, οριοθετώντας την οικονομική της απογείωση ως μέσον της πολιτισμικής της αναγέννησης, προωθεί την κομφουκιανή ιδέα της αρμονίας όχι μόνο στο εσωτερικό της αλλά και στις διεθνείς σχέσεις. Επιδιώκει διακρατικές σχέσεις win–win, αμοιβαίου οφέλους, και όχι ετεροβαρείς και εκμεταλλευτικές. 
 
Ο ινδουιστής πρωθυπουργός της Ινδίας πάλι, ο Ναρέντρα Μόντι, στηλιτεύει τους δημιουργούς του σύγχρονου ινδικού κράτους και ιδιαίτερα τον Νεχρού. Θεωρεί ότι ο τελευταίος αγκάλιασε τον σοσιαλισμό, ένα δυτικής προέλευσης «κατασκεύασμα», αντί να οικοδομήσει την Ινδία πάνω στην πολιτισμική κληρονομιά της. 
 
Η Μόσχα, τέλος, αντιμετωπίζει την Ρωσία ως ένα κράτος-πολιτισμό, ούτε δυτικό ούτε ανατολικό, αλλά ευρασιατικό. Η πολυεθνική και πολυθρησκευτική (ορθοδοξία, ισλάμ, βουδισμός, ανιμισμός) Ρωσία, καταλαμβάνοντας το κέντρο της Ευρασίας, βάζει υποψηφιότητά να καταστεί ένα από τα σημαντικότερα κράτη της περιοχής και του κόσμου ολόκληρου. 
 
Στην Δύση, τώρα, ορισμένοι διανοούμενοι στα πλαίσια του αποδομητικού τους «κνησμού» έφτασαν στο σημείο να θεωρούν κάθε μορφής πολιτισμό ως ηθικώς ύποπτη και καταπιεστική πραγματικότητα. Θέλουν να καταργηθεί η «τυραννία» της μονογαμικής ετεροσεξουαλικότητας, του έμφυλου σώματος (όπως ζητούν οι διεμφυλικοί) και του σώματος εν γένει (όπως επιδιώκουν οι μετανθρωπιστές). Εν ονόματι αρχών παγκόσμιας -υποτίθεται- εμβέλειας που λίγοι πλέον υιοθετούν, η Δύση φαίνεται να θυσιάζει τις όποιες παραδόσεις της που είχαν μείνει όρθιες. Η Δύση θα έπρεπε να στηριχθεί στην κληρονομιά της και να πάψει να επιδιώκει να διαπλάσει όλο τον κόσμο κατ’ εικόνα της. Πρέπει να αποδεχθεί ότι ο πολιτισμός της είναι υπαρκτός αλλά όχι και παγκόσμιος. 
 
Η καθολικότητα και η παγκοσμιότητα εκδηλώνεται μέσω του ιστορικά ιδιαίτερου. Καμιά, βέβαια, από τις ιδιαίτερες εκδηλώσεις της, καμία συγκεκριμένη πολιτισμική παράδοση, δεν την εξαντλεί. Η αντιμηδενιστική στόχευση που αναδεικνύουν οι προσπάθειες αναβίωσης των προνεωτερικών κολεκτιβιστικών -στην πλειοψηφία τους- παραδόσεων μπορεί να ευοδωθεί και να βρει τον στόχο της, αν αναδυθεί μια οντολογία που να υπερβαίνει τόσο τον ατομοκεντρισμό όσο και τον ομαδοκεντρισμό-κολεκτιβισμό. 
 
Το έθνος-κράτος, εν πάση περιπτώσει, είναι -όπως ειπώθηκε- ιστορικά συνδεδεμένο με τον νεωτερικό πολιτισμό Ο 21ος αιώνας, όμως, εισάγει δραστικά την πραγματικότητα των κρατών-πολιτισμών. Για την νομιμοποίηση της εξουσίας των κρατών αυτών ο πολιτισμός και η αναπαραγωγή του είναι σημαντικότερη παράμετρος από την πολιτική διαδικασία. Κατά ανάλογο τρόπο στον αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο η σπουδαιότητα της γεωγραφίας, της πολιτικής και της οικονομίας μειώνεται, ενώ η σημασία της κουλτούρας αναβαθμίζεται. 
 
Πριν τον 19ο αιώνα στην ημερήσια διάταξη ήταν οι δυναστικές έριδες. Στην διάρκεια του 19ου αιώνα στο προσκήνιο έρχεται ο εθνικισμός, ενώ κατά τον 20ο αιώνα την σκυτάλη την παίρνει η σύγκρουση των ιδεολογιών. Σήμερα βρισκόμαστε στον αστερισμό του διαλόγου και της σύγκρουσης των πολιτισμών. 
 
Πηγές 
 
Τα δύο τέρατα και η αριστερά. Για την παρακμή και τις δυνατότητες ανάσχεσης της. Του Θεοδώρου Ι.Ζιάκα. Εκδόσεις Αρμός.2019
The rise of the civilizational state. By Christopher Coker. Polity press.2019 
The attack of civilizational state. By Bruno Makaes.Noema magazine. June 15,2020 
Nation vs. civilization? The rise of “civilizational states”. By Gergedy Egedy.Civic review VOL.17,2021,241-150. 
 
Στην εικαστική πλαισίωση της σελίδας, σύνθεση ενός ζωγραφικού πίνακα της Μαρίας Παπαδημητρίου και ενός του Στέλιου Φαϊτάκη. 
 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 4:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.