Οι νέοι, μαθητές και εργαζόμενοι, έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στον Αγώνα με τα ηρωικά κατορθώματα τους. Μερικοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκπαιδευμένοι στη χρήση των όπλων, διέκοψαν τις σπουδές τους, πήγαν στην Κύπρο και εντάχθηκαν στην ΕΟΚΑ. Ο Κυβερνήτης Άρμιτεϊτζ, εφαρμόζοντας το νόμο της 15ης Ιουλίου 1955 για προσωποκράτηση ατόμων χωρίς δίκη, έστειλε αρκετούς Κυπρίους στα κρατητήρια. Η ΕΟΚΑ, ενισχυόμενη συνεχώς με νέα μέλη, έπληττε με επιτυχία τις δυνάμεις ασφαλείας.
Σε τι απέβλεπε ο αγώνας της ΕΟΚΑ
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ δεν είχε αντιβρετανικά κίνητρα. Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ είχε αποκλειστικό σκοπό την ελευθερία της Κύπρου και την ένωση της με την Ελλάδα. Δεν υπήρχε κανένα αντιβρετανικό ελατήριο, όταν η ΕΟΚΑ έστρεφε τα όπλα εναντίον των Βρετανών κυριάρχων. Είναι πολύ σαφής η δήλωση του Διγενή:
«Ανέλαβον τον αγώνα εναντίον των παλαιών φίλων και συμμάχων μου, δια να υπεραμυνθώ των ιδίων ακριβώς ιδεωδών, δια τα οποία ειχομεν συμπολεμήσει μετ' αυτών εις τα πεδία του πρώτου και δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Ο αγώνας της Κύπρου ουδέν αντιβρετανικόν ελατήριον υπέκρυπτεν. Υπηγορεύθη από αδήριτον ανάγκην και κατέστη αναγκαίος μετά την διάψευσιν των ελπίδων και των προσδοκιών του Ελληνικού και ιδιαιτέρως του Κυπριακού λαού».
Ο όρκος των μελών της ΕΟΚΑ
Οι αγωνιστές, πριν γίνουν μέλη της ΕΟΚΑ, έδιναν όρκο με τον οποίο δεσμεύονταν ότι θ' αγωνιστούν με όλες τους τις δυνάμεις για την απελευθέρωση της Κύπρου. Έλεγαν ορκιζόμενοι:
«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας Τριάδος ότι:
1. Θα αγωνισθώ με όλας μου τας δυνάμεις δια την απελευθέρωσιν της Κύπρου από τον Αγγλικόν ζυγόν, θυσιάζων και αυτήν την ζωήν μου.
2. Δεν θα εγκαταλείψω τον αγώνα υπό οιονδήποτε πρόσχημα παρά μόνον όταν διαταχθώ υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως και αφού εκπληρωθή ο σκοπός του αγώνος.
3· Θα πειθαρχήσω απολύτως εις τας διαταγάς του Αρχηγού της Οργανώσεως και μόνον τούτου.
4. Συλλαμβανόμενος θα τηρήσω απόλυτον εχεμύθειαν τόσον επί των μυστικών της Οργανώσεως όσον και επί των ονομάτων των συμμαχητών μου, έστω και εάν βασανισθώ δια να ομολογήσω.
5. Δεν θα ανακοινώ εις ουδένα διαταγήν της Οργανώσεως ή μυστικόν το οποίον περιήλθεν εις γνώσιν μου παρά μόνον εις εκείνους δι' ους έχω εξουσιοδότησιν υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως.
6. Τας πράξεις μου θα κατευθύνη μόνον το συμφέρον του αγώνος και θα είναι απηλλαγμέναι πάσης ιδιοτέλειας ή κομματικού συμφέροντος.
7. Εάν παραβώ τον όρκον μου θα είμαι ΑΤΙΜΟΣ και άξιος πάσης τιμωρίας»
Με τον πιο πάνω όρκο δεσμευμένοι οι αγωνιστές είχαν ακμαίο και σταθερό φρόνημα σ' όλη τη διάρκεια του Αγώνα. Δεν λύγιζαν στις απειλές του δυνάστη, στις Βαριές ποινές των δικαστηρίων, στα απάνθρωπα Βασανιστήρια. Ούτε και η καταδίκη τους στον δι' απαγχονισμού θάνατο μπόρεσε να κάμψει το φρόνημα τους, γιατί πίστευαν στο θεό και στην Ελλάδα.
Η έναρξη του Αγώνα την 1η Απριλίου 1955
Εκκωφαντικές εκρήξεις. Μόδεστος Παντελή, ο πρώτος νεκρός της ΕΟΚΑ. Γρηγόρης Αυξεντίου, ο πρώτος καταζητούμενος. Συλλήψεις αγωνιστών
Ο ένοπλος αγώνας του Κυπριακού λαού εναντίον των Άγγλων άρχισε 30 λεπτά μετά τα μεσάνυκτα της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955, σύμφωνα με τις οδηγίες του Διγενή. Εκκωφαντικές εκρήξεις συγκλόνισαν τη Λευκωσία, τη Λάρνακα και τη Λεμεσό, καθώς και στρατιωτικές επισταθμίες.
Στη Λευκωσία οι εκρήξεις έγιναν: α) Στον κυβερνητικό ραδιοσταθμό, που ήταν όργανο της βρετανικής προπαγάνδας. Οι ζημιές που προξενήθηκαν ήταν γύρω στις 20 χιλιάδες λίρες, β) Στην Αρχιγραμματεία, όπου οι ζημιές ήταν σημαντικές, γ) Στο Γραφείο Παιδείας, όπου προκλήθηκε πυρκαγιά και κατακάηκαν έγγραφα, δ) Σε εγκαταστάσεις πίσω από τους στρατώνες Γούλσλεϋ.
Στη Λάρνακα προκλήθηκαν εκρήξεις: α) Στον κεντρικό αστυνομικό σταθμό, β) Στο διοικητήριο, γ) Στο δικαστικό μέγαρο, δ) Στο σπίτι του αστυνόμου Μίλιγκ, ε) Στο σπίτι του διοικητή Μουφτιζαντέ. Σ' όλες τις περιπτώσεις προξενήθηκαν ζημιές. Οι πιο πολλές ήταν στο δικαστικό μέγαρο.
Στη Λεμεσό η επίθεση έγινε εναντίον του κεντρικού αστυνομικού σταθμού και του αστυνομικού σταθμού της συνοικίας Αγίου Ιωάννη. Υπήρξαν σοβαρές ζημιές και στις δύο περιπτώσεις. Σημαντικές ζημιές έγιναν και από τις εκρήξεις της επισταθμίας Επισκοπής της επαρχίας Λεμεσού.
Στην επαρχία της Αμμοχώστου προσβλήθηκε η αποθήκη στρατιωτικού καταυλισμού, που βρισκόταν πλησίον του δρόμου Αμμοχώστου - Λάρνακας, όπου έγιναν εκρήξεις. Μια άλλη ομάδα της ίδιας επαρχίας αποπειράθηκε να πυρπολήσει τη Βενζιναποθήκη του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού της επισταθμίας Δεκέλειας.
Οι κυπριακές εφημερίδες στην έκδοση της 1ης Απριλίου πρόλαβαν και δημοσίευσαν τις πρώτες συγκλονιστικές ειδήσεις από την έναρξη του Αγώνα της ΕΟΚΑ.
Για τις εκρήξεις στη Λευκωσία η εφημερίδα «Έθνος» έγραψε:
«Κατά την 12.40 μ. μεσονύκτιον ώραν ολόκληρος η Λευκωσία ανεστατώθη εκ συνεχών και σφοδρών εκρήξεων και έντρομοι οι κάτοικοι ηγέρθησαν από τας κλίνας των και εξήλθον εις τας οδούς, ζητούντες πληροφορίας δια την αιτίαν των εκρήξεων τούτων. Αμέσως, δύο πυροσβεστικοί της Αστυνομίας ξεκίνησαν εκ του παρά την Πύλην Πάφου Αστυνομικού Αρχηγείου, κατευθυνθείσαι η μεν μία προς δυσμάς, η δε άλλη προς ανατολάς, εξελθούσαι των τειχών της πόλεως. Ταυτοχρόνως ηκούοντο επανειλημμένα σφυρίγματα αστυνομικών».
Ο Παναγιώτης Παπαναστασίου, μέλος της ομάδας Μάρκου Δράκου, που έκανε την επίθεση στον κυβερνητικό ραδιοσταθμό της Λευκωσίας, αφηγείται τα εξής:
«Την νύκτα της 31ης Μαρτίου προς την 1 Απριλίου 1955 τέσσερεις άνδρες υπό την αρχηγίαν του Μάρκου Δράκου συνεκεντρώθημεν εις οικίαν εν Λευκωσία. Το μεσονύκτιον μας ανεκοινώθη ότι την 00.30 π.μ. έπρεπε να επιτεθώμεν εναντίον του κυβερνητικού ραδιοσταθμού. Εκινήθημεν αμέσως προς ραδιοσταθμόν, όστις εφρουρείτο υπό ενός Έλληνος και ενός Τούρκου, η όλη δε περιοχή ήτο αποκλεισμένη δια συρματοπλεγμάτων. Προσηγγίσαμεν το συρματόπλεγμα και ο Δράκος απέκοψε δια ψαλίδος μέρος τούτων, αμέσως δε όλοι ωρμήσαμεν εντός του κτιρίου. Οι φρουροί εξουδετερώθησαν, το δε τηλεφωνικόν σύρμα απεκόπη. Ετοποθετήσαμεν δυναμίτιδα εις διάφορα μέρη του σταθμού, περιεχύσαμεν βενζίνην εις τα μηχανήματα και ακολούθως εθέσαμεν πυρ. Αι προκληθείσαι ζημίαι ήσαν σημαντικοί».
Ο Διγενής σημείωσε για τη δράση της ΕΟΚΑ την 1η Απριλίου:
«Η ενέργεια μας αυτή αιφνιδίασε τους πάντας: Τας αρχάς της Κύπρου, τους Κυπρίους, τους εν Ελλάδι. Δεν έλειψαν εν τούτοις και αι αντιδράσεις... Η πρώτη εντύπωσις μεταξύ του Ελληνικού πληθυσμού της νήσου υπήρξεν αρίστη. Ο λαός βλέπει πλέον τον Εθνικόν αγώνα του να λαμβάνη έμπρακτον εκδήλωσιν, αντί της ακολουθούμενης μέχρι της ημέρας εκείνης τακτικής του χαρτοπόλεμου»
Σε απόρρητη έκθεση της Αγγλικής Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, η οποία δρούσε στην Κύπρο, γράφτηκε:
«Η έκρηξις της τρομοκρατίας εις τόσον μεγάλην κλίμακα υπήρξε δι' ημάς ο μεγαλύτερος αιφνιδιασμός».
Για την έκπληξη, που η ΕΟΚΑ προκάλεσε στη Βρετανική Κυβέρνηση, ο Χάρολντ Μακμίλλαν, Υπουργός των Εξωτερικών της Βρετανίας, γράφει στα Απομνημονεύματα του:
«Το Υπουργείον Αποικιών εφαίνετο κάπως έκπληκτον και κάπως στενοχωρημένον δι' αυτήν την εξέλιξιν. Αλλ' ήτο φανερόν ότι το σύστημα πληροφοριών και ασφαλείας εις την νήσον ήτο ελαττωματικον».
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έγραψε στον Διγενή μετά τα γεγονότα της 1ης Απριλίου:
«Σας στέλλω τις θερμότερες ευχές μου και τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια. Χίλιες φορές εύγε! Οι κατακτηταί αντιλαμβάνονται ότι μπήκαμε σε σοβαρόν στάδιον αγώνος».
Στη Λάρνακα η Αστυνομία συνέλαβε πέντε μέλη της ΕΟΚΑ, που έδρασαν την 1η Απριλίου. Συνελήφθη ο τομεάρχης Σταύρος Ποσκώτης, δυο ομαδάρχες και δυο μέλη των ομάδων.
Από τα μέλη της ΕΟΚΑ στην επαρχία Αμμοχώστου, συνελήφθη ο Χριστοφής Παντελή, αδελφός του Μόδεστου Παντελή, ο οποίος επέστρεφε από την επιχείρηση της ΕΟΚΑ στην επισταθμία της Δεκέλειας.
Όλοι οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν έπειτα σε πολυετείς φυλακίσεις. Η προσαγωγή τους στο δικαστήριο και η καταδίκη τους δεν έκαμψαν το ηθικό τους ούτε κλόνισαν την πίστη τους στην ελευθερία της Κύπρου. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Χριστοφή Παντελή ενώπιον του δικαστηρίου, προτού ακούσει την καταδικαστική γι' αυτόν απόφαση σε επταετή φυλάκιση:
«Απλώς έκαμα το καθήκον μου ως Έλλην πατριώτης δια την ελευθερίαν, δια την οποίαν Άγγλοι και Κύπριοι επολέμησαν μαζί».
Η προκήρυξη του Διγενή, με την οποία κοινοποιεί την απόφαση για ανάληψη αγώνα προς αποτίναξη του αγγλικού ζυγού.
Την 1η Απριλίου 1955 κυκλοφόρησε το πρώτο φυλλάδιο της ΕΟΚΑ, που συνέταξε ο Αρχηγός Διγενής. Ήταν μια προκήρυξη, με την οποία ενημέρωνε τον Κυπριακό λαό για το σκοπό του Αγώνα και ταυτόχρονα τον καλούσε να συμπράξει, για να ελευθερωθεί η Κύπρος.
Έλεγε το φυλλάδιο:
«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την Βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι προγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "Η τάν ή επί τας".
Αδελφοί Κύπριοι, από τα Βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν, δια να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάοτου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μας ατενίζει ακόμη ούμηας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνωμεν "πολλώ κάρρονες" τούτων.
Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του "σημερινού Έλληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει".
Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας.
Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των δια να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού.
Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας,
Ε.Ο.Κ.Α. Ο Αρχηγός Διγενής».
Η ιδιοτυπία του Αγώνα
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ υπήρξε μοναδικός και ανεπανάληπτος. Για την ιδιοτυπία του αποφασιστικός παράγοντας ήταν η πολεμική πείρα, η οργανωτική ικανότητα, η οξύνοια και η ευελιξία του Αρχηγού της ΕΟΚΑ. Σε διάλεξη του στη Γερμανία ο Διγενής μεταξύ άλλων είπε:
«Διηύθυνα τον αγώνα μόνος άνευ επιτελείου. Ήμην ο αόρατος αρχηγός, εις τον οποίον άπαντες επειθάρχουν με εμπιστοούνην, αλλά και πάντοτε ησθάνοντο την σκιάν μου. Είναι ίσως μοναδικόν παράδειγμα εις την Ιστορίαν επιβολής ενός αρχηγού προς ένα λαόν και πειθαρχία ενός λαού προς αόρατον αρχηγόν».
Οι τομείς. Οι σύνδεσμοι. Η ΠΕΚΑ. Το δίκτυο πληροφοριών. Οι ανταρτικές ομάδες. Η συμμετοχή του πληθυσμού
Ο Διγενής ακολούθησε συγκεντρωτικό σύστημα στην οργάνωση και διοίκηση της ΕΟΚΑ. Αυτό του εξασφάλιζε τον έλεγχο όλων των τμημάτων της και την πειθαρχία των μελών.
Η Κύπρος διαιρέθηκε σε τομείς. Ένας τομεάρχης ήταν επικεφαλής κάθε τομέα και είχε την ευθύνη και το συντονισμό των πράξεων και ενεργειών των μελών του δικού του τομέα. Ο τομεάρχης έπαιρνε οδηγίες από τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ.
Στην έναρξη του Αγώνα οι τομείς ήταν λιγότεροι, αργότερα όμως δημιουργήθηκαν περισσότεροι, γιατί αυτό επέβαλλαν τα πράγματα. Οι κυριότεροι ήταν: Λευκωσίας, Μόρφου, Ορεινής, Αμμοχώστου, Βαρωσίων, Καρπασίας, Λάρνακας, Λεμεσού, περιοχής Κακοπετριάς - Γαλατάς, Πάφου, Κυρήνειας, Κυθρέας. Οι τομείς Καπρασίας και Κυθρέας ήταν μεταγενέστεροι.
Στους τομείς υπεύθυνοι νεολαίας καθοδηγούσαν τις ομάδες των νέων. Η νεολαία, μαθητική και εξωσχολική, διακρίθηκε για τις τολμηρές και αποτελεσματικές δραστηριότητες της. Από τον Φεβρουάριο του 1956 συμμετείχαν στον Αγώνα και οι μαθητές των δημοτικών σχολείων στις μαθητικές διαδηλώσεις, ύστερα από σχετική διαταγή του Διγενή.
Στα μέσα του 1957, η νεολαία οργανώθηκε καλύτερα και πήρε την ονομασία Α.Ν.Ε. (Αλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ). Τον Οκτώβριο του 1957, τέθηκε υπό κεντρική Διοίκηση (ΔΑΝΕ), η οποία έπαιρνε οδηγίες από τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ. Ξεχωριστό τμήμα νεολαίας αποτελούσαν οι μαχητικές ομάδες των πόλεων, που είχαν ειδικές αποστολές (σαμποτάζ κ.λ.π.).
Τον Αύγουστο του 1956, συγκροτήθηκε η Πολιτική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα (Π.Ε.Κ.Α.), που με ποικίλους τρόπους ενίσχυσε το έργο της ΕΟΚΑ.
Οι Σύνδεσμοι, αποτελούμενοι από μέλη επιφορτισμένα με την ευθύνη για την παραλαβή και διανομή της αλληλογραφίας, έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη λειτουργία της ΕΟΚΑ. Ένα μέλος ήταν ο γενικός υπεύθυνος για τη συγκέντρωση της αλληλογραφίας του Αρχηγού και των τομέων.
Πολύ σημαντική ήταν η προσφορά των μελών, που συνέλεγαν πληροφορίες για τις κατοχικές δυνάμεις και για αποφάσεις και ενέργειες των δυνάμεων ασφαλείας . Το οργανωμένο δίκτυο πληροφοριών, στο οποίο συμμετείχαν και μέλη της Αστυνομίας, συνέβαλε πολύ στις επιτυχίες της ΕΟΚΑ.
Είναι πολύ αποκαλυπτικό ένα άκρως απόρρητο έγγραφο, που έγραψε στις 8 Μαρτίου 1956 ο διευθυντής επιχειρήσεων ταξίαρχος Ντ. Ρος:
«Η ΕΟΚΑ γνωρίζει πολλά επί των σχεδίων και των μεθόδων. Ιδιαιτέρως πληροφορούνται εγκαίρως περί των επικειμένων συλλήψεων ή επιχειρήσεων μεγάλης εκτάσεως... Πρέπει να παύσουν αι απρόσεκτοι συζητήσεις, διότι μέχρις ότου πραγματοποιηθή αυτό, η ΕΟΚΑ θα γνωρίζει τις προθέσεις μας, ως απέδειξε και το παρελθόν. Επί πλέον των προθέσεων μας και αι μέθοδοι δράσεως μας διαφεύγουν, ιδίως κατόπιν επιτυχών επιχειρήσεων»
Μέσα στα πλαίσια των τομέων λειτούργησαν 20 ανταρτικές ομάδες σε ορεινές περιοχές, στις οποίες πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες οι τροφοδότες τους και οι γιατροί που έδιναν σ' αυτές ιατρική περίθαλψη, φάρμακα και πρώτες βοήθειες.
Μέλη της ΕΟΚΑ ήταν και αρκετοί δικηγόροι, που πρόσφεραν πολύ αξιόλογες υπηρεσίες, υπερασπίζοντας κατηγορούμενους αγωνιστές στα δικαστήρια.
Τέλος πρέπει ν' αναφερθεί ότι σε πόλεις και χωριά οι καταζητούμενοι αγωνιστές έβρισκαν θερμή φιλοξενία σε σπίτια, στα περισσότερα από τα οποία είχε κατασκευαστεί κρησφύγετο.
Στην επιτυχία του Αγώνα έπαιξε αποφασιστικό ρόλο η καλή οργάνωση και λειτουργία της ΕΟΚΑ. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον Διγενή, ο οποίος είχε πολλά ηγετικά προσόντα. Διακρίθηκε ιδιαίτερα για την ευελιξία και προσαρμοστικότητα των σχεδίων και μεθόδων του, σύμφωνα με τις εκάστοτε επικρατούσες συνθήκες.
συνεχίζεται στο 2ο μέρος
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου