Το χαρτονόμισμα που έβαλε κατά λάθος τον Spencer Clark και άλλαξε για πάντα το δολάριο

Ένα χαρτονόμισμα 5 σεντς με το πρόσωπο του Spencer Clark οδήγησε το Κογκρέσο να απαγορεύσει για πάντα τους ζωντανούς στα αμερικανικά χαρτονομίσματα.

 

Γράφει ο Γρηγόρης Κεντητός

 

Μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο η χώρα έψαχνε να σταθεί οικονομικά. Τα μεταλλικά κέρματα είχαν εξαφανιστεί από την κυκλοφορία. Οι πολίτες τα αποθήκευαν για την αξία του μετάλλου και η αγορά έμεινε χωρίς ψιλά. Η λύση ήταν τα fractional notes, χαρτονομίσματα από 3 έως 50 σεντς, που κυκλοφόρησαν από το 1862 ως το 1876. Ήταν μικρά, εύχρηστα, αλλά προσωρινά. Και όμως, μέσα σε αυτά κρυβόταν μια ιστορία που άλλαξε για πάντα το δολάριο. 

 

Το πιο διάσημο fractional ήταν το 5σεντο με το πορτρέτο του Spencer M. Clark. Ο Clark ήταν επικεφαλής του National Currency Bureau, του μετέπειτα Bureau of Engraving and Printing. Και για λόγους που ακόμα και σήμερα παραμένουν ασαφείς, το πρόσωπό του τυπώθηκε στο χαρτονόμισμα. Ήταν πρωτοφανές: ένας εν ενεργεία αξιωματούχος να βλέπει τον εαυτό του να κυκλοφορεί σε εκατομμύρια κομμάτια. 

 

Η εντολή που στάλθηκε μιλούσε απλά για «Clark». Πολλοί πίστεψαν ότι αφορούσε τον εξερευνητή William Clark της αποστολής Lewis & Clark. Άλλοι υποστηρίζουν ότι έγινε μπέρδεμα με τον Freeman Clarke, τότε Comptroller of the Currency. Ο ίδιος ο Spencer Clark δεν μίλησε ποτέ ξεκάθαρα για το τι συνέβη. Το γεγονός όμως είναι ένα: στο χαρτονόμισμα μπήκε εκείνος. 

 

Δεν ήταν το μοναδικό παράδειγμα ζωντανού σε χαρτονόμισμα. Το 1862 ο υπουργός Οικονομικών Salmon P. Chase είχε τυπωθεί στο χαρτονόμισμα του ενός δολαρίου. Ο ταμίας Francis Spinner εμφανίστηκε σε fractional των 50 σεντς. Υπήρχε ήδη η συζήτηση ότι κάτι τέτοιο είναι επικίνδυνο. Με τον Clark, το ποτήρι ξεχείλισε. Για πολλούς ήταν απροκάλυπτη αυτοπροβολή. 

 

Η οργή και η ψήφιση του νόμου 

 

Η υπόθεση έφτασε στο Κογκρέσο. Οι βουλευτές θεώρησαν το γεγονός σκάνδαλο και μάλιστα προσβολή για τη δημοκρατία. Δεν γινόταν να υπάρχουν ζωντανοί σε νόμισμα που κυκλοφορούσε σε όλη τη χώρα. Στις 7 Απριλίου 1866, ο βουλευτής Martin Russell Thayer πέρασε ρήτρα που απαγόρευε σε ζωντανούς να εμφανίζονται σε χαρτονομίσματα, fractional notes και τίτλους. 

 

Από εκείνη τη στιγμή και μετά, καθιερώθηκε ο κανόνας που ισχύει ακόμα: μόνο όσοι δεν είναι πια στη ζωή στα χαρτονομίσματα. Ένας μικρός νόμος που γεννήθηκε από ένα ακόμα μικρότερο χαρτί των πέντε σεντς, αλλά που άλλαξε οριστικά την αμερικανική νομισματική παράδοση. 

 

Η απαγόρευση δεν κάλυψε τα μεταλλικά νομίσματα. Έτσι εξηγείται γιατί το 1926 ο εν ενεργεία πρόεδρος Calvin Coolidge εμφανίστηκε σε αναμνηστικό μισό δολάριο για τα 150 χρόνια από την Ανεξαρτησία. Ήταν όμως εξαίρεση που δεν έσβησε τον κανόνα. Στα χαρτονομίσματα, ο νόμος του 1866 τηρείται χωρίς παρεκκλίσεις. 

 

Το τέλος των fractional και το νικέλινο πεντάλεπτο 

 

Το ίδιο έτος με τον νόμο, το Κογκρέσο έδωσε το πράσινο φως για ένα νέο νόμισμα: το νικέλινο πεντάλεπτο. Το nickel, ανθεκτικό και πρακτικό, αντικατέστησε σταδιακά τα fractional notes. Ήταν πιο εύκολο για τις συναλλαγές και δεν κουβαλούσε τον συμβολισμό ενός «προσωπικού» πορτρέτου. Μέσα σε λίγα χρόνια τα fractional εξαφανίστηκαν από την κυκλοφορία. 

 

Ο Spencer Clark, στο μεταξύ, βρέθηκε στο στόχαστρο. Από το 1864 είχε δεχτεί κριτικές για τον τρόπο που διοικούσε, αλλά δεν καταδικάστηκε ποτέ. Το 1868 παραιτήθηκε. Το όνομά του όμως έμεινε στην Ιστορία όχι για κάποια μεταρρύθμιση αλλά για ένα λάθος που ανάγκασε το Κογκρέσο να θεσπίσει έναν διαχρονικό κανόνα.

 

Συλλεκτική αξία και διαχρονικό μήνυμα 

 

Σήμερα, τα fractional notes με τον Clark καταγράφονται στους καταλόγους των νομισματολόγων. Δεν είναι εξαιρετικά σπάνια ούτε κοστίζουν μια περιουσία. Όμως για τους συλλέκτες θεωρούνται κομμάτι μνήμης. Ένα σύμβολο για το πώς ακόμα και οι λεπτομέρειες μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγές που κρατούν πάνω από ενάμιση αιώνα. 

 

Οι κατάλογοι τιμολόγησης αναφέρουν το 5σεντο με τον Clark ως «εμβληματικό». Όχι για την καλλιτεχνική του αξία αλλά για την ιστορία πίσω του. Σήμερα, αν το δει κανείς σε συλλογές ή σε μουσεία, καταλαβαίνει πως ένα μικρό χαρτί μπορεί να γράψει μεγάλο νόμο. Και πως η πολιτική βούληση μπορεί να γεννηθεί από το πιο απίθανο περιστατικό. 

 

Αυτό είναι το πραγματικό βάρος του 5σεντου. Όχι η χρηματική του αξία αλλά η νομοθετική του συνέπεια. Από το 1866, κάθε χαρτονόμισμα που κυκλοφορεί στις Ηνωμένες Πολιτείες κουβαλάει αυτή την απόφαση. Κι όλα ξεκίνησαν από έναν άνθρωπο που έβαλε τον εαυτό του εκεί που δεν έπρεπε. 

 

Με πληροφορίες απο Bureau of Engraving and Printing

 

πηγή 

Share