Άγιος Ιωάννης (Μαξίμοβιτς), Αρχιεπίσκοπος της Σαγκάης και του Σαν Φρανσίσκο
Είχαν ειπωθεί πολλά λόγια για τα δυστυχή γεγονότα στην εκκλησιαστική ζωή του πολυπαθούς λαού της Ουκρανίας. Και φαινόταν ότι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως έχει εξαντλήσει όλα τα επιχειρήματά του, για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Όμως, οι αντιπρόσωποι της Κωνσταντινούπολης επιδιώκουν τώρα ν’ αποδείξουν ότι «οι Ρώσοι», δήθεν, στο παρελθόν, έπρατταν το ίδιο, όπως αυτοί κάνουν τώρα.
Τι συμβαίνει; Με την αφορμή της πανηγυρικής εορτής στον ελληνικό καθεδρικό ναό στο Παρίσι, ο αντιπρόσωπος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στην πρωτεύουσα της Γαλλίας, ο Μητροπολίτης Γαλλίας Εμμανουήλ, δήλωσε τα εξής:
«Η ευλογημένη επανένωση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εκτός Ρωσίας (στη συνέχεια του κειμένου θ’ αναφέρεται ως Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ) με το Πατριαρχείο Μόσχας είχε οδηγήσει στην αποκατάσταση της Εκκλησίας αυτής και πολλών ψυχών στον κόλπο της κανονικής Εκκλησίας. Για μια διάρκεια σχεδόν 100 χρονών, αυτή η Εκκλησία βρισκόταν σε σχίσμα. Οι επίσκοποι-σχισματικοί χειροτονούσαν τους άλλους επισκόπους επί τρεις-τέσσερις γενιές. Όμως ήρθε ο καιρός, όταν το Πατριαρχείο Μόσχας, με απλή υπογραφή, μη θέτοντας εν αμφιβόλω την αποστολική διαδοχή αυτών των αρχιερέων, χωρίς δισταγμούς, εισήλθε σε απόλυτη κοινωνία μαζί τους το 2007. Όντως, μια τέτοια αγία προσωπικότητα, όπως ο Ιωάννης (Μαξίμοβιτς), ο οποίος γεννήθηκε σχισματικός, χειροτονήθηκε επίσκοπος από τους σχισματικούς και πέθανε σχισματικός, στη συνέχεια αγιοκατατάχθηκε από το Πατριαρχείο Μόσχας και σήμερα τιμάται απ’ όλους μας».
Όπως είμαι συγγραφέας, με τη βοήθεια του Θεού, του βίου του Αγίου Ιωάννη, και, εκτός τούτου, ήμουν αντιπρόσωπος στην 4η Σύνοδο της Υπερορίου Ρωσικής Εκκλησίας το 2006, που έθεσε τη βάση για την ευχαριστιακή κοινωνία μεταξύ της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. και του Πατριαρχείου Μόσχας, γι’ αυτό θεωρώ χρέος μου να πω την αλήθεια για τον Άγιο Αρχιεπίσκοπο και την αποκατάσταση της ευχαριστιακής κοινωνίας μεταξύ της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. και του Πατριαρχείου Μόσχας το 2007.
Υπογραφή Συνθήκης Κανονικής Επανένωσης της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία Πατριαρχείου Μόσχας, στις17 Μαΐου του 2007. Φωτό: Σ.Βλάσοβ, Β. Χοντακόβ / patriarchia.ru
1. Πρώτ’ απ’ όλα, ο ισχυρισμός ότι ένας σχισματικός μπορεί ν’ αγιοκαταταχθεί φαίνεται τουλάχιστον περίεργος, επειδή, κατά τους Αγίους Πατέρες, η αμαρτία σχίσματος δεν εξαλείφεται ούτε με το αίμα.
2.Όσον αφορά στον Άγιο Αρχιεπίσκοπο Ιωάννη (Μαξίμοβιτς), ο μέλλων αρχιερέας γεννήθηκε στο χωριό Αντάμοβκα, της επαρχίας Χαρκόβ, της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στην περιοχή της σημερινής Ουκρανίας. Τότε υπήρχε μόνο μία Πανρωσική Εκκλησία και δεν υπήρχε ούτε Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. ούτε το Πατριαρχείο Μόσχας, που αποκαταστάθηκε, όπως είναι γνωστό, το 1917. Ο ισχυρισμός ότι ο Άγιος Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης γεννήθηκε «μέσα στο σχίσμα» είναι απόλυτη ανοησία.
3. Εάν ο Άγιος Ιωάννης δεν γεννήθηκε «μέσα στο σχίσμα», τότε μήπως «χειροτονήθηκε επίσκοπος από τους σχισματικούς»; Όπως είναι γνωστό, ο μητροπολίτης Αντώνιος (Χραποβίτσκι), ο οποίος πριν ήταν Μητροπολίτης Κιέβου και Γκάλιτσκι, μετά Πρωθιεράρχης της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ., είχε τελέσει τη χειροτονία του Αγίου Ιωάννη στο Βελιγράδι. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να διευκρινίσουμε αν ήταν η Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. ένας οργανισμός τύπου «Πατριαρχείου Κιέβου» ή «Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας», νυν ενωμένες, και πιο συγκεκριμένα κατά το ήμισυ ενωμένες στην «Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας».
- Η Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. ιδρύθηκε το 1920, με βάση το διάταγμα 362 του Αγιωτάτου Πατριάρχη Τύχωνα, της Ιεράς Συνόδου και του Ανωτάτου Εκκλησιαστικού Συμβολίου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, δηλαδή του πιο αυθεντικού οργανισμού της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σ’ αυτό συνίσταται και η πρώτη διαφορά μεταξύ της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. και του ουκρανικού σχίσματος, επειδή όλοι οι εξωτερικοί αρχιερείς χειροτονήθηκαν νόμιμα και δημιούργησαν δικό τους οργανισμό ευλογίας εκκλησιαστών αρχών, ενώ ο Φιλάρετος Ντενισένκο και ο Μακάριος Μαλέτιτς δεν υποτάχθηκαν στην εκκλησιαστική εξουσία και δημιούργησαν το σχίσμα. Εκτός τούτου, ο Μακάριος μαζί με τη συνοδία του ξεκινάνε τη «διαδοχή» τους από τον αυτοκαλούμενο Βικέντιο Τσεκάλιν κι έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αυτοί οι ίδιοι και όχι η Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ., είναι άνευ αποστολικής διαδοχής. Αυτή είναι η πρώτη και η κύρια διαφορά.
- Η αλήθεια είναι ότι αργότερα, το 1934, ο τοποτηρητής της Ρωσικής Εκκλησίας Σέργιος (Στραγκορόντσκι), κάτω από μεγάλη πίεση του αθεϊστικού καθεστώτος, απαγόρευσε στον Μητροπολίτη Αντώνιο (Χραποβίτσκι) και άλλους 7 αρχιερείς τη διακονία. Εν τω μεταξύ, όμως, όπως έγραφε τότε ο περίφημος γνώστης Κανονικού Δικαίου Σέργιος Τρόιτσκι, «καμία Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έδωσε σημασία στην απαγόρευση του Μητροπολίτη Σεργίου και δεν έπαψε την κοινωνία με τους εξωτερικούς Ρώσους Ιεράρχες», έχοντας την άποψη ότι αυτή η απαγόρευση δεν ήταν προϊόν της ελεύθερης βούλησης του Μητροπολίτη Σεργίου. Είναι ενδιαφέρον γεγονός το πώς στάθηκαν το Πατριαρχείο Μόσχας (Π.Μ.) και το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης (Π.Κ.) μπροστά σ’ αυτήν την απαγόρευση. Όσον αφορά στο Π.Μ., είναι αρκετό να υπενθυμίσω ότι ο ίδιος ο Πατριάρχης Αλέξιος Α΄ τέλεσε το μνημόσυνο στον τάφο του Μητροπολίτη Αντωνίου (Χραποβίτσκι) στο Βελιγράδι. Θα τελούσε, άραγε, το μνημόσυνο ο Πατριάρχης για κάποιον «σχισματικό»; Τώρα, ποια στάση είχε η Κωνσταντινούπολη απέναντι στους εξωτερικούς «σχισματικούς» μέχρι πρόσφατα; Θ’ αναφέρουμε μόνο δύο παραδείγματα, αν και υπάρχουν και πολλά άλλα. Το 1964 ο επίσκοπος του Π.Κ. στην Αυστραλία, ο Διονύσιος Ψιάχας, έλαβε μέρος στην ακολουθία αναγγελίας της εκλογής του αρχιμανδρίτη Φιλαρέτου (Βοζνεσένσκι) σε επίσκοπο Μπρίσμπεϊν, ο οποίος αργότερα έγινε Προκαθήμενος της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. Και στη δεκαετία του ’60, ο μέλλων Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, τότε νέος διάκονος και φοιτητής στο Ποντιφικό Ανατολικό Ινστιτούτο της Ρώμης, συλλειτούργησε σε μια ενορία της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. στη Ρώμη με τον αρχιερέα της Εκκλησίας.
- Και το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι ότι κατά την παραμονή της Υπερορίου Ιεράς Συνόδου στη Γιουγκοσλαβία το 1921 και μέχρι την κανονική συνθήκη, η Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. βρισκόταν σε ευχαριστιακή κοινωνία με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας. Μας το διαβεβαιώνει το γεγονός ότι ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος, με την ευλογία του Πατριάρχη Αλεξίου Β΄, έλαβε μέρος στην 4η Σύνοδο της Υπερορίου Ρωσικής Εκκλησίας και συλλειτούργησε με τον μακαριστό Μητροπολίτη Λαύρο στο Σαν Φρανσίσκο. Αυτό συνέβη έναν χρόνο πριν την υπογραφή της κανονικής συνθήκης του 2007. Αυτό σημαίνει ότι η Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. πάντοτε ήταν σε κοινωνία με την Οικουμενική Εκκλησία. Είχαν, άραγε, κάτι παρόμοιο οι Ουκρανοί σχισματικοί; Είναι η δεύτερη διαφορά.
- Και η τρίτη διαφορά: Ακόμη και αν η απαγόρευση διακονίας είναι νόμιμη, ο αρχιερέας μένει αρχιερέας. Όμως, στην περίπτωση του μητροπολίτη Φιλαρέτου Ντενισένκο, όταν αποσύρεται το ιερατικό αξίωμα, ο αρχιερέας χάνει τη Θεϊκή Χάρη, όπως και όλες οι χειροτονίες που τέλεσε.
- Υπάρχει και τέταρτη διαφορά, όχι λιγότερο σημαντική. Ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ, όπως και ο Οικουμενικός Πατριάρχης, συνέχεια επαναλαμβάνουν ότι ο σκοπός τους ήταν να επαναφέρουν τους Ουκρανούς σχισματικούς στην κοινωνία με την Οικουμενική Εκκλησία. Και αυτό θα ήταν αξιέπαινο. Όμως το θέμα υφίσταται στο εξής: Κατά τους Αγίους Πατέρες, το καλό πράγμα, που δεν γίνεται με καλό τρόπο, δεν είναι καλό. Σ’ αυτήν την έκφραση, ο Άγιος Ιουστίνος (Πόποβιτς) πρόσθεσε: «Όχι όπως στους ιησουίτες, όταν ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Σε σχέση με το παραπάνω, είναι ενδιαφέρον να δούμε από τη μία πλευρά το πώς έγινε η επανένωση της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. με το Πατριαρχείο Μόσχας το 2007, και, από την άλλη, το πώς έγινε η λεγόμενη «ενωτική σύνοδος» στο Κίεβο το 2018. Το πρώτο και σημαντικό βήμα της επανένωσης της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. με το Πατριαρχείο Μόσχας ήταν η σύγκλιση της 4ης Συνόδου της Υπερορίου Ρωσικής Εκκλησίας, στο Σαν Φρανσίσκο, το 2006. Με την προτροπή του μακαριστού Προκαθημένου της Ρωσικής Εκκλησίας στο εξωτερικό Μητροπολίτη Λαύρου, στη Σύνοδο έπρεπε να παρουσιαστούν όλες «οι πλευρές», συμπεριλαμβανομένων και των αντιπάλων της επανένωσης, οι οποίοι ήταν αρκετοί. Γι’ αυτό, μετά από πολύωρες συζητήσεις στη Σύνοδο, οι διάφορες πλευρές δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε κοινή απόφαση. Και ξαφνικά οι ιερείς-μέλη του συντακτικού συμβουλίου της Συνόδου, θυμήθηκαν το θαύμα της Αγίας Ευφημίας, όταν οι ορθόδοξοι αρχιεπίσκοποι και οι αντίπαλοί τους έγραψαν την ομολογία της πίστεώς τους σε ρολά χαρτιού και τα έβαλαν στον τάφο της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Ευφημίας. Σε τρεις μέρες ο Πατριάρχης άνοιξε τη λάρνακα με τα λείψανα και είδε την Αγία Ευφημία να κρατά στο χέρι της το ρολό με την ομολογία της ορθόδοξης πίστεως, ενώ το ρολό των αιρετικών ήταν κάτω από τα πόδια της... Έτσι και στη Σύνοδο της Υπερορίου Ρωσικής Εκκλησίας, οι ιερείς έβαλαν στη λάρνακα με τα λείψανα του Αγίου Αρχιεπισκόπου Ιωάννη το σχέδιο διαγγέλματος της Συνόδου, με την αίτηση στους ιεράρχες της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. να εισέλθουν σε ευχαριστιακή κοινωνία με το Π.Μ. και τέλεσαν την παράκληση μπροστά στα λείψανα, μνημονεύοντας όλους τους αντιπροσώπους της Συνόδου. Την επόμενη μέρα, προς μεγάλη έκπληξη όλων, το διάγγελμα εγκρίθηκε ομόφωνα απ’ όλους. Η ενότητα της Εκκλησίας, η οποία είναι κατεστραμμένη από τον εχθρό της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους, δεν κατορθώνεται με τις προσπάθειες των ανθρώπων, αλλά με τη Χάρη του Θεού. Την ενότητα την τελεί το Ίδιο το Άγιο Πνεύμα και όχι εμείς. Ο καρπός της κανονικής συνθήκης του 2007 δεν ήταν μόνο η επανένωση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και η χαρά όλου του ορθοδόξου κόσμου και η ομόνοια των Αγίων Εκκλησιών του Θεού πάνω σ’ αυτό το θέμα. Αντίθετα από τη Σύνοδο Υπερορίου Ρωσικής Εκκλησίας, η «ενωτική σύνοδος» στο Κίεβο συγκέντρωσε μόνο δύο κανονικούς Αρχιερείς και όλους τους σχισματικούς, με το αποτέλεσμα να είναι ένα μεγάλο φιάσκο, γιατί μέχρι σήμερα βλέπουμε την τραγική κατάσταση που επικρατεί στην Ουκρανία. Επιπλέον, ο «επίτιμος πατριάρχης» Φιλάρετος αποκατέστησε το «Πατριαρχείο Κιέβου» με μερικούς «αρχιερείς». Είναι φανερό ότι σε όλη αυτήν την ιστορία το Άγιο Πνεύμα απουσιάζει, επειδή Αυτό «συγκεντρώνει όλη τη σύνοδο της Εκκλησίας» και δεν διασπά. Αντίθετα από την κανονική συνθήκη του 2007, ο «τόμος» έσπειρε σύγχυση, διχόνοια, σχίσμα σε όλον τον ορθόδοξο κόσμο, συμπεριλαμβανομένου και του εσωτερικού της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Εκκλησίας της Αλεξανδρίας, οι οποίες αναγνώρισαν την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας κατά πλειοψηφία και όχι ομόφωνα. «Από τους καρπούς των, δηλαδή από τα έργα των, θα τους γνωρίσετε καλά. Μήπως τρυγούν ποτέ από τα αγκάθια σταφύλια ή από τα τριβόλια σύκα;» (Μτθ. 7,16).
- Ακόμη μία διαφορά είναι η εξής: Η Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. δεν κυνηγούσε βιαίως τις ολιγάριθμες κοινότητες, που δεν δέχτηκαν την κανονική συνθήκη, ακόμη και αν μπορούσε να καταφύγει στα πολιτικά δικαστήρια, ώστε να τους επιστραφούν οι ναοί, που λειτουργούσαν απ’ όσους διαφώνησαν με τη συνθήκη. Στην Ουκρανία, όμως, είναι γνωστό ότι καθημερινά λαμβάνουν χώρα καταλήψεις των ναών κανονικής Εκκλησίας (με απόλυτη σιωπή της Κωνσταντινούπολης και των δυτικών «δημοκρατών»). Έτσι, όπως βλέπουμε, οι τρόποι είναι διαφορετικοί.
4. Τώρα να γυρίσουμε στον «τιμούμενο απ’ όλους μας», κατά τα λόγια του Μητροπολίτη Εμμανουήλ, τον Άγιο Αρχιεπίσκοπο Ιωάννη. Ποια ήταν η γνώμη του στην πολιτική του Οικουμενικού θρόνου; Στον λόγο του κατά τη 2η Σύνοδο Υπερορίου Ρωσικής Εκκλησίας, το 1938, ο Άγιος Ιωάννης αποφασιστικά αντιδρούσε εναντίον των νεοπαπικών δράσεων της Κωνσταντινούπολης, καθώς και στη Ρωσία, λέγοντας τα παρακάτω προφητικά λόγια:
«...στον χειροτονημένο, με την άδεια του Ουκουμενικού Πατριάρχη, βικάριο του Μητροπολίτη Ευλογίου στο Παρίσι, απονέμεται ο τίτλος επισκόπου Χερσονήσου. Σαν ν' ανήκει η Χερσόνησος στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχη, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται εντός της ρωσικής επικράτειας. Το επόμενο συνεπές βήμα του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης θα ήταν η ανακοίνωση της υπαγωγής όλης της Ρωσίας στη δικαιοδοσία της Κωνσταντινούπολης...»
Προς μεγάλη λύπη όλων όσοι αγαπάνε την Εκκλησία, αυτά τα λόγια πραγματοποιήθηκαν.
5. Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι το Πατριαρχείο Μόσχας μπήκε σε κοινωνία με τους αρχιερείς της Ρ.Ο.Ε.ε.Ρ. το 2007 με τη συνείδηση ότι οι τελευταίοι χειροτονήθηκαν νόμιμα και δεν είναι σχισματικοί και όχι με «απλή υπογραφή», όπως, δυστυχώς, ενεργούσε η Κωνσταντινούπολη, σχετικά με τους αυτοχειροτονημένους, δηλαδή χωρίς «αποστολική διαδοχή» και νόμιμα στερημένους του ιερατικού αξιώματος «αρχιερέων» στην Ουκρανία.
Αντί όλων αυτών των δικαιολογιών η «προεξάρχουσα των Ορθοδόξων Εκκλησιών», κατά την έκφραση του Αγίου Ιωάννη (Μαξίμοβιτς), με επικεφαλής τον Πατριάρχη της, «υποτίμηση του οποίου επ’ ουδενί λόγω δεν μπορεί ν’ αποδεχθεί», όπως έλεγε ο Μητροπολίτης Αντώνιος (Χραποβίτσκι) γι’ αυτόν, θα μπορούσε ν’ ακούσει τον λόγο πολυάριθμων αρχιερέων, ιερέων και κοσμικών, σχεδόν απ’ όλες τις Τοπικές Εκκλησίες, και να συγκαλέσει μια αληθινή Οικουμενική Σύνοδο, με όλους τους κανονικούς αρχιερείς της Εκκλησίας του Χριστού. Αυτή η Σύνοδος, όπως κάποτε είπε ο ιεράρχης της Εκκλησίας Κωνσταντινούπολης, Αρχιεπίσκοπος Ευδοκιάδος Γεώργιος (Βάγκνερ), θα μπορούσε να γίνει δεύτερη εν Τρούλω Σύνοδος, η οποία ενοποίησε και συμπλήρωσε τους εκκλησιαστικούς κανόνες. Στην προκειμένη περίπτωση, μια τέτοια Σύνοδος θα μπορούσε να λύσει το ουκρανικό ζήτημα εν Άγιω Πνεύματι, καθώς και συνολικά να ξεκαθαριστεί το αμφισβητούμενο νόημα του 28ου κανόνα της Οικουμενικής Συνόδου, και με αυτόν τον τρόπο να οριστούν τα δικαιώματα που έχει ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Τότε, όπως έλεγε κάποτε ο Άγιος Ιωάννης, «μια τέτοια εξωτερική υποτίμηση [από του Τούρκους] του ιεράρχη της πόλεως του Αγίου Κωνσταντίνου, που κάποτε ήταν πρωτεύουσα της Οικουμένης, δεν θα κλόνιζε την εκτίμηση του ορθόδοξου περιβάλλοντος, που δεικνύει ευλάβεια μπροστά στην έδρα των Αγίων Ιωάννη Χρυσοστόμου και Γρηγορίου Θεολόγου». Αλλιώς, αν η παρούσα κατάσταση συνεχιστεί, θα κριθούμε από τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Εξ αιτίας των ιδικών σας αναισχύντων παραβάσεων υβρίζεται και βλασφημείτε το όνομα του Θεού μεταξύ των ειδωλολατρών» (Ρωμ. 2, 24).
Μπερνάρλε Καρό
Γενεύη, Ιανουάριος 2020
Μετάφραση από τα ρωσικά Κατερίνα Πολονέιτσικ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου