5 Φεβρουαρίου 2022

Περὶ προσευχῆς - Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (♱)

Ἐὰν παρευρεθῆτε ποτὲ σὲ συνάξεις Παπικῶν ἢ Προτεσταντῶν, ἐπικρατεῖ ἡ συνήθεια νὰ κάνουν αὐτοσχέδιες προσευχές. Αὐτὴ ἡ παράδοσις προέρχεται κυρίως ἀπὸ τὴν Προτεσταντικὴ ἐπανάστασι, τότε ποὺ διάβαζαν πολὺ προσεκτικὰ τὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη. Διάβαζαν δηλαδὴ τότε στὸ Εὐαγγέλιο ὅτι ἔρχεται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο καὶ προσεύχεται μέσα στὸν ἄνθρωπο. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος (κατ᾿ αὐτοὺς) ὑποκινεῖται στὸ νὰ προσεύχεται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τὸ ὁποῖο ἔρχεται μέσα του. Κατ᾿ αὐτοὺς λοιπὸν ἀπόδειξις ὅτι κάποιος ἔχει ἐπάνω του Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς προσεύχεται. Διότι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ ἔχει μέσα του τὸν ὑποκινεῖ καὶ τὸν ἐμπνέει νὰ προσεύχεται. Ἐπειδὴ λοιπὸν στοὺς Προτεστάντες κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Μεταρρυθμίσεώς τους ὑπῆρχε αὐτὴ ἡ ἑρμηνεία, διετηρήθῃ μέχρι σήμερα σ᾿ αὐτούς. Πιστεύουν δηλαδὴ ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὅταν θέλῃ νὰ προσευχηθῇ, ἔρχεται ὑποχρεωτικὰ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, τὸ ὁποῖο τὸν ὑποκινεῖ καὶ τὸν ἐμπνέει νὰ προσεύχεται σωστά.
 
Στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοσι ὅμως ἐπικρατεῖ κάτι ἄλλο. Ὁσάκις ἡ Γραφὴ ὁμιλεῖ περὶ προσευχομένου Ἁγίου Πνεύματος μέσα στὸν ἄνθρωπο, ὅταν δηλαδὴ λέγῃ ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα προσεύχεται μέσα στὸν Προφήτη ἢ μέσα στὸν Ἀπόστολο, δὲν ὁμιλεῖ περὶ λογικῆς προσευχῆς, ἀλλὰ περὶ νοερᾶς. Αὐτὴ δηλαδὴ ἡ λατρεία, δὲν εἶναι λογικὴ λατρεία, ἀλλὰ νοερά102.
 
Ἔτσι ὑπάρχει μὲν ἡ λογικὴ λατρεία, ποὺ γίνεται μὲ τὴν λογικὴ τοῦ ἀνθρώπου, τὴν ὁποία προσφέρομε στὸν Θεό, ὅταν διαβάζωμε ἢ ψάλλωμε τὶς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Θεία Λειτουργία π.χ. εἶναι λογικὴ λατρεία, ὅπως λογικὲς λατρεῖες εἶναι ὅλες οἱ τυπωμένες σὲ κείμενα ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ νοερὰ λατρεία ὅμως, ποὺ εἶναι ποιοτικὰ ἀνώτερης μορφῆς λατρεία, δὲν εἶναι λατρεία ποὺ προσφέρεται στὸν Θεὸ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο μὲ πρωτοβουλία τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ τοῦτο διότι σὲ κάποιο στάδιο τῆς πνευματικῆς ἀναπτύξεως τοῦ ἀνθρώπου ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο στὸν ἄνθρωπο αὐτόν, στὴν καρδιά του, καὶ μετέφερε τὴν λατρεία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὸν ἐγκέφαλο στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς. Ὁπότε στὸν ἄνθρωπο αὐτὸν γίνεται πλέον ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ νοερῶς στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς. Τότε ἡ διάνοια παρακολουθεῖ τὴν νοερὰ προσευχή, ἀλλὰ δὲν συμμετέχει μὲ λογικὰ σχήματα. Ἁπλῶς ἀφουγκράζεται τὴν προσευχὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στὴν καρδιά. Αὐτὴ εἶναι ἡ εὐχὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου. 
 
Ὅταν τὸ Ἅγιο Πνεῦμα προσεύχεται νοερὰ μέσα στὸν ἄνθρωπο, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, τότε ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος τὴν περίοδο ἐκείνη γίνεται ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ μάλιστα ὁ χῶρος τῆς καρδιᾶς του γίνεται τὸ θυσιαστήριο αὐτοῦ τοῦ ναοῦ. Καὶ τὸ αἰσθάνεται αὐτὸ ὁ ἄνθρωπος. Ὁ ἄνθρωπος τότε γίνεται ἀκροατὴς τῆς εὐχῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος103. Τότε ἡ καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου γίνεται παπᾶς καὶ ψάλτης καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος βιώνει της ἐσωτερική - μυστικὴ ἱερωσύνη. Τότε γίνεται μέλος τοῦ Βασιλείου Ἱερατεύματος. Τότε γίνεται ἐνεργείᾳ μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, δηλαδὴ τῆς Ἐκκλησίας, διότι τὸ ἴδιο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα τὸν εἰσήγαγε στὸ μυστικὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στὴν ὄντως Ἐκκλησία. Τὸ Χρῖσμα, τὸ ὁποῖο ἐδέχετο ὁ Χριστιανὸς στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία, ἦταν ἀκριβῶς ἡ ἐπιβεβαίωσις, ἡ σφραγῖδα ὅτι ὁ Χριστιανὸς ἐκεῖνος εἶχε γίνει μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. 
 
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος, στὸν ὁποῖο ἐνεργεῖται ἡ προσευχὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στὴν καρδιά, θελήσῃ νὰ προσευχηθῇ λογικά104, μπορεῖ νὰ τὸ κάνῃ αὐτὸ καὶ νὰ προσεύχεται μὲ ἄλλους στίχους ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ἀκούει μυστικὰ μέσα στὴν καρδιά του. Μπορεῖ ὅμως ἐπίσης νὰ ἀφεθῇ καὶ νὰ ἐπαναλαμβάνῃ ἢ νὰ ἀπαγγέλλῃ ἐκεῖνα ποὺ ἀκούει νὰ λέγονται μέσα στὴν καρδιά του. 
 
Στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοσι ὅμως ἕνας ὁ ὁποῖος δὲν βρίσκεται σὲ αὐτὴν τὴν πνευματικὴ κατάστασι τῆς νοερῆς προσευχῆς, δὲν κάνει αὐτοσχέδιες προσευχές, ἀλλὰ προσεύχεται λογικὰ χρησιμοποιῶντας τὶς προσευχὲς τῶν ἀκολουθιῶν τῆς Ἐκκλησίας. Διότι ἡ αὐτοσχέδια προσευχὴ πνευματικὰ εἶναι πάρα πολὺ ἐπικίνδυνη γιὰ ὅσους δὲν ἔχουν τὶς ἀνάλογες πνευματικὲς προϋποθέσεις105. Ἐκεῖνος ποὺ ξέρει πῶς νὰ προσεύχεται σωστὰ εἶναι ὁ Παράκλητος, δηλαδὴ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ὁ Ὁποῖος διδάσκει τὸν ἄνθρωπο πῶς νὰ προσεύχεται σωστά, καθὼς ἐπίσης καὶ ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἔχει διδαχθῇ ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα πῶς νὰ προσεύχεται σωστά.
 
 
Αὐτὴ ἡ κατάστασις γιὰ τὴν ὁποία ὁμιλεῖ ὁ Χριστός, ὅταν λέγῃ ὅτι θὰ ἔλθῃ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον νὰ κατοικήσῃ μέσα σας καὶ μαζὶ μὲ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο θὰ ἔλθω καὶ ἐγὼ μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα μου καὶ θὰ κατοικήσωμε μέσα σας - τὸ λέγει καθαρὰ αὐτὸ ὁ Χριστός -, καὶ μᾶς λέγει καὶ πῶς θὰ γίνῃ αὐτὸ καὶ ἐπίσης μᾶς λέγει «αἰτεῖτε καὶ δοθήσεται ὑμῖν»106 καὶ μιλάει γιὰ προσευχὴ καὶ μιλάει γιὰ ἀγάπη, ὅλα αὐτὰ ἂν τὰ συνδυάσῃ κανείς, τί συμπέρασμα βγάζει; Ὅτι μιλάει ὁ Χριστὸς γιὰ μία κατάστασι, κατὰ τὴν ὁποία, ὅταν ἔλθῃ ὁ Χριστὸς καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο καὶ κατοικήσῃ μέσα στὸν ἄνθρωπο, ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς θὰ τὸ ξέρῃ ὅτι γίνονται αὐτὰ μέσα του; Ἢ μήπως, ὅταν γίνουν αὐτὰ σὲ ἕναν ἄνθρωπο, ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς δὲν θὰ τὸ ξέρῃ, δὲν θὰ τὸ καταλάβῃ; Δηλαδὴ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ὅταν ἔρχεται μέσα στὸν ἄνθρωπο, ἔρχεται ἀπαρατήρητα ἢ μετὰ παρατηρήσεως (ἐσωτερικῆς); Ἢ μήπως θὰ ἔλθῃ, ἐπειδὴ τὸ εἶπε κάποιος Δεσπότης ἢ κάποιος παπᾶς; 
 
Θυμᾶμαι, ὅταν ἤμουν νεοχειροτονημένος παπᾶς, ἔλεγα καὶ ἐγὼ ἐκεῖνο ποὺ λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὅτι «ἡμεῖς ἐσμὲν ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»107 καὶ ἂν φθείρετε τὸν ναὸν τοῦτον... κλπ. καὶ συζητούσαμε καὶ λέγαμε καὶ λέγαμε κάνοντας ἠθικολογία ἐπάνω σ᾿ αὐτὰ ποὺ ἔλεγε ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Ἀλλὰ ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀπευθυνόμενος στὴν ἐνορία τῆς Κορίνθου, στὸ σημεῖο ποὺ ἔλεγε ὅτι ἡμεῖς ἐσμὲν ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡμεῖς ἐσμὲν μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἔχετε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο μέσα σας κλπ., ἂν διαβάσετε ὅλα αὐτὰ προσεκτικά, θὰ δῆτε ὅτι ἀναφέρεται σὲ τί εἶδος πιστῶν; Διότι λέγει: «Θέλω πάντας ὑμᾶς λαλεῖν γλώσσαις»108. Δηλαδὴ ἀναφέρεται στοὺς λαλοῦντας γλώσσαις (σ᾿ ἐκείνους δηλαδὴ ποὺ εἶχαν στὴν κατοχὴ τους διάφορα εἴδη τῆς νοερᾶς προσευχῆς). 
 
Λένε οἱ παπᾶδες ἀπὸ τὸν ἄμβωνα: ξέρετε, ἀγαπητοί μου Χριστιανοί, δὲν πρέπει νὰ στεναχωριέστε... Νά, ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο εἶναι, μέσα μας καὶ μᾶς καθοδηγεῖ καὶ ξέρει τὸ Πνεῦμα τί ἀνάγκες ἔχομε καὶ πῶς νὰ προσευχηθῇ... κλπ.. Δηλαδὴ κάνουν μία ὁμιλία, μιλᾶνε γιὰ κάποια προσευχὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα στὸν ἄνθρωπο, τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος δὲν αἰσθάνεται οὔτε ξέρει ὅτι ἐνεργεῖται μέσα του οὔτε τὴν διακρίνει μέσα του, τὴν ὁποία δηλαδὴ δὲν ἀκούει ὁ ἄνθρωπος νὰ τελῆται ἐσωτερικά, μέσα του. 
 
Ὅμως ἐκείνη ἡ προσευχὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιὰ τὴν ὁποία μιλάει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, εἶναι αἰσθητὴ ἢ ὄχι; Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος δηλαδὴ μιλάει ἔτσι ἀόριστα γιὰ κάποια προσευχὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιὰ ἀόριστη συμμετοχὴ στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ; Ἢ μᾶς δίνει συγκεκριμένα βιωματικὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ πῶς συμβαίνει αὐτό; Δηλαδὴ ὑπάρχει νοερὰ αἴσθησις, αἰσθητῆ ἐσωτερικὴ ἀντίληψις ἢ ὄχι σ᾿ ἐκεῖνα γιὰ τὰ ὁποῖα μιλάει ἔτσι ὁ ἀπόστολος Παῦλος; 
 
Διαβάζοντας ὅμως τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, βλέπομε τὸ ἑξῆς: Ὅτι δηλαδὴ ἀποκλείεται κάποιος νὰ εἶναι ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ νὰ μὴ τὸ καταλαβαίνῃ, νὰ μὴν ἔχῃ δηλαδὴ αἴσθησι ὁ ἴδιος ὅτι εἶναι ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Διότι «τὸ Πνεῦμα συμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν ὅτι ἐσμὲν τέκνα Θεοῦ»109. Τὸ Πνεῦμα ὅμως πῶς συμμαρτυρεῖ «τῷ πνεύματι ἡμῶν»; Δὲν εἶναι αὐτὸ ἡ νοερὰ προσευχή; Διότι, ἂν δὲν εἶναι αὐτὸ ἡ νοερὰ προσευχή, τότε τί εἶναι; Εἶναι καμμιὰ φαντασία κανενὸς φαντασμένου ἀνθρώπου; 
 
Λοιπὸν μὲ τὴν φράση: «τὸ Πνεῦμα συμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν ὅτι ἐσμὲν τέκνα Θεοῦ» δὲν ἐννοεῖται τίποτε ἄλλο, παρὰ ἡ νοερὰ προσευχή. Καὶ αὐτὴ ἡ νοερὰ αἴσθησις, αὐτὴ ἡ κατάστασις, αὐτὴ ἡ ἐμπειρία τοῦ Χριστιανοῦ, ὅταν ἐνεργεῖται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, αὐτὴ ἡ εἶναι ἡ Πατερικὴ παράδοσις ἀπὸ γενεὰ σὲ γενεά. Βάσει αὐτῆς ἕνας πνευματικὸς πατέρας ξέρει πότε τὸ πνευματικό του παιδὶ ἔχει φθάσει ἀπὸ τὴν κάθαρσι στὸ φωτισμό. Μπορεῖ ἕνας πνευματικὸς πατέρας νὰ τὸ ξέρῃ αὐτὸ ἢ ὄχι; Καὶ πῶς τὸ ξέρει αὐτό; Πῶς δηλαδὴ ξέρει ἂν τὸ πνευματικό του παιδὶ ἔφθασε στὴν κατάστασι φωτισμοῦ; Ἀπὸ αὐτὰ ποὺ εἴπαμε. Ἔτσι, ὅταν μιλᾶμε γιὰ ἐμπειρικὴ Θεολογία μιλᾶμε γιὰ ἐμπειρικὴ εὐσέβεια (ὄχι γιὰ εὐσεβισμό). Ἡ Θεολογία εἶναι ἐμπειρικὴ εὐσέβεια. Δὲν εἶναι λόγια, ἀλλὰ εἶναι κάτι τὸ πολὺ συγκεκριμένο. 
 
Σημειώσεις: 
 
102. Γίνεται δηλαδὴ μὲ τὴν καρδιά, τὴν ὁποία κινεῖ ἡ θεία Χάρις καὶ ὄχι μὲ τὴν λογική. 
103. Α' Πέτρ. 2, 9. 
104. Διαβάζοντας ἢ ψάλλοντας κάτι μέσα στὸν ναὸ ἢ κάνοντας αὐτοσχέδια προσευχὴ ἢ ἐπαναλαμβάνοντας μία μονολόγιστη εὐχή. 
105. Παράδειγμα εἶναι ὁ Φαρισαῖος τοῦ Εὐαγγελίου, ὁ ὁποῖος ἔπεσε σὲ ὑπερηφάνεια. 
106. Ματθ. 7, 7. 
107. Ἡ ἀκριβὴς διατύπωσις εἶναι: «Οὐκ οίδατε ὅτι ὁ ναὸς Θεοῦ εστε καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν; Εἰ,Εἶ τὶς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός· ὁ γὰρ ναὸς τοῦ Θεοῦ ἅγιὸς εστιν, οἵτινες εστε ὑμεῖς» (Α' Κορ. 3, 16-17). 
108. Α' Κορ. 14, 5. 
109. Ρωμ. 8, 16. 
 
 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 8:00 π.μ.
Κατηγορία Θέματος , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.