Τις τελευταίες μέρες η έντονη σεισμική δραστηριότητα στο Αιγαίο έχει προκαλέσει κύμα επικρίσεων, κυρίως στα social media, εναντίον της επιστημονικής κοινότητας των σεισμολόγων και των γεωλόγων, οι οποίοι κατηγορούνται για αδυναμία να προσφέρουν αξιόπιστη πρόβλεψη για την εξέλιξη του φαινομένου. Οι κατηγορίες αυτές είναι άδικες και προέρχονται από παρανοϊκή, θρησκειοποιημένη αντίληψη περί επιστήμης. Αντίληψη που έχει κυριαρχήσει από τα χρόνια της νεωτερικότητας και μετά.
Σύμφωνα με αυτήν την άτυπη πλην πανίσχυρη, επιστημονική θεολογία, η επιστήμη οφείλει να γνωρίζει τη δομή και τη λειτουργία του κόσμου μας και οι “ιερείς” της, δηλαδή οι επιστήμονες, πρέπει να μπορούν να τον ελέγχουν και να προβλέπουν τα τεκταινόμενα σε αυτόν. Η μυθολογία ενός ελεγχόμενου κόσμου είναι κομβικό στοιχείο του κοσμοειδώλου του ανθρωποθεού, όπως χαρακτηριστικά το έχει ονομάσει ο Ντοστογιέφσκι στους “Δαιμονισμένους” και φυσικά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Παραμένει γεγονός ότι οι γνώσεις μας για τον κόσμο γενικώς και για το εσωτερικό της Γης ειδικότερα είναι ελάχιστες και πάρα πολύ πρόσφατες.
Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο διάσημος συγγραφέας Bill Bryson σε ένα από τα καλύτερα βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, το “Μικρή Ιστορία περί των πάντων” (κυκλοφόρησε το 2006 από τις Εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση των Ανδρέα και Τεύκρου Μιχαηλίδη) «είναι αξιοσημείωτο πως η Ford άρχισε να κατασκευάζει αυτοκίνητα και το παγκόσμιο πρωτάθλημα μπέιζμπολ άρχισε να διεξάγεται πολύ πριν μάθουμε πως η Γη έχει πυρήνα. Και βέβαια, το γεγονός ότι οι ήπειροι μετακινούνται δεν είναι γνωστό εδώ και περισσότερο από μία γενιά».
Ουσιαστικά δηλαδή βρισκόμαστε στη βρεφονηπιακή ηλικιακά όσον αφορά την κατανόηση μας για το εσωτερικό της Γης και τη συμπεριφορά του. Πολλές φορές δε οι επιστήμονες αρνούνται να εγκαταλείψουν τις παγιωμένες αντιλήψεις τους, έστω και αν αυτές έρχονται σε αντίθεση με νεότερες ανακαλύψεις.
Για παράδειγμα, πολύ πρόσφατα οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το εσωτερικό της Γης βρίσκεται υπό συνεχή κίνηση. Εκτός δε από την κίνηση των πλακών της Γης έχουμε και μια κατακόρυφη κίνηση των πετρωμάτων. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται μεταγωγή. Το ενδιαφέρον, όμως, είναι –όπως γράφει ο Bill Bryson– ότι η ιδέα της μεταγωγής διατυπώθηκε αρχικώς από τον Κόμη Von Rumfold στα τέλη του 18ου αιώνα. Εξήντα χρόνια μετά ο Άγγλος εφημέριος Osmond Fisher επιχειρηματολόγησε ότι το εσωτερικό της Γης είναι ρευστό και ανεβοκατεβαίνει, αλλά η άποψή του απορρίφθηκε σαν εξωφρενική!
Μόλις το 1970!
Έπρεπε να φθάσουμε στη δεκαετία του 1970 όταν οι γεωφυσικοί αντιλήφθηκαν επαρκώς την δραστηριότητα του εσωτερικού της Γης και αποδέχθηκαν τη μεταγωγή. Όπως γράφει ο Bryson το σοκ ήταν ισχυρό. Στο βιβλίο της “Γυμνή Γη: Η Νέα Γεωφυσική” (Naked Earth: The New Geophysics) η Shawna Vogel γράφει χαρακτηριστικά πως «ήταν σαν οι επιστήμονες να έχουν αφιερώσει δεκαετίες ολόκληρες στη μελέτη των στρωμάτων της ατμόσφαιρας – τροπόσφαιρα, στρατόσφαιρα κλπ., και ξαφνικά να ανακαλύπτουν την ύπαρξη των ανέμων».
Και πάλι βέβαια οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει σε κάποια κοινά αποδεκτή άποψη για το φαινόμενο της μεταγωγής και υπάρχουν έντονες διαφωνίες για τη φύση και τη λειτουργία του. Για τα πιο βαθιά στρώματα της Γης οι γνώσεις είναι ακόμη πιο περιορισμένες. Η έλλειψη γνώσεων προκύπτει και από τα στεγανά που υπάρχουν μεταξύ των επιστημών που εξετάζουν το εσωτερικό της Γης. Σύμφωνα με τη Shawna Vogel: «οι γεωλόγοι και οι γεωφυσικοί σπάνια παρακολουθούν τα ίδια συνέδρια ή συνεργάζονται για την επίλυση κοινών προβλημάτων».
Με βάση τα παραπάνω κατανοεί κανείς ότι η πρόβλεψη των σεισμών είναι συνακόλουθα αδύνατη. Ακόμη και μακροπρόθεσμα είναι εξαιρετικά επισφαλής. Παρακινδυνευμένο είναι ακόμη και το να υποστηρίξει κανείς ότι κάποια περιοχή του κόσμου είναι απρόσβλητη από σεισμούς. Όπως γράφει ο Bryson, πέραν από τους σεισμούς που προκύπτουν από τις συγκρούσεις των τεκτονικών πλακών υπάρχουν και οι λεγόμενοι ενδοπλακικοί σεισμοί, οι οποίοι είναι εντελώς απρόβλεπτοι.
Το ηφαίστειο της Αγίας Ελένης
Ο πιο καταστρεπτικός εξ αυτών συνέβη στη Νέα Μαδρίτη στο Μιζούρι των ΗΠΑ στις 16 Δεκεμβρίου του 1811. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα ένα έντονο μουγκρητό ξύπνησε τους κατοίκους και μετά ήρθε η δόνηση, η οποία διήρκησε περίπου τέσσερα λεπτά. Πολλά ρήγματα ανοίχτηκαν στο έδαφος και μια έντονη μυρωδιά θειαφιού πλημμύρισε την ατμόσφαιρα.
Οικοδομές γκρεμίστηκαν σε μεγάλη απόσταση, συμπεριλαμβανομένης μιας καμινάδας στο Σινσινάτι σε απόσταση περίπου 600 χλμ και μιας σκαλωσιάς στο Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον. Άλλοι δύο σεισμοί συνέβησαν στις 23 Ιανουαρίου και στις 4 Φεβρουαρίου του 1812. Έκτοτε η περιοχή είναι απολύτως ήσυχη. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Bryson, ένα παρόμοιο επεισόδιο μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή σε οποιαδήποτε σημείο της Γης χωρίς απολύτως καμία προειδοποίηση.
Πιθανώς ακόμη πιο απρόβλεπτη είναι η συμπεριφορά των ηφαιστείων. Όμως, πολλές φορές η έλλειψη γνώσεων, σε συνδυασμό με μια αλαζονική αυτοπεποίθηση και την τάση των επιστημόνων να προσπαθούν να καθυποτάξουν την πραγματικότητα στις θεωρίες τους, οδηγεί σε τραγικά αποτελέσματα. Αυτό έγινε με την έκρηξη του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον το 1980. Η ενεργοποίηση του ηφαιστείου ξεκίνησε στις 20 Μαρτίου 1980 και οι κάτοικοι αποσύρθηκαν σε απόσταση 12 χλμ. που θεωρήθηκε ασφαλής. Στις 19 Απριλίου η βόρεια πλαγιά του βουνού άρχισε να διογκώνεται έντονα.
Είναι απορίας άξιον το ότι κανένας από όσους κατείχαν υπεύθυνες θέσεις δεν κατάλαβε ότι αναμενόταν πλευρική έκρηξη. Μια εξήγηση γι’ αυτό είναι ότι οι σεισμολόγοι στήριξαν τα συμπεράσματά τους περί αναμενόμενης ήπιας έκρηξης της Αγίας Ελένης στη συμπεριφορά των ηφαιστείων της Χαβάης που δεν εκρήγνυνται ποτέ από τα πλευρά, επειδή αυτά είχαν μελετήσει. Βασίστηκαν δηλαδή στη θεωρία και αγνόησαν το οφθαλμοφανές.
Η καταστροφική έκρηξη
Ένας μόνο επιστήμονας αντέδρασε έντονα σε αυτήν την αισιόδοξη άποψη. Ήταν ο καθηγητής γεωλογίας στο κοινοτικό πανεπιστήμιο της Τακόμα Jack Hayde, ο οποίος τόνισε το εμφανές σε όλους γεγονός ότι το ηφαίστειο της Αγίας Ελένης δεν έχει ανοιχτή δίοδο όπως αυτά της Χαβάης και συνακόλουθα η ένταση στο εσωτερικό του θα εκτονωνόταν όχι με μια ομαλή ροή λάβας αλλά με μια ισχυρή και πιθανότατα καταστρεπτική έκρηξη. Όμως, ο Hyde δεν ανήκε στην ομάδα των διορισμένων ειδικών που μελετούσαν το φαινόμενο και έτσι οι προειδοποιήσεις του απλά αγνοήθηκαν με πεισματική τυφλότητα.
Η συνέχεια ήταν δραματική. Στις 8:32 της Κυριακής 18ης Μαΐου, η βόρεια πλευρά του ηφαιστείου κατέρρευσε προκαλώντας μια τρομακτική κατολίσθηση χώματος και λάσπης που κατηφόριζε με ταχύτητα 240 χλμ την ώρα θάβοντας τα πάντα στο πέρασμα της. Εκτιμάται ότι ήταν η μεγαλύτερη κατολίσθηση στη γνωστή ανθρώπινη ιστορία και μετέφερε υλικό αρκετό για να θάψει το Μανχάταν σε βάθος 120 μέτρων.
Ένα λεπτό μετά την κατολίσθηση το ηφαίστειο εξερράγη με την ισχύ πεντακοσίων ατομικών βομβών τύπου Χιροσίμας, εξαπολύοντας ένα τεράστιο και φονικό πυροκλαστικό νέφος που κινούνταν με ταχύτητα 1000 χλμ την ώρα, μην αφήνοντας κανένα περιθώριο διαφυγής. Το νέφος αυτό, μεταξύ των άλλων, σκότωσε και τον ηφαιστειολόγο David Johnson, ο οποίος βρισκόταν στο παρατηρητήριο που είχε στηθεί για τη μελέτη του φαινομένου στην ασφαλή, υποτίθεται, απόσταση των 9,2 χλμ. Ήταν αυτός που ανέφερε πρώτος και κατέγραψε την έκρηξη πριν σκεπαστεί από την πυροκλαστική ροή. Το σώμα του δεν βρέθηκε ποτέ.
Το όρος της Αγίας Ελένης έχασε κάπου τετρακόσια μέτρα από την κορυφή του, ενώ μία έκταση 370 τετρ. χλμ γύρω από αυτό αφανίστηκε. Μια γιγαντιαία στήλη καπνού και στάχτης υψώθηκε στα 18 χλμ μέσα σε δέκα λεπτά και ένα αεροπλάνο που πετούσε σε απόσταση 45 χλμ ανέφερε ότι χτυπήθηκε από πέτρες που είχαν εκτοξευτεί από το ηφαίστειο! Κι όλα αυτά σε ένα ηφαίστειο που βρισκόταν υπό συνεχή επιστημονική επιτήρηση για μήνες και είχε δώσει πολλά σημάδια. Οι επιστήμονες λοιπόν καλά κάνουν και μιλάνε σιβυλλικά. Οι βεβαιότητες ανήκουν σε άλλους κλάδους…
.jpeg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου