6 Ιουνίου 2024

Καρατζάς, Εφημερίδες 1789-1790 (παρουσίαση τόμου)

Γράφει ο Χαράλαμπος Μηνάογλου
 
Περιεχόμενο τοῦ παρόντος τόμου ἀποτελοῦν οἱ ἡμερολογιακὲς σημειώσεις τοῦ Κωνσταντίνου Καρατζᾶ τοῦ Μπάνου ἀπὸ 13 Ὀκτωβρίου 1789 ἕως 16 Ἰουλίου 1790. Ὁ Καρατζᾶς φαίνεται πὼς κρατοῦσε τέτοιες ἡμερολογιακὲς-χρονογραφικὲς σημειώσεις τοὐλάχιστον καθ’ ὅλο τὸ διάστημα τῆς ὑπαλληλικῆς σταδιοδρομίας του, ἂν δὲν εἶχε ἀρχίσει αὐτὴ τὴν πρακτικὴ νωρίτερα. Τὸ κυρίαρχο θέμα τῶν ἐδῶ ἐκδιδόμενων Ἐφημερίδων εἶναι οἱ ἐξελίξεις ποὺ σχετίζονται μὲ τὸν ρωσο-αὐστρο-ὀθωμανικό πόλεμο τοῦ 1787-1792, μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στὶς ἐσωτερικὲς ἐξελίξεις στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία..  
 
Ἐδῶ, λοιπόν, ἐκδίδεται τὸ μερικῶς ἀνέκδοτο χειρόγραφο τῆς συλλογῆς τοῦ Μετοχίου τοῦ Παναγίου Τάφου ὑπ. ἀρ. 768. Τὸ χειρόγραφο ἐξέδωσε μερικῶς ὁ Ἀ. Παπαδόπουλος-Κεραμέας τὸ 1909, καθὼς ἔχασε ἕνα τμῆμα τῆς μεταγραφῆς τοῦ χειρογράφου ποὺ εἶχε πραγματοποιήσει. Γιὰ αὐτὸν τὸν λόγο ἐκδίδουμε τὸ χειρόγραφο ἐκ νέου, ὥστε νὰ ἐκδοθοῦν καὶ τὰ φύλλα ποὺ ἔχουν παραμείνει ἀνέκδοτα. Σὲ αὐτὰ ξεχωρίζει μία ἐκτενέστατη παρέκβαση σχετικὰ μὲ τὸν θάνατο τοῦ ἁψβούργου αὐτοκράτορα Ἰωσήφ καὶ τὴν διαδοχή του ἀπὸ τὸν ἀδελφό του Λεοπόλδο, στὴν ὁποία ἀναλύεται ἡ διαφορετική τους στάση ἀπέναντι στὴν Ρωσία καὶ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία.
 
Ἐπίσης, στὸ ἀνέκδοτο τμῆμα τῶν Ἐφημερίδων ὁ Καρατζᾶς παρουσιάζει πολύ ἀναλυτικὰ τὰ σχετικὰ μὲ τὴν περιουσιακὴ κατάσταση τοῦ Τζετζαγερλῆ Χασὰν πασᾶ καὶ τὰ χρήματα καὶ κτήματά του ποὺ δημεύθηκαν μετὰ τὸν θάνατό του. Τέλος, σὲ αὐτὸ τὸ τμῆμα ἰδιαίτερα σημαντικὲς θεωρεῖ ὁ Καρατζᾶς καὶ τὶς ἀναφέρει διεξοδικὰ τὶς κινήσεις τοῦ Λάμπρου Κατσώνη στὸ Αἰγαῖο καὶ τὰ προβλήματα ποὺ δημιούργησε στοὺς Ὀθωμανούς. 

Μπορείτε να κατεβάσετε το βιβλίο στον παρακάτω σύνδεσμο:
 
Βιογραφικὰ τοῦ συγγραφέα ἕως τὰ 1790
 
Ὁ Κωνσταντῖνος Καρατζᾶς ὁ Μπάνος1 φαίνεται πὼς γεννήθηκε μερικὰ χρόνια πρὶν τὸ 1740 καὶ ἦταν γιὸς τοῦ Νικολάου Καρατζᾶ, μεγάλου κόμισου καὶ τῆς Κασσάνδρας Βλαστοῦ. Συνέδεσε τὴν ζωή του καὶ τὴν πολιτικὴ καριέρα του μὲ τὶς αὐθεντικὲς οἰκογένειες τῶν Γκικάδων ἀπὸ τὸ 1769 ἕως τὸ 1777 καὶ τῶν Μουρούζηδων ἀπὸ τότε καὶ ὣς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, ἐνῶ δὲν φαίνεται νὰ ἀνέλαβε κάποιο ἀξίωμα κοντὰ σὲ κάποιον Μεγάλο Διερμηνέα ἢ Ἡγεμόνα τῆς οἰκογένειας τῶν Καρατζάδων, παρότι διατηροῦσε μὲ ὅλους καλὲς σχέσεις.
 
Ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 1780 μέχρι τὸ 1787 δὲν διαθέτουμε πολλὲς μαρτυρίες γιὰ τὴν δράση του. Ἀπὸ ἔμμεσες ἐνδείξεις πάντως μποροῦμε νὰ εἰκάσουμε ὅτι ζεῖ στὴν Πόλη καὶ πὼς σὲ αὐτὸ τὸ διάστημα ἀπεβίωσε ἡ πρώτη σύζυγός του Ραλλίτσα Γκίκα. Τὸ πότε ἐνυμφεύθει τὴν δεύτερη γυναῖκα του Ζωήτσα εἶναι ἀκόμη δυσκολότερο νὰ προσδιοριστεῖ. Ἴσως στὰ τέλη αὐτῆς τῆς περιόδου, ἂν καὶ πιθανότερο μοιάζει ὁ δεύτερός του γάμος νὰ πραγματοποιήθηκε κάπου ἀνάμεσα στὰ μέσα τοῦ 1788 καὶ μέσα τοῦ 1790. Πάντως εἶναι βέβαιο πὼς μὲ τὴν δεύτερη σύζυγό του ζεῖ τουλάχιστον μία εἰκοσαετία, ἀπὸ τὸ 1790 ὣς τὸ 1810.2 Ὁ δεύτερος γάμος του θὰ τὸν ἐνισχύσει ἰδιαίτερα, κοινωνικὰ καὶ πνευματικά. Ἔχοντας χάσει τὸν πατέρα του λίγο πρωτύτερα, θὰ βρεῖ στὸ πρόσωπο τοῦ πεθεροῦ του, ἕναν σπουδαῖο λόγιο, ἐφάμιλλο τοῦ πατέρα του καὶ ἕναν σπουδαῖο διπλωμάτη, συνδεδεμένο μὲ τὴν πρωσικὴ πρεσβεία. Πρόκειται γιὰ τὸν Γιαννιώτη Ἰωάννη Φραγκόπουλο, ἐπὶ μακρὸν δραγομάνο τῆς πρωσικῆς πρεσβείας στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ μεταφραστὴ γαλλικῶν ἔργων, φίλο καὶ συνεργάτη τοῦ Πολυζώη Λαμπανιτζιώτη. 
 
Σὲ δικό του σπίτι στὴν Πόλη θὰ κατοικήσει τελικὰ τὸν Ὀκτώβρη τοῦ 1787, λίγο δηλαδὴ μετὰ τὴν κήρυξη τοῦ ρωσοτουρκικοῦ πολέμου καὶ ἐνῶ τότε διέμενε στὸ σπίτι τοῦ χατμάνου Κωστάκη Μπιμπίκα.3 Ἡ ἐποχὴ εἶναι δύσκολη γιὰ τὸν ἴδιο, καθὼς ἀπὸ τὸ καλοκαίρι ἔχει πέσει σὲ δυσμένεια ὁ προστάτης του, Κωνσταντῖνος Μουρούζης καὶ βρίσκεται φυλακισμένος στὴν Τένεδο.
 
Στὶς 23 Ὀκτωβρίου μάλιστα πέθανε ὁ πατέρας του Νικόλαος Καρατζᾶς μετὰ ἀπὸ εἰκοσάμηνη ἡμιπληγία, ποὺ τὸν εἶχε ἀφήσει κατάκοιτο. Ἐνταφιάστηκε τὴν ἑπομένη στὴν οἰκογενειακὴ ἐκκλησία τῶν Καρατζάδων, τὸν Ἅγιο Φωκᾶ στὸ Ὀρτάκιοϊ τῆς Πόλης.4
 
Τὸ καλοκαίρι τοῦ 1790 τὸν βρίσκουμε στὴν Κωνσταντινούπολη οἰκονομικὰ κατεστραμμένο, μὲ χρέος ἑκατὸν πενῆντα πουγγιῶν, καθὼς συμπληρώνει ὀκτὼ χρόνια ἄνεργος, ἀπὸ τότε δηλαδὴ ποὺ παύθηκε ὁ Κωνσταντῖνος Μουρούζης ἀπὸ Ἡγεμόνας Μολδαβίας. Θετικὴ ἐξέλιξη ἀπὸ τὴν ὁποία ἐπιθυμεῖ νὰ ἐπωφεληθεῖ εἶναι πὼς τότε στέλνεται ἀντιπρόσωπος στὸ σουλτανικὸ στρατόπεδο στὴν Σούμλα, ὁ γείτονάς του Ἀλέξανδρος Μαυροκορδάτος ὁ Δελήμπεης,5 μὲ τὴν ὑπόσχεση νὰ γίνει Ἡγεμόνας Βλαχίας μετὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου.6 Μάλιστα, ἡ ἀναχώρησή του ὀργανώθηκε καὶ ἔγινε ἀπὸ τὸ σπίτι τοῦ Καρατζᾶ, ὁ ὁποῖος κατόπιν παρακινήσεως τῶν υἱῶν τοῦ μέχρι τότε προστάτη του Κωνσταντίνου Μουρούζη εἰσῆλθε στὴν ὑπηρεσία τοῦ διαφαινόμενου τότε μὲ βεβαιότητα νὰ ἀποκατασταθεῖ Ἡγεμόνας7 γιὰ δεύτερη φορά. Μάλιστα, κατὰ τὸ ταξίδι του στὴν Πρωσία (1790-1792) διατηρεῖ πυκνὴ ἀλληλογραφία μὲ τὸν Δελήμπεη, ἀποκαλῶντας τὸν «αὐθέντη» του, τίτλο ποὺ ἀποδεικνύει τὴν ὑπαλληλική του σχέση πρὸς αὐτόν.8 
 
Μεγάλη ἀνακούφιση θὰ λάβει στὶς 21 Ὀκτωβρίου 1790, ὅταν θὰ διοριστεῖ δραγομάνος τῆς πρεσβείας, ποὺ ὑπὸ τὸν Ἀχμὲτ Ἀζμῆ Ἐφέντη, θὰ κατευθυνθεῖ στὴν Πρωσία μὲ σκοπὸ νὰ ἐπιβεβαιώσει καὶ νὰ θέσει σὲ ἰσχὺ τὴν ἤδη ὑπογραφεῖσα συνθήκη ἀνάμεσα στὰ δύο κράτη. Ἡ ἐπιλογή του σὲ αὐτὴ τὴν θέση θὰ πρέπει νὰ συσχετιστεῖ μὲ τὴν παρουσία τοῦ πεθεροῦ του Ἰωάννη ἀγᾶ στὴν διπλωματικὴ ἀποστολὴ τῆς Πρωσίας στὴν Πύλη.9 
 
Αὐτὸς περίπου εἶναι ὁ Κωνσταντῖνος Καρατζᾶς τὴν ἐποχὴ ποὺ συντάσσει τὶς Ἐφημερίδες τῶν ἐτῶν 1789-1790.
 
Σημειώσεις
 
1 Γιὰ ἀναλυτικὴ βιογραφία τοῦ ἀνδρὸς βλ. Χ. Μηνάογλου, Οἱ Φαναριῶτες καὶ ἡ ὀθωμανικὴ διπλωματία στὰ τέλη τοῦ ΙΗ′ αἰώνα. Ὁ Κωνσταντῖνος Καρατζᾶς ὁ Μπάνος στὴν αὐλὴ τοῦ Φρειδερίκου-Γουλιέλμου Β′ τῆς Πρωσίας, Ἀθήνα 2019, ὅπου μπορεῖ νὰ βρεῖ κανεὶς καὶ ὅλη τὴν τεκμηρίωση γιὰ τὰ Προλεγόμενα ποὺ προτάσσουμε τῆς παρούσας ἔκδοσης τῶν Ἐφημερίδων τοῦ Καρατζᾶ.
2 Βλ. Κ. Καρατζᾶς, «Ἐφημερίδες», ἐκδ. Ἀ. Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, στό: E. Hurmuzaki, Documente privitoare la Istoria Românilor, vol. XIII, Bucureşti 1909, 122.
3 Βλ. P. Panaitescu, «Un manuscript al “Efimeridelor” lui Constantin Caragea Banul», Buletinul Comisiei Istorice a României 3 (1924), 180.
4 Βλ. Panaitescu, «Un manuscript al “Efimeridelor” lui Constantin Caragea Banul», 180-181. Παρότι ἀπὸ τὸ 2012 εἶχα ἐπισημάνει τόσο τὴν συγκεκριμένη πληροφορία ὅσο καὶ τὸ γεγονὸς τῆς ἄμεσης συγγενικῆς σχέσης ἀνάμεσα στὸν Νικόλαο καὶ τὸν Κωνσταντῖνο Καρατζᾶ, ὁρισμένοι, ῾῾μνημονεύοντες μὲ ξένα κόλλυβα῾᾽ κατὰ τὸ κοινῶς λεγόμενον, παρουσίασαν πολὺ ἀργότερα ὡς δικό τους εὕρημα τὴν ἀκριβῆ ἡμερομηνία θανάτου τοῦ Νικολάου Καρατζᾶ, ἀλλὰ καὶ ἀκομη περισσότερο τὸν ἴδιο τὸν ἐντοπισμὸ τῆς σχέσης Νικολάου καὶ Κωνσταντίνου. Δυστυχῶς γιὰ αὐτούς, ὅμως, ὑπάρχουν καὶ ἄλλοι ἐρευνητές, οἱ ὁποῖοι ἐπισημαίνουν τὶς ῾῾ἐπιτυχίες῾῾ τους. Βλ. Γ. Παπάζογλου, Ὁ λόγιος φαναριώτης Νικόλαος Καρατζᾶς καὶ ἡ βιβλιοθήκη τῶν χειρόγραφων κωδίκων του (1705 ci. - 1787), τ. Β́, Θεσσαλονίκη 2019, 54, 115-116 καὶ 371.
5 Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ζοῦν καὶ δροῦν δύο Ἡγεμόνες, πρωτοξάδελφοι, μὲ τὸ ὄνομα Ἀλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Πρόκειται γιὰ τὸν Ἀλέξανδρο Μαυροκορδάτου τοῦ Κωνσταντίνου, γνωστὸ μὲ τὸ παρατσούκλι Δελήμπεης, καὶ γιὰ τὸν Ἀλέξανδρο Μαυροκορδάτο τοῦ Ἰωάννη, γνωστὸ ὡς Φιραρῆ. Ἀμφότεροι διετέλεσαν Ἡγεμόνες Μολδαβίας, μάλιστα ὁ δεύτερος διαδέχτηκε τὸν πρῶτο στὰ 1785. Βλ. Δ. Σοῦτζος, Ἕλληνες Ἡγεμόνες Βλαχίας καὶ Μολδαβίας, Ἀθήνα 1972,160. 6 Τελικῶς, ἡ Πύλη θὰ προτιμήσει ἀπὸ τὸν Μαυροκορδάτο, τὸν Μιχαὴλ Σοῦτσο, καθὼς θὰ ὑποκύψει στὶς γαλλικὲς διπλωματικὲς πιέσεις, μιᾶς καὶ ὁ τελευταῖος ἐκπροσωπεῖ τὴ γαλλόφιλη μερίδα τῶν Φαναριωτῶν. 
7 Βλ. Panaitescu, «Un manuscript al “Efimeridelor” lui Constantin Caragea Banul», 183.
8 Βλ. Κ. Καρατζᾶς, Ἐφημερίδες 1790-1792, ἔκδ. Χ. Μηνάογλου, Ἀθήνα 2023, 192.
9 Βλ. Καρατζᾶς, Ἐφημερίδες 1790-1792, 345-346.



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 11:00 π.μ.
Κατηγορία Θέματος , , , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.