Ποιά εἶναι τώρα τὰ θεμέλια τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως; Ἀπὸ ἐμπειρικῆς ἀπόψεως ἡ διάκρισις μεταξὺ οὐσίας καὶ ἐνεργείας στὸ Θεὸ βασίζεται στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ὁρώμενος, δηλαδὴ ὁ Λόγος, εἶναι ἡ φυσικὴ πηγὴ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, στὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος μετέχει κατὰ χάριν, καθὼς καὶ στὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν γίνεται ποτὲ κατὰ τὴν μέθεξι κατὰ φύσιν θεός, ἀλλὰ μόνο κατὰ χάριν θεός. Ἡ μέθεξις στὴν Θεία δόξα εἶναι ἕνα δῶρο στὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεό. Αὐτὸ εἶναι τὸ ἕνα βασικὸ θεμέλιο κάθε ἐμπειρίας θεώσεως. Τὸ ἄλλο θεμέλιο εἶναι ὅτι δὲν εἶναι τὸ ἴδιο ἡ δόξα τοῦ Λόγου καὶ ἡ οὐσία τοῦ Λόγου. Μετέχοντας κανεὶς στὴν δόξα τοῦ Λόγου δὲν μετέχει καὶ στὴν οὐσία τοῦ Λόγου. Μετέχει δηλαδὴ κανεὶς στὴν ἐνέργεια τοῦ Λόγου, ἀλλὰ δὲν μετέχει στὸ εἶναι τοῦ Λόγου.
Αὐτὸς ὅμως ὁ Λόγος, ποὺ εἶναι ἡ φυσικὴ πηγὴ τῆς δόξης, μετέχει στὴν οὐσία τοῦ Ἀρχετύπου, ποὺ εἶναι ὁ Πατέρας, ὁπότε ἡ σχέσις τοῦ Πατέρα μὲ τὸν Λόγο εἶναι μία φυσικὴ καὶ οὐσιαστικὴ σχέσις καὶ δὲν εἶναι μία κατὰ χάριν σχέσις. Διότι, ὁ Λόγος εἶναι κατὰ φύσιν Θεὸς καὶ ὄχι κατὰ χάριν Θεός. Ἔχει τὴν δόξα ἀπὸ τὸν Πατέρα κατὰ φύσιν καὶ ὄχι κατὰ χάριν. Ὁ Πατέρας δίδει τὴν δόξα Του στὸν Λόγο, ἀλλὰ δὲν δίδει καὶ τὴν πατρότητά Του στὸν Λόγο.
Ὁπότε ἔχομε ἐδῶ μία σχέσι κατὰ τὴν ὁποία ὁ Πατέρας εἶναι ἡ πηγὴ τῆς ὑπάρξεως τοῦ Λόγου, ἀλλὰ δὲν εἶναι ἡ πηγὴ τῆς ὑπάρξεως τῆς δόξῃς τοῦ Λόγου. Διότι ὁ Πατέρας δίδει τὴν ἴδια τὴν ἰδική Του δόξα στὸν Λόγο, ὁπότε καὶ ὁ Λόγος γίνεται φυσικὴ πηγὴ τῆς δόξης. Ὥστε ἡ δόξα τοῦ Λόγου εἶναι ὄχι μόνο τοῦ Λόγου, ἀλλὰ καὶ τοῦ Πατρός. Ἡ ὕπαρξις ὅμως τοῦ Λόγου εἶναι ἐκ τοῦ Πατρός, ἀλλὰ δὲν εἶναι ἡ ὕπαρξις τοῦ Πατρός. Ὁ Λόγος δὲν εἶναι ὁ Πατέρας. Ἄλλος εἶναι ὁ Λόγος καὶ ἄλλος ὁ Πατέρας. Ὁπότε ἔχομε Θεὸ Πατέρα καὶ Θεὸ Λόγο. Παρὰ ταῦτα δὲν ἔχομε δύο Θεούς, ἀλλὰ ἔχομε μία Θεότητα, διότι ἔχουν τὴν ἴδια φύσι καὶ δόξα.
Αὐτὲς οἱ διακρίσεις βασίζονται στὴν ἀντίληψι τοῦ θεουμένου ὅτι δὲν εἶναι ὁ ἴδιος ὁ θεούμενος κατὰ τὴν φύσιν Θεός, ὁπότε μετέχει ὄχι στὴν ὕπαρξι τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ στὴν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, καθὼς καὶ στὸ ὅτι αὐτὴ ἡ Χάρις τῆς θεώσεως εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο. Ὁ Λόγος μετέχει στὴν δόξα τοῦ Πατρὸς κατὰ φύσιν, ὄχι κατὰ χάριν. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως μετέχει κατὰ χάριν. Καὶ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη καὶ στὴν Καινὴ Διαθήκη ὁ Λόγος μετέχει στὴν δόξα τοῦ Πατρὸς κατὰ φύσιν. Μὲ τὴν Ἐνσάρκωσι ὅμως παρεμβάλλεται καὶ ἡ ἀνθρώπινη φύσις τοῦ Λόγου, ἡ ὁποία εἶναι ἑνωμένη μὲ τὸν Λόγον ὄχι κατὰ χάριν, ἀλλὰ κατὰ φύσιν. Ἔχομε στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ φυσικὴ ἕνωσι, ὑποστατικὴ ἕνωσι τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θείας καὶ τῆς ἀνθρωπίνης. Ὄχι χαρισματικὴ ἕνωσι. Δηλαδὴ ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι ἕνας Προφήτης124, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ Λόγος ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος.
Αὐτὴ λοιπὸν ἡ γνῶσις, ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῆς θεώσεως, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ ἄνθρωπος ἑνώνεται μὲ τὴν δόξαν τοῦ Λόγου καὶ διὰ τῆς δόξης τοῦ Λόγου μὲ τὴν δόξαν τοῦ Πατρός, αὐτὴ ἡ διάκρισις ὑποχρεώνει τὴν Ἐκκλησία νὰ κάνῃ σαφῆ διάκρισι μεταξὺ τῆς οὐσίας καὶ τῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος γίνεται κατὰ χάριν θεός, ὅταν θεοῦται, ὁ δὲ Θεὸς ἔχει κατ᾿ ἐνέργειαν καὶ κατὰ βούλησιν σχέσεις μὲ τὸν ἄνθρωπον, δὲν ἔχει ὅμως μαζί του σχέσεις κατ᾿ οὐσίαν οὔτε φυσικὴ σχέσι.
Ὁ Θεὸς μόνο στὴν Ἐνσάρκωσι ἔχει φυσική, ὑποστατικὴ ἕνωσι μὲ τὴν ἀνθρωπίνη φύσιν ἐν τῷ σεσαρκωμένῳ Λόγῳ δηλαδὴ τὸν Χριστό. Ἡ ἕνωσις μεταξὺ ἀκτίστου καὶ κτιστοῦ στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ δὲν εἶναι κατὰ Χάριν, ἀλλὰ κατὰ φύσιν. Ὁ Χριστὸς εἶναι κατὰ φύσιν Θεός. Στὸ πρόσωπο δηλαδὴ τοῦ Χριστοῦ δὲν ἔχομε νὰ κάνωμε μὲ μία χαρισματικὴ ἕνωσι, ἀλλὰ μὲ μία φυσικὴ ἕνωσι τῆς Θείας καὶ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Συγχρόνως ὅμως αὐτὴ ἡ ἕνωσις εἶναι καὶ ὑποστατική, διότι μὲ τὴν ἀνθρωπίνη φύσι ἑνώθηκε ὄχι ἡ ὑπόστασις τοῦ Πατρός, ὄχι ἡ ὑπόστασις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀλλὰ ἡ ὑπόστασις τοῦ Λόγου (τοῦ Υἱοῦ). Αὐτὸ πάλι πὼς τὸ ξέρομε; Ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῆς θεώσεως. Στὴν ἐμπειρία τῆς θεώσεως διαπιστώνεται, ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἑνωμένη μὲ τὸν Λόγον καὶ ὄχι μὲ τὸν Πατέρα ἢ μὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.
Ἔχομε λοιπὸν πρῶτον ὅτι, βλέποντας τὸν Χριστό, βλέπομε τὴν πηγὴ τῆς ἀκτίστου δόξης καὶ δεύτερον ὅτι ἀπὸ τὰ Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἐνσαρκωμένος εἶναι μόνον ὁ Λόγος καὶ ὄχι ὁ Πατὴρ ἢ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Ἄν λάβωμε λοιπὸν σφαιρικὰ ὑπ᾿ ὄψιν αὐτὲς τίς ἐμπειρίες, ποὺ εἶναι καθαρὰ Βιβλικές, βλέπομε ἀμέσως γιατί ἡ Ἐκκλησία ὑποχρεώθηκε μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου νὰ μιλάη γιὰ μία οὐσία καὶ τρεῖς ὑποστάσεις καθὼς καὶ γιὰ μία φυσικὴ ἐνέργεια τῆς οὐσίας στὸν Θεό.
Ἐπειδὴ ἐνσαρκώθηκε ὁ Λόγος καὶ ὄχι ὁ Πατὴρ ἢ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ὑπάρχει κάποια διαφορὰ μεταξὺ τῶν τριῶν ὑποστάσεων ἐξ ἐπόψεως τῆς Ἐνσαρκώσεως, ἡ ὁποία εἶναι μία ἀκοινώνητος διαφορά. Ὁπότε στὴν Ἁγία Τριάδα ἔχομε τὰ ἀκοινώνητα, ἐκεῖνα δηλαδὴ ποὺ δὲν κοινωνοῦνται, ποὺ εἶναι τὰ Πρόσωπα, δηλαδὴ ἡ Πατρότης, ἡ Ὑιότης καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Τὰ τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ἀκοινώνητα μεταξύ τους.
Ἐδῶ βέβαια στὴν Ἑλλάδα ὑπάρχουν μερικὰ συγγράμματα ποὺ μιλᾶνε γιὰ κοινωνία τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Οἱ Πατέρες ὅμως δὲν μιλᾶνε ποτὲ γιὰ κοινωνία τῶν Προσώπων στὴν Ἁγία Τριάδα. Μιλᾶνε ἀντιθέτως γιὰ τὸ ἀκοινώνητο τῶν Προσώπων. Κοινωνία στὴν Ἁγία Τριάδα ἔχομε μόνο στὴν οὐσία καὶ στὴν φυσικὴ ἐνέργεια τῆς οὐσίας τῶν Προσώπων. Ἐδῶ ὑπάρχει ταυτότης ἐνεργειῶν καὶ ταυτότης οὐσίας. Αὐτά, δηλαδὴ ἡ ἐνέργεια καὶ ἡ οὐσία, εἶναι τὰ κοινὰ στὴν Ἁγία Τριάδα. Οἱ ὑποστάσεις εἶναι τὰ ἀκοινώνητα. Αὐτὰ τὰ ἀκοινώνητα εἶναι τὰ χαρακτηριστικά της κάθε ὑποστάσεως.
Καὶ ὅλα αὐτὰ γιατί; Διότι ὁ Πατὴρ εἶναι ἡ αἰτία τῆς ὑπάρξεως τοῦ Λόγου καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Δίνει δηλαδὴ τὴν ὕπαρξι στὸν Λόγο καὶ στὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, στὶς ὑποστάσεις Τους, ἀλλὰ δὲν δίνει τὴν ὕπαρξι στὴν οὐσία καὶ στὴν φυσικὴ ἐνέργεια τῆς οὐσίας τοῦ Λόγου καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Δηλαδὴ ἡ οὐσία καὶ ἡ φυσικὴ ἐνέργεια τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς κοινωνεῖ μὲ τὴν οὐσία καὶ τὴν φυσικὴ ἐνέργεια τῆς οὐσίας τοῦ Λόγου, καθὼς καὶ μὲ ἐκεῖνες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ Πατὴρ εἶναι ὅμως ἡ αἰτία τῆς ὑπάρξεως τῆς ὑποστάσεως τοῦ Λόγου καὶ τῆς ὑποστάσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἐξ ἐπόψεως ἐκφράσεων θὰ μποροῦσαν οἱ Πατέρες νὰ χρησιμοποιήσουν καὶ ἄλλες ὁρολογίες γιὰ νὰ ἐκφράσουν αὐτὰ τὰ Μυστήρια, τὰ ὁποῖα εἶναι στὴν οὐσία ἀνέκφραστα. Ἡ ὁρολογία ὅμως ποὺ ἐπεκράτησε στὴν Ἐκκλησία, ἦταν ἐκείνη ποὺ χρησιμοποιήθηκε στοὺς ἀγῶνες της ἐναντίον τῶν αἱρέσεων ποὺ ἀντιμετώπισε. Ἀνάλογα μὲ τίς ἀναφυόμενες αἱρέσεις ἡ Ἐκκλησία ἔκανε πάντα μία προσαρμογὴ στὴν ὁρολογία της γιὰ νὰ διασαφηνίσῃ καὶ νὰ θεμελιώσῃ τὴν διδασκαλία της ἔναντι συγκεκριμένων αἱρέσεων. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ ὁρολογία τῆς διδασκαλίας της ἀναπτύχθηκε πάντα σὲ σχέσι μὲ τίς ἀναφυόμενες αἱρέσεις καὶ ὄχι ἀπὸ κάποια ἐπιθυμία τῶν θεολόγων τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἐμβαθύνουν στὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία. Δὲν ἔκαναν δηλαδὴ οἱ Πατέρες μεταφυσική. Νοησιαρχικὴ ἐμβάθυνσις στὴν Θεολογία δὲν ὑπάρχει, στὴν Πατερικὴ παράδοσι. Ὑπάρχει ἁπλῶς μία διασάφησις στὴν ὁρολογία καὶ στὴν περιγραφὴ τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, ὄχι ὅμως προσπάθεια ἐμβαθύνσεως σ᾿ αὐτά.
Ὁπότε ἡ ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας δὲν εἶναι ἡ ἱστορία τῆς προσπαθείας κάποιων θεολόγων ποὺ φιλοσοφοῦν ἐπάνω στὰ δόγματα. Ἡ μόνη ἐμβάθυνσις στὰ δόγματα ἀπὸ Ὀρθοδόξου ἀπόψεως εἶναι ἡ χρῆσις τους ἐπάνω στὴν προσπάθεια ποὺ κάνει κάποιος γιὰ νὰ φθάσῃ κάποιος στὴν κατάστασι τοῦ φωτισμοῦ. Αὐτὴ εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη ἐμβάθυνσις στὰ Μυστήρια καὶ στὰ δόγματα καὶ ὄχι ἡ νοησιαρχικὴ ἐμβάθυνσις τῆς λογικῆς του μὲ σκοπὸ νὰ προσπαθήσῃ νὰ κατανοήσῃ τὰ Μυστήρια ἢ τὰ δόγματα ἢ νὰ εἰσέλθῃ στὸ βάθος τους. Τὰ δόγματα δὲν κατανοοῦνται. Τὰ δόγματα καταργοῦνται στὴν ἐμπειρία τῆς θεώσεως, διότι ἀντικαθίστανται ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ζῶσα ἀλήθεια, τὴν ὁποία ἐκφράζουν. Τὰ δόγματα εἶναι ἁπλοὶ ὁδηγοὶ πρὸς τὸν Θεό. Ὅταν κανεὶς δὴ τὸν Θεό, τότε τὸ δόγμα καταργεῖται.
Μέσα λοιπὸν σ᾿ αὐτὰ τὰ πλαίσια ἔχομε τίς Πατερικὲς διακρίσεις μεταξὺ οὐσίας καὶ ἐνεργείας, καθὼς καὶ μεταξὺ τῶν ὑποστάσεων στὸν Θεό. Ἐπίσης ἔχομε τὴν ὁρολογία Τρεῖς ὑποστάσεις, Μία οὐσία, Φυσικὴ ἐνέργεια τῆς οὐσίας, Θεία Χάρις, Ὁμοούσιος, Γέννησις, Ἐκπόρευσις κλπ.
Αὐτὰ εἶναι φιλοσοφικὲς διακρίσεις; Δηλαδὴ ὀντολογικὲς ἢ μεταφυσικές; Ἡ ἀπάντησις εἶναι ὄχι, διότι εἶναι θεοειδεῖς διακρίσεις. Γίνονται θεοπρεπῶς. Αὐτὲς οἱ διακρίσεις ἐξ ἐπόψεως τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως δὲν ἔχουν καμμία σχέσι μὲ φιλοσοφικὸ στοχασμό. Ὅσοι ἔκαναν φιλοσοφικὸ στοχασμὸ ἐπάνω στὰ θέματα αὐτά, ἔπεσαν σὲ αἱρέσεις.
Σημειώσεις:
124. Ἢ ἕνας μεγάλος Μύστης, ὅπως ὑποστηρίζει ἡ Θεοσοφία καὶ γενικότερα ἡ λεγομένη Νέα Ἐποχὴ σήμερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου