Γράφει ο Pepe Escobar
Μαρξ. Λένιν. Μάο. Ντενγκ. Σι.
Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας στο Πεκίνο, η έκτη ολομέλεια του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος υιοθέτησε ένα ιστορικό ψήφισμα -μόλις το τρίτο στην 100χρονη ιστορία του- στο οποίο περιγράφονται λεπτομερώς τα σημαντικότερα επιτεύγματα και παρουσιάζεται ένα όραμα για το μέλλον.
Ουσιαστικά, το ψήφισμα θέτει τρία ερωτήματα. Πώς φτάσαμε ως εδώ; Πώς καταφέραμε να είμαστε τόσο επιτυχημένοι; Και τι μάθαμε για να κάνουμε αυτές τις επιτυχίες μακροχρόνιες;
Η σημασία αυτού του ψηφίσματος δεν πρέπει να υποτιμάται. Αποτυπώνει ένα σημαντικό γεωπολιτικό γεγονός: η Κίνα επέστρεψε. Σε μεγάλο βαθμό. Και το κάνει με τον δικό της τρόπο. Κανένας φόβος και καμία απέχθεια που αναπτύσσεται από τον παρακμάζοντα ηγεμόνα δεν θα αλλάξει αυτή την πορεία.
Το ψήφισμα θα προκαλέσει αναπόφευκτα αρκετές παρεξηγήσεις. Επιτρέψτε μου λοιπόν μια μικρή αποδόμηση, από τη σκοπιά ενός gwailo που έχει ζήσει μεταξύ Ανατολής και Δύσης τα τελευταία 27 χρόνια.
Αν συγκρίνουμε τις 31 επαρχίες της Κίνας με τα 214 κυρίαρχα κράτη που συνθέτουν τη «διεθνή κοινότητα», κάθε κινεζική περιοχή έχει βιώσει τους ταχύτερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στον κόσμο.
Σε όλη τη Δύση, οι γραμμές της περιβόητης εξίσωσης της ανάπτυξης της Κίνας – χωρίς κανένα ιστορικό παράλληλο – έχουν συνήθως πάρει τον μανδύα ενός άλυτου μυστηρίου.
Το περίφημο «διασχίζοντας το ποτάμι ενώ αισθάνεσαι τις πέτρες» του μικρού τιμονιέρη Ντενγκ Σιαοπίνγκ, που περιγράφεται ως ο δρόμος για την οικοδόμηση του «σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά», μπορεί να είναι το γενικότερο όραμα. Αλλά ο διάβολος βρισκόταν πάντα στις λεπτομέρειες: πώς οι Κινέζοι εφάρμοσαν -με ένα μείγμα σύνεσης και τόλμης- κάθε δυνατό μέσο για να διευκολύνουν τη μετάβαση προς μια σύγχρονη οικονομία.
Το – υβριδικό – αποτέλεσμα ορίστηκε από ένα απολαυστικό οξύμωρο: «κομμουνιστική οικονομία της αγοράς». Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η τέλεια πρακτική μετάφραση της θρυλικής φράσης του Ντενγκ «δεν έχει σημασία το χρώμα της γάτας, αρκεί να πιάνει ποντίκια». Και ήταν αυτό το οξύμωρο, στην πραγματικότητα, που το νέο ψήφισμα που ψηφίστηκε στο Πεκίνο γιόρταζε την περασμένη εβδομάδα.
Το Made in China 2025
Ο Μάο και ο Ντενγκ έχουν αναλυθεί εξαντλητικά όλα αυτά τα χρόνια. Ας επικεντρωθούμε εδώ στην ολοκαίνουργια τσάντα του μπαμπά Σι.
Αμέσως μετά την ανάδειξή του στην κορυφή του κόμματος, ο Σι καθόρισε το ξεκάθαρο κύριο σχέδιό του: να πραγματοποιήσει το «κινεζικό όνειρο» ή την «αναγέννηση» της Κίνας. Σε αυτή την περίπτωση, με όρους πολιτικής οικονομίας, η «αναγέννηση» σήμαινε να επανατοποθετήσει την Κίνα στη θέση που της ανήκει σε μια ιστορία που εκτείνεται σε τουλάχιστον τρεις χιλιετίες: ακριβώς στο κέντρο. Μεσαίο Βασίλειο, πράγματι.
Ήδη κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του ο Σι κατάφερε να αποτυπώσει ένα νέο ιδεολογικό πλαίσιο. Το Κόμμα -όπως και η κεντρική εξουσία- θα έπρεπε να οδηγήσει την οικονομία προς αυτό που επαναπροσδιορίστηκε ως «η νέα εποχή». Μια αναγωγική διατύπωση θα μπορούσε να είναι «Το κράτος αντεπιτίθεται». Στην πραγματικότητα, ήταν πολύ πιο περίπλοκο.
Φοιτητές ανεμίζουν σημαίες της Κίνας και του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας πριν από τους εορτασμούς στο Πεκίνο την 1η Ιουλίου 2021 για την 100ή επέτειο της ίδρυσης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Φωτογραφία: AFP / Wang Zhao
Δεν επρόκειτο απλώς για μια αναμόχλευση των κρατικών προτύπων οικονομίας. Δεν είχε καμία σχέση με μια μαοϊκή δομή που κατέλαβε μεγάλα τμήματα της οικονομίας. Ο Σι ξεκίνησε αυτό που θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε ως μια αρκετά πρωτότυπη μορφή αυταρχικού κρατικού καπιταλισμού – όπου το κράτος είναι ταυτόχρονα ένας παράγοντας και ο διαιτητής της οικονομικής ζωής.
Η ομάδα Σι πήρε πολλά μαθήματα από τη Δύση, χρησιμοποιώντας μηχανισμούς ρύθμισης και εποπτείας για να ελέγξει, για παράδειγμα, τη σκιώδη τραπεζική σφαίρα. Μακροοικονομικά, η επέκταση του δημόσιου χρέους στην Κίνα περιορίστηκε και η επέκταση των πιστώσεων επιβλέπεται καλύτερα. Χρειάστηκαν μόνο λίγα χρόνια για να πεισθεί το Πεκίνο ότι οι μεγάλοι κίνδυνοι της χρηματοπιστωτικής σφαίρας ήταν υπό έλεγχο.
Το νέο οικονομικό αυλάκι της Κίνας ανακοινώθηκε εκ των πραγμάτων το 2015 μέσω του «Made in China 2025», αντανακλώντας τη συγκεντρωτική φιλοδοξία ενίσχυσης της οικονομικής και τεχνολογικής ανεξαρτησίας του κράτους-πολιτισμού. Αυτό θα συνεπαγόταν μια σοβαρή μεταρρύθμιση των κάπως αναποτελεσματικών δημόσιων εταιρειών – καθώς ορισμένες είχαν μετατραπεί σε κράτη μέσα στο κράτος.
Παράλληλα, υπήρξε ένας επανασχεδιασμός του «αποφασιστικού ρόλου της αγοράς» – με έμφαση στο ότι ο νέος πλούτος θα πρέπει να είναι στη διάθεση της αναγέννησης της Κίνας ως στρατηγικό συμφέρον – που καθορίζεται, φυσικά, από το κόμμα.
Έτσι, η νέα ρύθμιση ισοδυναμούσε με την αποτύπωση μιας «κουλτούρας αποτελεσμάτων» στον δημόσιο τομέα, ενώ παράλληλα συνέδεε τον ιδιωτικό τομέα με την επιδίωξη μιας υπερκείμενης εθνικής φιλοδοξίας. Πώς να το πετύχει; Με τη διευκόλυνση του ρόλου του κόμματος ως γενικού διευθυντή και την ενθάρρυνση των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Το κινεζικό κράτος διαθέτει τεράστια μέσα και πόρους που ταιριάζουν στις φιλοδοξίες του. Το Πεκίνο φρόντισε ώστε οι πόροι αυτοί να είναι διαθέσιμοι για τις εταιρείες εκείνες που αντιλαμβάνονται απόλυτα ότι έχουν μια αποστολή: να συμβάλουν στην έλευση μιας «νέας εποχής».
Εγχειρίδιο προβολής ισχύος
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κίνα υπό τον Σι, μέσα σε οκτώ σύντομα χρόνια, μεταμορφώθηκε βαθιά. Ό,τι κι αν κάνει η φιλελεύθερη Δύση – συμπεριλαμβανομένης της υστερίας περί νεομαοϊσμού – από κινεζική άποψη αυτό είναι απολύτως άσχετο και δεν θα εκτροχιάσει τη διαδικασία.
Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό, τόσο από τον Παγκόσμιο Βορρά όσο και από τον Νότο, είναι το εννοιολογικό πλαίσιο του «κινεζικού ονείρου»: Η ακλόνητη φιλοδοξία του Σι είναι ότι η αναγέννηση της Κίνας θα συντρίψει επιτέλους οριστικά τις μνήμες του «αιώνα της ταπείνωσης».
Η κομματική πειθαρχία – με τον κινεζικό τρόπο – είναι πραγματικά κάτι που πρέπει να δείτε. Το ΚΚΚ είναι το μοναδικό κομμουνιστικό κόμμα στον πλανήτη που χάρη στον Ντενγκ ανακάλυψε το μυστικό της συσσώρευσης πλούτου.
Και αυτό μας φέρνει στον ρόλο του Σι που κατοχυρώνεται ως μεγάλος μετασχηματιστής, στο ίδιο εννοιολογικό επίπεδο με τον Μάο και τον Ντενγκ. Κατανόησε πλήρως πώς το κράτος και το κόμμα δημιούργησαν πλούτο: το επόμενο βήμα είναι να χρησιμοποιήσει το κόμμα και τον πλούτο ως εργαλεία που θα τεθούν στην υπηρεσία της αναγέννησης της Κίνας.
Τίποτα, ούτε καν ένας πυρηνικός πόλεμος, δεν θα εκτρέψει τον Σι και την ηγεσία του Πεκίνου από αυτό το μονοπάτι. Επινόησαν ακόμη και έναν μηχανισμό -και ένα σύνθημα- για τη νέα προβολή ισχύος: την Πρωτοβουλία Ζώνης και Δρόμου (BRI), αρχικά One Belt, One Road (OBOR).
Ένα ορεινό πέρασμα κατά μήκος του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν. Εικόνα: Facebook
Το 2017, η BRI ενσωματώθηκε στο καταστατικό του κόμματος. Ακόμα και αν λάβουμε υπόψη μας τη γωνία του «χαμένου στη μετάφραση», δεν υπάρχει ένας δυτικοποιημένος, γραμμικός ορισμός για την BRI.
Η BRI αναπτύσσεται σε πολλά επάλληλα επίπεδα. Ξεκίνησε με μια σειρά επενδύσεων που διευκολύνουν την προμήθεια βασικών προϊόντων στην Κίνα.
Στη συνέχεια ήρθαν οι επενδύσεις σε υποδομές μεταφορών και συνδεσιμότητας, με όλους τους κόμβους και τους κόμβους τους, όπως ο Χόργος, στα σύνορα Κίνας-Καζάχ. Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν (CPEC), που ανακοινώθηκε το 2013, συμβόλισε τη συμβίωση αυτών των δύο επενδυτικών διαδρομών.
Το επόμενο βήμα ήταν να μετατραπούν οι κόμβοι εφοδιασμού σε ολοκληρωμένες οικονομικές ζώνες – όπως για παράδειγμα η HP με έδρα την Chongjing που εξάγει τα προϊόντα της μέσω ενός σιδηροδρομικού δικτύου BRI στις Κάτω Χώρες. Στη συνέχεια ήρθαν οι ψηφιακοί δρόμοι του μεταξιού – από το 5G έως την τεχνητή νοημοσύνη – και οι δρόμοι του μεταξιού της υγείας που συνδέονται με το Covid.
Το βέβαιο είναι ότι όλοι αυτοί οι δρόμοι οδηγούν στο Πεκίνο. Λειτουργούν τόσο ως οικονομικοί διάδρομοι όσο και ως λεωφόροι ήπιας ισχύος, «πουλώντας» τον κινεζικό τρόπο ειδικά στον Παγκόσμιο Νότο.
Κάντε εμπόριο, όχι πόλεμο
Κάντε εμπόριο, όχι πόλεμο: αυτό θα ήταν το σύνθημα μιας Pax Sinica υπό τον Σι. Η κρίσιμη πτυχή είναι ότι το Πεκίνο δεν στοχεύει να αντικαταστήσει την Pax Americana, η οποία πάντα βασιζόταν στην παραλλαγή της διπλωματίας του Πενταγώνου.
Η δήλωση ενίσχυσε διακριτικά ότι το Πεκίνο δεν ενδιαφέρεται να γίνει ένας νέος ηγεμόνας. Αυτό που έχει σημασία πάνω απ’ όλα είναι να αφαιρέσει κάθε πιθανό περιορισμό που μπορεί να επιβάλει ο έξω κόσμος στις δικές του εσωτερικές αποφάσεις και κυρίως στο μοναδικό πολιτικό του σκηνικό.
Η Δύση μπορεί να αρχίσει υστερικές κρίσεις για οτιδήποτε – από το Θιβέτ και το Χονγκ Κονγκ μέχρι το Σιντζιάνγκ και την Ταϊβάν. Αυτό δεν θα αλλάξει τίποτα.
Συνοπτικά, με αυτόν τον τρόπο ο «σοσιαλισμός με κινεζικά χαρακτηριστικά» – ένα μοναδικό, πάντα μεταλλαγμένο οικονομικό σύστημα – έφτασε στην τεχνοφεουδαρχική εποχή που συνδέεται με το Covid. Κανείς όμως δεν ξέρει πόσο θα διαρκέσει το σύστημα και με ποια μεταλλαγμένη μορφή.
Η διαφθορά, το χρέος -που τριπλασιάστηκε μέσα σε δέκα χρόνια- οι πολιτικές διαμάχες – τίποτε από αυτά δεν έχει εξαφανιστεί στην Κίνα. Για να φθάσει το 5% της ετήσιας ανάπτυξης, η Κίνα θα πρέπει να ανακτήσει την αύξηση της παραγωγικότητας που ήταν συγκρίσιμη με εκείνες τις ιλιγγιώδεις εποχές των δεκαετιών του ’80 και του ’90, αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, διότι η μείωση της ανάπτυξης συνοδεύεται από παράλληλη μείωση της παραγωγικότητας.
Μια τελευταία σημείωση σχετικά με την ορολογία. Το ΚΚΚ είναι πάντα εξαιρετικά ακριβές. Οι δύο προκάτοχοι του Σι υποστήριξαν «προοπτικές» ή «οράματα». Ο Ντενγκ έγραψε «θεωρία». Αλλά μόνο στον Μάο αποδόθηκε η «σκέψη». Η «νέα εποχή» είδε τώρα τον Xi, για όλους τους πρακτικούς σκοπούς, να αναβαθμίζεται στο καθεστώς της «σκέψης» – και μέρος του συντάγματος του κράτους-πολιτισμού.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ψήφισμα του κόμματος την περασμένη εβδομάδα στο Πεκίνο θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως το Νέο Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Και ο κύριος συγγραφέας του είναι, χωρίς καμία αμφιβολία, ο Σι Τζινπίνγκ. Αν το μανιφέστο θα αποτελέσει τον ιδανικό οδικό χάρτη για μια κοινωνία πιο πλούσια, πιο μορφωμένη και απείρως πιο πολύπλοκη από την εποχή του Ντενγκ, όλα τα στοιχήματα είναι ανοιχτά.
Μετάφραση από το πρωτότυπο: Καταχανάς (Γ. Μεταξάς)
Πηγή: Asia Times
το είδαμε ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου