Ανάκτορα και επαύλεις, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, εμπορικές στοές και ναοί από τον Γαλατά και το Πέραν στις συνοικίες του Βοσπόρου και στα Πριγκηποννήσια διηγούνται ιστορίες Ελλήνων
Από τον Νίκο Παπουτσόπουλο
Η Κωνσταντινούπολη προσφέρει στον επισκέπτη μια αρχιτεκτονική πανδαισία, μια πλούσια εμπειρία και απόλαυση, καθώς συνδυάζει παραδοσιακές και ιστορικές μορφές και ρυθμούς, που αναπλάθονται συνεχώς, αναγεννώνται και συναντούν τα ευρωπαϊκά ρεύματα του 19ου αιώνα, τον θρίαμβο του νεοκλασικισμού και τις τάσεις της σύγχρονης εποχής.
Τα ιστορικά κτίσματα της βυζαντινής πρωτεύουσας, τα ερείπια των ανακτόρων, των τειχών και των προμαχώνων, οι ναοί και τα θρησκευτικά μνημεία συνδέουν ακόμη συναισθηματικά τον Ελληνα επισκέπτη με ένα παρελθόν, ένα όραμα και μια ιδέα που, πριν από χρόνια, παρέμενε ο μεγάλος στόχος, όραμα και μεγαλόπνοο πρόγραμμα εθνικής ολοκλήρωσης: «Οι αρχαίοι ναοί με το πέτρινο δάπεδο και τα βαριά/ των ιερέων σάνταλα/ τα θυμιάματα/ κάτω από τα γυμνά στήθη και ο κρότος των χαλκάδων/ την ώρα του χορού κομμάτια/ παρδαλά μπαλώματα η ψυχή μου» (Οδ. Ελύτης).
Κυρίαρχη θέση κατέχει το λαμπρό οικοδόμημα των μηχανικών Ανθεμίου από τις Τράλλεις και Ισιδώρου από τη Μίλητο, ο περιώνυμος ναός της Αγίας Σοφίας, στον πρώτο λόφο της πόλης και σε μικρή απόσταση από το άλλοτε Μέγα Παλάτιον και τον Ιππόδρομο. Οι αρχιτεκτονικές επιδράσεις της τρουλαίας βασιλικής, που συνδυάζει αρμονικά στοιχεία της πρώιμης βυζαντινής ναοδομίας, σε μεγάλη κλίμακα, είναι εμφανείς σε πολλούς μεταγενέστερους ναούς και οθωμανικά τεμένη. Τα κατάλοιπα του πλούσιου εσωτερικού διάκοσμου δημιουργούν ακόμη μια ατμόσφαιρα υποβλητική, μέσα από την οποία αναθρώσκουν μνήμες και ιστορίες, και θρύλοι εποχών ακμής και κλέους.
Την ίδια γοητεία προκαλεί η περίφημη Μονή της Χώρας (Kariye Camii), πλησίον των τειχών του Θεοδοσίου, το πλέον σημαντικό μνημείο της ύστερης περιόδου της βυζαντινής διακοσμητικής. Τη Μονή είχε ανακαινίσει ο λόγιος και πρόδρομος της ανθρωπιστικής αναγέννησης, ανώτατος αξιωματούχος και διαιτητής της κομψότητας Θεόδωρος Μετοχίτης (1270-1332) στα 1316/21, στην οποία κληροδότησε περιουσία καθώς και πλούσια συλλογή βιβλίων. Γόνος αριστοκρατικής οικογενείας του Βυζαντίου, ο Μετοχίτης πρόσθεσε στη Μονή τον εξωνάρθηκα, το νότιο παρεκκλήσιο και κόσμησε τον ναό με αξιόλογα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, ένα μοναδικό εικονογραφικό πρόγραμμα, από τα πλέον αξιόλογα καλλιτεχνικά δείγματα της εποχής των Παλαιολόγων, όπου ο Γ. Σεφέρης ανακαλύπτει «την τελευταία αναγέννηση», αυτήν «που λογαριάζει περισσότερο για μας τους σημερινούς. Πραγματικά», σημειώνει, «το δίδαγμά της ξεπερνά τα όρια της ζωγραφικής και δείχνει, mutatis mutandis, μια λύση της αιώνιας ελληνικής διαμάχης ανάμεσα στη σχολαστική και επιφανειακά ιδεαλιστική μας παράδοση και την παράδοση του δημοτικισμού μας».
Στους αιώνες που πέρασαν, και έως τα μέσα του 19ου αιώνα, η Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα πόλη της κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αποτυπώνει την εθνική και τη θρησκευτική πολυμορφία των πληθυσμών, με την ποικιλία ιστορικών και πολιτισμικών αναφορών. Στην περίοδο της ανασυγκρότησης του «εκδυτικισμού» ή «εκσυγχρονισμού» του οθωμανικού κράτους (Τανζιμάτ, 1839) και την εκχώρηση «ελευθεριών» στην ελληνορθόδοξη κοινότητα, πολλοί Ελληνες («Ρωμιοί»), αρχιτέκτονες και μηχανικοί, απόφοιτοι ευρωπαϊκών πανεπιστημίων ή της εγχώριας Σχολής Βιομηχανικών Τεχνών, σχεδιάζουν, φιλοτεχνούν και ανεγείρουν πρωτότυπες και περίτεχνες οικοδομές, εφάμιλλες των ευρωπαϊκών, οι οποίες συνδυάζουν αρμονικά την πολύχρονη ιστορία και το ένδοξο παρελθόν της πόλης με την εποχή, και που ακολουθούν και αποδίδουν το ύφος του εκλεκτικισμού.
Ο Βασιλάκης Ιωαννίδης Εφένδης, ο «αρχιτέκτων του παλατιού», με τον γιο του Γιάγκο Ιωαννίδη, αναλαμβάνει την ανέγερση του ενοριακού Ναού της Αγίας Τριάδος Σταυροδρομίου (1880), στο Ταξίμ. Εργο του Βασιλάκη Ιωαννίδη και το Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο (1882), από τα σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματα του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης. Ο Γιάγκος Ιωαννίδης αναλαμβάνει την ανέγερση και του Ζαππείου Παρθεναγωγείου (1885), ενός επιβλητικού τετραώροφου νεοκλασικού κτιρίου. Στους άνετους χώρους διδασκαλίας, στα κλειστά γυμναστήρια, στους χώρους άθλησης, στην αίθουσα δεξιώσεων, στο θέατρο, στους πολλούς βοηθητικούς χώρους, το Ζάππειον, θύμα των βανδαλισμών του Σεπτεμβρίου 1955, φιλοξένησε, στη μακρά περίοδο λειτουργίας του, ως οικοτρόφους μαθήτριες από τις περισσότερες ελληνικές κοινότητες της Ανατολής και των Βαλκανίων.
Ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δημάδης (επί Πατριαρχίας Ιωακείμ Γ’) διευθύνει τις εργασίες ανέγερσης του εκπαιδευτικού ιδρύματος της Μεγάλης του Γένους Σχολής (1881-1883), του κτιρίου με την ιδιαίτερη μορφή και χρώμα, του «κόκκινου κάστρου», όπως το αποκαλούν οι κάτοικοι της Πόλης. Το Ζωγράφειον, στο Πέραν, από τα ελάχιστα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτουργούν ακόμη στην Κωνσταντινούπολη, ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του Περικλή Φωτιάδη (1890), ο οποίος αναλαμβάνει (1895/6) την ανακαίνιση της Σχολής της Χάλκης και την αποκατάσταση των μεγάλων ζημιών που προκάλεσε ο σεισμός της 28ης Ιουνίου 1894.
Ο αρχιτέκτων Βασίλειος Κουρεμένος (1875-1957), από τα ιδρυτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών, σχεδιάζει το εμβληματικό κτίριο στον Γαλατά, την Τράπεζα Αθηνών (Minerva Han, 1911/13), ο Κωνσταντίνος Κυριακίδης και ο Αλέξανδρος Γενίντουνια την πολυκατοικία Frej (1905/6), στην πλατεία Sishane, ο Αχιλλέας Μανούσος το ξενοδοχείο «Bristol» (1893), στο Τεπέμπασι, ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου, λάτρης της αρχαίας ελληνικής τέχνης, στην αρχή της σταδιοδρομίας του φθάνει στην Κωνσταντινούπολη και την κοσμεί με το κτίριο του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου.
Ανάκτορα και επαύλεις, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, εμπορικές στοές και ναοί από τον Γαλατά και το Πέραν στις συνοικίες του Βοσπόρου και στα Πριγκηποννήσια, διηγούνται ιστορίες Ελλήνων μηχανικών, αρχιτεκτόνων και καλλιτεχνών, που δίνουν μια άλλη αίγλη στην όψη της νέας, πλέον, οθωμανικής μεγαλούπολης που ανταγωνίζεται τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Από τα έτη ακμής της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Κωνσταντινούπολης στις συμφωνίες φιλίας και συνεργασίας και από την εφαρμογή των μέτρων για την αποκατάσταση των σχέσεων με τη γείτονα (1922) στο πνεύμα του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μειονοτήτων, με την απαγόρευση άσκησης πολλών επιτηδευμάτων (1932), την επιστράτευση (1941) όλων των «Ρωμιών» ανδρών στα τάγματα εργασίας, την επιβολή του φόρου ευμάρειας («βαρλίκι», 1942/44), που στόχευε στην οικονομική κατάρρευση των μειονοτήτων, στη «νύκτα τρόμου» (6/7 Σεπτεμβρίου 1955) και στον Μάρτιο 1964, με την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου για τη διάλυση της ελληνικής κοινότητας της Πόλης από την κυβέρνηση του Ισμέτ Ινονού.
Περίπου έναν αιώνα μετά την καταστροφή της «κοσμοπολίτικης» Σμύρνης, τους μαζικούς διωγμούς και τις απελάσεις των ελληνικών κοινοτήτων της δυτικής Μικράς Ασίας, στις 6 Φεβρουαρίου 2019, η Κωνσταντινούπολη φιλοξένησε Ελληνα πρωθυπουργό, πολιτικό και πολιτικό μηχανικό, ταυτόχρονα, με νέες ιδέες και τεχνικούς σχεδιασμούς, για την αναθέρμανση μιας περίεργης σχέσης, στο μεταίχμιο διεθνών εξελίξεων. Τις τραγικές πορείες αίματος και ολοφυρμού η «Πόλις των Ονείρων» εξακολουθεί να αποκρύπτει και να λειαίνει στο προσωπείο των μετανεωτερικών «αρχιτεκτονικών» ακροβατισμών. Αλλωστε, «την αλήθεια τη “φτιάχνει” κανείς / όπως ακριβώς φτιάχνει και το ψέμα» (Οδ. Ελύτης).
πηγή
Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)
1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.
2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.
3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.
4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.
5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).
6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.
7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.
Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.
ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ
Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.
1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.
2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.
3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.
Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων.
Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου