20 Νοεμβρίου 2025

Τό «ἒκκλητον» ἐνώπιον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου: ἐγγύηση δικαιοσύνης ἢ ἐπιβράβευση ἀδικίας; (μέρος Α)

Ἡ ὑπόθεση Τυχικοῦ καταδεικνύει ὅτι τὸ ἔκκλητο αὐτοακυρώνεται ὅταν ἐργαλειοποιεῖται ἀντὶ νὰ ὑπηρετεῖ τὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη.

Γράφει ὁ Ἀναστάσιος Γκοτσόπουλος
Πρεσβύτερος
 
Τὸ «ἔκκλητον» ἢ ἔκκλητος προσφυγὴ εἶναι τὸ δικαίωμα προσφυγῆς (ἐφέσεως) σὲ ἀνώτερο ἐκκλησιαστικὸ δικαστήριο (βλ. Ν. 590/1977 ἄρθρ. 160). Ἔχει ὅμως ἐπικρατήσει ὡς «ἔκκλητο» νὰ ὀνομάζεται τὸ κανονικὸ δικαίωμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου νὰ ἐκδικάζει ὑποθέσεις κληρικῶν ποὺ ὑπάγονται στὴ δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καὶ αἰσθάνονται ὅτι ἔχουν ἀδικηθεῖ ἀπὸ τὶς ἀποφάσεις τῶν ἐκκλησιαστικῶν δικαστηρίων.
 
Προσεγγίζοντας ἱστορικὰ τὸ θεσμὸ τοῦ ἐκκλήτου τὸν πρωτοσυναντοῦμε στὸν 3ο καὶ 5ο Κανόνα τῆς ἐν Σαρδικῇ (Σόφια, 343) Συνόδου, ὅπου ἡ Ἐκκλησία γιὰ νὰ προστατεύσει τὸν Μ. Ἀθανάσιο καὶ τοὺς ὁμόφρονές του ἐπισκόπους ποὺ εἶχαν καθαιρεθεῖ ἀπὸ πολλὲς Συνόδους (ναί! πολυμελεῖς σύνοδοι ἐπισκόπων ἔχουν καθαιρέσει ἀκόμα καὶ Μεγάλους Ἁγίους!) παρέπεμψε τὴν ὑπόθεσή του πρὸς κρίση στὸν πάπα τῆς Ῥώμης Ἰούλιο (ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἦταν Ὀρθόδοξος). Ἡ Σύνοδος ἐπέτρεψε στὸν πάπα νὰ συγκροτεῖ αὐτὸς τὸ ἐκκλησιαστικὸ δικαστήριο (ἐπέλεγε τὰ μέλη) ποὺ θὰ ἐκδίκαζε τὴν ὑπόθεση. Οὐσιαστικὰ μὲ τὸν Κανόνα αὐτὸ ὁ πάπας ἀπέκτησε ἀπλὸ δικονομικὸ δικαίωμα καὶ ὄχι τὸ δικαίωμα νὰ δικάζει αὐτὸς ὁ ἲδιος τὶς ἐκκλήτους προσφυγές.
 
Ὅμως ἡ διάταξη αὐτὴ εἶχε περιορισμένη χρονικὰ ἰσχύ, ὅπως ἀποδεικνύεται καὶ ἀπὸ τὴν ἄρνηση ἐφαρμογῆς της στὴ Λατινικὴ Ἐκκλησία τῆς Β. Ἀφρικῆς, ἡ ὁποία σὲ ἐπανειλημμένες Συνόδους στὴν Καρθαγένη (419) ἀρνήθηκε στὸν πάπα τὸ δικαίωμα κρίσεως τῶν ἀποφάσεών της καὶ ἀπαγόρευσε στους κληρικοὺς της νὰ προσφεύγουν «ἐν τοῖς περατικοῖς μέρεσι»(1) (στὴ Ῥώμη).
 
Ἀργότερα ἡ Δ´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος μὲ τοὺς 9ο καὶ 17ο Κανόνες ἔδωσε τὸ δικαίωμα κρίσεως τοῦ ἐκκλήτου στὸν Θρόνο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Οἱ ἐρμηνευταὶ διαφωνοῦν ὡς πρὸς τὴν ἔκταση ἐφαρμογῆς τῶν ἀνωτέρω ἱερῶν Κανόνων: ἐφαρμόζονται σὲ ὅλους τοὺς κληρικοὺς τῆς ἀνὰ τὴν Οἰκουμένην Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συνολικὰ ἢ μόνο στοὺς κληρικοὺς ποὺ ὑπάγονται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως; Ἀσφαλῶς δὲν εἶναι τῆς παρούσης αὐτὸς ὁ προβληματισμός. Προσωπικὰ υἱοθετοῦμε τὴν ἄποψη τοῦ μεγάλου κανονολόγου τῆς Ἐκκλησίας μας Ἁγ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου, ὁ ὁποῖος συγκεφαλαιώνοντας τὴν πατερικὴ καὶ κανονικὴ παράδοση τῶν πρὸ αὐτοῦ Πατέρων καὶ κανονολόγων μὲ ἀκαταμάχητη ἐπιχειρηματολογία συγκλίνει πρὸς τὴν δεύτερη ἄποψη ὅτι «ὁ Κωνσταντινουπόλεως οὐκ ἔχει ἐξουσίαν ἐνεργεῖν εἰς τὰς Διοικήσεις καὶ ἐνορίας τῶν ἄλλων Πατριαρχῶν, οὔτε εἰς αὐτὸν ἐδόθη ἀπὸ τὸν κανόνα τοῦτον [Δ-9] ἡ ἔκκλητος ἐν τῇ καθόλου Ἐκκλησίᾳ» (Πηδάλιον, ἐκδ. Παπαδημητρίου 1976, σ. 192 ὑποσ. 1, βλ. καὶ σ. 120).
 
Ὅμως πέραν τῶν ἱερῶν Κανόνων, σὲ Καταστατικοὺς Χάρτας ὁρισμένων Ἐκκλησιῶν προβλέπεται ἡ ἔκκλητος προσφυγὴ στὸν Οἰκουμενικὸ Θρόνο καί ἀπὸ τοὺς κληρικοὺς αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν —ποὺ δὲν ὑπάγονται στὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως. Οἱ Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες ποὺ παρέχουν στούς ἀρχιερεῖς τους αὐτὸ τὸ δικαίωμα εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος (Καταστατικὸς Χάρτης, Ν. 590/1977 ἄρθρ. 44 παρ. 2) καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου (Καταστατικὸς Χάρτης, ἄρθρον 81). Ἡ δυνατότητα αὐτὴ ποὺ παρέχεται ἀπὸ τοὺς Καταστατικοὺς Χάρτας τῶν δύο Ἐκκλησιῶν δὲν εἶναι ἀντίθετη πρὸς τοὺς ἱεροὺς Κανόνες. Συνεπῶς οἱ ἀρχιερεῖς τῶν Ἐκκλησιῶν Ἑλλάδος καὶ Κύπρου ἔχουν τὴ δυνατότητα ἐκκλήτου προσφυγῆς στὸν Οἰκουμενικὸ Θρόνο ὄχι βάσει τῶν ἱερῶν Κανόνων (Δ-9 και Δ-17), ἀλλά βάσει τῶν ἄρθρων 44 παρ. 2 καὶ 81 τῶν ἀντιστοίχων Καταστατικῶν τους Χαρτῶν.
 
Αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ δικαίωμα ποὺ τοῦ παρέχει ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου (ἄρθρον 81 τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη) ἂσκησε καὶ ὁ Μητροπολίτης Πάφου Τυχικὸς προσφεύγοντας στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο μὲ τὴν ἔκκλητο ἀναφορὰ τῆς 5ης Ἰουλίου 2025 προσβάλλοντας τὴν ἀπόφαση τῆς Συνόδου τῆς Κύπρου τῆς 22.5.25 μὲ τὴν ὁποία ἐκθρονίσθηκε.
 
Ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος μὲ τὴν ἀπόφασή της στὶς 17-10-25 ἔκανε δεκτὴ ἐν μέρει τὴν ἔκκλητο προσφυγή, διαπίστωσε πράγματι κακοδικία ἢ ὅπως κομψὰ τὸ γράφει «κατὰ τὴν ἐξέτασιν τοῦ φακέλλου τοῦ θέματος, διεπιστώθησαν παραλείψεις κατὰ τὴν ἐν τῇ Ἱερᾷ Συνόδῳ τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου ἐκδίκασιν τῆς ὑποθέσεως τοῦ Μητροπολίτου Τυχικοῦ ὡς πρὸς τὰς προβλέψεις τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου αὐτῆς». Ὅμως, συμφώνως μὲ τὸ ἀνακοινωθέν, ἅπαντα τὰ μέλη τῆς Πατριαρχικῆς Συνόδου «ἐπεκύρωσαν ὁμοφώνως τὴν συνοδικὴν ἀπόφασιν τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας Κύπρου», ἀπόφαση ἡ ὁποία —ὅπως διεπίστωσαν— εἶναι προϊόν κακοδικίας!
 
Ἔτσι ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος ἀναγνωρίζει ἀπεριφράστως τὴν παρανομία καί τήν ἀδικία ἀλλὰ ταυτοχρόνως δικαιώνει αὐτὸν ποὺ τὴν διαπράττει καὶ ὄχι τὸν ἀδικούμενον!
 
Ἀξίζει, στὸ σημεῖο αὐτό, νὰ ἀναφέρουμε τὴν ἀπόφαση 1983/1979 τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, ἡ ὁποία ἐπιβεβαιώνει τὰ Κυριακὰ λόγια ὅτι «οἱ υἱοί τοῦ αἰῶνος τούτου φρονιμώτεροι ὑπέρ τούς υἱούς τοῦ φωτός εἰς τὴν γενεάν τὴν ἑαυτῶν εἰσι» (Λουκ. 16,8): τό ΣτΕ ἐξετάζοντας αἴτηση ἀκυρώσεως κατὰ πράξεως τῆς Ἱ. Συνόδου μετὰ ἀπὸ ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐπὶ ἐκκλήτου προσφυγῆς, ἔκρινε ὅτι «τὸ ἁρμόδιο Ἐκκλησιαστικὸ Δικαστήριο δεσμίως ἐξετάζει ἐκ νέου τὴν ὑπόθεση… ἐφ’ ὅσον κατὰ τὸν ἔλεγχο τῆς νομιμότητας τῆς προσβαλλομένης μὲ τὸ ἔκκλητο ἀποφάσεως, διαπιστωθεῖ οἱασδήποτε μορφῆς πλημμέλεια, ἡ ὑπόθεση ἀναπέμπεται πρὸς θεραπεία τῆς πλημμέλειας αὐτῆς. Συμπερασματικά, πράξη μὲ τὴν ὁποία ἐπιβλήθηκε ποινὴ καθαιρέσεως ἢ ἐκπτώσεως ἀπὸ τὸν Μητροπολιτικὸ Θρόνο ἀκυρώνεται ἐφ’ ὅσον διαπιστωθεῖ κατὰ τὴν ἐξέταση τοῦ ἐκκλήτου οἱασδήποτε μορφῆς (τυπικὴ ἢ οὐσιαστική) παρανομία. Μετὰ τὴν ἀκύρωσή της, ἡ ὑπόθεση ἀναπέμπεται ὑποχρεωτικῶς στὸ ἁρμόδιο ὄργανο, πρὸς νέα, ἀλλὰ καὶ σύμφωνη μὲ τὸ περιεχόμενο τῆς ἀποφάσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου κρίση», σύμφωνα μὲ τὸν Καθηγητὴ Παν. Λαζαράτο (2).
 
Μὲ ἀφορμὴ τὴν ἔκβαση τοῦ ἐκκλήτου τοῦ Μητροπολίτου Πάφου Τυχικοῦ ἀξίζει νὰ θυμηθοῦμε κάποιες Πατριαρχικὲς ἀποφάσεις σὲ ἐκκλήτους προσφυγὲς ποὺ ἔχουν σοβαρὸ ἀντίκτυπο στὴν ἀξιοπιστία τοῦ θεσμοῦ.
 
Α. Ὑπόθεση τέως Μητροπολίτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ποὺ κατεδικάσθηκε γιὰ κακούργημα καὶ καθαιρέθηκε (3).
 
Πρὸ εἰκοσαετίας συντάραξε τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος μεγάλο σκάνδαλο (σοβαρότατες καταγγελίες γιὰ ἠθικὰ, οἰκονομικὰ, κανονικὰ καὶ ποινικὰ ἀδικήματα) μὲ πρωταγωνιστὴ τὸν Π.Μ. πρώην Μητροπολίτη μεγάλης Μητροπόλεως (ἐπειδὴ ἔχει ἤδη ἀποβιώσει καὶ εὑρίσκεται πλέον στὸ ἔλεος τοῦ Δικαιοκρίτου, δὲν ἀναφέρουμε τὸ ὄνομά του). Ὁ ἐν λόγῳ πρώην ἐπίσκοπος ἐνεπλάκη σὲ σοβαρὰ σκάνδαλα: α) σὲ λογαριασμό του σὲ offshore βρέθηκε ποσὸ ἄνω τοῦ 1.500.000 €, τὸ ὁποῖο παραδέχθηκε ὅτι ἦταν δικό του «γιὰ ὥρα ἀνάγκης, γιὰ τὰ γεράματα», ὅπως εἶπε, β) κατηγορήθηκε γιὰ σοβαρὰ κωλυτικὰ τῆς ἱερωσύνης ἠθικὰ παραπτώματα, ἃ αἰσχρὸν ἐστὶ καὶ λέγειν. Μάλιστα εἶχαν δημοσιευθεῖ καὶ τηλεφωνικοί του διάλογοι, οἱ ὁποῖοι δὲν ἐξετάστηκαν, διότι ἦταν προϊόν ὑποκλοπῆς(!) γ) καταδικάστηκε ἀπὸ τὸ Πενταμελὲς Ἐφετεῖο Κακουργημάτων σὲ 6ετὴ κάθειρξη γιὰ τὸ κακούργημα τῆς ὑπεξαιρέσεως ποσoῦ 56.000.000 δρχ ἀπὸ Ἱ. Μονή. Ἐξέτισε μέρος τῆς ποινῆς του, ἀποφυλακίστηκε ὑπὸ ὅρους γιὰ λόγους ὑγείας καὶ βρέθηκε πνιγμένος στὴ θάλασσα κατόπιν ἰσχαιμικοῦ ἐπεισοδίου ποὺ ὑπέστη.
 
Λόγῳ τῆς εὐρύτατης δημοσιότητος καὶ τοῦ μεγάλου σκανδαλισμοῦ ποὺ προξένησε στὸ λαό, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, ἐφαρμόζοντας τὸ ἄρθρο 34 παρ. 8 τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου (ὅπως διαμορφώθηκε μὲ τὸν Ν. 1351/1983 ἄρθρ. 15), ἔθεσε ἀρχικὰ σὲ 6μηνη διαθεσιμότητα τὸν Μητροπολίτη καὶ στη συνέχεια τὸν κήρυξε ἔκπτωτο τοῦ θρόνου χωρὶς νὰ τηρήσει τὴν προβλεπομένη διαδικασία τοῦ Ν. 5383/1932 περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Δικαιοσύνης. Ὁ ἔκπτωτος Μητροπολίτης ἄσκησε ἔκκλητο ἀναφορὰ κατὰ τῆς Συνοδικῆς ἀποφάσεως στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο.
 
Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἐξέτασε τὸ ἔκκλητό του καὶ, ἐλέγχοντας μόνο τὰ σχετικά ἔγγραφα, χωρὶς νὰ ζητήσει παράσταση τοῦ ἐκκαλοῦντος ἀρχιερέως, προχώρησε στὴν Συνοδικὴ ἀπόφαση: ἐθεώρησε παραδεκτὴ καὶ βάσιμη τὴν ἔκκλητο προσφυγή, διότι δὲν τηρήθηκε ἡ προβλεπομένη διαδικασία (ἐκκλησιαστικὴ δίκη) καὶ δικαίωσε τὸν ἔκπτωτο ἀρχιερέα, ἀπαιτώντας ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος νὰ προχωρήσει σὲ κανονικὴ δίκη. Ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος δὲν προχώρησε στὴν κατ’ οὐσίαν ἐξέταση τῆς ὑποθέσεως. Μάλιστα, στὴν ὑπ’ ἀριθμ. 1203/2005 ἐπιστολὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου πρὸς τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος σημειώνεται ἐπὶ λέξει: «Κατὰ τὴν ἄποψιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχεῖου θὰ ἔδει ὅπως ἡ ὑπόθεσις τοῦ Μητροπολίτου […] ἐκδικασθῇ ὑπὸ τῶν ἀρμοδίων ἐκκλησιαστικῶν δικαστηρίων, διὸ καὶ μὴ εἰσερχόμενοι τὸ γε νῦν ἔχον εἰς τὴν οὐσίαν τῆς ὑποθέσεως, προτρεπόμεθα ἀδελφικῶς ὑμᾶς ὅπως παραπέμψητε ταύτην εἰς τὰ ἐκκλησιαστικὰ δικαστήρια, ὧν τὰς ἀποφάσεις ἀναμένει ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία ἵνα τοποθετηθῇ καὶ ἀποφανθῇ ὁριστικῶς ἐπὶ τοῦ θέματος».
 
Ἀκολούθως τὸ Πενταμελὲς Ἐφετεῖο Ἀθηνῶν, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε, καταδίκασε τὸν Μητροπολίτη σὲ 6ετὴ κάθειρξη γιὰ τὸ ἀδίκημα τῆς κακουργηματικῆς ὑπεξαιρέσεως 56.000.000 δρχ ἀπὸ Ἱ. Μονή, ἀπόφαση ἡ ὁποία κατέστη ἀμετάκλητη μὲ τὴν 778/2009 ἀπόφαση τοῦ Ἀρείου Πάγου. Κοινοποιήθηκε ἡ ἀπόφαση στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, καὶ τὸ Πρωτοβάθμιο δι’ Ἀρχιερεῖς Δικαστήριο, ἐφαρμόζοντας τὸν Ν. 5383/1932 ἄρθρ. 160, «περὶ Ἐκκλησιαστικῶν Δικαστηρίων», προχώρησε σὲ καθαίρεση τοῦ ἀρχιερέα.
 
Ὁ καθαιρεθεὶς προχώρησε σὲ δεύτερη ἔκκλητο ἀναφορὰ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος καὶ πάλι τὸν δικαίωσε διὰ δεύτερη φορά γιὰ τὸν ἴδιο λόγο, χωρὶς νὰ ὑπεισέλθει στὴν οὐσία τῆς ὑποθέσεως! Καὶ πάλιν ἀπαιτεῖ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος «νὰ ὁλοκληρωθῇ ἡ προβλεπομένη διαδικασία». Γράφει ἐπὶ λέξει ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος στὸ ὑπ’ ἀριθμ. 877/2009 Πατριαρχικὸ Γράμμα πρὸς τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος: «Ἡ Μήτηρ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, τηροῦσα μετ’ εὐλαβείας τοὺς ἱεροὺς Κανόνας ἀποτελοῦντας ἀσφαλῆ ὁδηγὸν εἰς τὸν χειρισμὸν ἐκκλησιαστικῶν θεμάτων… διεπίστωσε ὅτι τὸ Δευτεροβάθμιο δι’ ἀρχιερεῖς Συνοδικὸν Δικαστήριον τῆς καθ’ Ὑμᾶς Ἐκκλησίας δὲν ἐξεδίκασεν εἰσέτι τὴν περίπτωσιν τοῦ ἐν λόγῳ… Ἱεράρχου» καὶ συνεχίζει: «Πρὸ τῆς ἐξετάσεως ἐπὶ τῆς οὐσίας τοῦ ἐκκλήτου δέον ὅπως ὁλοκληρωθῇ ἡ παρὰ τῶν Ἱερῶν Κανόνων καὶ τοῦ ἐν ἰσχύι Νόμου 5383/1932 περὶ ἐκκλησιαστικῆς Δικαιοσύνης προβλεπομένη διαδικασία δευτεροβαθμίου κρίσεως, μεθ’ ἣν ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία ἐπιληφθήσεται ταύτης τελεσιδίκως καὶ ὁριστικῶς».
 
Οὐσιαστικὰ ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος δικαίωσε γιὰ δεύτερη φορά τὸν προσφεύγοντα καθηρημένο πρώην ἀρχιερέα, ἀποδεχομένη τὸ λόγο τῆς ἐκκλήτου προσφυγῆς καὶ στηριζομένη στὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος δὲν προχώρησε σὲ κανονικὴ δίκη, ὅπως ἐπιτάσσουν οἱ ἱεροὶ Κανόνες καὶ ὁ Καταστατικὸς Χάρτης.
 
Σέ ἐφαρμογή τῆς πατριαρχικῆς «προτροπῆς» ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος συγκάλεσε τὸ Δευτεροβάθμιο δι’ Ἀρχιερεῖς Δικαστήριο, καὶ ἐξετάζοντας τὴν ἔφεση τοῦ πρώην ἀρχιερέως Π.Μ. τὴν ἔκρινε ἀπαράδεκτη χωρὶς νὰ ὑπεισέλθῃ στήν οὐσία. Ὁ Π.Μ. ἄσκησε καὶ τρίτο ἔκκλητο, καὶ ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης μὲ τὴν περὶ Αὐτὸν Πατριαρχικὴ Σύνοδο τὸν δικαίωσε γιὰ τρίτη φορά! Στὸ μὲ ἀριθμ. 258/21.5.2010 Πατριαρχικό Γράμμα ἐπιτάσσει μὲ ἰδιαίτερα αὐστηρὴ διατύπωση τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος νὰ ἐκδικάσει τὴν ὑπόθεση κατ’ οὐσίαν ἐπὶ τῇ βάσει τῶν Ἱερῶν Κανόνων καὶ νὰ ἐπιστρέψει τὸν φάκελο στὸ Πατριαρχεῖο γιὰ τὴν τελικὴ κρίση!
 
Συμπερασματικά:
 
1. Ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος τρεῖς φορές ἀπαίτησε ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος νὰ προβεῖ σὲ κανονικὴ δίκη, σύμφωνα μὲ τοὺς ἱεροὺς Κανόνας καὶ τὶς ἰσχύουσες διατάξεις περὶ ἐκκλησιαστικῆς δικαιοσύνης, ἱκανοποιῶντας καὶ τὶς τρεῖς ἐκκλήτους προσφυγὲς καὶ δικαιώνοντας πλήρως τὸν τέως Μητροπολίτη.
 
2. Ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος α) παρέβλεψε ἐντελῶς τὴν καταδικαστικὴ ἀπόφαση τοῦ Πενταμελοῦς Ἐφετείου Κακουργημάτων γιὰ τὴν κακουργηματικὴ ὑπεξαίρεση ποὺ διέπραξε, β) παρέβλεψε τὴν ὕπαρξη τοῦ ἰλλιγγιώδους καὶ ἀδιανόητου γιὰ κληρικὸ ποσoῦ τῶν 1.500.000 € ποὺ κατεῖχε στὴν offshore, γ) παρέβλεψε – ἢ μᾶλλον… «παρήκουσε» – τὶς αἰσχρὲς συνομιλίες του μὲ νεαρὸ ποὺ εἶχαν κυκλοφορήσει στὸ διαδίκτυο, καὶ δ) τὸ πιό σοβαρό, παρέβλεψε ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος τὸ σοβαρότατο σκανδαλισμὸ τοῦ πιστοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ μεγάλη ἀναστάτωση ποὺ προξένησε ἐπί μακρόν στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, κρατώντας σὲ ἐκκρεμότητα τὴν ὑπόθεση τοῦ καθαιρεθέντος Π.Μ.
 
3. Ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος σὲ καμία ἀπὸ τὶς τρεῖς ἀποφάσεις της δὲν συνέστησε στὸν πιό πάνω τέως Μητροπολίτη «νὰ ὑπακούσῃ εἰς τὰς ἀποφάσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ καὶ τοῦτο διὰ τὸ ἴδιον αὐτοῦ πνευματικὸν συμφέρον καὶ διὰ τὴν εἰρήνην καὶ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας», ὅπως συνέστησε στὸν Μητροπολίτη Πάφου Τυχικὸν!
 
4. Τέλος, δυστυχῶς, ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος δὲν θέλησε νὰ κρίνει κατ’ οὐσίαν τὴν ὑπόθεση Π.Μ. καὶ νὰ κλείσει ἄμεσα τὸ θλιβερὸ αὐτὸ κεφάλαιο ποὺ ἐπὶ 5ετία καὶ πλέον τόσο πολὺ ταλαιπώρησε τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, τόσο στὴν Ἡγεσία Της ὅσο καὶ στὸν πιστὸ λαό «καὶ τοῦτο διὰ τὸ ἴδιον αὐτοῦ [τοῦ Π.Μ.] πνευματικὸν συμφέρον καὶ διὰ τὴν εἰρήνην καὶ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας [τῆς Ἑλλάδος]»…
 
Β. Ἡ ὑπόθεσις τῶν καθηρημένων, ἀφορισμένων καὶ ἀχειροτονήτων σχισματικῶν Οὐκρανῶν.
 
Ἰδιαίτερη αἴσθηση καὶ μὲ σοβαρότατες συνέπειες στὴν πανορθόδοξη κοινωνία τῶν Ἐκκλησιῶν προκάλεσε ἡ ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τῆς 11.10.2018 νὰ ἀποδεχθῇ τὸ ἔκκλητο τῶν σχισματικῶν πρώην Μητροπολίτου Φιλαρέτου Ντενισένκο καὶ τοῦ ἀχειροτονήτου Μακαρίου Μάλετιτς.
 
Περὶ τοῦ Φιλαρέτου Ντενισένκο: Ὁ πρώην Μητροπολίτης Κιέβου Φιλάρετος καθαιρέθηκε ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας τὶς 11.6.1992 γιὰ σωρεία κανονικῶν παραπτωμάτων. Ἀμέσως μετὰ τὴν καθαίρεση μετέβη ὁ ἴδιος προσωπικὰ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὅπου κατέθεσε ἔκκλητο ἀναφορὰ κατὰ τῆς καθαιρετικῆς ἀποφάσεως. Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ἐξετάζοντας τὸ ἔκκλητο τοῦ Φιλαρέτου, ἀπέστειλε στὴν Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας ἀντιπροσωπεία ὑπὸ τὸν Περγάμου Ἰωάννη (Ζηζιούλα) «ἐπὶ σκοπῷ ὅπως ἐκ τοῦ σύνεγγυς πληροφορηθῶμεν τὰ διατρέξαντα ἐκ πρώτης χειρὸς καὶ πρὸς ἀποφυγὴν πάσης ἐν προκειμένῳ παρερμηνείας». Ἐν τέλει ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος ἀπέρριψε τὴν ἔκκλητον ἀναφορὰ τοῦ Φιλαρέτου ἐπικυρώνοντας τὴν καθαίρεσή του. Σε Πατριαρχικὸ Γράμμα του (ἀρ. πρωτ. 1203/26.8.1992) πρὸς τὸν Πατριάρχη Μόσχας ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος τονίζει: «Ἡ Ἁγία μας Μεγάλη Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἀναγνωρίζουσα εἰς τὸ ἀκέραιον τὴν … ἀποκλειστικὴν ἁρμοδιότητα τῆς ὑφ’ Ὑμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας ἀποδέχεται τὰ συνοδικῶς ἀποφασισθέντα περὶ τοῦ ἐν λόγῳ, μὴ ἐπιθυμοῦσα τὸ παράπαν ἵνα παρέξῃ οἱανδήτινα δυσχέρειαν εἰς τὴν καθ’ Ὑμᾶς ἀδελφὴν Ἐκκλησίαν».
 
Ἡ ἀπόφαση τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας γιὰ τὴν καθαίρεση ἔγινε δεκτὴ ἀπὸ ὅλες τὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες χωρὶς καμία ἐξαίρεση, χωρὶς καμία ἐπιφύλαξη.
 
Ὁ Φιλάρετος ὅμως δὲν τὴν ἀποδέχθηκε καὶ συνέχιζε νὰ «ἱερουργεῖ» καὶ νὰ «χειροτονεῖ» (ψευτο)ἐπισκόπους, ἐπιτείνοντας καὶ ἑδραιώνοντας τὸ σχίσμα. Γιά τόν λόγο αὐτό τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας προβαίνει τὸ 1997 σὲ ἀναθεματισμό–ἀφορισμό του, ὁ ὁποῖος γίνεται ἀποδεκτός καὶ ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως (Πατριαρχικὸ Γράμμα μὲ ἀρ. πρωτ. 282/7.4.1997) καὶ ἀπὸ ὅλη τὴν Πανορθόδοξη Κοινωνία τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ τὴν σύνολη ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
 
Περὶ τοῦ Μακαρίου Μάλετιτς: Ὁ Μακάριος Μάλετιτς οὐδέποτε καθαιρέθηκε ἀπὸ τὴν (κανονικήν) Οὐκρανικὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, οὔτε ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας, οὔτε ἀπὸ ἄλλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, διότι, σύμφωνα μὲ τὴν (μέχρι τὸ 2018!) ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, οὐδέποτε ἦταν ἀρχιερεύς, διότι δὲν χειροτονήθηκε κανονικά. Ἓλκει τὴν «ἀρχιερωσύνη» του ἀπὸ ψευτο–ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι βεβαίως δὲν εἶχαν ἀποστολικὴ διαδοχή, διότι «χειροτονήθηκαν» ἀπὸ καθηρημένον πρώην ἐπίσκοπο καὶ ἀπὸ τὸν τσαρλατάνο καὶ αὐτοχειροτόνητο ἀπατεῶνα Βίκτωρα Τσεκάλιν (ἀναλυτικὰ βλ. Ἀναστ. Γκοτσόπουλου, Οὐκρανικό Αὐτοκέφαλο, Συμβολὴ στὸν διάλογο, ἐκδ. Τὸ Παλίμψηστον, Θεσσαλονίκη 2019, σ. 119–143).
 
Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ Μακάριος Μάλετιτς οὐδέποτε δικάστηκε καὶ εἰς βάρος του οὐδέποτε ἐκδόθηκε καταδικαστικὴ ἀπόφαση ἐκπτώσεως ἢ καθαιρέσεως, διότι πολὺ ἁπλά δὲν ἦταν ποτέ ἀρχιερέας.
 
Ἀφοῦ λοιπόν οὐδέποτε δικάστηκε οὔτε καταδικάστηκε ὁ Μακάριος, ἐννοεῖται ὅτι δὲν ὑφίσταται καταδικαστικὴ ἀπόφαση ἐναντίον του· δὲν ἔχει κανένα νόημα τὸ ἔκκλητο γι’ αὐτόν· δὲν μπορεῖ νὰ προσφύγει μὲ ἔκκλητον ἀναφορὰ στὸν Οἰκουμενικὸ Θρόνο! Σύμφωνα μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ κανονικὴ παράδοση, ἡ ἔκκλητος προσφυγὴ προσβάλλει συγκεκριμένη ἄδικη καταδικαστικὴ ἀπόφαση ποὺ ἔχει ἐκδοθεῖ, ἢ, ὅπως ἐπιγραμματικὰ τονίζει ὁ μέγας ἑρμηνευτὴς τῶν ἱερῶν Κανόνων, ὁ πολύς Βαλσαμών: «παντὶ καταδικαζομένῳ καὶ οἰομένῳ ἀδικεῖσθαι ἡ τοῦ ἐκκλήτου ἐδόθη βοήθεια». Συνεπῶς, γιὰ τὸν Μακάριον Μάλετιτς δὲν ὑφίσταται ἀντικείμενον ἐκκλήτου προσφυγῆς, ἐφ’ ὅσον δὲν κατεδικάσθηκε καὶ συνεπῶς δὲν νομιμοποιεῖται νὰ ἀσκήσει ἔκκλητο. Ὅση σοβαρότητα μπορεῖ νὰ ἔχῃ μία ἔφεση κάποιου ποὺ δὲν κατεδικάσθηκε διότι οὐδέποτε δικάσθηκε, ἄλλη τόση σοβαρότητα ἔχει καὶ τὸ ἔκκλητο τοῦ Μακαρίου Μάλετιτς, διότι δὲν ὑπάρχει καταδικαστικὴ ἀπόφαση!
 
Καὶ ὅμως, ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος ἀσχολήθηκε μὲ τέτοιο «ἔκκλητο» καὶ μάλιστα ἐξέδωσε καὶ ἀπόφαση!
 
Καὶ ὅμως, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ἀντίθετα μὲ τὴν ἐπὶ δεκαετίες παγιωμένη Πανορθόδοξη Ἐκκλησιαστικὴ συνείδηση, στὶς 11.10.2018 μὲ Συνοδικὴ Πράξη κάνει δεκτὲς τὶς «αἰτήσεις» ἐκκλήτου τοῦ καθηρημένου καὶ ἀφορισμένου «Φιλαρέτου Ντενισένκο καὶ τοῦ [σ.συντ. ἀχειροτονήτου] Μακαρίου Μάλετιτς καὶ τῶν σύν αὐτοῖς» καὶ τοὺς «ἀποκαθιστᾷ εἰς τὸν ἀρχιερατικὸν ἢ ἱερατικὸν αὐτῶν βαθμόν».
 
Τὰ ἐρωτήματα εἶναι καίρια:
1. Ποιό τὸ περιεχόμενο τῶν ἐκκλήτων προσφυγῶν τοῦ Ὀκτωβρίου 2018 τῶν Φιλαρέτου, Μακαρίου «καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς»; Διὰ τί δὲν ἔχουν δοθεῖ στὴ δημοσιότητα;
 
2. Ὁ Φιλάρετος δὲν εἶχε ὑποβάλει ἔκκλητο πρὶν ἀπὸ 33 χρόνια, ἀπὸ τὸν Ἰούνιο 1992, τὸ ὁποῖο κατόπιν ἐξετάσεως ἀπερρίφθη ἀπὸ τὴν Πατριαρχικὴ Σύνοδο στὶς 26.8.1992;
 
3. Προβλέπεται μήπως ἔκκλητο κατὰ τῆς ἀποφάσεως τῆς Πατριαρχικῆς Συνόδου;
 
4. Ὁ Μακάριος, ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει καταδικασθεῖ, κατὰ ποίας ἀποφάσεως ἄσκησε ἔκκλητο; Προβλέπεται ἔκκλητο ὅταν δὲν ὑπάρχει καταδίκη; Ποῖο τὸ ἀντικείμενον τοῦ ἐκκλήτου;
 
5. Ποιοί εἶναι οἱ «σὺν τῷ Μακαρίῳ Μάλετιτς» ἀσκήσαντες ἔκκλητο; Κατὰ ποίας ἀποφάσεως τὸ ἄσκησαν ἐφ’ ὅσον δὲν ἔχουν καταδικασθεῖ ὡς μηδέποτε κανονικῶς χειροτονηθέντες;
 
6. Εἰς ποῖον «ἀρχιερατικὸν ἢ ἱερατικὸν βαθμόν» «ἀπεκατεστάθησαν» οἱ ἄνευ ἀποστολικῆς διαδοχῆς καὶ ἀχειροτόνητοι Μάλετιτς καὶ οἱ «σὺν αὐτῷ» «χειροτονηθέντες» ὑπ’ αὐτοῦ ψευτο–ἱερεῖς καὶ ψευτο–δεσποτάδες; Μπορεῖ νὰ ἐνοηθεῖ «ἀποκατάστασις» εἰς τὸν ἀρχιερατικὸν βαθμόν ὅταν δὲν ὑπῆρξε ποτέ ἀρχιερωσύνη; Ἓνας ἀχειροτόνητος καὶ ἄνευ ἀποστολικῆς διαδοχῆς μπορεῖ νὰ χειροτονεῖ ἱερεῖς;
 
Δυστυχῶς στὰ ἀνωτέρω καίρια ἐρωτήματα δὲν ἔχει δοθεῖ ἡ παραμικρή ἀπάντηση.
 
Πάντως ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος, μὲ τὴν ἀπόφασή της τῆς 11.10.2018, ἔκανε δεκτὲς τὶς ἐκκλήτους ἀναφορὲς καὶ ἐδικαίωσε πλήρως τοὺς καθηρημένους, ἀφορισμένους, ἀχειροτονήτους καὶ σχισματικούς «Φιλάρετον Ντενισένκο, Μακάριον Μάλετιτς καὶ τοὺς σὺν αὐτοῖς», μὲ καταστροφικὲς συνέπειες γιὰ τὴν Πανορθόδοξη ἑνότητα καὶ τὴν ἑνότητα καὶ εἰρήνευση τοῦ Οὐκρανικοῦ λαοῦ.
 
Δυστυχῶς ἡ Πατριαρχικὴ Σύνοδος οὔτε καὶ σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση συνέστησε εἰς ἕνα ἕκαστον αὐτῶν «νὰ ὑπακούσῃ εἰς τὰς ἀποφάσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ καὶ τοῦτο διὰ τὸ ἴδιον αὐτοῦ πνευματικὸν συμφέρον καὶ διὰ τὴν εἰρήνην καὶ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας», ὅπως συνέστησε στὸν Μητροπολίτη Πάφου Τυχικόν.
 
συνεχίζεται στο Β μέρος 

Παραπομπές Α μέρους
 
1. Ἀναλυτικά βλ. π. Ἀν. Γκοτσοπούλου, Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώμης καί ὁ ἐπίσκοπός της στά Πρακτικά καί στίς ἀποφάσεις τῶν Οικουμενικῶν Συνόδων, 22025, σ. 303-324.
2. Παν. Λαζαράτου, «Τό “ἒκκλητον” ἐνώπιον τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας», Νομοκανονικά 2(2018), σ. 22. 
3. Ἀναλυτικά βλ. Ἰω. Καστανάς, Τό ἒκκλητον ἐνώπιον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου στήν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου, ἐκδ. Hippasus 2022, σ. 64-70



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 6:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.