Οι φωτιστές των Σλάβων: οι Θεσσαλονικείς άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος (μέρος 3ο)

συνέχεια από το 2ο μέρος 

Γ´ Ο ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΜΟΝΟΣ

Και έμεινε ο Μεθόδιος μόνος στην Ρωμη, με τη βαρειά αποστολή στούς ώμους του, που άρχισαν πλέον να αισθάνονται το μεγάλος βάρος να συνεχίσει το μεγάλο έργο της ιεραποστολής ανάμεσα σε πλήθη εχθρών.  Η­ταν πια 59 χρονών. Στην ηλικία που ο ορίζοντας της ζωής αρχίζει να παίρνει του δειλινού το χρώμα. Στρατιώτης όμως του Χριστού, θρεμμένος με την κακουχία και την αυταπάρνηση με σταθερή τη φλόγα της ευαγγελικής αγάπης να καίει στην αγιασμένη ψυχή του, αρχίζει νέους αγώνες.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά το 869 τον απέδειξαν μεγαλομάρτυρα στο έργο της ιεραποστολής.

ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΠΑΝΝΟΝΙΑΣ 

Ο ηγεμόνας της Παννονίας Κοτσέλ τον ζήτησε από τον πάπα κι εκείνος τον έστειλε ως «διδάσκαλο όλων των σλαβικών χωρών» με τον όρο να διαβάζονται τα ευαγγελικά αναγνώσματαστή Θεία Λειουργία πρώτα στα λατινικά και μετά στα σλαβονικά.  Ε­πει­τα από λίγο ο Κοτσελ τον ξανάστειλε στη Ρωμη με την παράκληση να τον χειροτονήσει ο πάπας επίσκοπο Παννονίας. Τον συνόδευσαν μάλιστα και 20 μεγιστάνες.  Ε­τσι το 870 ανασυστάθηκε η επισκοπή Παννονίας – Σιρμίου ιδρυμένη τον 1ο αιώνα από τον  Α­πό­στο­λο Αν­δρό­νι­κο, εκ των εβδομήκοντα. 

Από δω και πέρα αρχίζει η μεγάλη μάχη. Ο Κοτσελ, άξιος ηγεμόνας της Παννονίας θέλει να απαλλάξει τη χώρα του από τούς λατινογερμανούς κληρικούς που επιδιώκουν την υποδούλωσή τους.  Ο­μως οι μηχανορραφίες του λατινογερμανικού κλήρου και ο γερμανικό ςεπεκτατισμός ξεπερνούν τις αγαθές προθέσεις τοού Κοτσελ και συμπαρασύρουν σε μια αλυσίδα δεινών.

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚΩΝ 

Οι Γερμανοί τυφλώνουν και εξορίζουν τον Ρατισλάβο της Μοραβίας, οι Φράγκοι φυλακίζουν τον διάδοχό του Σβιατοπόλκο αλλά αυτός ελεύθερώνει τελικώς την Μοραβία από τούς Γερμανούς και η Παννονία περιέρχεται στα χέρια των Φράγκων. Σ  αὐ­τή όλη την αναστάτωση οι λατίνοι κληρικοί συλλαμβάνουν, βασανίζουν και φυλακίζουν τον Μεθόδιο δυόμισυ χρόνια σε μιθά μονή της Σουηβίας μέχρι το 873. Α­πό κείκμενα της εποχής έχουμε περίληψη των δεινών που πέρασε στα χέρια των λατίνων κληρικών.

ΔΙΩΓΜΟΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ

Ο επίσκοπος Παταβίου «φέρθηκε στον Μεθόδιο με σκληρόηττα που ταιριάζει σε άγρια θηρία· γιατί εκτός από τα βασανιστήρια… ἔ­βγα­λε τον ιεράρχη έξω στο κρύο άγριου χειμώνα και με ανήκουστη θρασύτητα… τόν έφερε σέρνοντάς τον ενώπιον του επισκοπικού δικαστηρίου, φοβερίζοντάς τον με φραγγέλιον». 

Ο Αν­νων της Φρεϊσίγγης «τον εξευτέλισε, τον εμπόδισε να πάει στη Ρωμη για κανονίσει την υπόθεσή του, αλλά εξέδωσε απόφαση προσσεδιασμένη με την οποία τον έκλεισε στη φυλακή. Κι όταν ο πάπας ρωτούσε γι όλα αυτά έκανε τον ανήξερο». 

Ο πάπας τελικώς από συμφέρον τον αποκατέστησε στην αρχιεπισκοπή του, όμως του παρήγγειλε να μη λειτουργεί στη σλαβονική αλλά στη λατινική. Και σαν μην έφθαναν όλα αυτά, σκοτώνουν τον Κοτσελ (874) τον φυσικό του προστάτη στην Παννονία και ο Μεθόδιος, 60 πλέον χρονών, γυρίζει στην Παννονία. 

Στην Παννονία άλλοτε οι επόμενοι πάπες προσποιούνται φιλία και άλλοτε «γίνονται λιοντάρια» με σκοπό να υποτάξουν την αρχιεπισκοπή Παννονίας στην δικαιοδοσία της Καθολικής  Εκ­κλη­σί­ας.

Ο ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΗΓΕΜΟΝΑΣ ΤΗΣ ΜΟΡΑΒΙΑΣ 

Ο ηγεμόνας της Μοραβίας Σβιατοπόλκος τον υποδέχθηκε με εμπιστοσύνη και του ανέθεσε τούς ναούς, τούς κληρικούς και τον Μοραβικό λαο. « Από την ημέρα εκείνη άρχισε να διαδίδεται περισσότερο ο λόγος του Θεού και να πληθύνονται οι κληρικοί σ  ὅ­λες τις πόλεις». Παράλληλα όμως πληθαίνει και ο φθόνος των λατίνων. Α­παιτ­οῦν την προσθήκη του ράή ἂ­ὃ­ὼ «α ἂ ἦ ὸ».  Ο Μεθόδιος δεν υποχωρεί. Κι εκείνοι αφού δεν καταφέρνουν να αλλοιώσουν την Ορ­θό­δο­ξη  Εκ­κλη­σί­α, αλλοιώνουν την Ε­ξου­σί­α. Λατίνοι κληρικοί παρασύρουν τον Σβιατοπόλκο να στραφεί προς την λατινική Λειτουργία και καταγγέλουν τον Μεθόδιο ως ανυπότακτο στον πάπα.

ΣΤΑ ΔΙΧΤΥΑ ΤΟΥ ΒΟΗΘΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ  

Νεο ταξίδι στη Ρωμη, νέες απολογίες. ξαναγυρίζει δικαιωμένος, όχι όμως και ήσυχος· γιατί αναγκάστηκε να δεχθεί τον λατίνο ράή ἂ­ὃ­ὼ βοηθό επίσκοπο. ‘Η παπική μηχανορραφία θριάμβευσε. Α­θώ­ω­σε τον Μεθόδιο για να μην κακοκαρδίσει την  Εκ­κλη­σί­α της Βουλγαρίας που υπεραγαπούσε τον Μεθόδιο, — ο πάπας διεκδικούσε την Βουλγαρία —, αλλά του έβαλε δυναμίτιδα στο έργο του στη Μοραβία χρίοντας επίσημα τον μεγαλύτερο εχθρό του. Α­μέ­σως ο βοηθός επίσκοπος με πλαστά γράμματα συκοφαντεί τον Μεθόδιο στον Μοραβό ηγεμόνα.  Η ιστορία της ορθοδόξου ιεραποστολής έχει τέτοιες σκοτεινές πλευρές που έγραψε ο καθολικός φανατισμός στο βιβλίο της.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ  

Αλλά στην ένδοξη μακρινή πατρίδα έχουν αρχίσει να αποζητούν τον Μεθόδιο. Με πόση λαχτάρα δέχεται το μήνυμα και την πρόσκληση από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Βασίλειο! Είναι 67 χρονών, όμως η ψυχή του φτερουγά για την πατρίδα του. 

Τον Μαρτιο του 882 αντικρύζει ο πολυβασανισμένος ιεραπόστολος μετά από 20 χρόνια τις ένδοξες επάλξεις της Πρωτεύουσα του κόσμου. Οι μαθητές που τον συνοδεύουν, Σλάβοι μαθητές του Χριστού, βλέπουν κι αυτοί θαμπωμένοι την πνευματική τους Μητρόπολη.

Ποιός μπορεί να απο­κρυ­πτο­γρα­φή­σει τις συγκινήσεις και τον συγκλονισμό αγάπης καθώς ο Μεγας Φωτιος αγκαλιάζοντας τον Μεθόδιο, του απέδιδε όλη την τιμή, την αναγνώριση της διαβληθείσης ορθοδοξίας του και την ευγνωμοσύνη όλης της Ορ­θό­δο­ξης  Εκ­κλη­σί­ας.

Αλ­λά και η αναγνώριση του Αυτοκράτορα πόσο ενίσχυσε τον γηραιό ιεραπόστολο! και του Αυτοκράτορα. 

Τι άλλο ήθελε στη γη ο Μεθόδιος; Τον επαίνεσαν και οι δύο, Πατριάρχης και Αυτοκράτορας, εκπλήρωσαν ο,τι του ζήτησε και κράητσαν στην πόλη ένα πρεσβύτερο κι ένα διάκονο.  Η ώρα του αποχωρισμού έφασε και πάλι. Είναι η τελευταία φορά. Δεν θα ξαναδεί πια την πατρίδα του. 

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΗ ΜΟΡΑΒΙΑ 

Με νέες δυνάμεις και θάρρος και ζήλο νέο ο γέροντας πλέον ιεραπόστολος και με επίσημη ακολουθία από την Ελ­λη­νι­κή Πατρίδα, ξαναγυρίζει στην Μοραβία. 

Ομως η Μοραβία είναι πια χαμένη. Ο Σβιατοπόλκος εθελοτυφλεί. Σπέρνει τα σπέρματα της παρακμής στη Μεγάλη Μοραβία, που μετά τον θάνατό του θα καταλυθεί οριστικά.

Δεν μπορεί να καταλάβει πως με την υποδούλωσή του στον λατινικό κλήρο συντελεί στην κατάργηση της Μοραβικής  Εκ­κλη­σί­ας. Οι Φράγκοι και οι Λατίνοι είναι αδίστακτοι στην πολεμική τους. Η μανία τους εναντίον του Μεθοδίου ξεπερνά κάθε όριο. Η εμπάθεια δεν άφήνει όρια στον Ορ­θό­δο­ξο ιεραπόστολο να δράσει. Και ο Μεθόδιος αποσύρεται από κάθε θόρυβο και επιρρίπτει την μέριμνά του στον Θεο και επιδίδεται στη μετάφραση των  Α­γί­ων Γραφών. Στο έργο του αυτό βοηθούν δύο μαθητές του ταχυγράφοι και καταφέρνει μέσα σε 8 μήνες να μεταφράσει ολόκληρη την Α­γί­α Γραφή.

ΑΜΕΤΡΗΤΑ ΠΑΘΗΜΑΤΑ

Τωρα πια μπορεί να αναμετρήσει τα παθήματά του στη Μοραβία· τα δικαστήρια, τούς κολαφισμούς, τα κτυπήματα, την έκθεσή του στο ύπαιθρο μέσα στο βαρύ χειμώνα, τις απειλές, τις εξορίες στα αφιλόξενα βάθη της Γερμανίας, τούς βασανισμούς, την φυλάκιση στο Μοναστήρι του Μελανος Δρυμού για χρόνια, το πήγαινε – έλα στη Ρωμη, τούς αγώνες, τα βάσανα μέσα στα οποία έχασε τον αδελφό του Κωνσταντίνο – Κυριλλο. Τι να πρωτοθυμηθεί!.­.. Το χειρότερο, ότι διώκουν την Εκ­κλη­σί­α του.  Α­ρα πόσο θα αντέξει ακόμα;

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΕΘΟΔΙΟΥ  

Το τέλος του πλησίασε. Οι μαθητές του τον παρακάλεσαν να χειροτονήσει διάδοχο. Και ο Μεθόδιος υπάκουσε. Κι ο Γοράσδος, ο καλύτερος που κατείχε θαυμάσια τα ελληνικά και λατινικά, χειροτονήθηκε από τον ίδιο τον Μεθόδιο διάδοχός του. 

Καιρός πια να σηκώσει την άγκυρα του πολύμοχθου φορτίου της ζωής και να σαλπάρει για το ταξίδι της αιώνιας γαλήνης.  Ο­μως πίσω του αφήνει στα κύματα τούς αγαπημένους του μαθητές. Και αυτοί τώρα διώκονται. Τούς συγκεντρώνει κοντά του και τούς παραδίδει λόγους πίστεως και ενισχύσεως. 

Το Βελέγραδο, η πρωτεύουσα της Μοραβίας, βυθίστηκε στο πένθος. Γυρω από το σεπτό σκήνωμα μαζεύτηκε κλαίγοντας ο Λαός του Θεού. Κυκλωσαν τον ποιμένα τους ντόπιοι και ξένοι.  Αρ­ρω­στοι, γέροντες, χήρες, ορφανά, πτωχοί και πλούσιοι μαζί, γυναίκες και άνδρες, μικροί και μεγάλοι.  Α­να­ψαν τις λαμπάδες τους και συνόδευσαν τον νεκρό Δασκαλο στον καθεδρικό Ναο του Βελαγράδου. Γυρω από το φέρετρό του αντηχούσε η νεκρώσμος ακολουθία στα λατινικά, στα ελληνικά και στα σλαβικά. Τρεις κόσμοι σμίγουν στην κηδεία του Ελ­λη­να ιεραποστόλου και άθελά τους διακηρύττουν την οικουμενικότητα του  Ορ­θο­δό­ξου Ελ­λη­νι­σμοῦ, που σπάει το φράγμα των παθών και των ορίων και προσφέρεται στην ανθρωπότητα. Τον έθαψαν εκεί.

Ο Πατριάρχης Φωτιος όταν το έμαθε στάθηκε αδύνατο να παρηγορηθεί.

Η Εκ­κλη­σί­α τον υμνολόγησε με πολλά εγκώμια. Τι έγινε όμως το έργο του;

Ο ΔΙΩΓΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝ ΤΟΥ  

Ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας γράφει για τούς μαθητές του Μεθοδίου· «τούς έκλεισαν στις φυλακές σιδηροδεσμίους.  Ε­πει­τα οι Λατίνοι τούς παρέδωσαν στούς βάρβαρους Γερμανούς στρατιώτες· κι εκείνοι τούς βγάζουν έξω από την πόλη και τούς έσερναν γυμνούς… κι ανεβοκατέβαν τα ξίφη στο λαιμό τους και τούς κέντριζαν με τα δόρατά τους στις πλευρές». 

«Αλλους τούς λόγχιζαν με τρόπο απάνθρωπο, άλλων άρπαζαν και λεηλατούσαν τα σπίτια με ασέβεια και πλεονεξία· άλλους τούς έσερναν γυμνούς πάνω στα αγκάθια, ενώ ήταν γέροι άνθρωποι· όσοι ήταν νεώτεροι από τούς ιερείς και διακόνους πουλούσαν στη Βενετία για δούλους στούς Ι­ου­δα­ί­ους που μετείχαν στο δουλεμπόριο της Βενετίας». 

Ο πρωθιερέας  Αν­δρέ­ας Μιχάλωφ της Θεολογικής Σχολής του Πρέσοβ γράφει· «Μολις ο Μεθόδιος έκλεισε για πάντα τα μάτια του, η Εκ­κλη­σί­α έγινε λεία της εχθρικής λατινογερμανικής Εκ­κλη­σί­ας. Βασει του διατάγματος του 885 απαγορεύθηκε η σλαβική γλώσσα στην εκκλησιαστική φιλολογία και λατρεία. Με βαρβαρότητα καίγανε τα σλαβικά λειτουργικά βιβλία, κατεδάφιζαν ναούς βυζαντινού ρυθμού και άλλους μαθητές δίωκαν και άλλους πουλούσαν σαν δούλους». 

Η σλαβονική βιογραφία του Ναούμ, διηγείται «Στη Βενετία, ο Αυτοκράτωρ Βασίλειος είχε στείλει κρατικό υπάλληλο, για να εξαγοράσει τούς μαθητές του Μεθοδίου, τούς οποίους έστειλε στην πατρίδα τους· μερικοί από αυτούς ζήτησαν και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη».

200 από τούς μαθητές του Μεθοδίου υπέστησαν τα πάνδεινα. Στο Συμβολο της Πιστεως προστέθηκε το «filioque». 

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥΣ 

Αλλά τότε, διερωτάται κανείς, τι έμεινε από όλη την προσπάθεια, τούς κόπους, τις αγωνίες, την αυτοθυσία, την αγιότητα, την διαδαχή, την σπορά των ιεραποστόλων;

Μια πνευματική εκστρατεία, όπως αυτή των βυζαντινών ιεραποστόλων Α­γί­ων δεν είναι δυνατόν να αποτιμηθεί με αριθμούς και τυπικά συμπεράσματα.

Ας δούμε όμως τι λένε οι ειδικοί. 

«Παρ  ὅ­λα αυτά ο χριστιανισμός άνθισε στη Βοημία σ  ὅ­λο τον 10ο αιώνα.  Η αυλή της Πράγας έγινε το κέντρο προηγμένου πολιτισμού. Ο Άγιος Βενσεσλάβ, δούκας της Βοημίας, γνώριζε λατινικά, σλαβικά και ελληνικά και το μαρτύριό του κατά το 929 εξιστορήθηκε από μαθητή των  Ελ­λή­νων ιεραποστόλων σε μια βιογραφία που θεωρείται το αρχαιότερο αριστούργημα της τσέχικης φιλολογίας».

Σ  αυτό συμφωνεί και ο Μιχαλώφ· «Παρ  ὅ­λα τα εμπόδια το πνεύμα του Κυρίλλου και Μεθοδίου ζει σήμερα στον ορθόδοξο λαο της Τσεχοσλοβακίας και στον ανατολικό λειτουργικό τύπο της  Εκ­κλη­σί­ας του». 

Τελος ο Βασίλειος Λαούρδας, Διευθυντής του  Ι­δρύ­μα­τος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου γράφει· «Η εργασία που άρχισε στη Μοραβία, δεν πήγε τελικά χαμένη, γιατί από άλλους τούς δρόμους και με συνθήκες διαφορετικές, μεταφέρθηκε σε δύο άλλες περιοχές, τις οποίες ούτε κο Κωνσταντίνος, ούτε ο Μεθόδιος είχαν γνωρίσει. Οι περιοχές αυτές ήταν η Βουλγαρία και η Ρωσσία, που υιοθέτησαν την διδασκαλία των δύο αδελφών, εισήγαγαν την Σλαβική Μετάφραση της λειτουργίας στην εκκλησία τους και προσχώρησαν στην  Ορ­θο­δο­ξί­α, υπό την ηγεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η παράδοξη αυτή αλλαγή του πεδίου δράσεως… ἔ­κλει­σε για πάντα στην Ορ­θο­δο­ξί­α τις θύρες της Δυσεως, της άνοιξε όμως τις πύλες της  Α­να­το­λῆς, όπου και σήμερα ακόμη εξακολουθεί να ζει και να υπάρχει». 

»Είναι δύσκολο να εξάρει κανείς όσο πρέπει τη σημασία της αλλάγής αυτής… Μέ τον εκχριστιανισμό τους πέρασαν από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό.  Η  Ορ­θο­δο­ξί­α τούς έδωσε γραφή για να γράφουν στη γλώσσα τους· τούς βοήθησε να μάθουν, να αγαπήσουν και να πλουτίσουν τη γλώσσα τους· τούς προίκισε με τον κόσμο των ιδεών της  Ορ­θο­δό­ξου  Ελ­λη­νι­κῆς  Εκ­κλη­σί­ας· με τις μεταφράσεις των νομικών βιβλίων του Βυζαντίου τούς βοήθησε να οργανώσουν την κοινωνική τους ζωη πάνω στην γενική έννοια του νόμου. Και με την είσοδο στην  Ορ­θο­δο­ξί­α, που έγινε στην καλύτερη ώρα του Βυζαντινού πολιτισμού, οι Σλάβοι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσοουν από κοντά την λειτουργία ενός κράτους οργανωμένου και στερεού»

Ειδικός μελετητής της σλαβικής Γραμματείας, που ασχολήθηκε ειδικά με τούς δυο αδελφούς χαρακτηρίζει τον Κυριλλο «ζηλωτή αγγελιοφόρο της πίστεως κατά το αποστολικό πρότυπο, φορέα πολιτισμού, ανύπερβλητο θεμελιωτή της σλαβικής γραπτής γλώσσας και φιλολογίας»· τον Μεθόδιο «μέγα πρίγκηπα της  Εκ­κλη­σί­ας που βάσταξε στούς ώμους του έργο γιγαντιαίο».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

Πρέπει να είμαστε περήφανοι σαν  Ελ­λη­νες και σαν  Ορ­θό­δο­ξοι Χριστιανοί, γιατί από τη δική μας  Εκ­κλη­σί­α και από το δικό μας Ε­θνος ξεπήγασε των Σλάβων το φως. Αν σήμερα η μισή Ευρώπη, όλα τα Σλαβικά κράτη, είναι πολιτισμένα, είναι γιατί ένας Κυριλλος και ένας Μεθόδιος, βυζαντινοί ιεραπόστολοι, άφησαν την πνευματική τους ησυχία και ξεκίνησαν να πάνε να τούς βρουν, κρατώντας στα χέρια τους το Ευαγγέλιο της αλήθειας μεταφρασμένο στη γλώσσα τους. Και μαζί με το φως έφεραν και τα φώτα, τα σλαβικά γράμματα, το αλφάβητο, που κι αυτό ακόμα στερούνταν. 

Μονο μια πύρινη αγάπη για τούς Σλάβους, που ακόμα ήταν υποανάπτυκτοι, και μια παιδεία ελληνική θα μπορούσαν να διανοίξουν το πνεύμα τους, ώστε να μπουν σ  αὐ­τόν τον αγώνα. Και πάνω από όλα οι άγιοι Κυριλλος και Μεθόδιος ήταν μαθητές του Χριστού, που ήλθε να φωτίσει και να σώσει όλους τούς ανθρώπους.

Η ΖΩΗ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΥΣΙΑ 

Πρέπει να κλείσουμε με ευγνωμοσύνη για την ιεραποστολή στούς Σλάβους και να θυμηθούμε τον λόγο του Κυρίου· 

«Εαν μη ο κόκκος του σίτου αποθάνη αυτό μόνος μένει· εάν δε αποθάνη πολύ καρπόν φέρει» ( Ιωάν. 12,24). 

Μεγάλος και αληθινός ο λόγος· ο σπόρος του σιταριού, αν δεν θέλει να μείνει ένας σπόρος, πρέπει να σπαρεί στη γη και να σαπίσει ο ίδιος· και τότε από το θάνατό του θα φυτρώσει ολόκληρο φυτό με στάχυα πολλά και αναρίθμητα σπυριά σιτάρι. Είναι ο νόμος της καρποφορίας· η ζωη γεννιέται από την θυσία. 

Οι άγιοι Κυριλλος και Μεθόδιος μας έδωσαν το μεγάλο μήνυμα.

 
Από το Περιοδικό “Προς την ΝΙΚΗ” 
ηλεκτρονική πηγή κειμένου: www.oikad.gr/B8664241.el.aspx
ΑΝΤΕΧΟΥΜΕ

Share