Το Ιράκ που βασίζεται πρωτίστως στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη συγκαταλέγεται στις χώρες που πλήττονται πιο σοβαρά από την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για μια συγκυρία που αξιοποίησε η τουρκική διπλωματία.
Το έγγραφο που υπογράφηκε την Κυριακή στις 2 Νοεμβρίου χαρακτηρίστηκε το «πρώτο του είδους του στην ιστορία των διμερών σχέσεων». Ήταν η συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Ιράκ για τη διαχείριση των υδάτων. Τον χαρακτηρισμό έκανε ο Ιρακινός ΥΠΕΞ Φουάντ Χουσεΐν και είχε δίκιο: Πρόκειται για ιστορικό προηγούμενο χώρας που παραδίδει τον μελλοντικό έλεγχο στρατηγικών πόρων σε άλλο κράτος.
Το Ιράκ και η Τουρκία υπέγραψαν τη «Συμφωνία-Πλαίσιο για τον Χρηματοοικονομικό Μηχανισμό Έργων Συνεργασίας για το Νερό», κατά την επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν στη Βαγδάτη, όπου συναντήθηκε με τον Ιρακινό ομόλογό του, Φουάντ Χουσεΐν.
Η συμφωνία αποσκοπεί στην παροχή «βιώσιμων λύσεων στην υδάτινη κρίση του Ιράκ», σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Μοχάμεντ Σιγιά αλ-Σουντανί, που ήταν παρόν στην υπογραφή. «Βιώσιμες λύσεις» εννοείται η αποδέσμευση νερού από την Τουρκία προς το διψασμένο Ιράκ καθώς η ίδια αποθηκεύει νερό στα φράγματά της στον Τίγρη. Και εδώ είναι το πρόβλημα για το Ιράκ.
Για χρόνια οι δύο χώρες διαφωνούν για τη διανομή των υδάτων. Ενώ η Βαγδάτη κατηγορεί την Άγκυρα ότι περιορίζει τη ροή προς τα κατάντη από τις ανάντη πηγές του Τίγρη και του Ευφράτη, η Τουρκία υποστηρίζει ότι οι ιρακινές υποδομές νερού είναι παρωχημένες και σπάταλες.
Τουρκική επιτυχία
Έτσι, οι δύο χώρες δώσανε τα χέρια ώστε να δώσει η Τουρκία νερό και παράλληλα να στηθεί ένας μηχανισμός για διοχέτευση εσόδων από τις ιρακινές εξαγωγές… πετρελαίου προς την Τουρκία. Αυτό θα πραγματοποιηθεί με το να αναλάβουν οι τουρκικές εταιρείες να κατασκευάσουν υδρονομικά έργα στο Ιράκ και να πληρώνονται από τα έσοδα του ιρακινού πετρελαίου. Πρόκειται για μια επιδέξια κίνηση της Άγκυρας, αξιοποιώντας την «διπλωματία του νερού».
Ο μηχανισμός θα διοχετεύει τις πληρωμές από τις τουρκικές εισαγωγές ιρακινού πετρελαίου σε ειδικό λογαριασμό, σύμφωνα τουρκικές πηγές που επικαλείται το Al-Monitor.
Έτσι, όπως το έθεσε χαρακτηριστικά η ίδια τουρκική πηγή δημιουργείται ουσιαστικά ένα σύστημα «κλειστού βρόχου» στο οποίο τα πετρελαϊκά έσοδα επιστρέφουν σε έργα κατασκευασμένα από την Τουρκία.
Η Βαγδάτη θα συγκροτήσει ειδική επιτροπή για την πρόσκληση και αξιολόγηση προσφορών από τουρκικές εταιρείες, ανέφερε η πηγή.
«Το σύστημα έχει σχεδιαστεί για να χρηματοδοτεί έργα που θα εκσυγχρονίσουν τις γερασμένες υδάτινες υποδομές της Βαγδάτης και θα βελτιώσουν την αποδοτικότητα και τη βιωσιμότητα της χρήσης νερού, εν μέσω επιδεινούμενης ξηρασίας και ιστορικά χαμηλών στάθμης ταμιευτήρων» σημειώνει το Al-Monitor.
Οι βάσεις της συμφωνίας τέθηκαν πέρυσι τον Απρίλιο κατά την επίσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Βαγδάτη όπου συμφώνησαν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους. Μεταξύ διαφόρων έργων ήταν και μια 10ετης συμφωνία για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, με στόχο να διασφαλιστεί ότι το Ιράκ θα λαμβάνει δίκαιο μερίδιο από τα νερά που ρέουν από τους δύο κύριους ποταμούς του, τον Τίγρη και τον Ευφράτη.
Τι πήρε το Ιράκ και έδωσε τα κλειδιά
Για τον πρωθυπουργό Μοχάμεντ Σιγιά αλ-Σουντανί μια τέτοια συμφωνία ίσως τον βοηθήσει στο εσωτερικό ενόψει των εκλογών στις 11 Νοεμβρίου, καθώς δίνει μάχη να συγκρατήσει την αυξανόμενη λαϊκή οργή για τις σοβαρές ελλείψεις νερού, ιδιαίτερα στη Βασόρα, όπου η ξηρασία χτυπάει κόκκινο.
Έτσι η Βαγδάτη πήρε ως αντάλλαγμα ένα πακέτο άμεσων και μακροπρόθεσμων οφελών, με σημαντικότερο των οποίων είναι η αποδέσμευση ενός δισεκατομμυρίου κυβικών μέτρων νερού προς το Ιράκ τις επόμενες μέρες.
Επίσης, διαγράφονται χρέη του Ιράκ προς την Τουρκία, ενώ το διμερές εμπόριο εκτιμάται να αυξηθεί σε «όχι λιγότερο από 30 δισ. δολάρια».
Παρά τα άμεσα οφέλη που αντιπροσωπεύουν η αποδέσμευση νερού και η ελάφρυνση χρέους, η ρήτρα που παραχωρεί στην Τουρκία τον έλεγχο των υδατικών υποδομών του Ιράκ για πέντε χρόνια εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την κυριαρχία της Βαγδάτης επί ενός από τους πιο ζωτικούς του πόρους.
Ιρακινοί ψαράδες περπατούν στον ποταμό Τίγρη, όπου η στάθμη του νερού έχει μειωθεί απότομα, στην Αμάρα, Ιράκ, 1 Μαρτίου 2023. (Reuters)
Το Arabweekly κάνει λόγο για άνευ προηγουμένου τροπή με βαθιές επιπτώσεις για την εθνική κυριαρχία του Ιράκ καθώς παραιτείται από ζωτικές αρμοδιότητες στη διαχείριση των υδάτων,
Την συμφωνία καθιστά εξόχως προβληματική το γεγονός της μεταβίβασης της πλήρους τεχνικής και επιχειρησιακής διαχείρισης του υδάτινου συστήματος του Ιράκ στην τουρκική πλευρά, σε προσωρινή βάση.
Οι όροι ορίζουν ότι «οι αποδεσμεύσεις νερού θα τελούν υπό την εποπτεία και διαχείριση της Τουρκίας», παράλληλα με την άμεση διοίκηση από αυτήν «των υδατικών υποδομών (φράγματα και πλήρης διαχείριση της διανομής του νερού)» εντός του Ιράκ.
Επιπλέον, πηγή στο Arabweekly επιβεβαίωσε ότι «όλες οι υλικοτεχνικές και τεχνικές πτυχές που σχετίζονται με την κατασκευή φραγμάτων και τις υδατικές υποδομές θα διαχειρίζονται αποκλειστικά από την Τουρκία», παραμερίζοντας ουσιαστικά την ιρακινή εθνική τεχνογνωσία σε αυτούς τους ζωτικούς τομείς για πέντε χρόνια. Ο έλεγχος θα επιστραφεί στο Ιράκ με τη λήξη της συμφωνηθείσας περιόδου.
«Η πρόβλεψη αυτή αναμένεται να προκαλέσει σημαντική νομική και πολιτική αντιπαράθεση στο εσωτερικό του Ιράκ, όπου το νερό θεωρείται ζήτημα εθνικής ασφάλειας που δεν μπορεί να τίθεται υπό ξένη διαχείριση» σημειώνει το αραβικό μέσο.
Το Ιράκ με την πλάτη στον τοίχο
Γιατί να προχωρήσει το Ιράκ σε μια τέτοια συμφωνία;
Με τις θερινές θερμοκρασίας να χτυπάνε κόκκινο, ο ΟΗΕ κατατάσσει το Ιράκ ως την πέμπτη πιο ευάλωτη χώρα. Έχει υποστεί τη χειρότερη ξηρασία εδώ και δεκαετίες, ενώ οι θερμοκρασίες το καλοκαίρι, ιδιαίτερα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, συχνά ξεπερνούν τους 50°C. Έκθεση του ΟΗΕ έχει περιγράψει το Ιράκ ως αντιμέτωπο με μια «υπαρξιακή υδατική κρίση», με μελέτες να προβλέπουν ότι τα επίπεδα των ποταμών θα μπορούσαν να μειωθούν έως και κατά 70% έως το 2035.
Σύμφωνα με το υπουργείο Υδάτινων Πόρων του Ιράκ τα αποθέματα της χώρας βρίσκονται στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 80 ετών, έπειτα από μια πτωχή σε βροχοπτώσεις υγρή περίοδο, καθώς η παροχή από τους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη έχει μειωθεί.
Ωστόσο το Ιράκ πλήττεται και από τις πολιτικές υδάτων των ανάντη κρατών, ιδίως της Τουρκίας. Οι αρχές αποδίδουν επίσης ευθύνες στα ανάντη φράγματα που έχουν κατασκευαστεί στο γειτονικό Ιράν και την Τουρκία για τη μείωση της ροής του Τίγρη και του Ευφράτη, οι οποίοι αρδεύουν το Ιράκ εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Τεράστια τουρκικά φράγματα όπως το φράγμα Ιλίσου, στον Τίγρη, έχουν μειώσει δραστικά τη ροή του νερού προς το Ιράκ, προκαλώντας το στέρεμα εκτεταμένων αγροτικών εκτάσεων στον νότο και το κέντρο, τον εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων αγροτών και την επιδείνωση της ερημοποίησης.
Για δεκαετίες οι τρεις χώρες δεν έχουν καταφέρει να συνάψουν συμφωνίες για δίκαιη κατανομή του νερού, σημειώνει το The National. Ιράν και Τουρκία υποστηρίζουν ότι έχουν και οι ίδιες έλλειψη νερού, ενώ η Άγκυρα, όπως προαναφέρθηκε κατηγορεί το Ιράκ για παρωχημένες μεθόδους άρδευσης.
Πηγές: The National, Arabweekly, Al-Monitor
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου