Εάν κοιτάξει κανείς τη λίστα imdb με τις καλύτερες ταινίες που αναφέρονται στον Μεσαίωνα, θα συναντήσει 72 έργα που καταπιάνονται με υποθέσεις Δύσης, Σκανδιναβίας, Ανατολικής Ευρώπης, μέχρι και Ρωσίας. Πουθενά δεν θα δούμε κάτι για το Βυζάντιο. Παραδόξως, αυτό θα έπρεπε να χαροποιεί τους Έλληνες. Δίχως οι κινηματογραφιστές και κυρίως το κοινό να το ξέρουν, το Βυζάντιο δεν γνώρισε ποτέ Μεσαίωνα! Αυτό αναδεικνύει και αποδεικνύει -κόντρα στο ρεύμα- ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες διανοούμενους.
Καθώς το 2021 έχει συμβολικό χαρακτήρα, μίλησα με τον άνθρωπο που έχει ψάξει και αναλύσει το Βυζάντιο σπιθαμή προς σπιθαμή. Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Γιώργος Κοντογιώργης πρόσφατα ολοκλήρωσε δύο επιπλέον τόμους του εντυπωσιακού έργου “Ελληνικό Κοσμοσύστημα” (εκδόσεις Σιδέρη) οι οποίοι καταπιάνονται με τη Βυζαντινή περίοδο (γ’ και δ’ τόμος). Στην κουβέντα που είχα μαζί του, μου χαρακτήρισε μάλιστα “προσαρματικούς” τους διανοούμενους που διατυμπανίζουν ότι οι Βυζαντινοί ήταν Ρωμαίοι και ότι έγιναν Έλληνες κατά την τουρκοκρατία.
Επειδή το έθνος είναι νεότερο δημιούργημα για τους λαούς που εξήλθαν της φεουδαρχίας, μου λέει ο Κοντογιώργης, κάποιοι Έλληνες διανοούμενοι και ακαδημαϊκοί επιλέγουν τη γενίκευση προκειμένου να εγγράψουν και τον ελληνισμό στη νεότερη εθνογενετική διαδικασία και μάλιστα ως παρακολούθημα της δυτικής εθνογένεσης. «Δυστυχώς γι’ αυτούς υπάρχουν οι πηγές που βοούν και τους διαψεύδουν. Έχω αποδείξει πόσο ιδεολογικά φορτισμένος είναι ο ισχυρισμός αυτός, πλην όμως ανυπόστατος. Το έθνος είναι φαινόμενο που απαντάται στις ανθρωποκεντρικές κοινωνίες, δεν είναι επινόηση κανενός κράτους» αναφέρει.
«Στο μέτρο που ο ελληνισμός στη διαχρονία του υποστασιοποιείται ανθρωποκεντρικά συγκροτεί έθνος, δηλαδή πολιτισμική συνείδηση κοινωνίας με πολιτικό πρόταγμα ελευθερία, το οποίο εξελίσσεται σε συνάφεια με τις φάσεις που διέρχεται. Στον ελληνικό κόσμο οι πόλεις επιβεβαιώνουν την αδιάπτωτη ύπαρξή τους καθ’ όλο το Βυζάντιο και καθόλη την τουρκοκρατία, έως ότου τις κατέλυσε η Βαυαρική απολυταρχία μαζί με τη δημοκρατία. Στην παρειά της Δυτικής Ρώμης όντως επήλθε το τέλος των πόλεων τον 5ο αιώνα, καθώς οι κοινωνίες περιήλθαν στη φεουδαρχία».
Οι Βυζαντινοί διδάσκονταν Όμηρο πολύ πριν τους Δυτικούς
Και επειδή αμφισβητούν την ύπαρξη του έθνους και της συνέχειάς του στον ελληνικό κόσμο, αυτή επιβεβαιώνεται από δύο παραμέτρους, κατά τον καθηγητή. Πρώτον από την ανθρωποκεντρική συνέχεια του ελληνισμού. Εάν ο ελληνικός κόσμος είχε περιέλθει στη φεουδαρχία θα είχε εκλείψει ως έθνος, ως πολιτισμική συνείδηση κοινωνίας με πολιτικό πρόσημο την ελευθερία. Όπως συνέβη με τους Ρωμαίους.
Δεύτερον στο επίπεδο της ελληνικής αναγωγής της ταυτότητάς του. Ο καθηγητής κατέδειξε άλλωστε στους πέντε τόμους του “Ελληνικού κοσμοσυστήματος“, εκ των οποίων τρεις για το Βυζάντιο, ότι η ελληνική αναγωγή της ελληνικής ταυτότητας είναι αδιάπτωτη.
Γι΄αυτό και το Βυζάντιο αντιπροσωπεύει το πιο ολοκληρωμένο ανθρωποκεντρικά στάδιο ως κοσμόπολη και το πιο ελληνικό ως προς την ταυτότητά του. «Αποτελεί ομοθετική προέκταση του ελληνισμού της κρατοκεντρικής, της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής εποχής. Θα ήταν παράδοξο να διατηρήσει την ελληνικότητά του ο ελληνισμός στη Ρώμη και να γίνει Ρωμαίος όταν οικειοποιήθηκε το ρωμαϊκό ιμπέριουμ».
Σε αντίθεση με αυτό που θέλουν να πιστεύουν κάποιοι δυτικόπληκτοι Έλληνες διανομούμενη, οι Βυζαντινοί απ’ αρχής μέχρι τέλους δεν έπαψαν να αυτοπροσδιορίζονται αναλόγως ως Έλληνες, ως γραικοί ως Ρωμαίοι με την επισήμανση ότι οι προγονοί τους ήσαν οι Έλληνες και όχι οι Λατίνοι/Ιταλοί Ρωμαίοι. Εξ ου, όπως μου λέει ο Κοντογιώργης, και άλλαξαν το όνομα τους και από ρωμαϊκό κράτος αυτοαποκαλούσαν το κράτος τους Βυζάντιο.
«Το επωνύμιο Βυζάντιο είναι βυζαντινό όχι νεότερο πρόσκτημα. Οι βυζαντινοί Έλληνες γνώριζαν για τους αρχαίους απευθείας και ενέγραφαν εαυτούς ως κληρονόμους τους. Στα σχολεία τους διδάσκονταν τον Όμηρο. Ήταν μια εγγράμματη κοινωνία. Οι δυτικοί πληροφορήθηκαν για τους αρχαίους, για την Ευρώπη, για τη νομισματική οικονομία, για τις πόλεις/κοινά κλπ μέσω των βυζαντινών πολύ αργά, όταν οι Έλληνες του Βυζαντίου τους επανέφεραν στη ζωή».
Η μεγάλη απάτη
Τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα, κατάφερε να “περάσει” ότι τη συνέχεια μεταξύ αρχαιότητας και νεοτερικότητας τη διασφαλίζει ο δυτικός Μεσαίωνας και όχι το Βυζάντιο. Έτσι, οι Δυτικοί επιδόθηκαν σε μια εργώδη προσπάθεια να αποδείξουν ότι αυτοί ενσαρκώνουν τη συνέχεια μεταξύ αρχαιότητας και νεοτερικότητας. Ωστόσο, κατά τον Κοντογιώργη, από τον ισχυρισμό αυτό απουσιάζει ένα κρίσιμος κρίκος.
«Η Δύση εγγράφεται στη φεουδαρχία επομένως δεν μπορεί να τοποθετηθεί ως σύνδεσμος μεταξύ των δυο ανθρωποκεντρικών περιοχών, της αρχαιότητας και της νεοτερικότητας του 20ού αιώνα. Η Δύση εξήλθε της ιστορίας τον 5ο αιώνα και αγνοούσε επί μακρόν την ύπαρξη της. Την επανέφερε σε ανθρωποκεντρική τροχιά το Βυζάντιο. Τον ρόλο της συνέχειας τον καλύπτει ομοθετικά το Βυζάντιο» Γι’ αυτόν τον λόγο, όπως δείχνει ο καθηγητής, το Βυζάντιο ταξινομήθηκε ως “ξένος πολιτισμός” και μάλιστα στο Μεσαίωνα.
«Έτσι μόνο η Δύση ηδύνατο να νομιμοποιηθεί στην ηγεσία της νεοτερικότητας και να νομιμοποιήσει το σύστημά της ως δημοκρατικό και την εποχή της ως πρότυπο αναφοράς και ανωτερότητας έναντι κάθε άλλου παραδείγματος της κοσμοϊστορίας. Απέκρυψε με τον τρόπο αυτόν ότι αντιπροώπευε μια απλώς πρώιμη ανθρωποκεντρική φάση και όχι την ανθρωποκεντρική ολοκλήρωση που αποδίδει η δημοκρατία».
Για τον Κοντογιώργη όμως αυτό δεν είναι τίποτα άλλο παρά υφαρπαγή της Ιστορίας και το διακύβευμά της «στοιχειοθετεί τη μεγαλύτερη γνωσιολογική απάτη που επιχειρήθηκε ποτέ μέχρι σήμερα!». Έτσι ανακήρυξε τη μοναρχία ως ανώτερη της δημοκρατίας, την φεουδαρχική απολυταρχία ως ανώτερη της κοσμόπολης, τον κρατοκεντρισμό ως τελικό στάδιο με την εξαφάνιση της οικουμένης. Κατέληξε έτσι να πείσει την εποχή της ότι η εξέλιξη του κόσμου σταματάει στο πρότυπό της, και ότι οποιαδήποτε αμφισβήτηση του σήμερα μόνο οπισθοδρόμηση μπορεί να επιφέρει. Δεν είναι τυχαίο ότι στη διανόηση της νεοτερικότητας η εξέλιξη του κόσμου τελείωσε, δεν υπάρχει επόμενο στάδιο στην κοινωνική βιολογία του σήμερα.
Ο Μεσαίωνας του Γάλλου, και ο “Μεσαίωνας” του Βυζαντινού
Στην ιστορία, συνήθως γίνονται απλοποιήσεις είτε για λόγους κατανόησης είτε για άλλους “σκοπούς”. Άραγε είναι σωστό να ρωτήσουμε αν ο Μεσαίωνας που βίωσε ο Γάλλος ή ο Τσέχος αν διαφέρει από αυτόν του Βυζαντινού Έλληνα. Ο Κοντογιώργης το θεωρεί παραπλανητικό κάτι τέτοιο. «Μην σας παραπλανά η έννοια του Μεσαίωνα. Δεν πρόκειται για κάποιους μέσους χρόνους αλλά για την περιέλευση της Δύσης/δυτικής Ρώμης στη δεσποτεία/φεουδαρχία, που σηματοδότησε την έξοδό της από την ιστορία. Οι λαοί του “Μεσαίωνα” λοιπόν ανήκαν στην κατηγορία των δουλοπαροίκων».
Ο καθηγητής είναι ξεκάθαρος: Το Βυζάντιο δεν ανήκει στον “Μεσαίωνα”! «Δεν περιήλθε στη φεουδαρχία, αλλά συνέχισε να βιώνει το ελληνικό κοσμοσύστημα μικρής κλίμακας», γι’ αυτό «όποιος ταξινομεί το Βυζάντιο στο Μεσαίωνα ή αγνοεί τα θεμελιώδη της κοσμοϊστορίας ή είναι ιδεολογικά διατεταγμένος». Η περιοδολόγηση αρχαιότητα, μεσαίωνας, νεοτερικότητα είναι παραπλανητική θεωρεί ο καθηγητής.
«Μια ορθή περιοδολόγηση της ανθρωπότητας περιλαμβάνει αφενός το δεσποτικό κόσμο και αφετέρου τον ανθρωποκεντρικό κόσμο. Ο τελευταίος ενσαρκώνει το ανθρωποκεντρικό κοσμοσύστημα στις δύο μείζονες φάσεις του την κρατοκεντρική και την οικουμενική, που στη συνέχεια θα μεταλλαχθεί ως προς την κλίμακα για να φτάσουμε στο κράτος έθνος. Με λίγα λόγια ο βυζαντινός άνθρωπος ζει σε καθεστώς ατομικής και ευρέως κοινωνικής και πολιτικής ελευθερίας στις αγροτικές και στις αστικές πόλεις/κοινά και στο σύνολο της κοσμόπολης» σημειώνει.
Στο Βυζάντιο υπήρχαν δημοκρατικοί θεσμοί
Τόσο σε ταινίες, όσο και σε βιβλία θα δει κανείς ότι για τη δυτική δημοκρατία θεωρείται πολύ σημαντικό έγγραφο η Μάγκνα Κάρτα καθώς έτσι ξεκίνησε ο έλεγχος των βασιλέων που εξελίχθηκε αργότερα ως θεσμός. Στο Βυζάντιο αντίστοιχο υπήρχε, υποτίθεται θεοκρατία και απόλυτη μοναρχία. Ωστόσο, δεν απέχει τίποτα περισσότερο από την αλήθεια από αυτόν τον μύθο.
«Η Μάγκνα Κάρτα δεν έχει καμία σχέση με τη δημοκρατία» λέει ορθά κοφτά ο Κοντογιώργης για τον απλούστατο λόγο, ότι η Μάγκνα Κάρτα «είναι ένα αποκλειστικά ενδοφεουδαλικό έγγραφο που ρυθμίζει τις σχέσεις αφενός μεταξύ πάπα και αγγλικής φεουδαρχίας και αφετέρου μεταξύ των φεουδαρχών και τον απολυταρχικού μονάρχη». Για του λόγου το αληθές, ο Έλληνας διανοούμενος, με μετέφερε χρονικά έξι αιώνες μετά την Μάγκνα Κάρτα, στη Μεγάλη Βρετανία του 1830, όπου μόλις το 7% των άρρενος πληθυσμού της Βρετανίας διέθετε δικαίωμα ψήφου ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού ζούσε σε καθεστώς δουλοπαροικίας!
«Η εξαπάτηση αυτή του κοινού λαού εξακολουθεί και σήμερα να κρατεί καλά. Η αυστηρά ολιγαρχική μοναρχία που επικρατεί καθολικά στις ημέρες μας αποκαλείται δημοκρατία. Ο μονάρχης στο σημερινό σύστημα κατέχει το σύνολο του πολιτικού συστήματος και άρα του κράτους, η δε εξουσία του ασκείται ευθέως επί ενός εκάστου των υπηκόων του. Συγχρόνως ο ίδιος, το σύνολο του πολιτικού προσωπικού, είναι εκτός κράτους δικαίου, υπεράνω του νόμου, ανέκκλητος, και χωρίς να υπόκειται στον παραμικρό έλεγχο για τα πεπραγμένα του».
Ενώ λοιπόν στη Δυτική Ευρώπη συνέτασαν τέτοια ενδοφεδουαλικά έγγραφα, στο Βυζάντιο, όπως μου εξήγησε ο Κοντογιώργης, ο βασιλέας –και όχι αυτοκράτορας– εκλέγεται από τον δήμο της Κωνσταντινούπολης και τη σύγκλητο, υπόκειται στον έλεγχό τους, είναι ανακλητός και, σε αντίθεση με τον σημερινό μονάρχη/πρωθυπουργό που είναι πολιτικά κυρίαρχος, ασκεί απλώς εξουσία εννόμου επιστασίας. Ο Βυζαντινός μονάρχης δεν ασκεί επομένως άμεση εξουσία επί του πολίτη, ο οποίος υπόκειται στη δημοκρατική πολιτεία της πόλης/κοινού. Θεμέλιο της κεντρικής πολιτείας είναι ο δήμος και η σύγκλητος βουλή, όχι ο βασιλέας ο οποίος εκλέγεται, ελέγχεται και ανακαλείται, ενώ η εξουσία του σταματάει στα τείχη των πόλεων, δεν συναντιέται ευθέως με τον πολίτη, που στεγάζεται στην πόλη.
Ιερά Εξέταση υπήρξε στη Δύση, όχι στο Βυζάντιο
Αν και στον τέταρτο τόμο του εντυπωσιακού έργου του “Το ελληνικό κοσμοσύστημα” μπορεί κανείς δεν δει συγκεκριμένα πως δούλευε το “πράμα” στο Βυζάντιο ο Κοντογιώργης μου έδωσε μια γεύση το γεγονός ότι στο Βυζάντιο λοιπόν, είχανε μονάρχη σε αντιπροσωπευτική ως προς το κεντρικό πολιτικό σύστημα κοσμοπολιτεία, όχι σε μοναρχευομένη ολιγαρχία. «Στη μια περίπτωση λειτουργεί ο δήμος, στην άλλη ο σκέτος μονάρχης. Το γεγονός ότι η θητεία του βυζαντινού βασιλέα ενός είναι ισόβια –πλην όμως ελευθέρως ανακλητή- ενώ του σημερινού μονάρχη είναι με χρονικό προσδιορισμό πλην όμως μη ανακλητή- δεν αλλάζει το πράγμα, αφού ακόμη και η μη ισοβιότητα καταστρατηγείται μέσω της κομματικής χειραγώγησης».
Παρόλα αυτά, πολλοί Έλληνες διανοούμενοι και φυσικά Δυτικοί φρόντισαν να περάσουν στον κόσμο ότι το Βυζάντιο ήταν μια απολυταρχική αυτοκρατορία ακόμα και θεοκρατία. Η πραγματικότητα είναι όμως είναι πολύ διαφορετική. «Η απολυταρχία, η θεοκρατία και η αυτοκρατορία ανάγονται στην κρατική δεσποτεία, προϋποθέτει φεουδαλική κοινωνία και ιδιοκτησιακή αντίληψη του κράτους από τον δεσπότη. Η συνοχή στο κράτος αυτό συντελείται στο πρόσωπο του όχι στην πολιτισμική συνάντηση της κοινωνίας. Το Βυζάντιο είναι οικουμενική κοσμόπολη με δημοκρατικές πολιτείας στις πόλεις και ένα αντιπροσωπευτικό σύστημα στο Κέντρο».
Γι΄αυτό και το Βυζάντιο δεν ήταν απολυταρχία, ούτε θεοκρατία, ούτε αυτοκρατορία. Αυτό που επίσης παρατηρεί ο Έλληνας διανοούμενος είναι ότι αγνοείται ότι στο Βυζάντιο δεν υπήρχε δουλεία, κυριαρχούσε η εταιρική οικονομία και συντελούνταν η καθολική μετάβαση στην πολτειοτική κοινωνία. Η εκκλησία στο Βυζάντιο λειτουργεί ως εκκλησία του δήμου των πιστών, ο κλήρος υπάγεται στην δημοκρατική πολιτεία της πόλης και όπως μαρτυρούν οι πηγές υπήρξε ένας εκ των θεματοφυλάκων του νομικού πολιτισμού της ελληνικής οικουμένης. Ουδέποτε περιήλθε στη δεσποτεία όπως η καθολική εκκλησία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου