Καταγωγή
Οι Σουλιώτες ήταν δίγλωσσοι Έλληνες που μιλούσαν ελληνικά και αλβανικά, ενώ έγραφαν μόνο στα ελληνικά, δεδομένου ότι η γραφή της αλβανικής είναι πολύ μεταγενέστερη. Πολλοί δυτικοί μελετητές, καθώς και ορισμένοι Έλληνες (ιστορικοί μελετητές), μεταξύ των οποίων και ο Κ. Παπαρρηγόπουλος θεωρούν ότι το Σούλι οικίστηκε περί τον 16ο αιώνα από ένα κράμα εξελληνισμένων αλβανικών και ελληνικών πληθυσμών που κινήθηκαν στις ορεινές περιοχές από την παράκτια περιοχή Θεσπρωτία, συμπληρώνοντας: «... η αλβανική φυλή εκράτυνε το μάχιμον της ελληνικής πνεύμα, η δε ελληνική ενεφύσησεν εις την αλβανική τα ευγενέστερα αισθήματα της φιλοπατρίας, της φιλομάθειας και της ευνομίας».
Ο Λάμπρος Κουτσονίκας, όμως, θεωρεί τους Σουλιώτες γηγενείς απογόνους Ηπειρωτών Ελλήνων που μετανάστευσαν στα βουνά κατά τα αρχαία χρόνια, προκειμένου να διαφύγουν τις ρωμαϊκές δυνάμεις.
Ο Αθανάσιος Ψαλίδας, γραμματέας του Αλή πασά, μαρτυρεί πως το Σούλι (ή Κακοσούλι) είχε Γραίκους πολεμιστές που πάλευαν τους Αλβανούς για πολλά χρόνια. Ένας άγνωστος συγγραφέας δήλωσε πως, Η διαυθέντευσις των Σουλιωτών κατα του της Ηπείρου τυρράνου αρκετώς θέλει αποδείξει, ότι η Ελλάς γεννά ακόμη Λεωνίδας και Θεμιστοκλείς.
Εκτός από τις σύγχρονες μαρτυρίες, οι Σουλιώτες ήταν γνωστοί ως Έλληνες ακόμη και από τους εχθρούς τους. Ο Μελί πασάς, γιος του Αλή πασά, έστειλε επιστολές στον πατέρα του από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1803, στις οποίες αποκαλεί τους Σουλιώτες Ρωμαίους, ή Ρωμιούς αλλά και Ρωμέγους. Όλοι αυτοί οι όροι δηλώνουν ότι η σουλιωτική συνομοσπονδία αποτελούταν από Έλληνες. Ο Αχμέτ Μουφίτ, μεγάλος-εγγονός του Αλή πασά, προσπάθησε να μετατρέψει τους Σουλιώτες σε ορθόδοξους Αλβανούς, σε δικούς του, αναφέρει κατά γράμμα. Αναφερόταν οργισμένος στο πώς οι Σουλιώτες προκάλεσαν την επίθεση του Αλή πασά 1789, επειδή θεωρούσαν τους εαυτούς τους Χριστιανούς Έλληνες, ενώ έγιναν και πολιτικά εργαλεία της Ρωσίας.
Διοίκηση
Οι Σουλιώτες είχαν μια δική τους μορφή κοινωνικής οργάνωσης που βασιζόταν στην οικογενειοκρατία, τη λεγόμενη φάρα (= πατριά), που έφθαναν σε αριθμό περίπου τις 47, που αντιπροσώπευαν 150 οικογένειες. Σπουδαιότερες εξ αυτών ήταν η φάρα του Δημοδράκου, του Ζέρβα, του Μπότσαρη, του Τζαβέλλα, του Δαγκλή, του Καραμπίνη, του Κουτσονίκα κ.ά.
Κάθε φάρα είχε τον δικό της αρχηγό του οποίου το αξίωμα ήταν κληρονομικό κατ΄ αρρενογονία. Οι αρχηγοί των "φαρών" συγκροτούσαν μια μορφή κυβέρνησης που λεγόταν «Κριτήριο της Πατρίδας» με κύριο καθήκον να κρίνει επί παντός και να αποφασίζει σχετικά, με αναμφίβολα και δικαστική εξουσία που βασιζόταν στο έθιμο.
Ανώτατη εξουσία ασκούσε το «Γενικό Συνέδριο» στο οποίο λάμβαναν μέρος εκτός από τους αρχηγούς των οικογενειών και κάθε Σουλιώτης που είχε διακριθεί σε ανδραγαθία. Αυτό αποφάσιζε θέματα πολέμου, ειρήνης, συμμαχίας και οτιδήποτε αφορούσε τις εξωτερικές σχέσεις της «συμπολιτείας», της οποίας πρωτεύουσα ήταν το Σούλι όπου και γίνονταν οι συνελεύσεις των δύο παραπάνω οργάνων.
Πόλεμοι
Οι Οθωμανοί Τούρκοι προσπάθησαν επί πολλά χρόνια να κατακτήσουν τα εδάφη της συνομοσπονδίας των Σουλιωτών, όχι βέβαια για να επιβάλλουν φόρους σε μια τελείως άγονη περιοχή, όσο για να εξουδετερώσουν τους ανυπότακτους Σουλιώτες για τις συνεχείς παράνομες δραστηριότητες. Οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ Σουλιωτών και Οθωμανών (συμπεριλαμβανομένων Αλβανών μουσουλμάνων) άρχισαν, κατά την τοπική παράδοση, περίπου στα 1635, αν όχι νωρίτερα. Οι πρώτες όμως ιστορικές αναφορές για αντιτουρκική δράση των Σουλιωτών ανάγονται στη περίοδο του Ενετοτουρκικού πολέμου (1684-1699), όπου οι επιτυχίες των Ενετών δημιούργησαν, φυσικό επόμενο, μια αναστάτωση και έναν αναβρασμό σ΄ όλες τις ΝΑ. περιοχές της Δαλματίας μέχρι της Ηπείρου, χωρίς όμως ιδιαίτερες λεπτομέρειες.
Πόλεμοι προ Αλή Πασά
Γενικά οι πόλεμοι των Σουλιωτών προ του Αλή Πασά χαρακτηρίζονται περισσότερο ως αμυντικοί.
To 1721 ο Ζατζή Αχμέτ (ή Χατζή Αχμέτ), Πασάς των Ιωαννίνων μετά την απόρρηψη της πρότασής του για υποταγή των Σουλιωτών πολιόρκησε το Σούλι με ισχυρή δύναμη (8.000 ανδρών) πλην όμως αναγκάσθηκε να υποχωρήσει μετά από αιφνιδιαστική νυκτερινή αντεπίθεση των Σουλιωτών όπου και είχε πολύ μεγάλες απώλειες.
Το 1731, κατ΄ άλλους το 1732, με υποκίνηση των Ενετών ξεσηκώθηκαν οι Σουλιώτες καθώς και οι κάτοικοι του χωριού Μαργαρίτι. Kατά διαταγή τότε του Σουλτάνου ακολούθησαν διάφορες εκστρατείες, τόσο από τον Χατζή Αχμέτ, όσο και από άλλους Μπέηδες και Αγάδες της περιοχής χωρίς όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Το 1754, ο Μουσταφά Πασάς, o νέος Πασάς των Ιωαννίνων, επιχειρεί και αυτός εκστρατεία που είχε την ίδια τύχη των προηγουμένων.
Στα επόμενα χρόνια ο Τουρκαλβανός Μουσταφά Κόκκα επιτέθηκε με 4.000 στρατιώτες και ο Μπεκίρ Πασάς με 5.000 στρατιώτες. Και οι δύο, ωστόσο, απέτυχαν να νικήσουν τους Σουλιώτες.
Το 1759 ο Ντόστ μπέης, του Γαρδικίου, της Παραμυθιάς που ήταν και διοικητής του Δέλβινου, νικήθηκε από τους Σουλιώτες.
To 1762, ο Μαξούντ Αγάς (ή Μαζούντ Αγάς) του Μαργαριτίου, που ήταν Βοεβόδας, (= κυβερνήτης) της Αρτας, είχε την ίδια μοίρα, μετά από ήττα που υπέστει στη περιοχή Λάκκα των Λελόβων, καταφέρνοντας όμως ν΄ αποσπάσει τα γύρω χωριά Λέλοβας και Λακοπούλας.
Το 1772, ο Αγάς του Μαργαριτίου, Σουλεϊμάν Τσαπάρη ή Τζαπάρκα, επιτέθηκε στους Σουλιώτες με στρατό 8.000 - 9.000 ατόμων, που είχαν ξεσηκωθεί, όταν τον προηγούμενο Φθινόπωρο (1971), κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών, τους είχε επισκεφεί κάποιος απεσταλμένος των Ρώσων με γράμματα του Αλέξιου Ορλώφ (Αλεξέι Ορλώφ) καθώς και με αρκετά πολεμοφόδια. Η εκστρατεία αυτή όχι μόνο απέτυχε, όπως όλες οι προηγούμενες, αλλά και ο ίδιος ο Αγάς αχμαλωτίσθηκε, ενώ οι απώλειες σε νεκρούς και αιχμαλώτους τούρκους υπήρξε πολύ μεγάλος. Τελικά ο Αγάς και κάποιοι εκ των αιχμαλώτων απελευθερώθηκαν με λύτρα που στάλθηκαν από Ιωάννινα, και Κωνσταντινούπολη, ενώ κάποιοι άλλοι ανταλλάχθηκαν με υποσχέσεις ανεξαρτησίας.
Το 1775 ακολούθησε επιχείρηση του Κούρτ Πασά που έφτασε μέχρι την περιοχή της Ρουσιάτσας πλην όμως αναγκάσθηκε να υποχωρήσει.
Εκτός των παραπάνω που είναι οι σημαντικότεροι, οι διάφοροι συγγραφείς ανεφέρουν κι άλλους μικρότερης έκτασης - αψιμαχίες, από διάφους Αγάδες που δεν σταμάτησαν να συμβαίνουν σ΄ όλη αυτή την περίοδο, όπου αναγκάζονταν έτσι οι Σουλιώτες "με τα όπλα να τρώνε, μ΄ αυτά να κοιμούνται και μ΄ αυτά να ξυπνούν", (κατά Χ. Περραιβό)
Το 1788 ήδη Πασάς Ιωαννίνων είναι ο Αλή Πασάς. Οι δε πολεμικές συγκρούσεις που ακολούθησαν έγιναν εντονότερες και σφοδρότερες. Αιτία αυτών στάθηκε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1787-1792), στην αρχή του οποίου, τον Σεπτέμβριο του 1788, φθάνει στο Σούλι, ο Λουίζης Σωτήρης, απεσταλμένος της Αυτοκράτειρας της Ρωσίας Μεγάλης Αικατερίνης, προκειμένου να ξεσηκώσει για επανάσταση τους Σουλιώτες. Έτσι τον Μάρτιο του 1789 ονομαστοί οπλαρχηγοί μεταξύ των οποίων οι Γιώργης Μπότσαρης, Λάμπρος Τζαβέλλας, Νικολός Ζέρβας, Δήμος Δράκος κ.ά. δηλώνουν εγγράφως προς την Αυτοκράτειρα, δια των απεσταλμένων της ότι είναι έτοιμοι να πολεμήσουν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μαθαίνοντας ο Αλή Πασάς τα γεγονότα αυτά, αμέσως και οργάνωσε την πρώτη εναντίον των.
1η εκστρατεία - 1789.
Έτσι τον ίδιο χρόνο την Άνοιξη του 1789, ο Αλή Πασάς εκστρατεύει κατά των Σουλιωτών με 10.000 Τουρκαλβανούς. Η εκστρατεία αυτή κράτησε τέσσερις μήνες, οι δε Σουλιώτες επέδειξαν μοναδική δύναμη αντίστασης και εξαιρετική πολεμική ικανότητα με συνέπεια αφενός μεν η εκστρατεία αυτή να λήξει άδοξα αφετέρου με νεότερα στοιχεία (έγγραφα της περιόδου εκείνης) που ήλθαν στο φως φαίνεται ότι ο Αλή Πασάς τον Ιούλιο, μετά την υποχώρησή του, συνομολόγησε συνθήκη με τους Σουλιώτες όπου και ανέλαβε να καταβάλει μισθούς στους οπλαρχηγούς προκειμένου αυτοί ν΄ αναλάβουν την ασφάλεια της περιοχής, παίρνοντας όμως εχέγγυα πέντε παιδιά, (ομήρους), από τις οικογένειες των οπλαρχηγών.
2η εκστρατεία - 1792
Το 1792 με τη λήξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου, όπου και συνομολογήθηκε η Συνθήκη Ιασίου, μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Αλή Πασάς προκειμένου να παγιώσει μια πλήρη ευνομούμενη κατάσταση στο Πασαλήκι του επιχειρεί δεύτερη εκστρατεία κατά των Σουλιωτών με δύναμη 10.000 Τουλκαλβανών, που και αυτή υπήρξε ατυχής. Αν και είχε ομήρους (όπως τον Φώτο Τζαβέλλα που ήταν ο γιος του Λάμπρου Τζαβέλλα), οι Σουλιώτες κάτω από τη διοίκηση του Γεωργίου Μπότσαρη, του Λάμπρου Τζαβέλλα και του Δήμου Δράκου αγωνίστηκαν θαρραλέα. Ακόμη και οι γυναίκες, κάτω από την εντολή της Μόσχως (σύζυγος του Λάμπρου Τζαβέλλα), συμμετείχαν στη μάχη. Τελικά, 2.000 Τουρκαλβανοί και 74 Σουλιώτες σκοτώθηκαν. Στη νικηφόρα μάχη εκείνη των Σουλιωτών αναφέρεται και το παρακάτω δημοτικό τραγούδι:
Τρία μπαϊράκια φαίνονται ΄πο κάτω από το Σούλι
το ΄να ΄ναι του Μουχτάρ πασά*, τ΄ άλλο του Σελιχτάρη*
το τρίτο το καλλίτερο είναι του Μιστομπόνου*
Μια παπαδιά τ΄ αγνάντεψε από ψιλή ραχούλα,
-Που ΄στε του Λάμπρου τα παιδιά, που ΄στε οι Μποτσαραίοι
Αρβανιτιά μας πλάκωσε, θέλει να μας σκλαβώσει,
ας έρτουν οι παλιότουρκοι, τίποτε δεν μας κάνουν,
ας έρτουν πόλεμο να ιδούν και Σουλιωτών τουφέκια,
να μάθουν Λάμπρου το σπαθί, Μπότσαρη το τουφέκι,
τ΄ άρματα των Σουλιώτισσων, της ξακουσμένης Χάιδως*"
Κι ο Κουτσονίκας φώναξε από το μετερίζι*:
-"Παιδιά σταθήτε στέρεα, σταθήτε αντρειωμένα
γιατί έρχεται ο Μουχτάρ πασάς με δώδεκα χιλιάδες".
Ο πόλεμος αρχίνησε κι ανάψαν τα τουφέκια*
τον Ζέρβα και τον Μπότσαρη εφώναξε ο Τζαβέλας,
-Παιδιά μ΄ ηρθ΄ ώρα του σπαθιού, κι ας πάψη το τουφέκι
Κι ολ΄ έπιασαν και σπάσανε τις θήκες των σπαθιών τους
τους Τούρκους βάνουνε μπροστά, τους βάνουν σαν κριάρια.
Αλλ΄ έφευγαν κι αλλ΄ έλεγαν "Πασά μου ανάθεμάσε!
μέγα κακό μας έφερες τούτο το Καλοκαίρι,
εχάλασε τόση Τουρκιά, Σπαΐδες* κι Αρβανίτες,
δεν είν΄ εδώ το Χόρμοβο*, δεν είν΄ η Λαμποβίτσα*
εδώ ειν΄ το Σούλι το κακό, εδώ ειν΄ το Κακοσούλι,
που πολεμούν μικρά παιδιά, γυναίκες σαν τους άντρες
που πολεμάει η Τζαβέλαινα* σαν άξιο παλικάρι".
Κι ο Μπότσαρης εφώναξε με το σπαθί στο χέρι:
-Έλα Πασά τι σκιάχτηκες και φεύγεις με μενζίλι*
Γύρισε εδώ στο τόπο μας, στην έρημη τη Κιάφα*
εδώ να στήσεις το θρονί, να γένης και Σουλτάνος.
* Μουχτάρ πασάς: ο Μουχτάρ, γιος του Αλή Πασά. Σελιχτάρη: ο Σιλιχτάρ Πότας, αλβανός οπλαρχηγός. Μπιτσομπόνος: Αλβανός οπλαρχηγός. "Χάιδω": Θρυλική Σουλιωτοπούλα που τροφοδοτούσε τους πολεμιστές με νερό και τους εμψύχωνε τον αγώνα τους. "Μετερίζι: πρόχειρη οχύρωση, χαράκωμα. "ανάψαν τα τουφέκια": αδυναμία συνέχισης βολών μετά 4ωρο αδειάλειπτο πυρ, λόγω υπερθέρμανσης των τουφεκίων, καθιστάμενα έτσι άχρηστα. "Σπαΐδες ή Σπαχίδες": οι Τουρκαλβανοί ιππείς τιμαριούχοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, υπόχρεοι στράτευσης σε ανάγκες της κρατικής διοίκησης, αντίστοιχοι με τους φεουδάρχες της Δύσης. "Χόρμοβο και Λαμποβίτσα": πόλεις που είχε καταστρεψει ο Αλή πασάς το 1788. "Τζαβέλαινα": η σύζυγος του Τζαβέλα η θρυλική Μόσκω. "Μενζίλι": ταχυκίνητο ή ταχυδρομικό απόσπασμα, (παρομοίωση άτακτης φυγής). "Κιάφα": πόλη Σουλιώτικης συμπολιτείας.
Έτσι ανεπιτυχής υπήρξε και αυτή η εκστρατεία για την οποία σημείωνε ο Ενετός προνοητής (= αρμοστής) της Αγίας Μαύρας (Λευκάδας): "στα ορεινά καταφύγια που αποτελούν την άμυνα των Σουλιωτών, κατέρρευσεν η φιλαυτία του υπερηφάνου (Αλή) Πασά". Ο δε Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στο ποίημά του "Φυγή" περιγράφει ποιητικά ακριβώς αυτή την εκστρατεία μετά την οποία ο Αλή Πασάς αναγκάσθηκε να δεχθεί κάποιες προτάσεις των Σουλιωτών σχετικά με τη διοίκηση (μοίρασμα) της περιοχής.
Οι Σουλιώτες έπαιρναν όλες τις προμήθειές τους από την Πάργα, ενώ απέκτησαν υποστήριξη από την Ευρώπη με τη Ρωσία και τη Γαλλία να τους παρέχουν τα απαραίτητα όπλα και πυρομαχικά. Για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις οι Σουλιώτες ήταν ένα όργανο για να αποδυναμώσουν την οθωμανική αυτοκρατορία. Όταν οι Βρετανοί πολιτικοί άλλαξαν διαθέσεις απέναντι στην οθωμανική αυτοκρατορία, προκειμένου να ενισχύσουν τις δυνάμεις εναντίον του Ναπολέοντα, οι προμήθειες όπλων και πυρομαχικών διακόπηκαν. Χωρίς υποστήριξη από το εξωτερικό και με τους Σουλιώτες καταπονημένους από τη χρόνια πολιορκία, η ενότητα των γενών τους άρχισε πλέον να διασπάται.
 |
| Ο θάνατος του Λάμπρου Τζαβέλλα |
3η εκστρατεία - 1803
Η 3η εκστρατεία του Αλή Πασά κατά των Σουλιωτών ξεκίνησε στη πραγματικότητα το 1800. Στο μεταξύ είχαν διαμορφωθεί οι ακόλουθες συνθήκες: οι Ενετοί είχαν ήδη απομακρυνθεί από την Επτάνησο και τη θέση τους είχαν πάρει οι Γάλλοι, από το 1797. Μετά όμως από την καταστροφή που υπέστησαν στη ναυμαχία του Αμπουκίρ το 1798 (στην Αίγυπτο), ο Αλή Πασάς άρχισε να γίνεται ο κυρίαρχος της περιοχής. Έτσι προκειμένου να προλάβει διείσδυση των Άγγλων στη προσβλέπουσα περιοχή του, εκστράτευσε στη Ήπειρο αφού προηγουμένως είχε συμμετάσχει στην εκστρατεία κατά του Πασά του Βιδινίου Πασβάνογλου, (1798), με διπλάσιο στρατό απ΄ ότι είχε ζητήσει ο Σουλτάνος, γεγονός που του είχε προσδώσει νέο κύρος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Έτσι ο Αλή Πασάς εκστρατεύοντας το 1800 στη Ήπειρο και καταλαμβάνοντας το Βουθρωτό, την Ηγουμενίτσα, τη Βόνιτσα και την Πρέβεζα ενίσχυσε τη θέση του στη περιοχή ενώ ταυτόχρονα εξασφάλισε τον έλεγχο των Σουλιωτών κάνοντας στενότερο τον αποκλεισμό τους. Παρόλα αυτά οι Σουλιώτες συγκεντρώθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και αποφάσισαν ή να νικήσουν ή να πεθάνουν. Ήταν λιγότεροι από 2.000 οπλισμένοι. Οι κύριοι ηγέτες τους ήταν ο Φώτος Τζαβέλλας, ο Δήμος Δράκος, ο Τάσος Ζέρβας, ο Κουτσονίκας, ο Γώγος Δαγλής, ο Γιαννάκης Σέχος, ο Φωτομάρας, ο Βέικος, ο Τζαβάρας, ο Πάνου, ο Ζυγούρης Διαμάδης και ο Γιώργος Μπούζγος. Τέσσερα ολόκληρα χρόνια κράτησε ο αγώνας τους. Οι Σουλιώτες κέρδιζαν όλες τις αποφασιστικές μάχες, όμως ο Αλή Πασάς έχτιζε κάστρα στα γειτονικά χωριά για μακροχρόνια πολιορκία. Οι Σουλιώτες έκαναν τότε εκκλήσεις για βοήθεια στη Γαλλία και τη Ρωσία, που όμως δεν τελεσφόρησαν. Επακολούθησαν και νέες μάχες πολύ ποιο σκληρές, με τελευταία στις 7 Δεκεμβρίου γύρω από το Κούγκι και την Κιάφα που είχαν αποσυρθεί. Μένοντας όμως χωρίς τρόφιμα και πυρομαχικά αναγκάσθηκαν τελικά να συνθηκολογήσουν.
Στις 12 Δεκεμβρίου του 1803 οι Σουλιώτες συνθηκολόγησαν και ο Αλή Πασάς υποσχέθηκε να τους αφήσει ελεύθερους με όλη την κινητή ιδιοκτησία τους, ακόμη και τα όπλα τους, φτάνει να εγκατέλειπαν μαζί με τις οικογένειές τους, το ταχύτερο τα πατρώα εδάφη τους. Έτσι τέσσερις μέρες μετά, στις 16 Δεκεμβρίου οι Σουλιώτες χωρίζονται σε τρεις φάλαγγες όπου και αναχώρησαν για τις ακτές της Ηπείρου.
Η πρώτη φάλαγγα με αρχηγό τον Φώτη Τζαβέλλα έφθασε χωρίς καμία απώλεια στη Πάργα, που βρισκόταν υπό ρωσικό έλεγχο, και από εκεί πέρασε στη Κέρκυρα.
Η δεύτερη φάλαγγα υπό τον Κουτσονίκα χτυπήθηκε στο Ζάλογγο, 16 Δεκεμβρίου του 1803, όπου και ακολούθησε μια απέλπιδα μάχη ( στην οποία σκοτώθηκαν πολλοί Σουλιώτες ενώ περίπου 60 Σουλιώτισσες προτίμησαν, αντί την αιχμαλωσία, να καταγκρεμιστούν με τα παιδιά τους σ΄ ένα "χορό θανάτου" που έμεινε στην ιστορία ως χορός του Ζαλόγγου. Σήμερα ένα μνημείο έχει στηθεί στους βράχους του Zαλόγγου ως φόρος τιμής στο ακαταδάμαστο πνεύμα των γυναικών αυτών.
Η τρίτη φάλαγγα υπό τους Κίτσο και Νότη Μπότσαρη έφθασε στο Βουργαρέλι όπου ήταν το άντρο των Μποτσαραίων. Από εκεί αναχώρησαν τον Ιανουάριο, προς τα Άγραφα, φοβούμενοι παρασπονδία του Αλή Πασά, όπου και εγκαταστάθηκαν γύρω από τη Μονή Σέλτσου. Τελικά στις 20 Απριλίου (1804) οι Τούρκοι περικυκλώνουν την περιοχή και ακολουθεί η περίφημη μάχη του Σέλτσου κατά την οποία πολλοί Σουλιώτες σφαγιάστηκαν και περισσότερες από 200 Σουλιώτισσες ακολούθησαν το παράδειγμα εκείνων του Ζαλόγγου.
Έτσι έληξε η 3η εκστρατεία η οποία και κατέστη τελικά νικηφόρα για τον Αλή Πασά μετά από τόσους αγώνες επιχειρήσεων. Σημειώνεται ότι όταν εγκαταλείπονταν το Κούγκι ένας μοναχός, με το όνομα Σαμουήλ, παρέμεινε εκεί βάζοντας φωτιά στην πυριτιδαποθήκη, με αποτέλεσμα μια ογκώδη έκρηξη που κόστισε τη ζωή στον ίδιον και κάποιων Τούρκων που είχαν πλησιάσει. Επίσης λέγεται ότι το μονοπάτι από το οποίο πέρασαν οι Τούρκοι στις κορυφές του Σουλίου τους το υπέδειξε ένας Σουλιώτης με το όνομα Πήλιος Γούσης ή Γούσας που υπηρετούσε ως έμπιστος τον τουρκαλβανό διοικητή Ζελιχτάρ Μπόττα.
Πολλοί Σουλιώτες της 1ης κυρίως φάλαγγας εισήλθαν στην υπηρεσία των Ρώσων στην Κέρκυρα, όπου αποτέλεσαν ένα σημαντικό κομμάτι της λεγεώνας των ελαφρών τυφεκιοφόρων. Αυτό ήταν ένα σύνταγμα ατάκτων στρατιωτών, που οργανώθηκε από τους Ρώσους και συστάθηκε από πρόσφυγες των ηπειρωτικών χωρών. Δεν περιέλαβε μόνο Σουλιώτες, αλλά και Χειμαριώτες, Μανιάτες, κλέφτες και αρματωλούς. Οι Σουλιώτες συμμετείχαν στις εκστρατείες στη Νάπολη το 1805, την Τένεδο το 1806, τη Δαλματία το 1806 και κατά τη διάρκεια της υπεράσπισης της Λευκάδας το 1807.
Με τη Συνθήκη του Τίλσιτ το 1807 και την ύφεση μεταξύ της Ρωσίας και της Γαλλίας, οι ρωσικές δυνάμεις αποσύρθηκαν από τα Επτάνησα και τα κατέλαβαν οι Γάλλοι. Οι Σουλιώτες και άλλα τμήματα των ρωσικών μονάδων εισήλθαν στην υπηρεσία των Γάλλων, σε μια μονάδα γνωστή ως σύνταγμα Σουλιωτών (Régiment Souliot). Κατά τη διάρκεια της αγγλο-γαλλικής διένεξης, μεταξύ 1810 και 1814, οι Σουλιώτες, ευρισκόμενοι στη γαλλική υπηρεσία, αντιμετώπισαν άλλους Έλληνες πρόσφυγες, που είχαν οργανωθεί από τους Βρετανούς σε ελαφρύ σύνταγμα πεζικού. Με δεδομένο ότι οι Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν ως φρουρά στην Κέρκυρα, η οποία παρέμεινε υπό γαλλικό έλεγχο μέχρι το 1814, πολύ λίγοι εντάχθηκαν στην υπηρεσία των Βρετανών.
Επιστροφή στα πάτρια
Όταν υπήρξαν σαφή σημάδια επικείμενης ελληνικής εξέγερσης εναντίων των Τούρκων, ο Αλή Πασάς θεώρησε κατάλληλη τη στιγμή για να καταστήσει την Ήπειρο ανεξάρτητο κράτος. Το 1820, ζήτησε από τους Σουλιώτες βοήθεια και αυτοί επέστρεψαν στην ηπειρωτική χώρα, για να υποστηρίξουν τον προηγούμενο εχθρό τους ενάντια στο σουλτάνο. Εντούτοις, τα σχέδια του Αλή απέτυχαν και αυτός σκοτώθηκε, ενώ οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Ιωάννινα.
 |
| Μπότσαρης |
Οι Σουλιώτες στήριξαν τελικά την ελληνική επανάσταση, που άρχισε το Μάρτιο του 1821. Οι ηγέτες των Σουλιωτών, Μάρκος Μπότσαρης και Κίτσος Τζαβέλλας, έγιναν γνωστοί στρατηγοί κατά ελληνική επανάσταση και πολλοί Σουλιώτες έχασαν τις ζωές τους υπερασπιζόμενοι το Μεσολόγγι. Ο Λόρδος Βύρωνας, ένας από τους πιο γνωστούς Ευρωπαίους εθελοντές φιλέλληνες, και διοικητής του ελληνικού στρατού στη δυτική Ελλάδα, προσπάθησε να οργανώσει τους Σουλιώτες σε τακτικό στρατό.
Έως το 1909 οι Τούρκοι διατήρησαν μια στρατιωτική βάση στο φρούριο της Κιάφας. Τελικά, το 1913, κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε ολόκληρη τη νότια Ήπειρο.
Οικογένειες
Η κοινωνική δομή των Σουλιωτών ήταν πατριαρχική και βασίζονταν στις οικογένειες (φάρες). Οι πιο σημαντικές σουλιότικες οικογένειες ήταν:
* Μποτσαραίοι
* Τζαβελαίοι
* Ζερβαίοι
* Τζαβαραίοι
* Αντωνοπουλαίοι
* Καπραλαίοι
* Σεταίοι
* Δουσκαίοι
* Μαλαμαίοι
* Δρακαίοι
* Μπασδεκαίοι
* Παναίοι
συνεχίζεται
Πηγή
το είδαμε ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου