Πρόλογος
Στις πολεμικές συγκρούσεις που έχουν λάβει χώρα τον 21ο αιώνα και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται, με ολοένα αυξανόμενο ρυθμό, νέα τεχνικά μέσα και, συναφώς, νέες τακτικές, εντυπωσιακές ως προς την αποτελεσματικότητά τους. Τα στοιχεία αυτά συχνά μονοπωλούν το ενδιαφέρον των στρατιωτικών παρατηρητών.
Όμως οι στρατιωτικές συγκρούσεις, πέρα από τα «επικαιρικά» στοιχεία τους, έχουν στον πυρήνα τους θεμελιώδη, αμετάβλητα χαρακτηριστικά τα οποία παίζουν συνήθως πολύ πιο αποφασιστικό ρόλο και τα οποία τείνουν να παραβλέπονται. Ένα τέτοιο θεμελιώδες στοιχείο, η θέληση, αποτελεί το αντικείμενο του παρόντος.
Ο Ορισμός του Πολέμου
Ο Κλαούζεβιτς ορίζει τον πόλεμο ως εξής:
«Πόλεμος είναι μία πράξη βίας με σκοπό να εξαναγκάσει τον αντίπαλο να υποκύψει στη θέλησή μας.»
Στόχος του πολέμου είναι η θέληση του αντιπάλου. Όλες οι ενέργειες, όλα τα μέσα έχουν ως τελικό στόχο τη θέληση του αντιπάλου. Η θέληση του κάθε εμπολέμου αποτελεί τον κινητήριο μοχλό για τη διεξαγωγή (και τη συνέχιση) του κάθε πολέμου, τον παράγοντα που του επιτρέπει (ή δεν του επιτρέπει) να διεξάγει επιχειρήσεις, να επιστρατεύει ανθρώπους και να επιτάσσει μέτρα, να προβαίνει στην κάθε ενέργεια που σχετίζεται με τον πόλεμο. Κάθε πλήγμα στα μέσα, στις δυνάμεις, στις υποδομές, σε οποιοδήποτε στοιχείο του αντιπάλου αποσκοπεί στην κάμψη της θέλησής του. Κάθε στόχευση στο «κέντρο βάρος» του αντιπάλου αποτελεί αναζήτηση του υλικού ή ηθικού στοιχείου που θα οδηγήσει στην κάμψη της θελήσεώς του.
Συγκρούσεις Τιτανίων Θελήσεων
Κατά το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, είδαμε και συνεχίζουμε να βλέπουμε συγκρούσεις τιτανίων θελήσεων.
Σήμερα εξελίσσονται διεθνώς δύο μεγάλες πολεμικές συγκρούσεις. Η σύγκρουση μεταξύ Ρωσσίας και Ουκρανίας, και η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων-Περσίας-Χούτι-Σιιτών Νοτίου Λιβάνου.
Ρωσσία εναντίον Ουκρανίας
Τον Φεβρουάριο του 2022 η Ρωσσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Η εισβολή επήλθε ως κατάληξη μίας μακράς περιόδου εντάσεως και συγκρούσεως ήσσονος εντάσεως μεταξύ των δύο χωρών.
Η Ρωσσία προσδοκούσε την ταχεία κατάρρευση της ουκρανικής άμυνας, όχι εξ αιτίας της υλικής υπεροχής ή της στρατιωτικής δεξιότητας της επιχειρήσεως αλλά εκτιμώντας ότι οι Ουκρανοί δεν θα είχαν τη θέληση να αντισταθούν. Οι πολιτικοί ή και πολιτιστικοί λόγοι για τη λανθασμένη ρωσσική εκτίμηση δεν έχουν σημασία εδώ· σημασία έχει η ουσία της παρεξήγησης. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε, η ρωσσική επιχείρηση δεν είχε σχεδιαστεί ως κλασική στρατιωτική επίθεση αλλά ως «πραξικοπηματική» επέμβαση που με την -προσδοκώμενη ως εύκολη- εξουδετέρωση μερικών «κέντρων εξουσίας» στην Ουκρανία, θα κατέλυε και την ουκρανική θέληση για αντίσταση. Δεν απέτυχαν μόνον οι ειδικές αυτές επιχειρήσεις· κυρίως διαψεύστηκε η ρωσσική προσδοκία για ουκρανική απροθυμία προς αντίσταση.
Η παταγώδης ρωσσική αποτυχία ήταν ταπεινωτική και αποτέλεσε βαρύτατο πλήγμα στο γόητρο των Ενόπλων Δυνάμεών της. Θα ανέμενε κανείς ότι μετά από την κατάληξη αυτή, η Ρωσσία θα ήταν πρόθυμη να απεμπλακεί από τη σύγκρουση και να αποδεχτεί την ήττα της. Όμως η αποτυχία δεν έκαμψε τη ρωσσική θέληση να επιτευχθεί η υποταγή της Ουκρανίας. Η αποτροπή της εντάξεως της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ θεωρήθηκε (και θεωρείται) ζήτημα επιβίωσης για τη Ρωσσία. Παρά τις επίμονες δυτικές προβλέψεις για εσωτερική αποσταθεροποίηση, ανατροπή του καθεστώτος κ.λπ., η Ρωσσία ανασυντάχθηκε και επέστρεψε στη σύγκρουση αποφασιστικά. Οι δυνάμεις της συμπτύχθηκαν στρατηγικά από τη δυτική και τη βόρειο Ουκρανία και συγκεντρώθηκαν στα ανατολικά της χώρας. Κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν να συμβεί χωρίς την ατσάλινη θέληση της πολιτικής της τάξης (και όχι απλώς της στενής ηγεσίας) και την προθυμία -λιγότερο ή περισσότερο ενθουσιώδη, πάντως προθυμία- του λαού.
Εν συνεχεία η Ουκρανία, ενισχυμένη από τους συμμάχους της, διενήργησε μία μεγάλης κλίμακας αντεπίθεση όπου σημείωσε σημαντικές, αν και όχι αποφασιστικές, επιτυχίες έναντι της Ρωσσίας. Σταδιακά οι ανασυγκροτημένες και σοφότερες από την προηγούμενη εμπειρία ρωσσικές στρατιωτικές δυνάμεις πέρασαν στην αντεπίθεση, διεξάγοντας έναν πόλεμο φθοράς -παρά τα λεγόμενα, με σημαντική επιδεξιότητα- που έχει επιβάλει υψηλότατο φόρο αίματος στις ουκρανικές δυνάμεις και τον ουκρανικό λαό. Και πάλι, παρά το εξαιρετικά βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ζωές που καταβάλλει η Ουκρανία επί πάρα πολύ χρόνο, δεν έχει καμφθεί η θέληση ούτε της ηγεσίας της ούτε, κυρίως, του λαού της, για αντίσταση. Ακόμη κι αν, όπως είναι το πλέον ορατό, η Ουκρανία καμφθεί στο σχετικά σύντομο μέλλον, η θέληση και η αντοχή που έχουν επιδείξει οι Ουκρανοί στη σύγκρουση αυτή είναι εκπληκτικές.
Ισραήλ εναντίων Παλαιστινίων-Περσίας-Χούτι-Σιιτών Νοτίου Λιβάνου
Ισραήλ εναντίον Παλαιστινίων
Χωρίς να υπεισέλθει κανείς στο παρελθόν και το υπόβαθρο της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστινίων, η απλή καταγραφή των γεγονότων εμφανίζει τα ακόλουθα δεδομένα.
Η κύρια παλαιστινιακή στρατιωτική οργάνωση, η Χαμάς, διενήργησε μία επιτυχή όσο και βάρβαρη επιδρομή στο Ισραήλ και, κατά την υποχώρηση των δυνάμεών της πήρε έναν μεγάλο αριθμό ομήρων. Η επιδρομή αυτή έγινε δεκτή με ξέφρενους πανηγυρισμούς από το σύνολο του παλαιστινιακού πληθυσμού.
Οι Ισραηλινοί, μετά την αρχική κατάπληξη, έπρεπε να αποφασίσουν πώς θα αντιδράσουν. Ήταν προφανές ότι δεν υφίστατο περιθώριο «διαπραγματεύσεως» και η απάντηση θα είχε τη μορφή τιμωρητικής ανταποδόσεως, που θα έπρεπε να επιλεγεί μεταξύ δύο αρχετυπικών μορφών: η μία επιλογή ήταν η ασφυκτική πολιορκία, ασφαλώς με αεροπορικούς και χερσαίους βομβαρδισμούς καθώς και περιορισμένες καταδρομές για την άσκηση πιέσεως σε επιλεγμένους τόπους και χρόνους, αλλά πάντως κατά κύριο λόγο αποκοπή των Παλαιστινίων από τρόφιμα, νερό, ενέργεια, ιατρική περίθαλψη και επικοινωνία με τον υπόλοιπο κόσμο. Η επιλογή αυτή ήταν προβληματική από πλευράς εντυπώσεων, αν και όχι ιδιαιτέρως, καθώς κατά την πρώτη φάση η επικρατούσα στη διεθνή κοινή γνώμη εντύπωση ήταν αυτή των ξέφρενων πανηγυρισμών του παλαιστινιακού πληθυσμού για την καταδρομή και τα αποτελέσματά της. Η άλλη επιλογή ήταν αυτή της εισβολής στη Λωρίδα της Γάζας με μεγάλες τακτικές δυνάμεις. Η επιλογή αυτή είχε το θεωρητικό πλεονέκτημα της ταχύτερης επίτευξης των αποτελεσμάτων, είχε όμως και σοβαρά μειονεκτήματα: εμπλοκή σημαντικού μέρους των -στρατευσίμων- χερσαίων δυνάμεων σε εντατικές αστικές μάχες εναντίον αντιπάλου που είχε δώσει μεν στο παρελθόν δείγματα χαμηλής μαχητικής ικανότητας αλλά θα μαχόταν στο δικό του, εντατικά προετοιμασμένο έδαφος. Εκ των υστέρων, η επιλογή της εισβολής (επιλογή πολιτική, για να μην ξεχνιόμαστε) μπορεί να φαίνεται εύκολη και σχεδόν αυτονόητη, ήταν όμως εξαιρετικά δύσκολη και η λήψη της φανέρωνε εξαιρετική θέληση από πλευράς Ισραήλ.
Η εξέλιξη των επιχειρήσεων οδήγησε στο αναπόφευκτο αδιέξοδο της πλήρους εξουδετερώσεως μίας ανταρτικής οργανώσεως που κρυβόταν μέσα σε έναν πυκνοκατοικημένο, πυκνά δομημένο και ήδη οργανωμένο χώρο (ιδίως με το τεράστιο υπόγειο δίκτυο), παρά την καταστροφή του μείζονος των δυνάμεών της και την καταστολή του εναπομένοντος μέρους της. Εν όψει του αδιεξόδου αυτού, με δεδομένη την ένταση της ισραηλινής κοινωνίας από τα προηγηθέντα εγκλήματα, και πιθανότατα και με την απόρρητη επιδίωξη της εθνοκάθαρσης, οι Ισραηλινοί επιδόθηκαν σε μία άνευ προηγουμένη πίεση επί του αμάχου πληθυσμού, με συστηματική καταστροφή του αστικού ιστού, τον υπολογισμένο περιορισμό της πρόσβασης σε τρόφιμα, νερό και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη καθώς και περιοδικές εξαναγκαστικές μετακινήσεις του πληθυσμού εντός της Λωρίδας της Γάζας. Οι απώλειες της Χαμάς υπήρξαν βαρύτατες και αφορούσαν όλα τα ιεραρχικά επίπεδα. Παρ’ όλα αυτά, η θέληση της οργανώσεως δεν κάμφθηκε, και αυτό προϋπέθετε την συμφωνία, έστω και σταδιακά λιγότερο πρόθυμη κι ενθουσιώδη, της μάζας του πληθυσμού της Λωρίδας της Γάζας.
Ισραήλ εναντίον Σιιτών Νοτίου Λιβάνου
Ενώ το Ισραήλ ήταν ήδη εμπλεγμένο με τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας έλαβε τη στρατηγική απόφαση για συνολική σύγκρουση με τη συμμαχία με την οποία αντιπαρατίθετο, και η οποία είχε ως πυρήνα την Περσία. Ο βασικότερος τοπικός σύμμαχος της Περσίας στην περίμετρο του Ισραήλ είναι οι Σιίτες του Νοτίου Λιβάνου, και ειδικότερα η οργάνωση Χεζμπολά.
Η ισραηλινή χερσαία επίθεση μεγάλης κλίμακας αποφασίστηκε παρά τη μεγάλη κόπωση των χερσαίων δυνάμεων από τη μακροχρόνια -επί ένα περίπου έτος- εμπλοκή τους στις επιχειρήσεις στη Λωρίδα της Γάζας, επιχείρηση που ήταν καθ’ όλη τη διάρκειά της δύσκολη και με περιορισμένες αλλά σταθερές, συνεχείς απώλειες. Η απόφαση αφορούσε σύγκρουση με έναν αντίπαλο που είκοσι περίπου έτη νωρίτερα, το 2006, είχε επιδείξει εξαιρετική ικανότητα και αποτελέσματα. Η απόφαση αυτή από μόνη της ήταν δείγμα εξαιρετικής θέλησης από πλευράς του Ισραήλ.
Το Ισραήλ προετοίμασε την επίθεσή του με την εκδήλωση, στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου του 2024, της τελικής φάσης μίας εκπληκτικής μυστικής επιχείρησης που είχε ως αποτέλεσμα τον μαζικό ακρωτηριασμό στελεχών της οργάνωσης Χεζμπολά. Η έκταση και η αποτελεσματικότητα της επιχείρησης αυτής, σε συνδυασμό με τον αιφνιδιασμό και τον κλονισμό της οργάνωσης που φάνηκε να επιτυγχάνει, δημιούργησε την προσδοκία για ταχεία κατάρρευση της οργάνωσης και αποφασιστική νίκη των ισραηλινών.
Επί πλέον της ισραηλινής επιχειρήσεως με τους «pagers», το Ισραήλ κατόρθωσε στις 27 Σεπτεμβρίου του ‘24, αμέσως πριν από την επίθεση, να εξουδετερώσει τον γενικό αρχηγό της οργάνωσης Χασάν Νασράλλα.
Τα δύο αυτά καίρια πλήγματα δημιούργησαν, όπως προαναφέρθηκε, προσδοκία για ταχεία και αποφασιστική νίκη -αν όχι για κατάρρευση της Χεζμπολά- στην ισραηλινή χερσαία επιχείρηση που ακολούθησε.
Αντίθετα με τις προσδοκίες αυτές, οι ισραηλινές δυνάμεις συνάντησαν σφοδρότατη αντίσταση και δεν κατάφεραν να φτάσουν στον ποταμό Λεόντη, που αποτελούσε τον στόχο τους, παρά μόνον σε ένα σημείο που μάλιστα απείχε ελάχιστα (τρία χιλιόμετρα) από τα λιβανο-ισραηλινά σύνορα, κι εκεί ακόμη με δυσκολία, «συμβολικά» και για ελάχιστο χρόνο. Τα τριάντα, χοντρικά, χιλιόμετρα που απείχε η γραμμή εξορμήσεως από τον ποταμό Λεόντη αποδείχτηκαν αδιάβατα για το πεζικό του Ισραήλ, παρά την σφοδρή υποστήριξη που διέθετε. Είναι πραγματικά απορίας άξιο το πώς η Χεζμπολά διατήρησε τόση μαχητική ισχύ μετά από τα πλήγματα που υπέστη -τη γνωστή μαζική έκρηξη των pagers και την εξουδετέρωση του ηγέτη της και σημαντικού μέρους του ηγετικού της πυρήνα.
Μία χώρα που εμπλέκεται επί έναν χρόνο σε χερσαίες επιχειρήσεις που δοκιμάζουν το πεζικό της σε αστικό αγώνα, έστω και εναντίον μίας απλής πολιτοφυλακής, και που εμπλέκεται και με άλλη ομόλογη δύναμη, την Περσία, σε περιστασιακή ανταλλαγή βομβαρδισμών, ενώ δέχεται επιθέσεις και από ένα τρίτο μέρος, τους Χούτι, αποφασίζει να εμπλακεί και με έναν αντίπαλο που από εμπειρία γνωρίζει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολος αντίπαλος. Του καταφέρει προκαταρκτικά δύο πλήγματα που όλος ο κόσμος θεωρεί ότι θα οδηγήσουν τον αντίπαλο αυτόν σε κατάρρευση με την πρώτη αντιπαράθεση. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο αντίπαλος δίνει λυσσαλέο αγώνα χωρίς κανένα σημείο κατάρρευσης ή έστω κάμψης, πέραν της φυσιολογικής παραχώρησης εδάφους. Οι θελήσεις που συγκρούστηκαν εδώ υπήρξαν πραγματικά εντυπωσιακές.
Ισραήλ εναντίον Περσίας
Εν μέσω των συγκρούσεων με τους Παλαιστινίους, τον Ιούνιο του 2025 το Ισραήλ επιτέθηκε στρατιωτικά και στην Περσία. Η μείζων αυτή επίθεση ακολούθησε δύο μικρότερες στρατιωτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των δύο μερών, τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο του 2024, με τις οποίες το Ισραήλ διέρρηξε το «ταμπού» δεκαετιών της ένοπλης περσο-ισραηλινής σύγκρουσης. Στο παρόν δεν εξετάζονται η σκοπιμότητα και το στρατηγικό πλαίσιο της συγκρούσεως· εξετάζεται η σύγκρουση υπό το πρίσμα του αντικειμένου του άρθρου.
Στα μέσα Ιουνίου 2025 το Ισραήλ εξαπέλυσε αεροπορική επίθεση κατά της Περσίας. Το εντυπωσιακό δεν ήταν μόνον ή τόσο τα εναρκτήρια πλήγματα αλλά το γεγονός πως δεν επρόκειτο για εφ’ άπαξ αεροπορική επιδρομή αλλά για παρατεταμένη αεροπορική εκστρατεία. Μία παρατεταμένη αεροπορική εκστρατεία σε απόσταση μεγαλύτερη των 550 ν.μ., και με στόχους που βρίσκονται σε απόσταση περίπου 1.000 ν.μ., εκστρατεία η οποία απαιτεί τη διενέργεια εξόδων με σταθερό και σχετικά υψηλό ρυθμό επί ημέρες σε αποστάσεις έως και 600-700 ν.μ. πάνω από εχθρικό έδαφος -ακόμη κι αν επ’ αυτού δεν υφίσταται αντιαεροπορική άμυνα- αποτελεί μία αξιοθαύμαστη και ιδιαίτερα τολμηρή απόφαση.
Η εκστρατεία ξεκίνησε στις 13 Ιουνίου 2025, με την εξαπόλυση από το Ισραήλ μίας εντυπωσιακής και σύνθετη επίθεσης κατά της Περσίας. Ένας συνδυασμός ειδικών επιχειρήσεων από καταδρομείς και μυστικούς πράκτορες που χρησιμοποίησαν μεγάλο αριθμό μικρών ανεπάνδρωτων αεροσκαφών, καθώς και από προγραμματιστές που ενεργοποίησαν κακόβουλο λογισμικό, αδρανοποίησε και σε μεγάλο βαθμό εξουδετέρωσε την περσική αεράμυνα. Η διάνοιξη ενός μεγάλου «διαδρόμου» όπου δεν υπήρχε επιτήρηση μακράς ακτίνας και είχαν εξουδετερωθεί τα αντιαεροπορικά μεγάλου βεληνεκούς επέτρεψε τη διείσδυση ανεπάνδρωτων αεροσκαφών και την προσέγγιση επανδρωμένων μαχητικών, τα οποία εξαπέλυσαν επιθέσεις εναντίον κρίσιμων στόχων, κατά κύριο λόγο από μεγάλες αποστάσεις. Οι επιθέσεις είχαν ως στόχους τα κέντρα διοικήσεως των Περσικών Ενόπλων Δυνάμεων. Σε μία από τις επιθέσεις αυτές, την πρώτη ημέρα εξουδετερώθηκαν ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Περσίας (κοινός αρχηγός των συμβατικών ενόπλων δυνάμεων και των «Φρουρών της Επαναστάσεως»), ο Διοικητής, ο Επιτελάρχης, ο Αρχηγός της Αεροδιαστημικής Δυνάμεως (αεροπορίας), ο Επιτελάρχης της Αεροδιαστημικής Δυνάμεως (αεροπορίας), ο Αρχηγός του Ναυτικού, ο Διευθυντής και ο Υποδιευθυντής Πληροφοριών των «Φρουρών της Επαναστάσεως», ο Διοικητής της δυνάμεως “Quds” των «Φρουρών της Επαναστάσεως», ο Αρχηγός του «συμβατικού» Στρατού καθώς κι ένας σημαντικός αριθμός ανωτάτων αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων και των «Φρουρών της Επαναστάσεως» που είχαν σχέση ιδίως με την αντιαεροπορική άμυνα της Τεχεράνης ή άλλων σημαντικών περιοχών. Ένα τρίτο κύμα επιθέσεων άρχισε να πιέζει το πυραυλικό δυναμικό μακράς ακτίνας των Περσικών Ενόπλων Δυνάμεων. Δεδομένου ότι το δυναμικό αυτό είναι τεράστιο και διάσπαρτο, τα αποτελέσματα του τρίτου κύματος υπήρξαν πολύ λιγότερο αποτελεσματικά από τα δύο πρώτα. Επιπλέον, έγιναν και επιθέσεις, μάλλον περιορισμένης αποτελεσματικότητας, σε πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Τα δύο πλήγματα, δηλαδή η εξουδετέρωση της στρατιωτικής ηγεσίας καθώς και η αδρανοποίηση σε μεγάλη έκταση της αντιαεροπορικής άμυνας της Περσίας ήταν στρατηγικά πλήγματα, δηλαδή επηρέαζαν άμεσα και καθ’ εαυτά την εξέλιξη του πολέμου. Σε πολιτική οντότητα με λιγότερο έντονη θέληση, τέτοια πλήγματα πιθανότατα θα οδηγούσαν σε κάμψη. Τέτοιο ενδεχόμενο, όμως, δεν φαίνεται να εξετάστηκε στην προκειμένη περίπτωση. Αντιθέτως, η Περσία άρχισε να ανταποδίδει τα πλήγματα με τα διαθέσιμα μέσα της, δηλαδή με συνδυασμό βαλλιστικών πυραύλων, πυραύλων πλεύσεως και ανεπάνδρωτων αεροσκαφών. Η πράξη έδειξε ότι οι επιθέσεις των βαλλιστικών πυραύλων υπήρξαν ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Οι επιθέσεις, που μετά την τρίτη ημέρα προσαρμόστηκαν ώστε να μην συγκεντρώνονται πολλοί εκτοξευτήρες, στοιχείο που τους καθιστούσε ευάλωτους σε εντοπισμό και επιθέσεις από την Ισραηλινή Αεροπορία, ήταν μαζικές, αρκετά αποτελεσματικές, και κυρίως διατήρησαν έναν ρυθμό που έφτανε τα ισραηλινά αποθέματα αντιπυραυλικών μέσων στα όριά τους. Δεδομένης της εξαιρετικά αυστηρής ισραηλινής λογοκρισίας, είναι αδύνατον να υπάρξει αξιόπιστη αποτίμησή τους. Με βεβαιότητα όμως προκύπτει, τόσο από τεκμήρια που διέρρεαν κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών όσο και από τις εκ των υστέρων μαρτυρίες υψηλόβαθμων ισραηλινών, ότι επλήγη άμεσα μεγάλος αριθμός στρατηγικής σημασίας στόχων, αν και με άγνωστη αποτελεσματικότητα. Σε κάθε περίπτωση, η μαζικότητα των εκτοξεύσεων άρχισε να πιέζει σοβαρά τα αποθέματα των αντιβαλλιστικών όπλων του Ισραήλ. Κατά τη φάση εκείνη οι Ισραηλινοί πίεσαν εντονότατα τους Αμερικανούς να παρέμβουν στρατιωτικά. Εν όψει του διαφαινόμενου αδιεξόδου, οι ΗΠΑ διενήργησαν μία επίθεση στις τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Περσίας με τα διάσημα αεροσκάφη B-2 και τα πανίσχυρα όπλα GBU-57. Η Περσία απάντησε με ένα «συμβολικό» πλήγμα έναντι αμερικανικού στόχου και ΗΠΑ και Περσία τερμάτισαν άμεσα τις εχθροπραξίες, όπως και το Ισραήλ.
Η θέληση που επέδειξαν τα δύο εμπλεκόμενα μέρη στη σύγκρουση ήταν πραγματικά εκπληκτική. Το Ισραήλ επί χρόνια δημιούργησε τις προϋποθέσεις για μία εντυπωσιακή και αποτελεσματική αεροπορική εκστρατεία εναντίον της Περσίας, σε τεράστιες αποστάσεις από την επικράτειά του -που βέβαια είχε και τα όρια αποτελεσματικότητας που επέβαλε η φύση της εκστρατείας και η τεράστια έκταση της Περσίας, όπως και το εν γένει μέγεθός της. Η Περσία δέχτηκε ένα συντριπτικό πρώτο πλήγμα, το οποίο θα είχε οδηγήσει τις περισσότερες χώρες σε κάμψη· παρ’ όλα αυτά, αντεπιτέθηκε ακλόνητη και οδήγησε σταδιακά το Ισραήλ σε στρατηγικό αδιέξοδο.
Ισραήλ εναντίον Χούτι
Η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Υεμένης ξεκίνησε μετά την 7η Οκτωβρίου 2023 και εξελίχθηκε παράλληλα με την προσπάθεια της Υεμένης να αποκλείσει τη θαλάσσια κυκλοφορία στην Ερυθρά Θάλασσα προκειμένου να υποστηρίξει στρατηγικά τους Παλαιστινίους και, τελικά, την Περσία. Στην προσπάθεια αποκλεισμού η Υεμένη βρέθηκε αντιμέτωπη με τις ΗΠΑ και συμμαχικές τους χώρες, μία εκ των οποίων ήταν η Ελλάς.
Περιοριζόμενοι στην υεμενο-ισραηλινή σύγκρουση, και προκειμένου να αποφευχθεί περιττή αναφορά σε λεπτομέρειες, αυτή συνίστατο από μία σταθερή ακολουθία επιθέσεων με βαλλιστικούς πυραύλους και ανεπάνδρωτα αεροσκάφη στο Ισραήλ, ακολουθούμενη κάθε φορά από πολύ ισχυρότερη ανταπόδοση από πλευράς Ισραήλ. Τα ανταποδοτικά πλήγματα του Ισραήλ έφτασαν, στις 28 Αυγούστου 2025, να φονεύσουν τον πρωθυπουργό, τον υπουργό αμύνης και τον στρατιωτικό επικεφαλής των Χούτι. Παρά τις απώλειες αυτές, όπως και άλλα βαρύτατα πλήγματα σε υποδομές τους, οι Χούτι συνέχισαν απτόητοι τις επιθέσεις τους στο Ισραήλ, επιθέσεις οι οποίες έπαυσαν μόνον με την υπογραφή ανακωχής μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Τόσο η ετοιμότητα του Ισραήλ να εξαπολύει αεροπορικές επιθέσεις σε ακτίνα περίπου 1.100 ν.μ. από το έδαφός του, πολύ περισσότερο να έχει αναπτύξει δίκτυα πληροφοριών και σε αυτή την περιοχή του κόσμου, όσο και η… αταραξία των Χούτι στις βαρύτατες απώλειες που υφίσταντο και η ετοιμότητά τους να συνεχίζουν αταλάντευτα της επιθέσεις τους, είναι πραγματικά εντυπωσιακές.
Επιλεγόμενα στα του Ισραήλ
Όταν κανείς αξιολογεί τη θέληση στις συγκρούσεις των Ισραήλ με τους αντιπάλους του, και προκειμένου να την αξιολογεί αντικειμενικά, οφείλει να λαμβάνει υπ’ όψιν και τους ακόλουθους δύο θεμελιώδεις παράγοντες:
(α) Το Ισραήλ είναι πυρηνική δύναμη και αντιμετωπίζει μη πυρηνικές δυνάμεις. Το στοιχείο αυτό δεν «διευκολύνει» ακριβώς τη διεξαγωγή των συγκρούσεων για το Ισραήλ, όμως παρέχει μία τελική ασφάλεια ότι, και στο χειρότερο ενδεχόμενο αποτυχίας, η χώρα δεν μπορεί να ηττηθεί αποφασιστικά.
(β) Το Ισραήλ έχει μία ιστορικά πρωτοφανή θέση επιρροής επί των ΗΠΑ. Η αδιαπραγμάτευτη και έμπρακτη στήριξη των ΗΠΑ σε κάθε απόφαση και πρωτοβουλία του Ισραήλ αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα στην αυτοπεποίθηση του Ισραήλ και την προθυμία του να ξεκινήσει πολεμική σύγκρουση με όποιον αντίπαλο κρίνει σκόπιμο. Η ανεπιφύλακτη πολιτική κάλυψη προς το Ισραήλ ό,τι κι αν αυτό κάνει καθώς και η απεριόριστη στρατιωτική υποστήριξη με τη διάθεση κάθε είδους υλικού, εφοδίων, πληροφοριών και εν γένει υποστηρίξεως, ενισχύει δραματικά τόσο την ισχύ όσο και την αυτοπεποίθηση της χώρας. Η θέληση του Ισραήλ θα αξιολογηθεί διαφορετικά στο μέλλον, όταν αφ’ ενός δεν θα είναι η μόνη πυρηνική δύναμη της ευρύτερης περιοχής, αφ’ ετέρου θα φθίνουν σημαντικά τόσο η επιρροή της επί των ΗΠΑ όσο και η δεσπόζουσα θέση των ΗΠΑ στο διεθνές σύστημα. Και οι δύο αυτές εξελίξεις είναι αναπόδραστες και ήδη ορατές. Παρ’ όλα αυτά, η θέληση αφορά, τελικά, αυτόν ο οποίος εμπλέκεται, επιχειρεί, και πρόκειται να δεχτεί τα ανταποδοτικά πλήγματα του αντιπάλου του.
Η Ελλάς, η Άμυνά της και η Θέληση
Πώς συνδέονται όλα τα παραπάνω με την Ελλάδα και την άμυνά της; Με δύο θεμελιώδεις τρόπους.
Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα
Έλληνες επίσημοι έχουν κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι το ελληνικό αμυντικό δόγμα είναι «αποτρεπτικό», διευκρινίζοντας ότι αυτό σημαίνει πως η Ελλάς σχεδιάζει την άμυνά της κατά τρόπο που σε περίπτωση πολέμου να επιφέρει τόσο βαριές απώλειες στην Τουρκία ώστε ένας πόλεμος να είναι ασύμφορος γι’ αυτήν επειδή οι απώλειές της θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τα ενδεχόμενα κέρδη της.
Η αντίληψη αυτό έχει ένα θεμελιώδες πρόβλημα: υπολαμβάνει ότι μπορεί να σταθμίσει τη σημασία (για τους Τούρκους) μίας νίκης έναντι της Ελλάδος με τις απώλειες που η Τουρκία (εκτιμάται ότι) θα υποστεί. Υπολαμβάνει ότι μπορεί να εκτιμήσει αξιόπιστα τι απώλειες, οποιουδήποτε είδους και οποιασδήποτε κατηγορίας, είναι διατεθειμένη να υποστεί η Τουρκία προκειμένου να κερδίσει έναν ιστορικό στόχο της. Η διεθνής πείρα που παρατέθηκε παραπάνω δείχνει την εντελώς «απροσδόκητη» έκταση των (κάθε είδους) απωλειών που φάνηκε διατεθειμένη να υποστεί κάθε πλευρά στις πρόσφατες συγκρούσεις προκειμένου να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους, αδιαφόρως του εάν τελικά επικράτησε ή όχι. Με δεδομένες τις εξαιρετικά περιορισμένες δυνατότητες της Ελλάδος να καταφέρει στρατηγικά πλήγματα, η βάση στην οποία στηρίζεται η ελληνική στρατηγική σκέψη είναι σαθρή. Ή, πιο απλά, η εκτίμηση ότι (α) μπορούμε να προβλέψουμε τι απώλειες θα επιφέρουμε στην Τουρκία και, (β) κυριότατα ότι μπορούμε να προβλέψουμε τις απώλειες που η Τουρκία ΔΕΝ μπορεί να αντέξει, δηλαδή να προβλέψουμε τη θέλησή της, είναι εκτός πραγματικότητας.
Η Ελλάδα χρειάζεται μία θεωρία νίκης επί της Τουρκίας. Όσο δεν έχει τέτοια θεωρία, η τουρκική αναμονή για τη βέλτιστη ευκαιρία συγχέεται με στρατηγική αποτροπή.
Η Ελληνική Θέληση
Ενώ το προηγούμενο σημείο αφορά την ελληνική θεωρία, δηλαδή την ελληνική υπόθεση, για την τουρκική θέληση, προδήλως στον ζυγό τίθεται και η ελληνική αντίστοιχη θέληση. Όπως είπαμε, ένας πόλεμος (όπως και μία γενικότερη πολιτική σύγκρουση, άλλωστε, ακόμη και χωρίς πόλεμο) αποτελεί σύγκρουση των θελήσεων. Πώς μπορεί να αξιολογηθεί η ελληνική θέληση σε περίπτωση πολέμου; Μία εκτίμηση για το μέλλον είναι πάντα παρακινδυνευμένη· από την άλλη πλευρά, οι συμπεριφορές των εμπολέμων σε μία σύγκρουση σπανίως είναι απροσδόκητες και σε αντίθεση με την προπολεμική στάση τους.
Ποιες είναι οι ενδείξεις της ελληνικής κατάστασης επί του θέματος; Μπορεί κανείς να σταχυολογήσει ορισμένες -σχετικά πρόσφατες- ιστορικές εμπειρίες.
Το 1974 η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο. Ασχέτως κουραστικής παραφιλολογίας, η Κύπρος ήταν και είναι ελληνικός εθνικός χώρος, τον οποίον η Ελλάς είχε και έχει αυτονόητη υποχρέωση να υπερασπιστεί. Η Ελλάς το 1974… απέφυγε να εμπλακεί στην υπεράσπιση του εθνικού της χώρου, και έκτοτε επιδιώκει την απελευθέρωση των χαμένων εδαφών της με.. διαπραγματεύσεις.
Το 1996 η Ελλάς, αφού με… περισσό θάρρος διακήρυξε την αποφασιστικότητά της να προασπίσει την εθνική της κυριαρχία σε έδαφος που η Τουρκία αμφισβήτησε, με την πρώτη έμπρακτη τουρκική -όχι απειλή αλλά- ενέργεια που υποστήριζε στρατιωτικά την αμφισβήτηση, η ελληνική ηγεσία τράπηκε σε άτακτη και επονείδιστη φυγή.
Το 2006 τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος κατέρριψε σκόπιμα και εμφανώς μαχητικό αεροσκάφος της Πολεμικής Αεροπορίας. Η Ελλάς δεν αντέδρασε.
Το 2024, μετά από χρόνια κατά τα οποία η Ελλάς είχε διακηρύξει σε κάθε τόνο τις προθέσεις της για την κατοχύρωση της Αποκλειστικής της Οικονομικής της Ζώνης, η Τουρκία έστειλε τον στόλο της και στην πράξη απαγόρευσε τον διάπλου του στενού Καρπάθου-Κάσου σε πλοίο ελληνικών συμφερόντων που θα διενεργούσε έρευνες. Η Ελλάς δεν αντέδρασε.
Τα παραδείγματα είναι μόνον τέσσερα κι είναι ενδεικτικά· αποτελούν όμως χαρακτηριστική ένδειξη της διάθεσης της Χώρας να αντιμετωπίσει τον αντίπαλό της. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι αντιδράσεις αποτέλεσαν την αντίδραση της πολιτικής ηγεσίας σε αντίθεση με τη θέληση του κοινωνικού σώματος· η επανεκλογή των κυβερνήσεων και η εν γένει αποδοχή τους δεν συνηγορεί στην άποψη αυτή. Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι σε περίπτωση πολέμου η στάση των πολιτικών ηγεσιών και της κοινωνίας θα είναι διαφορετική· αναρωτιέται κανείς με βάση ποια προσωπική, ψυχική και πνευματική συγκρότηση η οποία μέχρι σήμερα παραμένει αφανής, μπορεί να εμφανιστεί μία τέτοια εκπληκτική διαφοροποίηση στην περίπτωση πολέμου. Αναρωτιέται κανείς πώς μία χώρα η οποία δεν αυξάνει την -αστεία σε διάρκεια- στρατιωτική θητεία, εν όψει δραματικού προβλήματος υποστελέχωσης των Ενόπλων Δυνάμεών της- για τον φόβο του «πολιτικού κόστους» (δηλαδή της αντίδρασης της κοινωνίας) θα βρει το θέληση σε περίπτωση πολέμου. Ασφαλώς τίποτα δεν είναι αδύνατον, ο Ξυρός του Όκκαμ, όμως, προμηνύει και την πιθανότερη εξέλιξη.
Επίλογος
Το ότι ο πόλεμος είναι σύγκρουση θελήσεων είναι ίσως η θεμελιωδέστερη αρχή του πολέμου. Η ενασχόληση με τεχνολογίες και «συγκρίσεις δυνάμεων», και μάλιστα από μέρη που απέχουν από την πραγματικότητα του πολέμου. Οι δύο τρέχουσες συγκρούσεις, όπως, κατά μείζονα λόγο και οι πρόσφατες σε Ιράκ και Αφγανιστάν, κατέδειξαν τον κυρίαρχο ρόλο της θέλησης. Στις συγκρούσεις αυτές συγκρούστηκαν τιτάνιες θελήσεις. Το ότι κάποιο μέρος στο τέλος κάμφθηκε, όπως είναι αναπόφευκτο να γίνει, δεν ακυρώνει το γεγονός ότι είχαμε συγκρούσεις τεραστίων θελήσεων· το έτερον είχε ακόμη ισχυρότερη θέληση και, πιθανόν, ισχύ.
Οι αναλύσεις του συρμού για τη στρατιωτική ισχύ της Ελλάδος και τη σύγκρισή της με αυτήν της Τουρκίας ή άλλων μερών βασίζονται κατά κόρον στη σύγκριση οπλικών συστημάτων. Η προφανής παράλειψη είναι ότι δεν συγκρούονται αριθμοί οπλικών συστημάτων αλλά μείζονες σχηματισμοί και στρατιωτικά συστήματα, και πληρότητα, η ποιότητα αυτών δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν. Η λιγότερο προφανής παράλειψη είναι ότι οι στρατιωτικοί μηχανισμοί και οι χώρες στον πόλεμο κινούνται από τη θέλησή τους. Και η αξιολόγηση και ο συνυπολόγισμός της πολιτικής ηγεσίας και της κοινωνίας της Χώρας παραβλέται χαρακτηρστικά στις αξιολογήσεις.
Προφανώς η θέληση δεν είναι απλώς βουλησιαρχία. Δεν μπορεί να δράσει αποτελεσματικά εάν δεν συνδυάζεται με εντατική πρακτική προετοιμασία. Το νόημα είναι ότι ούτε οποιαδήποτε πρακτική προετοιμασία, όσο εντατική και πλήρης και εάν είναι, δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική χωρίς ατσάλινη θέληση. Άλλωστε, και η σοβαρή προετοιμασία αποτελεί και η ίδια αποτέλεσμα ισχυρής θελήσεως. Για την ακρίβεια, χωρίς ατσάλινη θέληση είναι απίθανο να υπάρχει σοβαρή προετοιμασία για το οτιδήποτε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου