Επιμέλεια από Ομάδα Εργασίας και Έρευνας του συγγραφέα κ. Α. Αντωνά.
Αποσπασματικό αφιέρωμα.
Επέτειος απαγχονισμού στα 18 του χρόνια, μεσάνυχτα !3-14 Μαρτίου 1957.
O 18χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης, που περιφρόνησε την αγχόνη των Άγγλων: «Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε, ζητώ την ελευθερία και τίποτα άλλο»…
«…Όταν πεθάνω, θα πάω στον Θεό και θα τον παρακαλέσω να είμαι ο τελευταίος που απαγχονίζεται».
Και πράγματι έτσι έγινε!! Ο Ευαγόρας ήταν ο τελευταίος που εκτελέστηκε από τους Άγγλους!
Σήκω, Ευαγόρα να μας πεις Ελληνική Ιστορία:
Τι άνθρωποι είναι αυτοί ρωτούσαν οι κατακτητές.
«Άγγλος αξιωματικός δεν άντεξε και ρώτησε έναν Κύπριο δημοσιογράφο για τους αντάρτες της Ε.Ο.Κ.Α.:
«What kind of people are they?» (Τι άνθρωποι είναι αυτοί ;).
Για να λάβει πληρωμένη απάντηση: «Greeks» (Έλληνες)!»
Ο Έλληνας επαναστάτης και ποιητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Μάρτυρας του αγώνα των ελληνοκυπρίων για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την Ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.
1955-1959. Σκληρή Αγγλική Αποικιοκρατία στην Κύπρο. Μια εποχή που γέννησε ήρωες.
Ο Βαγορής (Ευαγόρας) γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου, στις 26 Φεβρουαρίου 1938. Ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας του Μιλτιάδη. Στην οικογένεια του Ευαγόρα ανήκει – δεύτερος ξάδερφος – και ο Στέλιος Μαυρομμάτης.
Πέρασε τις 6 τάξεις του Δημοτικού σχολείου με άριστα. Η ανταρτική δράση του είναι γεμάτη με παράτολμες ενέργειες. Μπήκε νωρίς στον αγώνα, από τα μαθητικά του χρόνια κιόλας. Την 1η Απριλίου 1953, ο Ευαγόρας πρωταγωνιστεί σε διάφορες διαδηλώσεις κατά των Άγγλων. Σε ηλικία 15 ετών, κατεβάζει και τεμαχίζει την αγγλική σημαία στο Κολέγιο της Πάφου. Συγκεκριμένα, στις 2 Ιουνίου θα γινόταν η στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ. Στην Αγγλία και σε όλες τις αποικίες γίνονταν προετοιμασίες για το μεγάλο γεγονός.
Στην Πάφο στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο» αναρτάται η αγγλική σημαία, γεγονός που εξοργίζει τους μαθητές. Παραμονή της στέψης, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση με αίτημα να υποσταλεί η αγγλική σημαία και να εκκενωθεί το γήπεδό τους από στρατιώτες και αστυνομικούς. Ο 15χρονος τότε Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την αγγλική σημαία: το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για επέκταση των διαδηλώσεων.
Οι μαθητές και το πλήθος συγκρούονται με την αστυνομία, η οποία ενισχύεται από Τούρκους. Ο διοικητής στέλνει διαταγή να αποσυρθούν οι αστυνομικοί, γιατί δεν έπρεπε η στέψη της βασίλισσας να αμαυρωθεί με αίμα. Έτσι οι μαθητές παρέσυραν ό,τι είχε σχέση με τους εορτασμούς για την στέψη. Η Πάφος έγινε το μόνο μέρος όπου δεν γιορτάστηκε η στέψη. Ο Ευαγόρας συνελήφθη, αλλά αφέθηκε ελεύθερος λόγω της μικρής του ηλικίας.
Σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές. Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου. Ήταν η αρχή του τέλους. Μια μέρα πριν τη δίκη, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα:
Το «εγερτήριο σάλπισμα» του Βαγορή
Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Θ’ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα
μεσ‘ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ‘χω παρέα μόνη
κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ‘ρθει το καλοκαίρι
Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ’ ενα παλάτι,
το ξέρω θαν‘ απάτη, δεν θαν‘ αληθινό.
Μεσ‘ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.
Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.
Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ’ βρει εκεί.
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από τη Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες.
Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και η δίκη ορίζεται για τις 25 Φεβρουαρίου. Στη δίκη του ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχεται την ενοχή του. Αλύγιστη μένει η ψυχή του και στη δίκη.
Έχεις τίποτε να πεις, για να μην καταδικασθείς σε θάνατο; ρώτησε ο Άγγλος δικαστής. «Γνωρίζω ότι θα καταδικασθώ σε θάνατο, είπε ο Ευαγόρας, θα με κρεμάσετε, το ξέρω. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος, πού Ζητά τη Ελευθερία του. Εύχομαι να είμαι ο τελευταίος πού θ’ αντικρίσει την αγχόνη. Τίποτε άλλο!». Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.
Ο Βαγορής, όπως ήταν το χαϊδευτικό του, δεν πτοείται. Στο τελευταίο γράμμα του το απόγευμα 13-3-1957, ο Ευαγόρας, γράφει σ’ ένα κομμάτι χαρτί: «Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ‘ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το καθετί. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα, τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.» Τα μεσάνυχτα της 13ης Μαρτίου 1957 οδηγείται στην αγχόνη. Στην τελευταία του διαδρομή, από το κελί του στην αγχόνη, συγχώρησε τους δεσμώτες του και τραγούδησε τον ελληνικό εθνικό μας ύμνο, ενώ ο δήμιος του περνούσε την αγχόνη.
Τραγουδά τον Εθνικό Ύμνο. Δύο λεπτά αργότερα (14 Μαρτίου) η καταπακτή ανοίγει και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης περνά στην αιωνιότητα.
Πράγματι ήταν ο τελευταίος και ο νεότερος απαγχονιστείς, μια και η καταδίκη του και η εκτέλεσή του προκάλεσαν την παγκόσμια κατακραυγή και κινητοποίηση κατά των Άγγλων αποικιοκρατών.
Η κατακραυγή αυτή απέτρεψε μεταξύ άλλων τον απαγχονισμό 26 άλλων αγωνιστών που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο. Ήταν η τελευταία του προσφορά στους συναγωνιστές του.
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης έγινε το σύμβολο αντίστασης της νεολαίας και ειδικά της μαθητιώσας, ενώ το ποιητικό του έργο συγκινεί και εμπνέει μέχρι σήμερα. Ήταν μια σπάνια σύνθεση Αρετής, Ποίησης και Ηρωισμού.
Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
Ο γενναίος αυτός πατριώτης, σύμφωνα με τις σημειώσεις που κρατούσε ο διαβόητος δήμιος της βρετανικής αποικιοκρατίας, Harry Allen, κατά τη διάρκεια των απαγχονισμών των ηρώων της ΕΟΚΑ, ξεψύχησε ηρωικά 9 δευτερόλεπτα μετά από τη στιγμή που άνοιξε η ξύλινη καταπακτή της αγχόνης. Ο Άλλεν είχε κρατήσει «ενθύμιο» της αιματοβαμμένης θητείας του στις φυλακές Λευκωσίας. «Μια φορά κανείς πεθαίνει. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα»
Ο δήμιος συνέδεσε το όνομά του με τους απαγχονισμούς εννέα πατριωτών που οδηγήθηκαν στον θάνατο για τη συμμετοχή τους στην ΕΟΚΑ, η οποία τη δεκαετία του ΄50 ανέλαβε ένοπλη δράση για την αποτίναξη της βρετανικής κατοχής στο νησί και την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Παλληκαρίδης ήταν ο νεότερος από τους εκτελεσθέντες και η θυσία του συγκίνησε το πανελλήνιο.
«Στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη»
(Ποίημα σε αρχαία ελεγειακά δίστιχα) Κεῖθι, παρ’ ἐγκωμὴν δούλην, ἐλαφηβολιώνος ἐν λειμῶνι τέθηλ’ ἱμερόεντι ποτέ….
Η μαρτυρία του ιερέα των φυλακών Παπαντώνη Ερωτοκρίτου
Τελευταίες ώρες του μελλοθάνατου που εξομολογείται στον ιερέα Παπαντώνη Ερωτοκρίτου,
λίγο πριν από τον απαγχονισμό.
Όσα διαδραματίστηκαν εκείνο το βράδυ, τα περιγράφει ο ίδιος ο Παπάντωνηςμέσα στο βιβλίο του, «Πώς έζησα το δράμα των Απαγχονισθέντων»:
Το απόγευμα τής 13ης Μαρτίου ό διοργανωτής των εκτελέσεων Λκκερ με ενημέρωσε περί της εκτελέσεως τού Παλληκαρίδη και ότι έπρεπε ως συνήθως να παραμείνω στας Φύλακας.
Εζήτησα να μείνω στο σπίτι μου και να μεταφερθώ εις τας Φύλακας ολίγον προ τής εκτελέσεως και έδέχθησαν μέ τήν ύπόσχεσιν δτι πράγματι θα εύρισκόμην στο σπίτι, γιατί όπως αντελήφθην ένόμιζαν πώς θά τούς γελούσα.
Έκανονίσαμεν ή ώρα 10 μ.μ. νά ρθούν νά μέ πάρουν, όπως και έγινε.
Μόλις έφθασα στάς Φύλακας, ώδηγήθην πλησίον τού Παλληκαρίδη διά νά τού μεταδώσω τήν Θείαν Κοινωνίαν. Τον βρήκα απολύτως ήρεμον χωρίς την παραμικράν έκδήλωσιν ταραχής ή λιποψυχίας.
Τά λόγια του εις τήν συνομιλίαν μας ήσαν κοφτά και μετρημένα. Έκάθητο εις τό κρεββάτι του, πού έψαυε σχεδόν τό δάπεδον τοϋ κελλιού, και έγώ λίγον υψηλότερα σ’ ένα σκαμνί.
Όταν στο κελλί του μπήκα επικρατούσε κατανυκτική σιωπή και το φωτισμένο πρόσωπο του Ευαγόρα σε τύφλωνε …Τον ερωτώ….
Έχεις τίποτε να μού πης, παιδί μου;
Μετανοιώνω για κείνο πού έκαμα και αν ζούσα δεν θα το ξανάκαμνα.
Δεν εννοούσε το ότι έλαβε μέρος στον αγώνα, αλλά άλλο πράγμα, τής ψυχής, όπως μου εκμυστηρεύτηκε ….
Τού υπέδειξα, αν ήθελε να αφήσει τον σταυρόν του να τον έχομεν ως ενθύμιον, αλλά μου λέγει:
– Όχι. πάτερ, θέλω να τον πάρω μαζί μου.
Λυπήθηκα, πού δεν σκέφθηκα να πάρω άλλον μαζί μου και να τον κρατούσα ως ιερόν κειμήλιον. όπως έκαμα στους τρεις προηγουμένους. Μετά την εκτέλεση τον έφερε στο λαιμό του.
Τού συνέστησα να έχη θάρρος μέχρι τέλους και να μην αφήση την εντύπωση στους Άγγλους δημίους ότι έδειλίασε.
– Έχω θάρρος, μού λέγει, και δεν θα δειλιάσω, εύχομαι δε να είμαι ό τελευταίος.
Τά τελευταία του λόγια ήταν:
Τούς χαιρετισμούς μου εις όλους, και εύχομαι σύντομα την ελευθερίαν τής Κύπρου.
Τού μετέδωσα τέλος την Θείαν Κοινωνίαν. και αφού τον εφίλησα τον αποχαιρέτισα με τας λέξεις, θάρρος, και να μην χάνης τας ελπίδας σου.
Κάποια ελπίς διασώσεως του υπήρχε μέχρι τής τελευταίας στιγμής, ήτοι τής ενδέκατης και μισής, πού έξετελέσθη. Επίσης πολλοί αναφέρουν τον Ευαγόρα σαν έναν άνθρωπο με το θάρρος του Λεωνίδα, την πυγμή του Αυξεντίου και το ποιητικό ταλέντο του Κώστα Μόντη.
Όταν διάβασα την ιστορία σου, το βράδυ είχα πυρετό. Αδερφέ της αγχόνης τι μας έκανε αυτή η νύχτα… τι μας πήρε και τι μας έδωσε! Όταν εμείς εξακολουθούσαμε να γράφουμε στίχους, εκείνος διέκοπτε κι’ ανέβαινε στην αγχόνη. Κώστας Μόντης – Στιγμές, 1958
«Σαν το ‘φεραν οι Χριστιανοί να το κρεμάσουν το δεκαεφτάχρονο αθώο παιδί» Από το ποίημα του Καβάφη
Στην εποχή μας, εποχή οικονομικής αποικιοκρατίας στη χώρα μας, οι ήρωες «προχωρούν στα σκοτεινά», όπως είπε ο Σεφέρης στον «Τελευταίο Σταθμό» Ή μήπως έπαψαν πια να υπάρχουν αντιστάσεις και ήρωες;
Τα Φυλακισμένα Μνήματα είναι η ονομασία ενός κοιμητηρίου το οποίο βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας όπου οι Βρετανοί έθαβαν τους απαγχονιζόμενους κατά την διάρκεια του ενωτικού απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959 για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Άγγλους, και την Ένωση της με την κυρίως Ελλάδα. Αποτελεί ένα από τα ιερότερα μνημεία του αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού για την Ένωσή του με την μητέρα Ελλάδα.
Το κοιμητήριο κατασκευάστηκε από τους Βρετανούς επί κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ. Σχεδιάστηκε σαν ένας περιτοιχισμένος μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη. Έμεινε στην ιστορία με την ονομασία “Φυλακισμένα Μνήματα”.
Οι Βρετανοί αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους εκτελούνταν για την δράση τους στον απελευθερωτικό αγώνα όπως και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.) που σκοτώνονταν σε μάχες για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις.
Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., από τους οποίους οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις φυλακές, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη.
Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία ήταν εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Βρετανοί τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας συγγενής των νεκρών ή άλλος Ελληνοκύπριος. Οι συγγενείς των νεκρών μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους μόνο μετά το τέλος του αγώνα.
Οι εννέα απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10 Μαΐου 1956:
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου 1956:
Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ
Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21 Σεπτεμβρίου 1956:
Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης
Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957:
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σορούς των ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους απαγχονισθέντες. Οι τέσσερις αγωνιστές που όλοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης είναι οι ακόλουθοι:
Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας, Κυριάκος Μάτσης
Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:
Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
Γρηγόρης Αυξεντίου και Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στον τοίχο του κοιμητηρίου υπάρχει η επιγραφή:
«Τ’ ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται».
Πρόσθετες σημειώσεις:
Αγγλοκρατία στην Κύπρο (1878-1960): Η αγγλοκρατία στην Κύπρο, ή αλλιώς Βρετανική Κύπρος αφορά στο διάστημα που η Κύπρος ήταν υπό την κυριαρχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η Κύπρος πέρασε στα χέρια των Βρετανών το 1878 αρχικά ως προτεκτοράτο μετά από μια συμφωνία ανάμεσα στην Οθωμανική και Βρετανική αυτοκρατορία. Από το 1914, κηρύχθηκε ως κτήση της Αγγλίας, ενώ από το 1925 ως το 1960 ως αποικία του Στέμματος. Κατά τη διάρκεια της αγγλοκρατίας, το οθωμανικό δάνειο εμπόδισε την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του νησιού.
ΕΟΚΑ: Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών ήταν ελληνοκυπριακή, εθνικιστική και αντάρτικη οργάνωση που έδρασε κατά τη χρονική περίοδο 1955-1959 στην Κύπρο, με διακηρυγμένο σκοπό την αυτοδιάθεση της Κύπρου, την απαλλαγή από τη βρετανική αποικιοκρατία και τελικά την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης – Ποίημα για το θάνατο του προκαλεί δάκρυα και συγκίνηση.
Απίστευτη ψυχολογική επίδραση έχει ένα ποίημα για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, που προκαλεί ρίγη και δάκρυα στους περισσότερους Έλληνες και σίγουρα σε όλους πατριώτες. Η καλύτερη απόδειξη ότι η τέχνη είναι ένα εξαιρετικό κίνητρο στα εθνικά μας θέματα. Ειδικότερα, Στο άκουσμα του θανάτου του Ευαγόρα Παλληκαρίδη ο Δωδεκανήσιος Φώτης Βαρέλης έγραψε ένα εξαίσιο ποίημα, το οποίο ο ραδιοσταθμός της Λευκωσίας το μετέδιδε(τώρα είναι λησμονημένο) τότε ως δημοτικό κυπριακό τραγούδι. Αυτό το ποίημα *ΥΠΗΡΧΕ στο παλιό – προ του 2006 – βιβλίο Γλώσσας της Στ΄ Δημοτικού, στο γ΄ τεύχος.
*Υπήρχε! Τώρα το αντικατέστησαν με νεοταξικές σύγχρονες ιστορίες. Ήταν πατριωτικά προκλητικό και σήμερα δεν χρειάζεται τα Ελληνόπουλα και Ελληνοπούλες να διδάσκονται την ένδοξη Ελληνική ιστορία. Είναι εθνικιστική κατά την άποψη Εφιαλτών και Ιούδων …., που δεν γνωρίζουν ότι σκόπιμα διαγράφοντας ή λησμονώντας τα διδάγματα των ηρώων μας βέβαιον είναι ότι ο Ελληνισμός και πάλι εθνικές καταστροφές θα υποστεί. Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν ….
Συγκλονιστικό το ποίημα, του Φώτη Βαρέλη, Γράφτηκε, κατά τη μαρτυρία του ποιητή, την επαύριο της εκτέλεσης του Παλληκαρίδη.
Εψές πουρνό μεσάνυχτα στης φυλακής τη μάντρα
μες στης κρεμάλας τη θελιά σπαρτάραγε ο Βαγόρας.
Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τ’ άκουσε κανένας.
Η μάνα του ήταν μακριά, ο κύρης τους δεμένος,
οι νιοι συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν,
η νια που τον ορμήνευε δεν είχε νυχτοπούλι.
Εψές πουρνό μεσάνυχτα θάψαν τον Ευαγόρα.
Σήμερα Σάββατο ταχιά όλη η ζωή σαν πρώτα
Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο,
ψηλώνει ο χτίστης εκκλησιά, πανί απλώνει ο ναύτης,
και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει.
Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας.
Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η Τρίτη που διαβάζει,
μπαίνει κι η Πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα. –
Παρόντες όλοι;
–Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει. –
Παρόντες, λέει ο δάσκαλος∙ και με φωνή που τρέμει:
– Σήκω Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία.
Ο δίπλα, ο πίσω, ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι,
αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει
να πέσουν μ’ αναφιλητά ετούτοι κι όλη η τάξη.
– Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα, πάντα πρώτος,
στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,
συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι,
και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.
Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα’ σα κλαμένα νιάτα,
που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία,
έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο».
Απίστευτη η συγκίνηση του δασκάλου που χάνει τον μαθητή του στη μάχη! Απόλυτη επιτυχία στη διδασκαλία της εθνικής διάπλασης των μαθητών του που εξελίχθηκαν σε ήρωες
– “Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.
– Παρόντες, λέει ο δάσκαλος∙ και με φωνή που τρέμει:
- Σήκω Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία…. Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα, πάντα πρώτος! “
Τέλος αν υπάρχει τέλος, ένα πόνημα συμβολικό αφιερωμένο τιμής ένεκεν σε όλους τους ήρωες μας Έλλαδίτες και Έλληνες της Κύπρου, που την ζωή τους πρόσφεραν αντίδωρο θυσίας, αλλά και αθανασίας.
Τότε οι νεκροί μας ήρωες πεθαίνουνε, όταν τους λησμονάμε ….. Η μέρα εσκοτείνιασε./ ολική έκλειψη ο ήλιος έχει../ Μαύροι καπνοί υψώνονται,/ τους ουρανούς καλύπτουν./ Τα λεύτερα πουλιά τα θεόθρεφτα,/ της Κύπρου, μαζί με τα περιστέρια,/ μαυρισμένα, φοβισμένα φεύγουν./ Φεύγουν τα ειρηνικά άσπρα περιστέρια,/ φεύγουν, φεύγουν τρομαγμένα./ Μαύρα κοράκια, νεκρικά, σαν χάροντες,/ πετούν πια, στους ουρανούς μας μένουν,/ μαζί με τα τουρκικά αεροπλάνα,/ που βόμβες σε γυναικόπεδα σπέρνουν./ Η νύχτα που φεγγαρόφωτη ήταν,/ μ΄ολόγιομο λαμπρό φεγγάρι,/ κακός οιωνός, έκλειψη είχε και αυτό. / Μαύρισ΄ η νύχτα, αβυσσαλέο σκότος,/ χάθηκαν το φεγγάρι και τ΄ αστέρια./ Οι Κύπριοι ήρωες, όρθιοι τα τανκς, / με τα παλιά μαρτίνια πυροβολούν./ Τα τούρκικα τανκς τους κανονιοβολούν,/ μ΄ αυτοί μένουν στις θέσεις τους ακλόνητοι,/ που η πατρίδα, τους όρκισε, να υπερασπιστούν, / ποτέ μην κάνουν πίσω, οι ριζωμένοι βράχοι./ «Την πατρίδα ουκ ελάττω παραδόσω»,/ ορκιστήκανε και τον όρκο τον τιμήσανε. / Πληγωμένα κατακαμένα, τα ουρανόφταστα,/ παλληκάρια, πεισματικά όρθια συνεχίζουν νάναι./ Ηρωικά να πολεμούν, τα τιμημένα,/ σκαλοπάτια ανεβαίνοντας της λευτεριάς./ Από τα τανκς περικυκλώθηκαν,/ αλλά ποτέ δεν παραδόθηκαν./ Και όταν η μοιραία στιγμή,/ αναπάντεχα έρχεται, / με οδύνη την τελευταία πνοή,/ αρχίζουν να αφήνουν./ Τους Τούρκους δεν μπορούν/ πιά μ΄ αυτοθυσία να πολεμούν./ Κάποιοι τους εγκατέλειψαν./ Σφαίρες άλλες δεν έχουν,/ μία μόνο, για τον εαυτό τους φύλαξαν…/ Ψυχομαχούν, ικετεύουν και προσεύχονται,/ δεν θέλουν για να φύγουν,/ τους Τούρκους θε΄ να πολεμούν. / Βοήθεια για νάρθει, μάταια προσδοκούν!/ Πέφτουν κορμιά λεβέντικα, αιματοβρεγμένα,/ με τα χώματα, τα ιερά της Κύπρου σμίγουν./ Η τιμημένη δόξα, με τον χάροντα,/ χέρι – χέρι, για τα πάνθεα ουράνια, ωδεύουν… / Αγιάζεται το αίμα τους, / τα λεβεντοκορμιά τους,/ τα πολεμοκαπνισμένα,/ που μυροφόρες νύφες τ΄ αλείψανε, / έτοιμα στην αθανασία,/ στον παράδεισο να παν./ Με μύρα αθάνατα της θεάς, / Κύπριδας Αφροδίτης καμωμένα. / Σε κύπελλο, απ΄ του Τρόοδους, / το χρυσόδενδρο, την *Λατζιά,/ τα χρυσοπράσινα φύλλα καμωμένο. / Απ΄ της Κερύνειας τα γιασεμιά,/ τα μοσχομυρισμένα ρόδα./ Της Μόρφου τους λεμονανθούς,/ των κυκλάμινων, των γλαδιόλων./ Του Πενταδάκτυλου του Διγενή/ Ακρίτα, θρυλικού βουνού, απόσταγμα,/ αγριολούλουδων, ανεμώνων,/ γλιστροκουμαριάς, δάφνης, άλλιου,/ της άνθεμις, του κρόκου της Αφροδίτης. / Των λυγερόκορμων κυπαρισσιών/ του Κυπαρισσόβουνου τ΄ άρωμα,/ Της Μεσαρκάς τα φούλια, / των μεθυστικών νυχτολούλουδων,/ της ζουλατζιάς, της αροδάφνης./ Της Αμμοχώστου το θαλασσινό,/ άρωμα της Σαλαμίνας,/ με την χρυσή την άμμο./ Του Καρπασιού του θυμαρίσιου,/ του χαμομηλιού άρωμα,/ αιώνιο κράμα μύρου αθανασίας. / Νεκρά τα σώματα τα ιερά,/ όχι νεκρές οι ψυχές τους,/ πλανώνται μέχρι σήμερα,/ σαν άσβεστοι κομήτες πεντάχρυσοι,/ πάνω απ΄ της Κύπρου τ΄ άπειρο,/ του ολόφωτου ξάστερου ουρανού./ Σαν λαμπάδες με ιερή φλόγα Αγίου Φωτός,/ μετέωρα κρεμασμένες στον θόλο,/ του Αποστόλου Ανδρέα, της σκλαβωμένης,/ Αγίας Καρπασίας, πολιορκημένη εκκλησιά./ Το πνεύμα τους, αγέρηδες δυνατούς,/ μελτέμια θα σηκώσει, σίφουνας,/ καταιγίδα, θα γενεί κάποια στιγμή,/ τους Τούρκους ν΄ αποδιώξει. / Η Κύπρος, τα μαύρα σύννεφα,/ σκλαβιάς σύντομα θα τα σπρώξει…/ Τιμημένα και ένδοξα νέα μας παλληκαριά,/ που την ζωή σας δώσατε στην ηρωική πατρίδα…/ Αυτή η μικρή Κύπρος σας, η πολύπαθη,/ αλλά ηρωική και περήφανη,/ πάντα θα σας θυμάται,/ θα σας ευγνωμονεί,/ που με το αίμα σας το ιερό, / το αίμα της υπέρτατης θυσίας,/ την γη της την ποτίσατε, / αθάνατη έγινε, αγίασμα την βρέχει./ Νέα βλαστάρια αναγέννησης,/ φυτρώνουν παλληκάρια,/ της δικής σας αυτοθυσίας,/ τιμής κι΄ ευψυχίας./ Ούριοι άνεμοι ελευθερίας, στη Κύπρο,/ θα φυσήξουν, τα μαύρα σύννεφα,/ και τους κατακτητές, θε΄ ν’ αποτραβήξουν./ Τα λευκά ειρηνικά περιστέρια πάλι,/ τον ουρανό της Κύπρου θε΄ να πλημυρίσουν./ Ω! νεκροί μας, τιμημένοι ένδοξοι αδελφοί,/ δικά μας αδέλφια, ηρωικά παλληκάρια…/
Βιβλιογραφία–Πληροφορίες
• «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l’enseignement supérieur. https://el.wikipedia.org
• Δρ. Πέτρος Στυλιανού, Νίκη Χριστοδούλου, Τα φυλακισμένα μνήματα, εκδόσεις Επιφανίου, ε’ έκδοση, 2005, σελ. 13.
• Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα Ε.Ο.Κ.Α 1955 – 1959 – eoka.org.cy, wikipedia
• Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | www.Sophia-Ntrekou.gr, Αρχείο Αντώνη Αντωνά με πρόσθετα σχόλια και πληροφορίες.
Επιμέλεια ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ του συγγραφέα Αντώνη Αντωνά. Άπαντες απόγονοι ηρώων και εθνομαρτύρων, πρόσφυγες από κατεχόμενη Ελληνική Κύπρο, που θρήνησαν στενούς συγγενείς και φίλους και τις πατρογονικές τους εστίες.
15 σχόλια:
ΑΘΑΝΑΤΟΣ. ΜΟΝΟ ΑΥΤΟ. ΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΑ ΛΕΕΙ ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΡΩΑ ΜΑΣ.
Ν.Ι.
Συγχαρητήρια τόσο στην Ομάδα Εργασίας, όσον και στο KOUKFAMILY για την τιμητική καταχώρηση. Τότες οι ήρωες πεθαίνουνε όταν τους λησμονάμε.
Κ.Κ.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
(παιδί της Ε’ Γυμνασίου που κρεμάστηκε στην Κύπρο)
Εψές πουρνό, μεσάνυχτα, στης φυλακής την μάντρα
πα στης κρεμάλας τη θηλειά σπαρτάραγε ο Βαγόρας
Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τάκουσε κανένας.
Η μάνα του ήταν μακριά, ο κύρης του δεμένος
η νια που τον ορμήνεβε δεν είδε νυχτοπούλι
κι οι νιοι συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν…
Εψές πουρνό, μεσάνυχτα, θάψαν τον Ευαγόρα…
Σήμερα, Σάββατο ταχιά, όλη η ζωή σαν πρώτα.
Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο.
Ψηλώνει ο χτίστης εκκλησία, πανίν απλώνει ο ναύτης
και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει.
Χτυπά κουδούνι μπαίνουνε αράδα η κάθε τάξη
Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,
μπαίνει κι η Πέμπτη αμίλητη η τάξη του Ευαγόρα.
Παρόντες όλοι; – Κύριε ο Ευαγόρας λείπει…
Παρόντες! λέει ο δάσκαλος και με φωνή που τρέμει.
Σήκω Ευαγόρα να μας πεις Ελληνική Ιστορία.
Ο δίπλα, ο πίσω κι ο μπροστά βουβοί και δακρυσμένοι
αναρωτιούνται στην αρχή ώσπου η σιωπή τούς κάμνει
να πέσουν μ’ αναφιλητό, ετούτοι κι όλη η τάξη.
Παλληκαρίδη, άριστα, Ευαγόρα πάντα πρώτος!
Στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης
συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι
και του σκολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία!
Τάπε κι απλώθηκε σιωπή πα στα κλαμένα νιάτα
που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία
έξω από κείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο!
(Τόγραψα μέσα στην τάξη ενώ οι μαθητές έγραφαν
έκθεση με θέμα «Ευαγόρας Παλληκαρίδης» την επομένη
της εκτέλεσής του).
Μ.Ρ.
Διάβασα ένα εξαιρετικό σχόλιο σε προηγούμενο άρθρο για Παλληκαρίδη, που έλεγε ...ΑΥΤΟΣ πήρε μια ανηφοριά, πήρε σκαλοπάτια, που πήγαιναν στην Λευτεριά. Και εμείς σήμερα πήραμε φόρα κατηφόρα, που μας οδηγεί στο χείλος της αβύσσου. Λησμονήσαμε τους αγώνες και θυσίες των ηρώων μας και ασχολούμαστε με τους ανώμαλους.....
Αχ και εσύ Μπάρμπα Γιάννη Μακρυγιάννη και όλοι ήρωες μας μαζί πάρτε μαύρο γιαταγάνι και λάτε στην ζωή μας πίσω το στραβό να κάντε ίσο.
Εύγε στον κ. Θάνο του KOUKFAMILH για την καταχώρηση και την εξαιρετική επεξεργασία του κειμένου και των φώτο. Τιμά τον ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ και την Κύπρο μας.
Π.Β.
Τότες εκεί δεν έζησα,
δεν ήμουνα κοντά σου,
την Κύπρο μας την έμαθα,
μέσα από τη θηλιά σου.
Δεν ήμουν ‘γω ο ήρωας,
μήτε κι ο παιδεμένος.
Ήσουν εσύ ο μπροστάρης μας,
ο πάνταντριωμένος.
Παλληκάριδη μ’ όνομα,
μ’ ανόθευτη αξία.
Αγίων φάρος φωτεινός,
τομή στην ιστορία.
Βάστα ψηλά το φρόνιμα,
την Ήπειρο, την Κύπρο,
τη Θράκη το Ιόνιο,
τη γη του Αλεξάνδρου.
Είμαστε λίγοι οι πολλοί,
το δάκρυ έχει στεγνώσει.
Μα το βαρύ ανάστημα,
στο χώμα ‘χει στεριώσει.
Κανένας δε μου έμαθε
πως λέγεται η πατρίδα.
Που σκλάβα χαλκωδένεται,
που στα βαθιά τη θάβουν.
Μόν’ ξέρω πως σαν ακουστεί,
στ’ αυτιά μας τ’ όνομά σου.
Γίνεται η σπίθα πυρκαγιά,
λιμάνι η χαρά σου.
Η μανία του για τους στίχους ήταν μεγάλη. Δεν άφηνε τετράδιο ή περιθώριο βιβλίου που να μη το γεμίσει με στίχους. Συνολικά μας άφησε γύρω στα 500 ποιήματα και πολλές δεκάδες σελίδες πεζών και επιστολών. Τα ποιήματα του μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε σε πατριωτικά, θρησκευτικά, εύθυμα–σατιρικά και ερωτικά. Σε αυτά τα τελευταία, που αποτελούν και το μεγαλύτερο μέρος της ποιητικής του παραγωγής ξεχωρίζει…:
Την Ελλάδα αγαπώ, αλλά και σένα
μ’ έναν έρωτα μεγάλο, αληθινό,
τα γαλάζια σου τα μάτια τα θλιμμένα
τον καθάριο της θυμίζουν ουρανό.
Σαν μαθητής του Γυμνασίου από το 1950, έζησε έντονα τους δύσκολους καιρούς που περνούσε η Κύπρος στην προσπάθεια της να κρατήσει το ελληνικό λάβαρο της ελευθερίας ψηλά, ζώντας κάτω από τον ζυγό του Άγγλου κατακτητή που δήλωνε απερίφραστα ότι «ουδέποτε» θα έδιδε την ελευθερία στους Κυπρίους. Πίστευε ακράδαντα στον δίκαιο του αγώνα της Κύπρου και η όλη πορεία του σημαδεύτηκε ανεξίτηλα, στα 13 του χρόνια, από το ιστορικό Δημοψήφισμα του 1951 με την αξίωση των Ελληνοκυπρίων για Ένωση με την μητέρα πατρίδα, την Ελλάδα.
Μ.
Δημητράκης Δημητριάδης 14/3/1956
Ευαγόρας Παλληκαριδης 14/3/1957: Μικροί και μεγάλοι ήρωες της Ελληνικής Κύπρου
Μια ακόμη επική ιστορία, που σήμερα δεν διδάσκετε ....
Κατά μαρτυρία του δασκάλου από το ηρωϊκό Κιλκίς φίλου πατριώτης διαπρεπή αρθρογράφου Δ. ΝΑΤΣΙΟΥ, όσον αφορά αφιερώματα για Παλληκαρίδη, Δημητριάδη και τους άλλους ήρωες … «Κάποτε υπήρχαν ακόμη και σε βιβλία Δημοτικού … κάποτε … προ του 2006 – βιβλίο Γλώσσας της Στ΄ Δημοτικού, στο γ΄ τεύχος. Δεν άρεσε στα κνώδαλα του πολυπολιτισμού, στους προσκυνημένους νενέκους του τότε Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Το έκριναν προφανώς ως εθνικιστικό! Για ήρωες θα μιλάμε τώρα; Αυτά είναι παρωχημένα, στερεότυπα. Αίματα, κόκκαλα και θάνατοι για την Πατρίδα, τρομάζουν τα παιδιά – έτσι μου είπε κάποιος ανεπρόκοπος κάποτε, όταν αντίκρισε τα καμιά 15αριά κάδρα ηρώων που έχω αναρτημένα πάντοτε στην τάξη μου!. Και καταντήσαμε να διδάσκουμε στην Στ’ Δημοτικού τον ηρωισμό μέσω ενός κειμένου με τίτλο «η … Σόνια η γάτα»! Αχ, δυστυχισμένη πατρίδα!»
«Την Ελλάδα θέλομεν κι ας τρώγωμεν πέτρες», έγραφε κάποτε στους τοίχους των σπιτιών, εκείνη η γενναία γενιά των Ελλήνων νέων της Κύπρου. Σήμερα «τρώγωμεν» την Ελλάδα…ως «δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα» (Κ. Βάρναλης)»
Δημητράκης Δημητριάδης 14 Μαρτίου 1956: Πολεμούσε τους Άγγλους και Τούρκους επικουρικούς με κοτρώνες …Πολυβολήθηκε από Άγγλο στρατιώτη κατά τη διάρκεια μαθητικής διαδήλωσης για την ΕΝΩΣΗ της Κύπρου με την Ελλάδα. ΙΔΙΑ ΗΜΕΡΑ, ένα χρόνο μετά, ΑΠΑΓΧΟΝΙΖΟΥΝ τον μαθητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη,που έγραψε το ποίημα για τον μικρό Δημητράκη..
Πέτρα σε πέταγαν τα μικρά μου τα χέρια
σ’ ένοιωθα λευτεριά να ματώνεις στ’ αστέρια…
Κι έγινε ο Δημητράκης Δημητριάδης ο μικρότερος ήρωας του Αγώνα της ΕΟΚΑ .
Εκείνες τις ώρες, ένας άλλος μαθητής, δέκα χρόνια μεγαλύτερος, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, από την Τσάδα της Πάφου έγραφε:
«Τα παιδιά στον Αγώνα
-Και συ σκλαβόπουλο, γιατί θλιμμένο στέκεις και θωρείς;/ Μήπως να πολεμήσεις δεν μπορείς;/ -Όπλο δεν έχω , Καπετάνιο./ -Να, τις κοτρώνες./ Αρκετές για σένα, τον μικρούλη./ Και αρπάζει ο ήρως ο μικρός,/ ο πιο μικρότερος απ΄όλους,/ κοτρώνες, για να φέρει Λευτεριά...... ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ TOY ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗ, ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΑΓΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΟΜΗ ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΜΕ ΣΕΒΑΣΜΟ ΣΤΕΚΕΣΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΖΩΝΤΑΝΕΥΕΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΦΩΝΑΖΕΙ ΛΕΥΤΕΡΙΑ – ΕΝΩΣΗ…. ΤΡΕΜΕΙΣ ΣΥΓΚΟΡΜΟΣ, ΝΟΙΩΘΕΙΣ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΝΑ ΣΕ ΠΑΡΑΣΥΡΕΙ ΠΙΣΩ ΣΤΑ ΔΟΞΑΣΜΕΝΑ ΕΚΕΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΡΕΙΑ ΔΑΚΡΥΑ ΠΟΤΙΖΟΥΝ ΤΑ ΙΕΡΑ ΧΩΜΑΤΑ ΤΑ ΜΑΤΟΒΡΕΓΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΧΝΙΖΟΝ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΜΑΣ ….. ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΤΑΝΤΙΑ….
ΓΡΑΦΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΟΜΗ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΗΡΩΑ ΠΟΥ ΘΡΗΝΗΣΕ ΚΑΙ ΥΜΝΗΣΕ Ο ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΟΤΑΝ ΜΕ ΤΙΣ ΚΟΤΡΩΝΕΣ ΣΤΟ ΧΕΡΙ ΑΦΗΝΕ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΟΥ ΠΝΟΗ ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΠΕΡΙΒΟΛΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ ΤΗΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ….
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΑΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ ΠΟΥ ΔΙΔΑΞΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ….!!!!
ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ, ΜΟΙΡΑΙΑ ΣΗΜΑΔΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΜΠΤΩΣΗ…… 14ηΜαρτίου 1957, ίδια μέρα, ένα χρόνο μετά, ο ποιητής, αγωνιστής της Ε.Ο.Κ.Α., μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης που ύμνησε τον μικρό ήρωα και όλους τους πεσόντες συναγωνιστές του, θυσιαζόταν για τον ίδιο λόγο…και συναντούσε στα επουράνια και τον μικρό του φίλο ήρωα και τους άλλους αδελφούς του……
Α.Α.
ΕΝΑΣ ΔΕΚΑΟΧΤΑΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΑΠΟ ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.
ΤΗΝ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΕΔΩΣΕ ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΑΤΡΙΔΑ .
ΑΘΑΝΑΤΗ ΨΥΧΗ ΑΘΑΝΑΤΟΣ ΣΑΝ ΟΝΟΜΑ.
Και εσύ αδελφέ Έλληνα, σαν ο δρόμος σου,
στη Κύπρο σ΄ οδηγήσει, μαζί σου φέρε,
τον «Κάλχα», που την Κύπρο, εθυσίασε
και ποτέ στα ματωμένα κυπριακά,
χώματα, το πόδι δεν επάτησε,
για να εξιλεωθεί, να τα προσκυνήσει,
φόρο τιμής ν΄ αποδώσει και να τα τιμήσει.
Και όταν ο θύτης Αρχιερέας, ρωτήθηκε,
στη πολύπαθη Κύπρο, αν θα πάει,
ρητά αρνήθηκε και από ντροπή, τύψεις,
αλλά κι΄ οδύνη, έσκυψε το κεφάλι…..
Λευτεριάς και αυτοθυσίας, θα βρεις,
μονοπάτια, μοναχικέ Έλληνα αδελφέ,
που από μακριά ήρθες, Ελληνικές σημαίες,
από σφαίρες, διάτρητες, φθαρμένες,
μισοσβησμένα συνθήματα της Ένωσης,
σ΄ ερειπωμένα μετερίζια, αντίστασης κι΄ ελευθερίας.
Τα μονοπάτια οδηγούν σε Θερμοπύλες,
στα «ελεύθερα φυλακισμένα μνήματα».
Και όταν διαβάτη Έλληνα θα φτάσεις,
στα μνήματα τα φυλακισμένα,
σ΄ αυτόν της Κύπρου τον ιερό χώρο,
την αγχόνη κοίταξε και εσύ κατάματα,
τους σταυρούς, των ηρώων Κυπραίων άγγιξε.
Δεν θ΄ αντέξεις, θα λυγίσεις, ρίγη,
αναφιλητά, τα δάκρυα σου ποτάμια,
λάβας θα ρέουν, θα σε καίνε,
θ΄ αχνίζουν πέφτοντας στο
καθαγιασμένο χώμα των θαμμένων ηρώων.
Και νοερά θα ακούς, τα ποιήματα τους,
π΄ απάγγελλαν και τα εμβατήρια,
π΄ αλύγιστα περήφανα τραγουδούσαν..,
ακόμη και στο ικρίωμα, δεν λυγούσαν,
όταν την νεκρική θηλειά, τους περνούσαν.
Και πήραν μια ανηφοριά πήραν
μονοπάτια που οδηγούσαν στην ΛΕΥΤΕΡΙΑ.
Και νοερά τον εθνικό ύμνο θ΄ ακούς,
που τις τελευταίες τους στιγμές,
στα χείλια είχαν και υμνούσαν….
Και όταν αδελφέ Έλληνα,
στην Ελλάδα, επιστρέψεις, το μήνυμα δώσε,
« Ω Ξειν αγγέλλειν….,
ότι η Κύπρος εγκαταλείφθηκε,
ποτέ της δεν λιποψύχισε προδόθηκε
αλλά δεν ηττήθηκε!
Ελληνικές Θερμοπύλες φύλαττε,
..τοις κείνων ρήμασι πειθόμενη…»,
πάντα με ηρωισμό και αυτοθυσία,
μόνη κ΄ έρμη, χρυσοπράσινο φύλλο,
των κυμάτων έρμαιον ριγμένο,
στο φουρτουνιασμένο μακρινό πέλαγος…..
Η Κύπρος, θ΄ αναστηθεί διαβάτη αδελφέ Έλληνα.
Σ΄ όλους τους χαλεπούς αιώνες,
ποτέ της δεν ελύγισε
βάρβαρους κατακτητές,
ποτέ της δεν προσκύνησε!
Μισοσβησμένα συνθήματα,
ύμνους Ελληνισμού και Ένωσης,
διαβάτη Έλληνα στη Κύπρο,
θα συναντούσες.
Τώρα, συνθήματα δεν θα δεις,
θυσία απ΄ τον Κάλχα,
σε ελληνικούς βωμούς εγίναν,
μαζί με τα προδομένα όνειρα χαθήκαν.
Α.Α. Αδελφός Εθνομάρτυρα.
Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του γράφει:
Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.
Κ.Ρ.
Υπάρχουν κάποιοι σήμερα να τον μιμηθούν;
Φιλε μου Γιωργη τα ενθαρρυντικα σου .μεστα λογια καθως και των υπολοιπων φιλων μας δινουν δυναμη για να συνεχισουμε τον ιερο μας αγωνα για ΛΕΥΤΕΡΙΑ.
Ναστε παντα καλα.
Δεν ξεχναμε... τους ηρωες μας.
Α.
Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΝΤΗΣ ΕΓΡΑΨΕ ....
ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ
(“Στιγμες”, 1958)
Όταν διάβασα την ιστορία σου,
το βράδυ είχα πυρετό.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΙΚΟΣΑΧΡΟΝΟ ΠΟΙΗΤΗ ΕΥΑΓΟΡΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗ ΠΟΥ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΑΝ ΟΙ ΕΓΓΛΕΖΟΙ
(Στιγμες, 1958)
Όταν εμείς εξακολουθούσαμε να γράφουμε στίχους
εκείνος διέκοπτε κι’ ανέβαινε στην αγχόνη.
Εμείς; Τι είμαστε εμείς;
Μπορεί να το διαβάσουμε με θλίψη (πολλή; Καλά, πολλή),
μπορεί να το συζητήσουμε με πόνο (αν και πόσο καιρό κι αυτό;)
μπορεί — οι πιο ευαίσθητοι — να τ᾽ αγρυπνήσουμε (αν και πόσες νύχτες;)
μα τίποτ᾽ άλλο.
Όλα τ᾽ άλλα είν᾽ της μητέρας του παιδιού.
Αδερφέ της αγχόνης
τι μας έκανε αυτή η νύχτα
τι μας πήρε και τι μας έδωσε!
Το Ευαγγέλιο τ’ άγιασε χτες ξανά ένα παιδί
δεκαοχτώ χρονών
που το κράτησε στα χέρια του,
που κρεμάστηκε απάνω του
την τελευταία στιγμή.
Εκείνο τον τελευταίο ασπασμό
τον ένιωσαν τα παιδιά
ποιος τον έδινε,
πώς τους τον έδιναν;
Μας αντιπροσώπευσε ο τελευταίος σου ασπασμός;
Σε λίγες γραμμές έγραψε ολόκληρη επική ιστορία, για τον αθάνατο ήρωα και τους υπόλοιπους απαγχονισθέντες εθνομάρτυρες μας.....
ΑΘΑΝΑΤΟΙ. ΔΕΝ ΘΑ ΤΟΥΣ ΛΗΣΜΟΝΗΣΟΥΜΕ ΠΟΤΕ..... ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑ.
Τ.Α. Με θείο εθνομάρτυρα.
Για την ιστορία επειδή δεν πρέπει να ξεχνάμε ....
Εκτός του 74 η Κύπρος προδόθηκε και το 59-60 με τις επαίσχυντες συμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου, που υπέγραψαν Καραμανλής και Μακάριος μη σεβόμενοι το ιερό αίμα, που χύθηκε από τους ήρωες αγωνιστές μας. Ταφόπλακα έθεσαν στον προαιώνιο πόθο των Ελλήνων Κυπρίων για ΕΝΩΣΗ.... ΟΙ ΜΕΛΛΟΘΑΝΑΤΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΕΜΒΑΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΣΑΝ ΟΤΑΝ ΟΔΕΥΑΝ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΧΟΝΗ ΒΡΟΝΤΟΦΩΝΑΖΑΝ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ .... ΕΛΛΑΣ ΚΥΠΡΟΣ ΕΝΩΣΗ.....ΦΕΥ!
Το βράδυ της 7ης Μαρτίου, στο σπίτι του καθηγητή θεολογίας Γεράσιμου Κονιδάρη, στην οδό Ασκληπιού 36, 12 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν γύρω από ένα τραπέζι.
Αυτοί ήταν ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ο Γεώργιος Γρίβας, ο Σωκράτης Λοϊζίδης, ο Νικόλαος Παπαδόπουλος, ο Γεώργιος Στράτος, ο Ηλίας Τσατσόμοιρος, ο Δημήτρης Σταυρόπουλος, ο Σάββας Λοϊζίδης, ο Αντώνιος Αυγίκος, ο Δημήτριος Βεζανής, ο Ηλίας Αλεξόπουλος και φυσικά ο οικοδεσπότης, Γεράσιμος Κονιδάρης.
Οι 12 άνδρες έδωσαν έναν κοινό όρκο: να επιτύχουν την πολυπόθητη ένωση. Αφού ήταν πια ξεκάθαρο ότι αυτό δε μπορούσε να γίνει με τα λόγια, έπρεπε να οργανωθούν και να πάρουν τα όπλα.
Ιστορικό Ντοκουμέντο. Ο όρκος των δώδεκα.Το κείμενο του όρκου με τις υπογραφές και η Καινή Διαθήκη που χρησιμοποιήθηκε βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ελλάδας
Ο όρκος ήταν μόλις 48 λέξεις:
«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος να φυλάξω, θυσιάζων και την ιδίαν μου ζωήν, υποφέρων και τα πλέον σκληρά βάσανα, μυστικόν παν, ό,τι γνωρίζω και θέλω ακούσει διά την υπόθεσιν της Ενώσεως της Κύπρου. Θα υπακούω δε εις τας εκάστοτε διδομένας μοι διαταγάς».
Ο "Μακάριος" διάβαζε τα ιερά λόγια έχοντας το χέρι του στο μέρος της καρδιάς ενώ οι υπόλοιποι επαναλάμβαναν τα λόγια έχοντας το δεξί τους χέρι ακουμπισμένο στην Καινή Διαθήκη. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πέτρο Παπαπολυβίου, το τελετουργικό παραπέμπει στη Φιλική Εταιρεία, ενώ ο αριθμός 12 παραπέμπει στους Αποστόλους. Υιοθετούνται, δηλαδή, σύμβολα του μεγάλου ξεσηκωμού του ’21.
12 και οι μαθητές του Ιησού και ένας από αυτούς λεγόταν ΙΟΥΔΑΣ ...
Και ο νοών νοείτω ....
Ρ.Κ.
Συνταρακτικα και αρθρο και σχολια Πολυ υψηλο εθνικο επιπεδο. Ευγε ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΙΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ.
Ντινα.
Εκφράζουμε για πολλοστή φορά τις ευχαριστίες μας στον αγαπητό κ. Θάνο για την άριστη τεχνική επιμέλεια του τιμητικού αφιερώματος και τους φίλους, που απέστειλαν χρήσιμα πατριωτικά σχόλια, όπως και τους δεκάδες προσωπικούς μας αποδέκτες, που δεν λησμόνησαν τον μεγάλο ήρωα αγωνιστή και ποιητή. Η ανταπόκριση αυτή φανερώνει ότι ένα μεγάλο μέρος του Ελληνισμού και θυμάται και τιμά τους ήρωες μας, που θα παραμείνουν ΑΘΑΝΑΤΟΙ στους αιώνας των αιώνων, εις πείσμα κάποιων ανθελλήνων, που προσπαθούν μάταια να διαγράψουν την ένδοξη Ελληνική ιστορία και της Κύπρου και της Ελλάδας.
Χωρίς ιδανικά και πίστη σε νέες Εθνικές καταστροφές ίσως οδηγηθούμε ....
Εμείς ποτέ δεν θα ξεχάσουμε και θα ...
Καρτερούμεν μέραν νύχταν
Να φυσήσει ένας αέρας
Στουν τον τόπον πο 'ν καμένοσ
Τζι' εν θωρεί ποτέ δροσιάν
Για να φέξει καρτερούμεν
Το φωσ τζιήνησ της μέρας
Πο 'ν να φέρει στον καθ' έναν
Τζιαι ΕΝΩΣΗ τζιαι ΛΕΥΤΕΡΙΑΝ.
Για την ΕΝΩΣΗ τζιαι ΛΕΥΤΕΡΙΑ της λατρεμένης τους *πατρίδας, ορκίσθηκαν και έπεσαν μαχόμενοι οι αγωνιστές μας με υψωμένη την *Ελληνική σημαία. Αυτοί τήρησαν τον ιερό τους όρκο ... Μερικοί άλλοι, επίορκοι κατάντησαν χάριν φιλοδοξιών και αλλότριων συμφερόντων ....
*Έγραψε ο Μέγας Έλληνας ποιητής Ι. Πολέμης ....
Τί εἶναι ἡ πατρίδα μας
Τί εἶναι ἡ πατρίδα μας; Μὴν εἶν᾿ οἱ κάμποι;
Μὴν εἶναι τ᾿ ἄσπαρτα ψηλὰ βουνά;
Μὴν εἶναι ὁ ἥλιος της, ποὺ χρυσολάμπει;
Μὴν εἶναι τ᾿ ἄστρα της τὰ φωτεινά;
Μὴν εἶναι κάθε της ρηχὸ ἀκρογιάλι
καὶ κάθε χώρα της μὲ τὰ χωριά;
κάθε νησάκι της ποὺ ἀχνὰ προβάλλει,
κάθε της θάλασσα, κάθε στεριά;
Μὴν εἶναι τάχατε τὰ ἐρειπωμένα
ἀρχαία μνημεῖα της χρυσὴ στολή,
ποὺ ἡ τέχνη ἐφόρεσε καὶ τὸ καθένα
μία δόξα ἀθάνατη ἀντιλαλεῖ;
Ὅλα πατρίδα μας! Κι αὐτὰ κι ἐκεῖνα,
καὶ κάτι πού ῾χουμε μὲς τὴν καρδιὰ
καὶ λάμπει ἀθώρητο σὰν ἥλιου ἀχτίνα
καὶ κράζει μέσα μας: Ἐμπρὸς παιδιά!
Ἡ σημαία
Πάντα κι ὅπου σ᾿ ἀντικρίζω,
μὲ λαχτάρα σταματῶ,
ὑπερήφανα δακρύζω,
ταπεινὰ σὲ χαιρετῶ.
Δόξα ἀθάνατη στολίζει
κάθε θεία σου πτυχὴ
καὶ μαζί σου φτερουγίζει
τῆς πατρίδος ἡ ψυχῆ.
Ὅταν ξάφνου σὲ χαϊδεύει
τ᾿ ἀγεράκι τ᾿ ἀλαφρό,
μοιάζεις κύμα, ποὺ σαλεύει
μὲ χιονόλευκον ἀφρό.
Κι ὁ σταυρὸς ποὺ λαμπυρίζει
στὴν ψηλή σου κορυφή,
εἶν᾿ ὁ φάρος ποὺ φωτίζει
μίαν ἐλπίδα μας κρυφή.
Σὲ θωρῶ κι ἀναθαρρεύω
καὶ τὰ χέρια μου χτυπῶ,
σὰν ἁγία σὲ λατρεύω,
σὰ μητέρα σ᾿ ἀγαπῶ.
Κι ἀπ᾿ τὰ στήθη μου ἀνεβαίνει
μία χαρούμενη φωνή:
«Νἆσαι πάντα δοξασμένη,
ὦ Σημαία γαλανή!»
Και περισσότερη τιμή πρέπει στους πεσόντες αγωνιστές μας διότι, ενώ γνώριζαν ότι οι μύριοι βάρβαροι θα περάσουν φύλαξαν τις Θερμοπύλες της Κύπρου.
Η Ελληνική Κύπρος ποτέ δεν ηττήθηκε, αλλά αλλά πάντα προδόθηκε ....
( Ηρωϊκός Δτης ΕΛΔΥΚ Π. Σταυρουλόπουλος.)
ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΥΠΡΟ ΕΛΕΥΘΕΡΗ.
ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ του συγγραφέα Α. Αντωνά.
Δημοσίευση σχολίου