Η συμμετοχή των Ελλήνων της Κύπρου στην Επανάσταση του 1821 και στην ελευθερία της Ελλάδας.

Γράφει ο Αντώνης Αντωνάς
 

Συμμετοχή των Κυπρίων στην Επανάσταση του 1821. 

 

Ενδεικτικά και αντιπροσωπευτικά….

 

Κολοκοτρώνης: «Ο πρώτος νεκρός στην κατάληψη της Τριπολιτσάς ήταν ο Κύπριος. Είχαμε ακόμη νεκρούς Κύπριους, στο Μεσολόγγι… παντού, σε όλα τα πεδία των μαχών. Μάλιστα στη μάχη της Αθήνας το 1827, είχαν πέσει νεκροί πάνω από 130 Κύπριοι». 

 

Η φάλαγγα των Κυπρίων πολέμησε ηρωικά σε όλες τις μάχες και είναι χαρακτηριστική η ρήση του Στρατηγού Χατζηπέτρου για τα παράσημα που φορούσε «Μου τα ’δωκε ο ηρωισμός και η παλληκαριά των Κυπρίων φαλαγγιτών». 

 

Με επί κεφαλής τον Λευκωσιάτη Φιλικό Ιωάννη Καρατζά, εκατοντάδες Κύπριοι εθελοντικά (Ιερός Λόχος) με απαράμιλλο ηρωισμό πολέμησαν δίπλα στους Έλληνες αδελφούς, κατά των Τούρκων κατακτητών. Το λάβαρα των Κυπρίων, ένα άσπρο πανί με γαλάζιο σταυρό στη μέση, έγραφε «Σημαία Ελληνική Πατρίς Κύπρου». Η ιστορική σημαία βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο των Αθηνών. 

 

Στο Μεσολόγγι, ειδικό σώμα Ελλήνων Κυπρίων πολέμησε ηρωικά στη δεύτερη μάχη και πολλοί Κύπριοι έπεσαν μαχόμενοι. 

 

Εκατοντάδες ονόματα Ελλήνων Κυπρίων που ένδοξα πολέμησαν, δίπλα στους ΄Ελληνες αδελφούς τους το 1821 …

 

Ιωάννης Φραγκούδης, γιος προξένου που έλαβε μέρος σε πολλές ναυμαχίες, 

Γιώργος Μάρκου Κυπραίος έπεσε μαχόμενος στην μάχη της Καρυστίας. Ο αδελφός του Αδάμ πληγώθηκε σε μάχη στην Ναύπακτο, καπετάν Γιάννης Κυπριώτης με το καράβι του συμμετείχε στην προμήθεια εφοδίων στο Μεσολόγγι. Πολέμησε και κατά του Δράμαλη. Γεώργιος Φιλίππου, πρωτοπαλλήκαρο του Καραισκάκη.

Αγγελής Μιχαήλ Κυπραίος. Ο Πετρόμπεης τον χαρακτήρισε…. ο ανδρειώτερος και γενναιότερος. Ο Γιώργος Οικονομίδης, Κύπριος αξιωματικός υπό τις διαταγές Αλέξανδρου Υψηλάντη και Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Θεόδωρος Λαπαθιώτης, μετά την σφαγή της οικογέρειας του, διαφεύγει στην Ελλάδα και λαμβάνει μέρος σε ηρωικές μάχες. Μετά γίνεται υπασπιστής του βασιλιά ΄Οθωνα.

 

Ο Αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς, αρχηγός Κυπρίων εθελοντών, μαζί με τον αδελφό του Αρχιστράτηγο Νικόλαο, διακρίθηκαν σε σκληρές νικηφόρες μάχες κατά των Τούρκων με υψηλό τίμημα από νεκρούς Κύπριους. Ο Κολοκοτρώνης λέει για τον Νικόλαο: «Ο Νικόλαος, ένας εκ των προθύμων και ειλικρινών συναγωνιστών κατά τον υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα». Το 1822 ο Νικόλαος διακρίθηκε στις μάχες της Δράμας και αλλού. Όπου τον χρειαζόταν η πατρίδα. Ο Νικόλαος ήταν ανιδιοτελής αγωνιστής και ποτέ δεν ανακατεύθηκε στις διχόνοιες μας. Το σώμα των εθελοντών Κυπρίων που ηγείτο το αυτοσυντηρούσε από χρήματα εράνων που γίνονταν στην Κύπρο.

 

Η Κύπρος παρά τις σφαγές, τους απαγχονισμούς, τις βιαιοπραγίες κατά του άοπλου πληθυσμού, με υψηλό φρόνημα συνέχισε ακατάπαυστα να ενισχύει τον αγώνα τον Ελλήνων το 1821 και σε οικονομική βοήθεια και με εκατοντάδες εθελοντές Κυπρίους, που συμμετείχαν ηρωικά σε όλες τις μάχες των Ελλήνων επαναστατών. 

 

Ένα από τα πρωτοπαλίκαρα του Στρατηγού Μακρυγιάννη ήταν ο Κύπριος Μιχαήλ Κυπραίος, ο οποίος βρισκόταν πάντα στην πρώτη γραμμή, δίπλα στον Στρατηγό. Με τις ηρωικές ενέργειες του, έσωσε τους 1189 πολιορκημένους του Νεοκάστρου, όταν εθελοντικά πέρασε κολυμπώντας τις τουρκικές γραμμές και πήγε σε αγγλική φρεγάτα για να ζητήσει βοήθεια. Ο αγωνιστής αυτός πληγώθηκε βαριά το 1825 στη μάχη των Μύλων του Άργους. Παρά τον βαρύ τραυματισμό του, πολέμησε μέχρι το τέλος της μάχης. Γράφει ο Μακρυγιάννης τότε «Εκεί που ριχτήκαμε με το γιουρούσι μου επληγώθη βαρέως και ύστερα πέθανε ο καλός και γενναίος Κυπραίος».

 

Στις 19 Ιουνίου του 1821, ο Ναύαρχος Κανάρης, φτάνει μυστικά στη Λάπηθο, στην περιοχή Ασπρόβρυση της Κύπρου και φορτώνει τα καράβια του με τρόφιμα και πολεμοφόδια καθώς και εθελοντές Κύπριους. Ο Κανάρης, όπως λέγεται, συναντήθηκε και με τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στην κρύπτη, είτε του Παγκύπριου Γυμνασίου, είτε της Αρχιεπισκοπής και έλαβε την ευλογία του και χρήματα για την επανάσταση.

 

Τούτος κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Μυλωνά Πασπαλά στην Αγία Παρασκευή, όπου έκανε μυστικές συναντήσεις με την ιεραρχία και τους προύχοντες της περιοχής. Οι Λαπηθιώτες βοήθησαν με αυτοθυσία τον Ναύαρχο, παραδίδοντας τρόφιμα, χρήματα, τα περίφημα λαπηθιώτικα μαχαίρια και χατζάρες αλλά και έμψυχο υλικό, νέα παλληκάρια που μετάφερε ο Κανάρης στην Ελλάδα και πολέμησαν ηρωικά μαζί του. Οι Τούρκοι που πληροφορήθηκαν αργότερα την έλευση του Κανάρη, καρατόμησαν τον Λαπηθιώτη προύχοντα Χατζηλία μαζί με άλλους Λαπηθιώτες λαϊκούς και ιερείς, ειδικά από την Μονή της Αχειροποιήτου. 

 

Το μέρος όπου αποβιβάστηκε ο πυρπολητής Κανάρης, ονομάσθηκε Ακτή Κανάρη, όπου οι Λαπηθιώτες θα έστηναν προτομή του Κανάρη το 74, αλλά δυστυχώς η βάρβαρη τουρκική εισβολή ανέτρεψε την απόφαση αυτή.

 

Εθελοντές Κύπριοι συμμετέχουν και εις την Ιόνιο φάλαγγα που συστάθηκε το 1826 στο Ναύπλιο υπό τον Στρατηγό Νικήτα, ο οποίος εξήρε τον ηρωισμό τους. 

 

Τρεις Κύπριοι αδελφοί κατατάχθηκαν εθελοντικά και υπήρξαν πρωτεργάτες του αγώνα. Ήταν οι αδελφοί Θησέα: Νικόλας, Θεόφιλος, Κυπριανός. 

 

Ο Θεόφιλος, Αρχιμανδρίτης με τη δράση του στην Τριπολιτσά, στο Μεσολόγγι και αλλού, πρόσφερε στην πατρίδα το χέρι του, κερδίζοντας τον θαυμασμό και εκτίμηση της ελληνικής ηγεσίας. Ο Θεόφιλος έφτασε στο βαθμό του Αρχιστράτηγου των επαναστατών. Αλλά και οι δύο άλλοι αδελφοί, πρόσφεραν με τον ίδιο τρόπο με τη συμμετοχή τους σε πολλές μάχες. 

 

Πιο πάνω αναφέρθηκαν ενδεικτικά και περιληπτικά, ελάχιστα ιστορικά γεγονότα, τα οποία δεν χρήζουν ανάλυσης, αφού τόνοι από μελάνι και αίμα έγραψαν την ιστορία, την ηρωική ιστορία των Κυπρίων. «Όταν οι Κύπριοι αποφάσιζαν να διαβούν τον *Ρουβικώνα, ο κύβος ερίφθη και βάδιζαν προς την αθανασία και για την πατρίδα τους και για το Έθνος.» 

 

*Ρουβικώνας, ποταμός στην Άνω Βόρεια Ιταλία, που χυνόταν στην Αδριατική. Ο νόμος απαγόρευε στους Ρωμαίους Στρατηγούς να τον διαβούν για αποφυγή πραξικοπήματος ή εμφυλίου πολέμου. Η φράση «διέβην τον Ρουβικώνα» αναφέρεται σε ανθρώπους που εν γνώσει τους λαμβάνουν ριψοκίνδυνες αποφάσεις χωρίς επιστροφή.   

 

Γράφει ο Μακρυγιάννης….

 

«Ο πρώτος νεκρός στην κατάληψη της Τριπολιτσάς ήταν Κυπραίος. Σε όλα τα πεδία είχαμε πολλούς νεκρούς ηρωικούς Κυπραίους. Στη μάχη της Αθήνας το 1827 είχαν πέσει νεκροί άνω των 130… Εκεί που ριχτήκαμε με το γιουρούσι μου, μου επληγώθη βαρέως και ύστερα απέθανε ο καλός και γενναίος Κυπραίος…» 

 

Ο Κολοκοτρώνης λέει για τον Κύπριο Νικόλα Θησέα… « Ο Νικόλαος ένας εκ των προθύμων και ειλικρινών συναγωνιστών…διακρίθηκε σε όλες τις μάχες…» κ.ά.π. 

 

Γράφει ο Υψηλάντης στον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό: « Μακαριώτατε και φιλογενέστατε Δέσποτα. Ο φιλογενέστατος κύριος Δημήτριος Ίπατρος με εβεβαίωσε περί της γενναίας συνεισφοράς σας….»

 

Επί πλέον μερικά ενδεικτικά ονόματα Ελλήνων Κυπρίων ηρώων που συμμετείχαν στην Επανάσταση 1821. 

 

Χριστόδουλος Δημητρίου Κυπραίος. Πολέμησε από την αρχή της Επανάστασης. Πληγώθηκε στη μάχη του Άργους. Παρασημοφορήθηκε με αριστείο.

 

Γεώργιος Κυπραίος Καλατζής Υπαξιωματικός. Πολέμησε από την αρχή της Επανάστασης. Πήρε μέρος στις μάχες Τρίπολης, Αθηνών, Ναυπάκτου, Χίου, για έξη μήνες μέχρι και την καταστροφή της. Κάτοχος τιμητικών βεβαιώσεων οπλαρχηγών.

 

Αδάμ Μάρκου Κύπριος. Υπηρέτησε από το 1822 μέχρι τέλος. Έλαβε μέρος στην περίφημη μάχη στα Δερβενάκια όπου ανδραγάθησε. Στη Ναύπακτο πληγώθηκε.

 

Γεώργιος Μάρκου Κυπραίος. Αδελφός του Αδάμ. Υπηρέτησε από την αρχή του Αγώνα. Έλαβε μέρος στη μάχη της Καρυστίας. Μετέχοντας στη εκστρατεία του Φαβιέρου, έπεσε ηρωικά μαχόμενος.

 

Κωνσταντίνος Κυπριώτης. Αναφέρεται και ως Ψαριανός. Υπηρέτησε στο πυρπολικό του Κανάρη. Σκοτώθηκε σε ναυμαχία.

 

Γεώργιος Κυπριώτης. Γιος του Κωνσταντίνου. Υπηρέτησε στα πυρπολικά. Σκοτώθηκε σε ναυμαχία.

 

Παντελής Γεωργίου Ορφανός. Αξιωματικός. Πολέμησε μαζί με Νικηταρά, τον Χατζηχρίστου κ.ά. Έλαβε μέρος στις μάχες Μεσολογγίου, Κρήτης, Δερβενακίων κ.α.

 

Σταύρος Αντωνίου Κύπριος. Έλαβε μέρος σε όλες τις σημαντικές μάχες. Έλαβε παράσημο ανδρείας από Βασιλιά Όθωνα. 

 

Παύλος Ιωάννου Τουφεξής. Υπαξιωματικός. Έλαβε μέρος στις μάχες Στερεάς, Αθηνών, Δερβενακίων. Τιμητικά διπλώματα έλαβε από Μακρυγιάννη και άλλους οπλαρχηγούς.

 

Αντώνιος Θωμά Ρούσος. ΄Ελαβε μέρος σε όλες τις σημαντικές μάχες. Έλαβε αριστείο ανδρείας από Όθωνα.

 

Χαράλαμπος Μάλης. Ένας από τους εμπνευστές για έναρξη επανάστασης στη Κύπρο. Έλαβε Αριστείο ανδρείας.

 

Αγγελής Μιχαήλ Κυπραίος. Υπηρέτησε ως λοχίας και πήρε μέρος σε πολλές μάχες υπό τον Υψηλάντη, Κίτσο, Τζαβέλλα, Μακρυγιάννη, τον Γιώργη τον Κύπριο. Πληγωμένος συνελήφθη από Ιμπραήμ επί εννέα μήνες, φρικτών βασανιστηρίων. Δραπέτευσε και προήχθη στο βαθμό αξιωματικού. Έλαβε Αριστείο ανδρείας.

 

Ιωάννου Γεωργίου Κύπριος. Έλαβε μέρος σε όλες τις σημαντικές μάχες. Προβιβάστηκε στο βαθμό του Υποχιλίαρχου. Τιμητικά διπλώματα από το Γενναίο Κολοκοτρώνη και τον καπετάν Αποστόλη.

 

Ιωάννης Κύπριος. Εντάχθηκε στον αγώνα από την αρχή. Υπόδειγμα ηρωισμου. Κατέλαβε Τουρκοαιγυπτιακό πλοίο όπου εργαζόταν και το ωδήγησε στην Ύδρα. Πήρε μέρος στη μάχη κατά του Δράμαλη. Στη θάλασσα κατατρόπωνε του Τούρκους με το καράβι που κατέλαβε.

 

Αντώνιος Ιακώβου Λοίζος. Από την αρχή έλαβε μέρος στην επανάσταση σε ηλικία 20 χρονών. Υπηρέτησε υπό τον Φαβιέρο. Πληγώθηκε στην πολιορκία της Ακρόπολις. Ήταν πατέρας του Σώζου Αντωνίου, που πολέμησε στη Κρήτη το 1866 και παππούς του ηρωικού δημάρχου Λεμεσού Χριστόδουλου Σώζου που έπεσε ηρωικά μαχόμενος στους Βαλκανικού πολέμους, στο Μπιζάνι στις 6/10/1912.

 

Καπετάν Γιώργης Κύπριος. Ένας από τους πιο γνωστούς θρυλικούς καπετάνιους της επανάστασης. Πήρε μέρος στις περισσότερες ηρωικές μάχες. Ανέβηκε μέχρι τον βαθμό του Χιλιάρχου. Έλαβε παράσημα ανδρείας.

 

Φιλόθεος Δημητσάνης Κύπριος. Επίσκοπος Δημητσάνης. Μύησε όλο τον πληθυσμό της Δημητσάνης στην Επανάσταση. Πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες.. Συνελήφθη από του Τούρκους και πέθανε από βάρβαρα βασανιστήρια. Μετά θάνατο του απονεμήθηκε Αριστείο ανδρείας.

 

Δημήτριος Οικονομίδης. Αδελφός του Φιλόθεου. Υπηρέτησε από την αρχή και είχε προετοιμασθεί για επανάσταση και στην αγαπημένη του πατρίδα Κύπρο. Έλαβε τιμητικά διπλώματα ανδρείας από αρκετούς οπλαρχηγούς.

 

Κυπριανός Θησεύς. Εξάδελφος του εθνομάρτυρα αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Υπηρέτησε με ηρωισμό τον αγώνα. Έλαβε τιμητικά διπλώματα των καπεταναίων. 

 

Νικόλας Θησεύς αδελφός του Κυπριανού. Μαζί με τον αδελφό του πρόσφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες στον αγώνα. Τιμήθηκε ιδιαίτερα από τους Έλληνες οπλαρχηγούς.

 

Θεόφιλος (Θεοφύλακτος) Θησεύς. Αδελφός του Κυπριανού και του Νικόλα. Υπηρέτησε με αυτοθυσία την επανάσταση. Έλαβε Αριστεία ανδρείας. Στη Κύπρο ηγήθηκε της αποτυχημένης εξέγερσης του 1833. 

 

Και άλλοι εκατοντάδες Έλληνες Κύπριοι που πρόσφεραν τις υπηρεσίες του στη μάνα Έλλαδα και αρκετοί από αυτούς άφησαν την τελευταία τους πνοή και το αίμα τους στα Ελληνικά χώματα…

 

Όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες οπλαρχηγοί και καπεταναίοι, ο Υψηλάντης, ο Καποδίστριας, ο Βασιλιάς Όθωνας, εξήραν το θάρρος και την αυτοθυσία των εθελοντών Ελλήνων Κυπρίων, Ειδικά θαύμασαν τις ηρωικές τους πράξεις, αλλά ειδικώτερα τους εξέπληξε όταν έβλεπαν τους Κυπρίους πατέρες να αγωνίζωνται με ηρωισμό δίπλα στα παιδιά τους και τους αδελφούς δίπλα στους αδελφούς τους. Συνταρακτικό! 

 

Τα ονόματα των Κυπρίων εθελοντών που συμμετείχαν σε όλους τους εθνικούς αγώνες της Ελλάδας, ανέρχονται σε χιλιάδες. Αρκετά, όσα διασώθηκαν, υπάρχουν στο αρχείο του πολεμικού Μουσείου (1821, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Μακεδονικός αγώνα, Κρητική επανάσταση, Μικρασιατική εκστρατεία, ΒΠΠ κ.ά), αλλά βέβαιον είναι ότι δεν μπορούν να καταγραφούν. Αιωνία τους η μνήμη. Τιμή και δόξα συνοδεύει του Έλληνες Κύπριους εθελοντές, που με αυτοθυσία και ηρωισμό συμμετείχαν και αρκετοί από αυτούς έχυσαν το αίμα σε Ελληνική γη, σ΄ όλους τους εθνικούς αγώνες της Ελλάδας, χωρίς ποτέ να ζητήσουν επιβράβευση, ή αντίδωρο. Ηθική τιμητική αναγνώριση μόνο ήθελαν και Αυτοδιάθεση για τη σκλαβωμένη Κύπρο, Ου περί χρημάτων… 

 

Κατά τη διάρκεια της Κρητικής επανάστασης 1866-1869, πάνω από 400 Κύπριοι εθελοντές πολέμησαν μαζί με τους ηρωικούς Κρητικούς αδελφούς τους. 

 

Σημειώνεται ότι η συμμετοχή σε αριθμούς των Κυπρίων εθελοντών είναι πολύ ψηλά, καθώς ο πληθυσμός της Κύπρου επί τουρκοκρατίας, ήταν γύρω στις 80.000. Η φυγή, οι κακουχίες, οι εκτελέσεις, οι εκτοπισμοί, οδηγούσαν τον ελληνικό πληθυσμό σε μαρασμό. Ο Βίκτωρ Ουγκώ λέει για τους Τούρκους: «Παντού φωτιά και θάνατος… από εδώ περάσαν οι Τούρκοι.» 

 

Υπό τη Διοίκηση του Ταγματάρχη Πεζικού Ιωάννη Ζαμβρακάκη, οι Κύπριοι εθελοντές πολέμησαν εναντίον του Οθωμανικού στρατού του Μουσταφά, Παρά Κιριτλί και κατήγαγαν περήφανες νίκες. 

 

Σώζονται μερικά ονόματα των Κυπρίων αγωνιστών όπως των:

 

Βρυωνίδης Παναγιώτης, Λοχαγός Πυροβολικού από Λεμεσό, 23 χρόνων, βρήκε ηρωικό θάναο στη μάχη του Βαφέ Κρήτης – 12 Οκτωβρίου 1866.

 

Ιωάννη Βαρνάβα από Λεμεσό, ο οποίος βρήκε ηρωικό θάνατο στη μάχη Βαφέ της Κρήτης στις 12 Οκτωβρίου 1866.

 

Σώζος Λοΐζου από Λεμεσό, τραυματίστηκε στην ίδια μάχη.

Α. Μητσάς, πολέμησε στην επαρχία Μαλαβίζιου Κρήτης.

Γ. Ζήκος, πολέμησε στην ίδια περιοχή. 

Μιχαήλ Κωνσταντίνος 

Σωτήρης Μαριανθούση 

Πέτρος Γεωργίου Μαλλάριος 

Παντελής Γεωργίου Ορφανός, Αξιωματικός 

Βασίλειος Ανδρέου 

Αγγελής Μιχαήλ, Αξιωματικός 

 

Εκατόμβες αγνώστων Κυπρίων στρατιωτών 

 

Έγραφαν οι Κύπριοι εθελοντές προς τη Διοίκηση τους:

«Σεβαστή Διοίκηση, Ημείς εχάσαμε μαζί με την πατρίδα μας και τας οικίας μας. Είδομεν τους συγγενείς μας εσφαγιασμένους και ενταύθα από αρχής του Ιερού Αγώνος αγωνιζόμενοι τρέφομεν αυτάς τας ελπίδας του να ανακτήσωμεν την πατρίδα μας ελευθέρα. Ανεκπλήρωτοι παρέμειναν (Περί Ένωσης και Ελευθερίας), οι προσδοκίες των εθελοντών αγωνιστών Κυπρίων.»

 

απόσπασμα από παλιότερο άρθρο του Αντώνη Αντωνά που μπορείτε να δείτε ΕΔΩ

Share