Γράφουν οι Edward Wong & Ana Swanson
Όταν τελείωσε ο Ψυχρός Πόλεμος, οι κυβερνήσεις και οι μεγάλες εταιρείες πίστευαν ότι οι ισχυρότεροι οικονομικοί δεσμοί θα οδηγούσαν σε μεγαλύτερη παγκόσμια σταθερότητα. Αλλά ο πόλεμος της Ουκρανίας και η πανδημία ώθησαν τον κόσμο προς την αντίθετη κατεύθυνση και ανέτρεψαν αυτές τις ιδέες.
Σήμερα, σημαντικά κομμάτια της συνδεδεμένης παγκόσμιας οικονομίας διαλύονται. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι χρησιμοποιούν σήμερα τις κυρώσεις προκειμένου να αποκόψουν σημαντικά τμήματα της ρωσικής οικονομίας, της 11ης μεγαλύτερης στον κόσμο, από το παγκόσμιο εμπόριο και εκατοντάδες δυτικές εταιρείες έχουν σταματήσει τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία χωρίς καθοδήγηση.
Εν μέσω της πανδημίας, οι εταιρείες αναδιοργανώνουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο αποκτούν τις πρώτες ύλες τους λόγω των αυξανόμενων δαπανών και των απρόβλεπτων καθυστερήσεων στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Επιπλέον, δυτικοί αξιωματούχοι και στελέχη επανεξετάζουν το πώς να συναλλάσσονται με την Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Κινεζικό Κομουνιστικό Κόμμα και η χρήση προηγμένης τεχνολογίας για την ενίσχυση του αυταρχικού ελέγχου του κάνουν τις εταιρικές συναλλαγές όλο και πιο δύσκολες.
Όλα αυτά, αντιστρέφουν τις βασικές αρχές της μεταψυχροπολεμικής οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής που σφυρηλατήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, οι οποίες υιοθετήθηκαν ακόμη και από ανταγωνιστές τους όπως η Ρωσία και η Κίνα.
«Οδεύουμε προς έναν πιο διχασμένο κόσμο οικονομικά που αντικατοπτρίζει τον διχασμό και στο πολιτικό κομμάτι», δήλωσε ο Edward Alden, ανώτερος συνεργάτης στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ. «Δεν νομίζω ότι η οικονομική ολοκλήρωση θα επιβιώσει σε μια περίοδο πολιτικής αποσύνθεσης». «Η παγκοσμιοποίηση και η οικονομική αλληλεξάρτηση μειώνουν τις συγκρούσεις;» αναρωτήθηκε. «Νομίζω ότι η απάντηση είναι ναι, αρκεί να μη ξεκινήσουν…».
Η αντίθεση στην παγκοσμιοποίηση κέρδισε μεγάλη δυναμική στις ΗΠΑ με τις πολιτικές στο εμπόριο της κυβέρνησης Trump και την κίνηση «Πρώτα η Αμερική», και ενώ η προοδευτική αριστερά γινόταν ολοένα και πιο ισχυρή. Όμως η πανδημία και η εισβολή του Προέδρου Vladimir Putin στην Ουκρανία έχουν φέρει σε υψηλά επίπεδα την αβεβαιότητα της υπάρχουσας οικονομικής τάξης.
Ο πρόεδρος Biden προειδοποίησε τον Πρόεδρο της Κίνας Xi Jinping την Παρασκευή ότι θα υπάρξουν «συνέπειες» εάν το Πεκίνο παράσχει υλική βοήθεια στη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, μια σιωπηρή απειλή κυρώσεων. Η Κίνα επέκρινε τις κυρώσεις στη Ρωσία και ο Le Yucheng, ο υφυπουργός Εξωτερικών, είπε σε μια ομιλία του το Σάββατο ότι «η παγκοσμιοποίηση δεν πρέπει να οπλίζεται». Ωστόσο, η Κίνα ολοένα και περισσότερο επιβάλλει οικονομικές ποινές, όπως στη Λιθουανία, στη Νορβηγία, στην Αυστραλία, στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, μεταξύ άλλων.
Το αποτέλεσμα όλων των αναταραχών μπορεί κάλλιστα να σημαίνει τη διάσπαση του κόσμου σε οικονομικά μπλοκ, καθώς χώρες και εταιρείες έλκονται σε ιδεολογικές γωνιές με ξεχωριστές αγορές και δεξαμενές εργασίας, όπως έκαναν στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα.
Ο Biden πλαισιώνει ήδη την εξωτερική του πολιτική με ιδεολογικούς όρους, όπως την ενοποίηση των δημοκρατιών ενάντια στις απολυταρχίες. Ο Biden λέει επίσης ότι εφαρμόζει μια εξωτερική πολιτική για τους Αμερικανούς της μεσαίας τάξης, και ο κεντρικός ρόλος σε αυτό είναι να πείσει τις εταιρείες να μετακινήσουν κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού και μεταποίησης από την Κίνα.
Ο στόχος καθίσταται επείγον λόγω της παρακμής αυτών των παγκόσμιων δεσμών κατά τη διάρκεια δύο ετών της πανδημίας, η οποία έχει επιφέρει τη συνειδητοποίηση μεταξύ των πιο ισχυρών εταιρειών του κόσμου ότι πρέπει να επικεντρωθούν όχι μόνο στην αποτελεσματικότητα και το κόστος, αλλά και στην ανθεκτικότητα.
Ήδη, αυτό τον μήνα, τα lockdown που επέβαλε η Κίνα για τον περιορισμό των εστιών Covid-19 απείλησαν για άλλη μια φορά να σταματήσουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Η κινεζική πόλη Shenzhen έκλεισε λόγω ανησυχιών για την Covid την περασμένη εβδομάδα, απειλώντας ξανά την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού.
Ο οικονομικός αντίκτυπος μιας τέτοιας αλλαγής είναι εξαιρετικά αβέβαιος. Η εμφάνιση νέων οικονομικών μπλοκ θα μπορούσε να επιταχύνει μια μαζική αναδιοργάνωση στις χρηματοοικονομικές ροές και στις αλυσίδες εφοδιασμού, επιβραδύνοντας δυνητικά την ανάπτυξη, οδηγώντας σε ελλείψεις και αυξάνοντας τις τιμές για τους καταναλωτές βραχυπρόθεσμα. Αλλά οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην παγκόσμια ανάπτυξη, στους μισθούς των εργαζομένων και στις προμήθειες αγαθών είναι πιο δύσκολο να εκτιμηθούν.
Ο πόλεμος έχει θέσει σε κίνηση «δυνάμεις αποπαγκοσμιοποίησης που θα μπορούσαν να έχουν βαθιές και απρόβλεπτες επιπτώσεις», δήλωσε ο Laurence Boone, επικεφαλής οικονομολόγος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Για δεκαετίες, τα στελέχη πίεζαν για την παγκοσμιοποίηση προκειμένου να επεκτείνουν τις αγορές τους και να εκμεταλλευτούν το φτηνό εργατικό δυναμικό και τα χαλαρά περιβαλλοντικά πρότυπα. Η Κίνα επωφελήθηκε ιδιαίτερα από αυτές τις κινήσεις, ενώ η Ρωσία κερδίζει από τις εξαγωγές ορυκτών και ενέργειας. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι η Ομάδα των 7 μεγαλύτερων βιομηχανικών χωρών αποτελεί περισσότερο από το 50% της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ η Κίνα και η Ρωσία μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το 20%.
Οι εμπορικοί και επιχειρηματικοί δεσμοί μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας εξακολουθούν να είναι ισχυροί, παρά τη σταθερή επιδείνωση των σχέσεων. Αλλά με τις νέες κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία, πολλές χώρες που δεν είναι σταθεροί εταίροι της Αμερικής γνωρίζουν τώρα περισσότερο τους κινδύνους της οικονομικής σχέσης τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους.
Εάν ο Xi και ο Putin οργανώσουν τον δικό τους οικονομικό συνασπισμό, θα μπορούσαν να συνασπίσουν και άλλες χώρες που επιδιώκουν να προστατευθούν από τις δυτικές κυρώσεις, ένα εργαλείο που χρησιμοποίησαν όλοι οι πρόσφατοι πρόεδροι των ΗΠΑ.
«Η αλληλεξάρτησή σας μπορεί να οπλιστεί εναντίον σας», ανέφερε ο Dani Rodrik, καθηγητής διεθνούς πολιτικής οικονομίας στο Harvard Kennedy School.«Αυτό είναι ένα μάθημα που φαντάζομαι ότι πολλές χώρες αρχίζουν να εσωτερικεύουν». Ο πόλεμος της Ουκρανίας, πρόσθεσε, «έβαλε μάλλον ένα νέο καρφί στο φέρετρο της υπερπαγκοσμιοποίησης».
Η Κίνα και, όλο και περισσότερο, η Ρωσία έχουν λάβει μέτρα για να μαντρώσουν τις κοινωνίες τους, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης αυστηρών μηχανισμών λογοκρισίας στο Διαδίκτυο, οι οποίοι έχουν αποκόψει τους πολίτες τους από τις ξένες οπτικές και το εμπόριο. Η Κίνα προσπαθεί να καταστήσει αυτάρκεις τις κρίσιμες βιομηχανίες της, συμπεριλαμβανομένων τεχνολογιών όπως οι ημιαγωγοί.
Επίσης, η Κίνα βρίσκεται σε συνομιλίες με τη Σαουδική Αραβία προκειμένου να πληρώνει με το νόμισμα της, το renminbi (το κινεζικό yuan) για ορισμένες αγορές πετρελαίου, ανέφερε η Wall Street Journal. Η Ρωσία βρίσκεται σε παρόμοιες συζητήσεις με την Ινδία. Οι κινήσεις δείχνουν την επιθυμία αυτών των κυβερνήσεων να απομακρυνθούν από τις συναλλαγές που βασίζονται στο δολάριο, ένα θεμέλιο της αμερικανικής παγκόσμιας οικονομικής ισχύος.
Για δεκαετίες, εξέχοντες αξιωματούχοι και αναλυτές της στρατηγικής των ΗΠΑ υποστήριζαν ότι μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία ήταν ο πυλώνας αυτού που αποκαλούν διεθνή τάξη βασισμένης σε κανόνες και ότι οι εμπορικές και οικονομικές σχέσεις θα εμπόδιζαν τις μεγάλες δυνάμεις να πάνε σε πόλεμο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες βοήθησαν να εισαχθεί η Κίνα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001 σε μια προσπάθεια να ευθυγραμμίσει περισσότερο την οικονομική της συμπεριφορά και -ήλπιζαν ορισμένοι αξιωματούχοι- και το πολιτικό της σύστημα με τη Δύση. Η Ρωσία εντάχθηκε στον οργανισμό το 2012.
Αλλά ο πόλεμος του Putin και οι πρόσφατες επιθετικές ενέργειες της Κίνας στην Ασία έχουν αμφισβητήσει αυτές τις αντιλήψεις.
«Η όλη ιδέα της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης βασίστηκε στο ότι η οικονομική αλληλεξάρτηση θα απέτρεπε τις συγκρούσεις αυτού του είδους», δήλωσε η Alina Polyakova, πρόεδρος του Κέντρου για την ανάλυση ευρωπαϊκής πολιτικής, μιας ερευνητικής ομάδας στην Ουάσιγκτον. «Αν δένατε τον έναν με τον άλλον, όπως συνέβη με το ευρωπαϊκό μοντέλο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα αντικίνητρα θα ήταν τόσο οδυνηρά εφόσον θα πηγαίνατε στον πόλεμο που κανείς με βάση τη λογική δεν θα το τολμούσε. Λοιπόν, είδαμε τώρα ότι αυτό έχει αποδειχθεί εντελώς ψευδές.
Οι ενέργειες του Putin μάς έδειξαν ότι μπορεί αυτός να ήταν ο κόσμος στον οποίο ζούσαμε εμείς, αλλά δεν είναι ο κόσμος στον οποίο ζούσε ο Ρώσος πρόεδρος ή η Κίνα», πρόσθεσε.
Το κρίσιμο ερώτημα που παραμένει σήμερα είναι εάν κάποιες από τις κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών θα επεκταθούν μια μέρα και προς την Κίνα, η οποία είναι ένα πολύ μεγαλύτερο και πιο αναπόσπαστο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας σε σχέση με τη Ρωσία.
Ακόμη και εκτός του πολέμου της Ουκρανίας, ο Biden συνέχισε πολλές από τις πολιτικές της κυβέρνησης Trump με στόχο την αποσύνδεση τμημάτων της αμερικανικής οικονομίας από αυτήν της Κίνας και την τιμωρία του Πεκίνου ως προς τις εμπορικές του πρακτικές.
Η κυβέρνηση Biden διατήρησε τους δασμούς που επέβαλε ο Trump, οι οποίοι κάλυπταν περίπου τα δύο τρίτα των κινεζικών εισαγωγών. Το Υπουργείο Οικονομικών συνέχισε να επιβάλλει επενδυτικές απαγορεύσεις σε κινεζικές εταιρείες που έχουν δεσμούς με τον στρατό της χώρας. Και τον Ιούνιο, ένας νόμος θα τεθεί σε ισχύ στις Ηνωμένες Πολιτείες που θα απαγορεύει πολλά αγαθά που κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει στην περιοχή Xinjiang της Κίνας.
Παρ ‘όλα αυτά, η ζήτηση για προϊόντα κινεζικής κατασκευής έχει αυξηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς οι Αμερικανοί έχουν εκτοξεύσει τις διαδικτυακές αγορές. Το συνολικό εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ εκτινάχθηκε σε επίπεδα ρεκόρ πέρυσι, αυξημένο από το διευρυνόμενο έλλειμμα με την Κίνα και οι ξένες επενδύσεις στην Κίνα επιταχύνθηκαν πέρσι.
Οικονομολόγοι έχουν ζητήσει περισσότερη παγκόσμια ολοκλήρωση, όχι λιγότερη. Μιλώντας σε ένα τηλε-συνέδριο τη Δευτέρα, ο Ngozi Okonjo-Iweala, γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, προέτρεψε προς την «επανα-παγκοσμιοποίηση», λέγοντας: «Οι βαθύτερες, πιο διαφοροποιημένες διεθνείς αγορές παραμένουν το καλύτερο στοίχημά μας για την ανθεκτικότητα της προσφοράς».
Ωστόσο, αυτοί οι οικονομικοί δεσμοί θα τεθούν περαιτέρω εν αμφιβόλω εάν οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας επιδεινωθούν, και ειδικά εάν η Κίνα παράσχει ουσιαστική βοήθεια στη Ρωσία. Εκτός από τις πρόσφατες προειδοποιήσεις προς την Κίνα από τον Biden και τον υπουργό Εξωτερικών Blinken, η υπουργός Εμπορίου Gina Raimondo ανέφερε ότι το υπουργείο της θα απαγόρευε την πώληση κρίσιμης αμερικανικής τεχνολογίας σε κινεζικές εταιρείες εάν η Κίνα προσπαθούσε να προμηθεύσει απαγορευμένη τεχνολογία στη Ρωσία.
Την ίδια στιγμή, η αβεβαιότητα έχει αφήσει ρευστές τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας. Ενώ πολλές μεγάλες κινεζικές τράπεζες και ιδιωτικές εταιρείες έχουν αναστείλει τις αλληλεπιδράσεις τους με τη Ρωσία για να συμμορφωθούν με τις κυρώσεις, ξένοι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων φαίνεται να έχουν αρχίσει επίσης να μεταφέρουν τα χρήματά τους εκτός Κίνας τις τελευταίες εβδομάδες, πιθανώς εν αναμονή των κυρώσεων.
«Αυτή τη στιγμή, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα ως προς το πώς θα ανταποκριθούν οι ΗΠΑ και η Κίνα στις προκλήσεις που θέτει η ολοένα και πιο επείγουσα ανάγκη της Ρωσίας για βοήθεια», ανέφερε η Mary Lovely, ανώτερη συνεργάτιδα στο Peterson Institute for International Economics.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου