30 Αυγούστου 2025

Η βυθισμένη πόλη που ανασαίνει κάτω από την Ελαφόνησο και ξαναγράφει την αρχή της ελληνικής ιστορίας

Κάτω από την Ελαφόνησο κοιμάται μια πόλη πέντε χιλιάδων ετών. Το Παυλοπέτρι ζωντανεύει με σόναρ και 3D χαρτογράφηση και αλλάζει όσα ξέραμε για την προϊστορική Ελλάδα.
 
Γράφει ο Γρηγόρης Κεντητός 
 
Κάτω από τρία με τέσσερα μέτρα νερό, απέναντι από την Ελαφόνησο, απλώνεται μια πόλη πέντε χιλιάδων ετών που δεν ξαναχτίστηκε ποτέ. Παυλοπέτρι τη λέμε σήμερα, αν και το αρχαίο της όνομα χάθηκε. Δρόμοι, αυλές, θεμέλια δεκάδων κτιρίων, ακόμα και τάφοι κοιμούνται στην άμμο, ανέγγιχτοι, σαν να περίμεναν να τους χαρτογραφήσουν οι δύτες του 21ου αιώνα.
 
Το 1967 ο θαλάσσιος γεωαρχαιολόγος Nicholas Flemming επιβεβαίωσε αυτό που πρώτοι είδαν οι ντόπιοι και ο γεωλόγος Φωκίων Νέγρης έναν αιώνα πριν. Ένα χρόνο μετά, μια ομάδα του Κέμπριτζ χάραξε πλέγμα στο βυθό και σχεδίασε την πόλη με ακρίβεια. Η χρονολόγηση έδειξε Τελική Νεολιθική και Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, με ζωή που έφτασε ως τη Μυκηναϊκή περίοδο.
 
Η βύθιση δεν έγινε σε μια νύχτα. Σεισμοί, τεκτονικές κινήσεις και αργή άνοδος της στάθμης της θάλασσας κατέβασαν την ακτή. Κάποια στιγμή γύρω στο 1000 π.Χ. η πόλη χάθηκε κάτω από τα νερά. Αυτό το «ατύχημα» την έσωσε. Κανείς δεν την έχτισε ξανά, κανείς δεν την λεηλάτησε συστηματικά. Έμεινε παγωμένη.
 
Το εργαστήριο του βυθού
 
Το 2009–2013 η ομάδα του Πανεπιστημίου του Nottingham με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και το ΕΛΚΕΘΕ έφερε στην Ελλάδα την πρωτοπορία: σόναρ, ρομποτική φωτογραμμετρία, 3D ανακατασκευές. Στον ίδιο βυθό όπου το 1968 είχαν χαρτογραφηθεί περίπου 30.000 τ.μ., εντοπίστηκαν νέα τμήματα του οικισμού, από μεγάλη ορθογώνια αίθουσα μέχρι δρόμο με μέτωπα κτιρίων.
 
Το αποτέλεσμα άλλαξε την κλίμακα. Η γνωστή έκταση ξεπέρασε τα 50.000 τ.μ. σε βάθος 1–4 μ., με τουλάχιστον 15 κτίρια που σε κάποια σημεία ανεβαίνουν σε πολυχωρικές κάτοψεις. Οι πίθοι από την Κρήτη, τα βαρίδια αργαλειού και το σχέδιο των δρόμων μιλούν για λιμενικό εμπορικό κέντρο με κλωστοϋφαντουργία και σχέσεις σε όλο το Αιγαίο.
 
Η πολεοδομία εντυπωσιάζει. Κύριος άξονας, παράδρομοι, αυλές, συστήματα απορροής και νεκροταφείο αποκαλύπτουν κοινωνία οργανωμένη, με διαστρωμάτωση που φαίνεται και στους τύπους τάφων. Για την εποχή, είναι προηγμένη αστικοποίηση. Για εμάς, είναι χειροπιαστή τομή στο πώς ζούσαν, δούλευαν, εμπορεύονταν οι Προϊστορικοί Λάκωνες.
 
Η εικόνα δεν είναι στατική. Αμμοθύελλες ξεσκεπάζουν καινούριους τοίχους, οι ψηφιακοί χάρτες εμπλουτίζονται, και η 3D πόλη ζωντανεύει σε οθόνες και ντοκιμαντέρ. Το BBC βάφτισε την ιστορία City Beneath the Waves, όμως για τους αρχαιολόγους είναι κυρίως εργαλείο: να μετρήσουν, να συγκρίνουν, να προστατεύσουν.
 
Η προστασία είναι η άλλη μισή μάχη. Άγκυρες, διάβρωση, τουριστική πίεση απειλούν τις τοιχοποιίες. Η ένταξη στο World Monuments Watch έφερε διεθνή προσοχή και πόρους, η τοπική κοινωνία στηρίζει ζώνες οικο-επισκεψιμότητας. Στόχος δεν είναι να «ανασκαφεί» όλη η πόλη αλλά να μείνει εκεί, ασφαλής και μελετήσιμη.
 
Κι όμως, το Παυλοπέτρι παραμένει ανοιχτό βιβλίο. Κάθε νέο τμήμα αλλάζει τα πάντα: κλίμακα εμπορίου, ρόλος λιμανιού, σχέσεις με Μινωίτες και Μυκηναίους. Το σίγουρο είναι ότι εδώ δεν βλέπουμε θρύλο. Βλέπουμε πόλη σχεδιασμένη, με κανόνες, οικονομία και ταυτότητα που αντέχει πέντε χιλιάδες χρόνια.
 
Όποιος βουτά σήμερα με μάσκα και βατραχοπέδιλα δεν βλέπει απλώς πέτρες. Βλέπει σχέδιο πόλης. Βλέπει πώς η γεωλογία γράφει ιστορία και πώς η τεχνολογία τη διαβάζει ξανά. Το Παυλοπέτρι δεν είναι «Ατλαντίδα». Είναι Ελλάδα που ανασαίνει στον βυθό και μάς θυμίζει από πού ξεκινήσαμε.
 
Με πληροφορίες απο University of Nottingham
 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 12:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.