20 Μαρτίου 2024

Έβρος ο Βυζαντινός - Παναγία Κοσμοσώτειρα

εικ. 1 το καθολικό 
 
Γράφει ο Γιώργος Βενετσάνος
 
Σε ένα λοφίσκο της πάλαι ποτέ βυζαντινής κωμοπόλεως Βήρας, (σήμ. Φέρες) βρίσκεται ο βυζαντινός Ναός του 12ου αιώνος αφιερωμένος στην Παναγία την Κοσμοσώτειρα. Σήμερα αποτελεί Ενοριακό Ναό της κωμοπόλεως και κέντρο του ομώνυμου Ιδρύματος των απανταχού Θρακών. Από όλο το συγκρότημα των οικοδομημάτων της Μονής σώζεται μόνο ο Ναός της Κοσμοσώτειρας που ήταν το Καθολικό της. 
 
Το μοναστήρι, λέγεται ότι είναι η μικρογραφία τη Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, το ίδρυσε ο Σεβαστοκράτορας Ισαάκιος Κομνηνός που ήταν το έκτο παιδί του αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ Κομνηνού (1081-1118) και πατέρας του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού (1183-1185). Ο Ισαάκιος Κομνηνός φαίνεται ότι ήταν άτυχος αφού σε ηλικία 57 ετών, το 1150, προσβλήθηκε από κάποια σοβαρή ασθένεια και τότε αποφάσισε να αποσυρθεί σε ένα δικό του, ιδιωτικό μοναστήρι κι έτσι ξεκίνησε την κατασκευή της Κοσμοσώτειρας, υπό την προσωπική του επίβλεψη, για την οποία δαπάνησε το σύνολο σχεδόν της περιουσίας του. 
 
Ο ιδρυτής της μονής διόρισε τον ηγούμενο, και τον αριθμό των Καλογήρων που όρισε σε 50 άτομα, αναθέτοντάς τους συγκεκριμένα λατρευτικά καθήκοντα, παράλληλα όμως με αυτούς προχώρησε και στην πρόσληψή 26 λαϊκών που λειτουργούσαν σαν υπηρέτες, ενώ υπήρχε και μια ομάδα ενόπλων για την προστασία του συγκροτήματος. Η Κοσμοσώτειρα λοιπόν δεν ήταν ένα συνηθισμένο μοναστήρι με αυστηρά θρησκευτική δομή, αλλά στην ουσία μια καστροπολιτεία, χτισμένη σε στρατηγική θέση, καθώς είναι πάνω σε ένα λόφο κοντά στο πέρασμα της Εγνατίας οδού από τον ποταμό Έβρο. Εκείνη την εποχή, όχι μόνο η Εγνατία αλλά και ο Έβρος, ήταν σημαντικός, υδάτινος, δρόμος, παράλληλα δεν είχε αποκλειστικά μοναστηριακή οργάνωση, καθώς είχε και πολλά στοιχεία οικιστικής ανάπτυξης που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «λαϊκά».
 
εικ. 2 το περιμετρικο τείχος  
 
Μαζί με το Καθολικό οι τεχνίτες είχαν κατασκευάσει τα κελιά και τα λουτρά των μοναχών, την Τράπεζα, την Βιβλιοθήκη με το σκευοφυλάκιο, τον πύργο με τα σήμαντρα, τη δεξαμενή νερού και τα περιέκλεισαν στον εσωτερικό περίβολο. Στο νοσοκομείο της Μονής ο Ισαάκιος επιθυμεί να καταφεύγουν και όσοι από τους κατοίκους των γύρω χωριών ασθενούν. Γνωρίζουμε, ακόμη, πως υπήρχαν και δεύτερα λουτρά για τους περιοίκους και τους επισκέπτες. Μαζί με τα παραπάνω, ο ξενώνας, το δεσποτικό και το παρεκκλήσι το αγίου Προκοπίου προστατεύονταν από τον εξωτερικό περίβολο. Οι μύλοι, οι στάβλοι, το νεκροταφείο των μοναχών τοποθετήθηκαν έξω από τα τείχη της Μονής. 
 
Η ίδρυση του μοναστηριού έγινε η δημιουργός αιτία να δημιουργηθεί εδώ ένας νέος οικισμός, που ονομάστηκε «Βήρα» που έγινε «Φήρα» και επί Τουρκοκρατίας έγινε «Φερετζίκ». Η ονομασία «Φέραι» καθώς και η σημερινή, «Φέρες», προέκυψε μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, όταν το μέρος επανήλθε στους πραγματικούς του ιδιοκτήτες τους Έλληνες.
Οι κάτοικοί της ήταν κυρίως εργάτες γης, που απασχολούνταν στα απέραντα κτήματα της μονής και εξαναγκάστηκαν να μετακομίσουν στην περιοχή του μοναστηριού από γειτονικά χωριά, που ανήκαν στην κυριότητα του Ισαάκιου. Εδώ, σύμφωνα με τον ιστορικό Στέφανο Σίνο, έχουμε τη σπάνια περίπτωση μετακίνησης πληθυσμών ολόκληρων χωριών και ίδρυσης ενός νέου οικισμού, γύρω από ένα μοναστήρι.
 
Όλα αυτά μας έχουν γίνει γνωστά από το Τυπικόν της μονής που έγραψε ο ίδιος ο Ισαάκιος το 1152, Ο πλήρης αρχικός τίτλος του Τυπικού: «Τυπικὸν Κοσµοσωτείρας – Τυπικὸν ἐµοῦ τοῦ Ἰσαακίου καὶ υἱοῦ τοῦ µεγάλου βασιλέως κυροῦ Ἀλεξίου τοῦ Κοµνηνοῦ ἐπὶ τῷ καινισθέντι παρ᾽ ἡµῶν νεοσυστάτῳ µοναστηρίῳ», το οποίο βρέθηκε μετά από πέντε αιώνες να φυλάσσεται στο μοναστήρι του Αγίου Γεράσιμου στην Κεφαλλονιά μαζί με άλλα επτά διαφορετικά τυπικά.



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 3:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.