ΑΓΝΩΣΤΟ ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΥΣ.
Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΕΞΗ ΠΟΥ ΑΡΧΙΖΕΙ ΑΠΟ ΖΝ- ΚΑΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΜΙΛΟΥΜΕΝΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ ΕΙΝΑΙ ….. Πιο κάτω….
Παρένθεση:
Οι Μυκηναίοι πρωτοέφτασαν στην Κύπρο ως έμποροι γύρω στο 1700 π.Χ. Από το 1400 π.Χ. άρχισαν να εγκαθίστανται σε λιμάνια και από εκεί διεξήγαν το εμπόριό τους με τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Τους επόμενους δύο αιώνες σταδιακά αποίκισαν το νησί και διέδωσαν παντού τη γλώσσα τους -η οποία επικράτησε επί των ντόπιων γλωσσών- και τον πολιτισμό τους: έθιμα, θεσμούς, θρησκεία, τέχνη.
Στην Κύπρο ακόμα, σύμφωνα με την παράδοση, εγκαταστάθηκαν μετά τον Τρωικό πόλεμο πολλοί ήρωες, οι οποίοι ίδρυσαν τα κυπριακά βασίλεια. Ο Τεύκρος, διωγμένος από τον πατέρα του, βασιλιά της Σαλαμίνας Τελαμώνα, ίδρυσε τη Σαλαμίνα, ο Ακάμας τους Σόλους, ο Δημοφών την Αίπεια, ο Κηφέας την Κερύνεια, ο Αγαπήνωρ την Παλαίπαφο. Την εποχή αυτή δεν υπήρχε ενιαία γλώσσα στον ελλαδικό χώρο. Από το 1400 π.Χ. περίπου και μέχρι την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Ελληνική ήταν κερματισμένη σε τοπικές διαλέκτους: αττικοϊωνική, αιολική, αρκαδοκυπριακή, δωρική, μακεδονική κτλ.
Στην Κύπρο μεταφέρθηκε και διαδόθηκε η αρκαδική διάλεκτος -αυτή, δηλαδή, που μιλιόταν στην Πελοπόννησο πριν από την κάθοδο των Δωριέων- μια διάλεκτος αρκετά συντηρητική, με πολλά γνωρίσματα ομηρικά (τόσο στο λεξιλόγιο όσο και στη φωνολογία της).
Ιστορικά αποσπάσματα και αναδημοσιεύσεις με πρόσθετα σχόλια και πληροφορίες.
Για όσους λοιπόν, τυχόν δεν γνωρίζουν είναι η λέξη Ζνίχι. Στα κυπριακά Ζνίσιη – Ζινίσιη, που σημαίνει σβέρκο – αυχένα – πίσω μέρος του λαιμού.
Πληροφοριακό απόσπασμα.
«Μπορεί με λίγη σκέψη να βρείτε μερικές λέξεις που να ξεκινούν τους πιο δύσκολους συνδυασμούς φωνηέντων ή συμφώνων του ελληνικού αλφαβήτου, ωστόσο δύσκολα θα βρεις λέξη που να ξεκινά από «ζν».
Κι αυτό γιατί η λέξη που ξεκινά από «ζν» είναι μόνο μία και μάλιστα υπάρχει σε πολλές «ομηρικές» μεταφράσεις. Ο λόγος για τη λέξη «Ζνίχι»
H λέξη, η μοναδική στην ελληνική γλώσσα, που ξεκινάει από «ζν», χρησιμοποιείται για να περιγράψει το πίσω μέρος του λαιμού, τον σβέρκο, τον αυχένα.
Όπως αναφέρει ο Νίκος Σαραντάκος στο βιβλίο του «Λέξεις που χάνονται», η λέξη «Ζνύχι» στάθηκε αφορμή για να υπάρξουν γνωμοδοτήσεις ακαδημαϊκών ώστε να μη σταματήσει να διδάσκεται η μετάφραση της Οδύσσειας του Σιδέρη, επειδή ανέφερε λέξεις, που τείνουν προς αφανισμό όπως το ζνίχι.
Η λέξη όπως γράφει το usay.gr εμφανίζεται σε κάποιες παροιμίες όπως: «το φιλότιμο μαυρίζει το ζνίχι». Ακόμα εμφανίζεται σε στίχο του Βάρναλη: «στο κρουστό σου ζνίχι το μαυριδερό».
Πηγή: iefimerida Απόσπασμα του Ανδρέα Οδυσσέως
«Η ελληνικότητα της Κυπριακής διαλέκτου αποδεικνύεται απ’ τον βόρτακο. Όχι απ’ το ίδιο το βατράχι, αλλά απ’ τη λέξη, την οποία χρησιμοποιούσαν ακριβώς την ίδια για να περιγράψουν το γνωστό αμφίβιο οι Αρκάδες (το αρχαιότερο ελληνικό φύλο), αλλά και οι Αχαιοί που πριν τον 12ο αιώνα π.Χ. αποίκισαν το νησί μας. Περί ιστορίας, ως εδώ. Απλώς να προσθέσουμε ότι η Κυπριακή διάλεκτος θεωρείται από ιστορικούς ως η μοναδική πραγματικά ζωντανή ελληνική διάλεκτος. Αυτά για όσους τολμήσουν να σας πουν ότι δεν μιλάτε ελληνικά ή σας στολίσουν με διάφορα επίθετα, όταν μιλάτε την Κυπριακή. Τα Κυπριακά, έχουν αποτελέσει (και αποτελούν) θέμα έντονης συζήτησης, διαφωνιών, τσακωμών αλλά και πολλές φορές κύριο λόγο για κόμπλεξ. Το τι κάνει κάθε χώρα/περιοχή/κοινότητα με την διάλεκτο της, είναι δικό της θέμα. Οι διάλεκτοι, βλέπετε, δεν είναι θέμα μόνο Ελληνικό. Σε άλλες χώρες έχουν αποτελέσει λόγο επανάστασης αλλά και αυτονομίας (Καταλονία). Σήμερα η Κυπριακή διάλεκτος δεν χρησιμοποιείται σε τέτοιο βαθμό όπως τα προηγούμενα χρόνια. Μπορεί να λεχθεί πως τείνει να εξαλείψει, αφού πλέον ομιλείται (καθαρά) από γεωργούς και γενικότερα από ανθρώπους της υπαίθρου, λόγω της απομόνωσης τους στα χωριά. Η αστυφιλία και η επίδραση της κοινής νεοελληνικής από τα διάφορα μέσα εκπαίδευσης και επικοινωνίας είναι οι κύριοι λόγοι γι’ αυτό.
Υπάρχουν συνολικά 18 ιδιώματα της Κυπριακής διαλέκτου. Τα επικρατέστερα στην εποχή μας είναι αυτά της Πάφου, της Μόρφου, της Λεμεσού, των Κοκκινοχωριών, το Ορεινό και της Λευκωσίας, με μικρές διαφορές μεταξύ τους, αν εξαιρέσουμε το ιδίωμα της Μόρφου (υπερβολικό κράτημα της φωνής), της Πάφου (βαρετή, ελλειπτική προφορά) και των Βουνών (πολύ γρήγορη ομιλία). Ο Γερμανός γλωσσολόγος Jacob Grimm είχε γράψει τον 18ο αιώνα πως «Η γλώσσα μας είναι επίσης και ιστορία μας» και αυτό ισχύει για κάθε γλώσσα. Στη δική μας τη περίπτωση, δείχνει ξεκάθαρα τα σημάδια των όσων πέρασαν απ’ το νησί μας και δεν ήταν και λίγοι. Για να δούμε εν συντομία την ιστορία αυτής της κατά… πατημένης γης, σε σχέση πάντα με την κοινή (διάλεκτος) Η Κυπριακή διάλεκτος έχει επηρεασμούς από (ή αποτελείται από τα στρώματα):
Τη πανάρχαια Κυπριακή διάλεκτο που μιλούσαν οι Αχαιοί και οι Αρκάδες, με λέξεις όπως ο κίλλης, ο βόρτακος, ο βαβάτσινός.
Την Ελληνική γλώσσα της Κλασσικής εποχής (από τον Όμηρο μέχρι τον Θεόκριτον), που αποτελεί και το μεγαλύτερο του κορμού της, με λέξεις όπως κούνος, βουρώ, καταϊσεύκω, πιντώννω.
Την Αττική Διάλεκτο, που την συναντάμε στο λεξιλόγιο της Παλαιάς Διαθήκης αλλά και γενικά της Εκκλησίας, με λέξεις όπως γιώρκιν, το δείλης, λαώννω, πελλός, ξημαρίζω.
20 περίπου χιλιάδες λέξεις είχε μαζέψει στην πρόσφατη μελέτη του, ο Κωνσταντίνος Γιαγκουλής, στο βιβλίο «Θησαυρός της Κυπριακής Διαλέκτου». Εμείς σας παραθέτουμε κάποιες σημαντικές που χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα.
Κάποιες αρχαίες ελληνικές λέξεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας είναι οι εξής: «θωρώ (= βλέπω), δαμαί (=εδώ) «στρούθος» (= σπουργίτης), «όρνιθα» (= κότα), «πέμπω (= στέλνω), λαλώ (= λέω), «ποζέγνω» (< αρχ. ἀποζεύγνυμι), «δρόπης» (= ὑδρόφις), «καμμώ» – «κλείνω τα μάτια» (< αρχ. καμμύω). Αυτές όπως και πολλές άλλες λέξεις είναι επί καθημερινής βάσεως στο λεξιλόγιο μας! Αν κάποιος μελετήσει με λεπτομέρεια την κυπριακή διάλεκτο θα αντιληφθεί περίτρανα ότι η αρχαία ελληνική είναι έντονη στις λέξεις που χρησιμοποιούν οι Κύπριοι. Θα έλεγα, ότι η κυπριακή διάλεκτος είναι, μια επικράτηση, μια πρακτική χρήση της Αρχαίας Ελληνικής μας γλώσσας. Αυτό δίνει προνόμια στην διάλεκτο μας και όχι ντροπή.
Δίνει χαρά σε μας τους Κυπρίους να έχουμε την δική μας διάλεκτο, που ούτε λίγο ούτε πολύ έχει αρχαίες ελληνικές ρίζες τόσο στις λέξεις όσο και στην σύνταξη των προτάσεων.
Αντιγράφουμε για παράδειγμα από το Ετυμολογικό λεξικό της ομιλούμενης κυπριακής διαλέκτου του Κυριάκου Χατζηιωάννου [Εκδόσεις Ταμασός Λιμιτεδ, Λευκωσία 2000]: «Η κυπριακή διάλεκτος με τη διατήρηση της προσφοράς των διπλών συμφώνων και το τελικού «ν» στα ουδέτερα και στην αιτιατική των ονομάτων πλησιάζει περισσότερο προς την αρχαίαν Ελληνική από οποιαδήποτε άλλη Νεοελληνική διάλεκτο. Αν προσθέσουμε και τις πάρα πολλές αρχαιοελληνικές λέξεις, που διαφυλάττει στο γέρικο κορμό της, τότε θα διαπιστώσουμε την Ελληνικότητα των ανθρώπων που την μιλούν».
Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι μελετώντας κανείς την κυπριακή διάλεκτο, στο σύνολο της και όχι μεμονωμένα, θα καταλάβει, όπως λέει και ο κος Χατζηιωάννου την Ελληνικότητα των ανθρώπων που την μιλούν. Όντως κάποιος αν προσπαθήσει να εξάγει γρήγορα και βεβιασμένα συμπεράσματα για την κυπριακή διάλεκτο προσπαθώντας να δείξει ότι είναι ξεχωριστή γλώσσα από την ελληνική όχι μόνο θα πέσει απλά έξω, αλλά μπορεί και να αποδειχθεί λανθασμένος διαμέσου μιας επιστημονικής μελέτης, η οποία θα του καταδείξει εμπράκτως την κατ’ ουσίαν ελληνικήν ομολογία στην κυπριακή μας διάλεκτο. Ας διαφυλάξουμε λοιπόν την κυπριακή μας διάλεκτο ως κόρη οφθαλμού γιατί αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πολιτιστικές μας κληρονομιές τόσο ως Κύπριοι όσο και ως πραγματικοί Έλληνες απόγονοι του Ομήρου, του Κίμωνα, των παλικαριών των απελευθερωτικών μας αγώνων.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο «Προπύργιο», 13/11/12
Η Κυπριακή διάλεκτος είναι διάλεκτος της Ελληνικής γλώσσας εμπλουτισμένη με πανάρχαιες Ελληνικές λέξεις.
Η Κυπριακή διάλεκτος, συγκαταλέγεται στις ανατολικές Ελληνικές διαλέκτους - με βάση τη διατήρηση ή μη του τελικού -ν, μαζί με το ιδίωμα της Χίου, της Ικαρίας, της Μικράς Ασίας (καππαδοκικά και ποντιακά) - είναι, ουσιαστικά, η αρχαιότερη Ελληνική διάλεκτος που έχει επιζήσει, μαζί με τα Τσακώνικα και τα Ποντιακά, στο σύγχρονο κόσμο που επικρατεί η Νέα Ελληνική γλώσσα.
Όσον αφορά στη διατήρηση ή όχι όλων των φωνηέντων, η Κυπριακή θεωρείται Νότια διάλεκτος· επιπρόσθετα, κάτι που δεν συμβαίνει σε καμία άλλη βόρεια ή νότια διάλεκτο, έχει διατηρήσει τα διπλά σύμφωνα της αρχαίας Ελληνικής. Έτσι, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι η διάλεκτός μας είναι μια πολυδύναμη και πολυδιάστατη διάλεκτος που μπορεί να σταθεί δίπλα από τη νέα Ελληνική, όπως η διάλεκτος του Quebec δίπλα από τη Γαλλική.
Να αναφέρουμε επίσης, σε μικρότερο βαθμό, την επίδραση της Ελληνολατινικής (επίσημη γλώσσα του Βυζαντίου μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ.). Η κυπριακή διάλεκτος είναι η μόνη ελληνική διάλεκτος που έχει δεχθεί άμεσες επιδράσεις από την αρχαία Ελληνική, όπως επίσης είναι η μόνη Ελληνική διάλεκτος που δεν έχει πάρει λέξεις από τα αλβανικά ή τις σλαβικές γλώσσες.
Οι λέξεις της κυπριακής διαλέκτου μπορούν να διαχωριστούν σε:
α). Λέξεις της πανάρχαιας Κυπριακής διαλέκτου των Αχαιών.
β). Λέξεις της κλασσικής εποχής και του Ομήρου.
γ). Λέξεις της κοινής Ελληνιστικής (Ευαγγέλια, Καινή Διαθήκη, Εκκλησία).
δ). Βυζαντινές και λατινικές.
Σήμερα, οι κάτοικοι της Κύπρου, είτε είναι Έλληνες, Αρμένιοι, Λατίνοι ή Μαρωνίτες, είτε λινοπάμπακοι Τούρκοι, μιλούν την κυπριακή διάλεκτο με τις τοπικές της ιδιομορφίες. Αξιόλογα είναι τα Κυπριακά Λεξικά και Γραμματικές που κυκλοφορούν· απ’ αυτά ξεχωρίζουν το «Ετυμολογικό Λεξικό της Ομιλούμενης Κυπριακής Διαλέκτου» και η «Γραμματική της Ομιλούμενης Κυπριακής Διαλέκτου» του Κυριάκου Χατζηιωάννου (Εκδόσεις Ταμασός), όπως και το «Λεξικό ετυμολογικό και ερμηνευτικό της Κυπριακής διαλέκτου» του Κωνσταντίνου Γιαγκουλλή (Βιβλιοθήκη Κύπριων λαϊκών ποιητών αρ. 54).
Αν και υπάρχουν συνολικά 18 ιδιώματα της Κυπριακής διαλέκτου, τα επικρατέστερα σήμερα είναι αυτά της Πάφου, της Μόρφου, της Λεμεσού, των Κοκκινοχωριών, το Ορεινό και της Λευκωσίας, με μικρές διαφορές μεταξύ τους, αν εξαιρέσουμε το ιδίωμα της Μόρφου (υπερβολικό κράτημα της φωνής), της Πάφου (βαρετή, ελλειπτική προφορά) και των Βουνών (πολύ γρήγορη ομιλία). Σήμερα, ο περισσότερος κόσμος έχει αλλοιώσει την εγγενή προφορά του, ακριβώς λόγω της επίδρασης της κοινής νεοελληνικής από τα διάφορα μέσα εκπαίδευσης και επικοινωνίας· θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Κυπριακή είναι η μόνη ζωντανή Ελληνική διάλεκτος, αν εξαιρέσουμε τη νοτιοϊταλική (που φθίνει, αν και έχουν ληφθεί νομικά μέτρα για τη διατήρησή της), την ποντιακή (που έχει γίνει κράμα Ελληνικών, ρωσσικών και τουρκικών) και τη βορειοελλαδική – μακεδονοβλαχική [που η διαφορά της από την κοινή νεοελληνική συνίσταται στην προφορά του λ και την αποβολή μερικών φωνηέντων: το πλι πέτσε (το πουλί πέτασε)].
Nα αναφέρουμε ότι η διατήρηση της κυπριακής διαλέκτου, έστω και με αρκετά νεοελληνικά στοιχεία, είναι ηθική υποχρέωσή μας, σαν Κύπριοι. Η χρήση της θα πρέπει να γίνεται με σύνεση και σοφία, για να μπορούμε να διακρίνουμε το τι ανήκει στη διάλεκτο και τι στη νέα Ελληνική, αλλά και να μας επιτρέψει να μπορούμε να ανανεώνουμε το λεξιλόγιό μας όσο το δυνατό, διασταυρώνοντας τη γνώση και την ευφράδεια με τη διαλεκτική χρήση.
Για όσους θέλουν να ψάξουν κάποιες λέξεις συστήνουμε το Ορθογραφικό-Ερμηνευτικό λεξικό Κυπριακής Διαλέκτου
Η Κυπριακή διάλεκτος αποτελεί εθνική συνείδηση και φορέα πολιτισμού
Η ιστορία της ελληνικής γλώσσας, του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής εθνικής συνείδησης στην Κύπρο είναι άνω των 3500 χρόνων
Από το 1400 π.Χ. περίπου και μέχρι την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Ελληνική ήταν κερματισμένη σε τοπικές διαλέκτους
Η γλώσσα αποτελεί φορέα πολιτισμού και ως επί το πλείστον, εθνικής συνείδησης. Η ιστορία της ελληνικής γλώσσας, του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής εθνικής συνείδησης στην Κύπρο είναι 3500 χρόνων, και η αρχή της ανάγεται στην εποχή της παντοκρατορίας των Μυκηναίων, στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ. Έκτοτε, η ιστορία της γλώσσας της Κύπρου είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την ιστορία της ελληνικής γλώσσας αφού οι κάτοικοι εξελληνίστηκαν πλήρως και η μοίρα τους ταυτίστηκε πλέον με αυτή των υπολοίπων Ελλήνων. Αντιπροσωπευτική της εποχής είναι η πόλη της Έγκωμης - Αλάσιας, η οποία από τον 13ον αι. απέκτησε κυκλώπεια τείχη, μυκηναϊκή πολεοδομία, ανάκτορο τύπου μεγάρου, λάτρεψε τον αρκαδικό Απόλλωνα Κεραιάτη και τους άλλους Ολύμπιους Θεούς.»
Kαι περί Ελληνικότητας της Κύπρου, όσον αφορά καταγωγή, αλλά και *γλώσσα, αν ψάξουμε στα βάθη των αιώνων θα διαπιστώσουμε ότι αυτός ο πολύπαθος λαός γεννήθηκε Έλληνας και Έλληνας παρέμεινε….
*Η μουσικότητα και ποιητικός ρυθμός της Κυπριακής διαλέκτου με την προσθήκη όμορφων αρχαιοελληνικών λέξεων μας θυμίζει ένα μικρό συμβολικό απόσπασμα για την Ελληνική γλώσσα του Νικηφόρου Βρεττάκου.
Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς/ θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα/ ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει./ Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσα στοὺς γαλάζιους διαδρόμους/ συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺς μιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ/ δὲν ξέρουνε γλῶσσες./ Μιλᾶνε μεταξὺ τους μὲ μουσική….
Προστίθεται:
Όλα σχεδόν τα τοπωνύμια στην Ελληνική Κύπρου, προέρχονται από ένδοξους Έλληνες προγόνους μας ιδρυτές Μερικά τοπωνύμια της Κύπρου, τα οποία βεβαιώνουν τις βαθιές ελληνικές αρχέγονες της ρίζες…..
1. Αθηαίνου, από τον πρώτο οικιστή Έλληνα Αθηνογένη.
2. Αστρομερίτης, από τον πρώτο οικιστή Έλληνα που καταγόταν από το Άστρος Πελοποννήσου ή και από όνομα Αφροδίτης που ονομαζόταν και Αστρά.
3. Άσσια,από τους πρώτους οικιστές που καταγόταν από το Άσσος Μ. Ασίας.
4. Αχερίτου, από όνομα θεάς Αφροδίτης που ονομαζόταν και Ασιερά, Αστάρτη.
5. Βρομολαξιά ή σημερινή Δρομολαξιά, από το Βρόμιον ( Βρομολαξιά), επίθετο του Βάκχου. Αρχαίος οικισμός βρέθηκε περί τα 2 χλμ. από το χωριό, που χρονολογείται από το 1400 π.Χ. Αρχαία αγγεία απεικονίζουν τον Βάκχο Βρόμιον.
6. Δερύνεια, από οικιστές που ήρθαν από την πόλη του Νέστωρα, Γερύνεια
7. Ιδάλιον, από χρησμό του Μαντείου των Δελφών που δώθηκε σε έλληνες οικιστές με αρχηγό τον Χαλκάνορα να βρουν στη Κύπρο το μέρος όπου ο ήλιος ανατέλλει φωτεινός. Φτάνοντας στη περιοχή όλοι φώναξαν για τον ήλιο του Ιδαλίου… «Ίδον Άλιον», είδα τον λαμπερό ήλιο.
8. Καραβάς, από οικιστή ναυπηγό που ναυπηγούσε τέλειες πολεμικές τριήρεις. Οι πολεμικές τριήρεις της Κύπρου, ήταν ξακουστές και χρησιμοποιήθηκαν και στην εκστρατεία του Μ. Αλέξανδρου σε όλες τις ναυμαχίες και ειδικά στην Ινδία.
9. Καρπάσι, από την αρχαία λέξη Κάρπασος, λεπτό λινάρι, που παραγόταν στη περιοχή. Από αγνό Καρπασίτικο βαμβάκι που το χρησιμοποιούσαν οι Αθηναίοι σαν φυτίλι, για την άσβεστο φλόγα της θεάς Αθηνάς στον Παρθενώνα.
10. Μόρφου, από εποίκους Λάκωνες, που έκτισαν περικαλλή ναό της θεάς Αφροδίτης, η οποία έφερε και όνομα Θεά – Μορφώ ( Όμορφη). Αρχικά λεγόταν Θεομόρφου και μετά παρέμεινε το Μόρφου.
11. Λήδρα, η σημερινή Λευκωσία, από την αρχαία Ελληνική πόλη Λέδρες. (Λευκωσία, από τον πρίγκηπα Λεύκιο γιο του έλληνα βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίο Α΄, ο οποίος την ανοικοδόμησε και ανακαίνησε.)
12. Λάρνακα – Κίτιον, από τις αρχαίες ελληνικές νεκροπόλεις όπου οι νεκροί θάβονταν σε μαρμάρινες λάρνακες σαρκοφάγους
Κίτιον. Αρχαία Μυκηναϊκή πόλη, βασίλειο της Κύπρου. Η πόλη αναφέρεται από τον 12ο αιώνα π.Χ. σε Αιγυπτιακές γραφές και στην Αγία Γραφή. Μετά τον Τρωικό πόλεμο το Κίτιον εξελίσσεται σε πνευματικό και εμπορικός κέντρο του Ελληνισμού. Κατά τον Ιώσηππο ( Ιωσήππου Εβραϊκά αρχ. Α. 7.), η πόλη ιδρύθηκε μετά τον κατακλυσμό του Νώε και δόθηκε από τον Νώε στον Χετίμ ή Κιτίμ γιο του Ιαυάν, ο οποίος, κατά την παράδοση ήταν Έλληνας. Είναι η πρώτη πόλη, που ιδρύθηκε στον Ελληνικό χώρο και η αρχαιότερη. Αναφέρεται 28 φορές στην Παλαιά Διαθήκη.
13. Πάφος. Από τον γιο του Κίνυρα του ιδρυτή της πόλης Πάφου.
14. Κερύνεια, από Αχαιούς που ήλθαν από τη αρχαιότατη πόλη Κυρηνεία της Αχαϊας από το 1300 π.Χ. Ιδρυτές οι Αχαιοί Κηφέας και Πράξανδρος θρυλικοί ήρωες του Τρωικού Πολέμου. Κ.λ.π. (Α.Α.)
Έγραψε και λάλησε και ο Νομπελίστας ποιητής και διπλωμάτης Γ. Σεφέρης, που είχε μια στενή σχέση με την Κύπρο και την αγάπησε βαθιά και ενίσχυσε μέσα του την έννοια της Ελληνικότητας. Μίλησε και έγραψε πολλές φορές για την Κύπρο, εκφράζοντας αυτά τα συναισθήματα. Στις 12 Μαρτίου 1954, έγραψε στον Κύπριο ζωγράφο Αδαμάντιο Διαμαντή:
«Στο μικρό διάστημα που έμεινα στην Κύπρο, άρχισαν πολλά πράγματα και νομίζω θα με κυνηγούν αδυσώπητα ώσπου να πάρουν μορφή. Παραξενεύομαι όταν το συλλογίζομαι. Η Κύπρος πλάτυνε το αίσθημα που είχα για την Ελλάδα. Κάποτε λέω πως μπορεί να με πήρε για ψυχοπαίδι της». Λίγους μήνες νωρίτερα έγραφε από το νησί στην αδελφή του: ««...Τον έχω αγαπήσει αυτόν τον τόπο. Ίσως γιατί βρίσκω εκεί πράγματα παλιά που ζουν ακόμη, ενώ έχουν χαθεί στην άλλη Ελλάδα... ίσως γιατί αισθάνομαι πως αυτός ο λαός έχει ανάγκη από όλη μας την αγάπη και όλη τη συμπαράστασή μας. Ένας πιστός λαός, πεισματάρικα και ήπια σταθερός. Για σκέψου πόσοι και πόσοι πέρασαν από πάνω τους: Σταυροφόροι, Βενετσιάνοι, Τούρκοι, Εγγλέζοι - 900 χρόνια. Είναι αφάνταστο πόσο πιστοί στον εαυτό τους έμειναν και πόσο ασήμαντα ξέβαψαν οι διάφοροι αφεντάδες πάνω τους.»
Την ίδια χρονιά έγραψε στον Γιώργο Θεοτοκά: «Υπάρχουν σε μια γωνιά της γης 400 χιλιάδες ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια Ρωμιοσύνη, που προσπαθούν να τις αποκόψουν από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν λουλούδια θερμοκηπίου. Σ' αυτή τη γωνιά της γης δουλεύει μια μηχανή που κάνει τους Ρωμιούς σπαρτούς-Κυπρίους-όχι-Ελληνες, που κάνει τους ανθρώπους μπαστάρδους, με την εξαγορά και την απαθλίωση των συνειδήσεων, με τις κολακείες των αδυναμιών ή των συμφερόντων».
Δεν θα τους περάσει. 34 αιώνες παραμείναμε Έλληνες ….
Το Ελληνικόν, εόν όμαιμόν τε και ομόγλωσσον, και θεών ιδρύματά τε κοινά και θυσίαι ήθεά τε ομότροπα. Ηρόδοτος.
Επιμέλεια: Ομάδα Εργασίας και Έρευνας του συγγραφέα Αντώνη Αντωνά από ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΠΡΟ.
6 σχόλια:
Αγνωστες πτυχες της ιστορικης Ελληνικης Κυπριακης διαλεκτου.
Αυτα αποδεθκνυουν την Ελληνικοτητα των αδελφων Κυπριων
Ντινα
Πολύ καλό Ευχαριστώ Αντώνη.
N.I.
Η κυπριακή διάλεκτος είναι μητροδίδακτη και παραγωγική στο νησί ακολουθούμενη από τα ποντιακά, κρητικά και άλλες διαλέκτους. Η κυπριακή διάλεκτος είναι ουσιαστικά η αρχαιότερη ελληνική διάλεκτος που έχει επιζήσει στο σύγχρονο κόσμο που επικρατεί η Νέα Ελληνική γλώσσα.
Ο Όμηρος λέει: "θα σας διηγηθώ τι έγινε αυτάρ" δηλαδή AFTER = μετά, άλλη λέξη για παράδειγμα είναι το EXIT = από το έξιτε = εξέλθετε. Το κυπριακό αγκρίζουμε δεν προήλθε από το αγγλικό "angry" αλλά και αυτό με τη σειρά του προέρχεται από την ελληνική λέξη "άγριος" (agrios -> angrios -> angry). Το "νάμιν" φυσικά και σημαίνει όνομα και όχι από το αγγλικό name ή το Τούρκικο nam. Η Τσαέρα από το αρχαίο καθέδρα, το οποίο στα λατινικά γίνεται cathedra και μετά γαλλικά chaere/chaire. Ο τύπος chaere (ή ο προβηγκιανός chaira) περνάει στη γαλλοκρατούμενη Κύπρο της εποχής των Λουζινιάν, και επιβιώνει στο σημερινό τσαέρα.
Αυτές είναι μόνο λίγες από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά χωρίς να ξέρουμε την προέλευσή τους. Τι θέλω να πω με αυτά; Ότι η Κυπριακή διάλεκτος είναι ελληνικότατη και θεωρείται από πολλούς ιστορικούς ως η μοναδική πραγματικά ζωντανή ελληνική διάλεκτος.
Α.Μ. Κύπρος
Γεννιέσαι σ’ αυτήν την πανάρχαια γη καθώς μαζί σου κουβαλάς 34 αιώνες στην πλάτη σου. Αυτόματα! Γεννιέσαι σε τούτη τη συγκεκριμένη κουκκίδα του πλανήτη, ανάμεσα σε τρεις ηπείρους, με κληρονομιές που ελάχιστοι λαοί κατέχουν. Με ένα φορτίο που κράτησε και κρατάει -ακόμα, ευτυχώς- βαρύ σαν ιστορία. Δεν είναι μόνο το γαλάζιο του ουρανού, δεν είναι μόνο η ομορφιά του νησιού που ολοκληρώνει την τέλεια ζωγραφιά, δεν είναι μόνο οι κατακτητές που κέντησαν τόσο έντεχνα το χρυσοποίκιλτο φόρεμα της εναλίας γης Κύπρου...
Σ’ αυτό το όμορφο πακέτο ξεχωρίζει και κυριαρχεί το πολύ ιδιαίτερο, το πολύ μελωδικό και εύηχο περιτύλιγμα: H γλώσσα μας. Η λαλιά μας. Η ντοπιολαλιά μας. Η θαυμαστή και πανάρχαια γλώσσα μας. Η διάλεκτός μας η Κυπριακή! Δεν θα δούμε τις λεπτομέρειες αυτής της γλώσσας σ’ αυτήν εδώ τη στήλη, μιας και αυτό το θέμα χρήζει ανάλυσης από ειδικούς και γλωσσολόγους.
Είμαστε περήφανοι και για τις δυο «γλώσσες» μας; Μήπως η κυπριακή διάλεκτoς μάς κάνει κάποτε να νιώθουμε άβολα; Ετούτο το διπλό «λλ», το διπλό «ππ», το διπλό «νν» ακούγεται όμορφα ή άσχημα αισθητικά;.. Πώς ακουγόμαστε όταν «ξεχνιόμαστε», καθώς μιλάμε στα κυπριακά σε φίλους Ελλαδίτες; Μήπως (μήπως, λέω) ακουγόμαστε «χωριάτες»;..
Kαι όμως όχι. Διαπρεπής συγγραφέα Γ.Π. μας έγραψε ... "Αγαλιάζομαι όταν βλέπω τα κυπριακά σκετς στην τηλεόραση με στην καθομιλουμένη κυπριακή διάλεκτο. Η μουσικότητα της και οι λέξεις με αρχαιοελληνικές ρίζες σε καθηλώνουν ..."
Λέξεις που αναδεύτηκαν στο μίξερ του χρόνου και γέννησαν τούτον εδώ τον ήχο. Δίχως σχολεία λοιπόν, δίχως δασκάλους και πανεπιστήμια ετούτο το λεξιλόγιο βρήκε παρακλάδια κι έφτιαξε καινούργιους ποταμούς γενιά τη γενιά, από στόμα σε στόμα... Κύπριοι ποιητές υποκλίθηκαν στην ντοπιολαλιά μας κι έγραψαν εξαιρετικά ποιήματα. Ο Δημήτρης Λιπέρτης, ο Βασίλης Μιχαηλίδης, ο Καρνέρας και τόσοι άλλοι υπέροχοι σημερινοί ποιητές... Τσιαττιστά, που βγήκαν απ’ τα σπλάχνα του λαού μας... Ποιητάρηδες και τραγουδιστάδες που κράτησαν τη γλώσσα ζωντανή. Το «Τραούιν του Διγενή», «Η Αροδαφνούσα», η «Νεκαλιστή Αβκορίτισσα», η «Τριανταφυλλένη»..
Μέχρι σήμερα λοιπόν! Μέχρι αυτήν εδώ τη στιγμή χρησιμοποιούμε τη ζωντανή κυπριακή διάλεκτο... Θα έλεγα ότι δεν έχει σημασία να αναλύσουμε, ούτε να τοποθετηθούμε μπροστά σε αυτό το μεγαλείο. Διότι όταν η γλώσσα βγαίνει στους δρόμους, σαν καταιγίδα παίρνει και παρασέρνει τα πάντα μαζί της. Ας έχουμε έρθει απ’ τους Αρκάδες, όπως λένε, όπως παραδεχόμαστε... Ας έχουμε εμποτιστεί από κατακτητές και κατακτητές. Ας έχουμε περάσει τα χίλια μύρια κύματα... Πόσο όμορφο να ακούς ένα παιδάκι δυο ετών να φωνάζει στη μητέρα του «μάμμα». Πόσο όμορφο να ακούς την αδερφή σου να αναφέρεται στη μητέρα και να της λέει «μανά»... με τον τονισμό στη λήγουσα... Πόσο όμορφο να ακούς τη λέξη «τζιαι»... ξανά τζιαι ξανά... Τζιαι τζείνον το «πόθθεν είσαι»...
Ας σκύψουμε λοιπόν επάνω στην περιουσία μας. Επάνω στο χώμα μας, επάνω στην αρχαία κληρονομιά μας. Επάνω στη δημοτική μας μουσική. Και πάνω απ’ όλα επάνω στην ιδιαίτερη ετούτη γλώσσα που βρεθήκαμε να κουβαλάμε και να συλλαβίζουμε!... Κι ας μην την έχουμε διδαχθεί ποτέ! Ας γράψουμε τα τραγούδια μας με τις παράξενες λέξεις με τα διπλά και τα τριπλά σύμφωνα, κι ας φαίνονται, κι ας ακούγονται αστείες! Ας συνεχίσουμε χωρίς καμίαν αιδώ την ιστορία μας. Γιατί η γλώσσα άμα δεν είναι ιστορία, τι είναι άραγε;
Επιμέλεια με πρόσθετα σχόλια και πληροφορίες Μ.Ρ. Αρχείο μας.
Σημαντικα εγκυκλοπαιδικα λαογραφικα για την Ελληνικη Κυπρο. Λατρευω τα κυπριακα τσιαττιστα - μαντιναδες.
Κωνσταντινα
Καλησπέρα Αντώνη, πολύ ωραίο μάλιστα αναγνώρισα λέξεις που μιλούνται στις άμορφες Κυκλάδες μας και αν δεν κάνω λάθος και στην Κρήτη, αιγαίο και μεσόγειος μια γειτονιά.
Γ.Βεν.
Δημοσίευση σχολίου