καθηγητή περιβαλλοντικής πολιτικής
και Διεθνών Σχέσεων στο UNSW του Σίδνεϋ
Οι επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ κατά του Ιράν είναι ανησυχητικές, όχι μόνο για τις αμφισβητήσιμες νομικίστικες δικαιολογίες που προφασίζονται οι δύο κυβερνήσεις.
Ακόμη και αν τα χτυπήματά τους τους προκαλέσουν σοβαρές ζημιές στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, αυτό θα σκληρύνει την αποφασιστικότητα του Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό όπλο.
Και αν το Ιράν κάνει πράξη την απειλή του να αποχωρήσει από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT), αυτό θα βλάψει σοβαρά το παγκόσμιο καθεστώς μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων.
Σε μια δεκαετία διεθνών κρίσεων ασφαλείας, αυτή θα μπορούσε να είναι η πιο σοβαρή. Υπάρχει ακόμη χρόνος για να αποτραπεί αυτό το ενδεχόμενο;
Μια επιτυχημένη αλλά ευάλωτη συνθήκη
Τον Μάιο του 2015, συμμετείχα στην πενταετή διάσκεψη για την αναθεώρηση της ΝΡΤ. Οι σύνεδροι συζητούσαν επί εβδομάδες ένα σχέδιο αποτελεσμάτων και στη συνέχεια, όχι για πρώτη φορά, επεστρέφαν στο σπίτι τους χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Αντιπρόσωποι από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά μπλόκαραν το τελικό αποτέλεσμα για να αποτρέψουν την προσθήκη λέξεων που θα καλούσαν το Ισραήλ να συμμετάσχει σε διάσκεψη για τον αφοπλισμό.
Η Ρωσσία έκανε το ίδιο το 2022 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη χρησιμοποιούμενη γλώσσα σχετικά με την παράνομη κατοχή του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια στην Ουκρανία.
Τώρα, στην πιο πρόσφατη πρόκληση για την NPT, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ έχουν βομβαρδίσει τα πυρηνικά συγκροτήματα του Ιράν για να επιβάλουν δήθεν μια συνθήκη που κανένας από τους δύο δεν σέβεται.
Όταν η συνθήκη υιοθετήθηκε το 1968, επέτρεψε στα πέντε τότε πυρηνικά εξοπλισμένα κράτη -τις ΗΠΑ, τη Σοβιετική Ένωση, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα- να συμμετάσχουν, εφόσον δεσμεύονταν να μην παραδώσουν όπλα ή υλικό σε άλλα κράτη και να αφοπλιστούν οι ίδιοι.
Όλα τα άλλα μέλη έπρεπε να δεσμευτούν ότι δεν θα αποκτούσαν ποτέ πυρηνικά όπλα. Οι νεότερες πυρηνικές δυνάμεις δεν επιτρεπόταν να ενταχθούν, εκτός εάν εγκατέλειπαν τα όπλα τους.
Το Ισραήλ αρνήθηκε να συμμετάσχει, καθώς είχε αναπτύξει το δικό του αδήλωτο πυρηνικό οπλοστάσιο από τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Η Ινδία, το Πακιστάν και το Νότιο Σουδάν επίσης δεν υπέγραψαν ποτέ- η Βόρεια Κορέα ήταν μέλος αλλά αποσύρθηκε το 2003. Από όλες αυτές τις χώρες, μόνο το Νότιο Σουδάν δεν διαθέτει σήμερα πυρηνικά όπλα.
Για να καταστούν οι υποχρεώσεις εκτελεστές και να ενισχυθούν οι διασφαλίσεις κατά της εκτροπής πυρηνικού υλικού σε κράτη που δεν διαθέτουν πυρηνικά όπλα, τα μέλη υποχρεώθηκαν αργότερα να υπογράψουν το Πρόσθετο Πρωτόκολλο του ΔΟΑΕ. Αυτό έδωσε στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ευρείες εξουσίες για την επιθεώρηση των πυρηνικών εγκαταστάσεων ενός κράτους και τον εντοπισμό παραβιάσεων.
Ο ΔΟΑΕ ήταν αυτός που αποκάλυψε για πρώτη φορά τη δραστηριότητα του Ιράν σχετικά με τον εμπλουτισμό ουρανίου το 2003. Λίγο πριν από τις επιθέσεις του Ισραήλ αυτόν τον μήνα, ο οργανισμός ανέφερε επίσης ότι το Ιράν παραβίαζε τις υποχρεώσεις του στο πλαίσιο της ΝΡΤ για πρώτη φορά μετά από δύο δεκαετίες.
Η ΝΡΤ είναι αναμφισβήτητα η πιο καθολική, σημαντική και επιτυχημένη συνθήκη ασφαλείας στον κόσμο, αλλά είναι επίσης παραδόξως ευάλωτη.
Η συναίνεση που διέπει τη συνθήκη έχει πληγεί από την αποτυχία των πέντε πυρηνικών κρατών να αφοπλίσουν τα ίδια, όπως απαιτείται, και από την αποτυχία να εμποδίσουν τη Βόρεια Κορέα να αναπτύξει ένα τρομερό πλέον πυρηνικό οπλοστάσιο.
Η Βόρεια Κορέα αποσύρθηκε από τη συνθήκη το 2003, έκανε την πρώτη της πυρηνική δοκιμή το 2006 και τώρα ενδέχεται να διαθέτει έως και 50 πυρηνικές κεφαλές.
Το Ιράν θα μπορούσε να είναι το επόμενο
Πώς τα πράγματα θα μπορούσαν να επιδεινωθούν από εδώ και στο εξής
Το Ιράν υποστηρίζει ότι οι επιθέσεις του Ισραήλ υπονόμευσαν την αξιοπιστία του ΔΟΑΕ, δεδομένου ότι το Ισραήλ χρησιμοποίησε τη νέα έκθεση του ΔΟΑΕ για το Ιράν ως πρόσχημα για τα χτυπήματά του, αφαιρώντας το ζήτημα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Από την πλευρά του, ο ΔΟΑΕ διατήρησε μια θέση αρχών και επέκρινε τόσο τα αμερικανικά όσο και τα ισραηλινά πλήγματα (σ.Π/Β: η μεγαλύτερη υποκρισία των ημερών).
Το Ιράν ανταπέδωσε με δικά του πυραυλικά πλήγματα τόσο κατά του Ισραήλ όσο και κατά μιας αμερικανικής βάσης στο Κατάρ. Επιπλέον, ανακοίνωσε πως θα αποσυρθεί από την NPT.
Στις 23 Ιουνίου, μια επιτροπή του ιρανικού κοινοβουλίου ενέκρινε επίσης ένα νομοσχέδιο που θα ανέστειλε πλήρως τη συνεργασία του Ιράν με τον ΙΑΕΑ, συμπεριλαμβανομένης της έγκρισης επιθεωρήσεων και της υποβολής εκθέσεων στον οργανισμό.
Ο απεσταλμένος του Ιράν στον ΙΑΕΑ, Reza Najafi, δήλωσε ότι τα αμερικανικά χτυπήματα: «…επέφεραν ένα θεμελιώδες και ανεπανόρθωτο πλήγμα στο διεθνές καθεστώς μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι το υφιστάμενο πλαίσιο της ΝΡΤ έχει καταστεί αναποτελεσματικό».
Ακόμα και αν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ θεωρούν επιτυχείς τις επιθέσεις τους εναντίον του Ιράν, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτές ακριβώς οι επιθέσεις ανανέωσαν την αποφασιστικότητα των Ιρανών να κατασκευάσουν πυρηνικά όπλα. Τα χτυπήματα μπορεί να καθυστερήσουν μια ιρανική πυρηνική βόμβα μόνο κατά μερικά χρόνια.
Το Ιράν θα έχει δύο επιλογές προκειμένου να το πετύχει. Ο πιο μακροχρόνια θα είναι να ανασυγκροτήσει τη δραστηριότητα του εμπλουτισμού ουρανίου και να αποκτήσει σχέδια εξαιρετικά καταστροφικών όπλων, από τη Ρωσία ή τη Βόρεια Κορέα.
Εναλλακτικά, η Ρωσσία θα μπορούσε να παραδώσει στο Ιράν ορισμένα από τα πυρηνικά της όπλα. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα πρέπει να αποτελεί πραγματική ανησυχία, δεδομένου του καταιγισμού αποχωρήσεων της Μόσχας από κρίσιμες συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών κατά την τελευταία δεκαετία.
Μια ιρανική βόμβα θα μπορούσε στη συνέχεια να προκαλέσει την απόσυρση από ΝΡΤ άλλων περιφερειακών δυνάμεων, ιδίως τη Σαουδική Αραβία, οι οποίες, ξαφνικά, θα αντιμετωπίσουν μια νέα απειλή για την ασφάλειά τους.
Γιατί το Ιράν θα μπορούσε τώρα να επιδιώξει την απόκτηση μίας βόμβας
Η υποστήριξη του Ιράν στη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και το καθεστώς Άσαντ της Συρίας δείχνει σίγουρα ότι είναι ένας επικίνδυνος διεθνής παράγοντας. Οι Ιρανοί ηγέτες χρησιμοποιούν επίσης εδώ και καιρό ανησυχητική ρητορική για την καταστροφή του Ισραήλ.
Όσο αποκρουστικές και αν είναι οι λέξεις, οι ισραηλινοί και οι αμερικανοί συντηρητικοί έχουν εκτιμήσει λανθασμένα τα κίνητρα του Ιράν για την από μέρους του αναζήτηση απόκτησης πυρηνικών όπλων.
Το Ισραήλ φοβάται ότι μια ιρανική βόμβα θα αποτελούσε υπαρξιακή απειλή για την επιβίωσή του, δεδομένων των δηλωμένων προθέσεων του Ιράν να το καταστρέψει. Αλλά αυτό παραγνωρίζει το γεγονός ότι το Ισραήλ διαθέτει ήδη μια ισχυρή (αν και αδήλωτη) πυρηνική αποτρεπτική ικανότητα.
Οι ισραηλινές ανησυχίες για μια ιρανική βόμβα δεν θα πρέπει να απορρίπτονται. Αλλά άλλοι αναλυτές (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου) βλέπουν την επιθυμία του Ιράν για πυρηνική οπλική ικανότητα περισσότερο ως έναν τρόπο για την εγκαθίδρυση αποτροπής μελλοντικών στρατιωτικών επιθέσεων από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, με βασικό στόχο την προστασία του δικού τους καθεστώτος.
Οι Ιρανοί κλονίστηκαν από την εισβολή του Ιράκ εναντίον τους το 1980 και στη συνέχεια και πάλι από την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ απομάκρυνση του Ιρακινού δικτάτορα Σαντάμ Χουσεΐν το 2003. Αυτός ο πόλεμος με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ θα τους κλονίσει ακόμη περισσότερο.
Την περασμένη εβδομάδα, θεώρησα ότι αν σταματούσαν οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί, μια νέα διπλωματική προσπάθεια, με σκοπό τη συμμόρφωση του Ιράν με τον ΙΑΕΑ και την εγκατάλειψη από μέρους του του πυρηνικού τους προγράμματος θα μπορούσε να έχει μια ευκαιρία.
Ωστόσο, τα αμερικανικά χτυπήματα μπορεί να έχουν αναβάλει αυτή τη δυνατότητα για δεκαετίες. Και μέχρι τότε, η ζημιά στο καθεστώς μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων θα μπορούσε να είναι μη αναστρέψιμη.
Απόδοση: Πετροβούβαλος/Αβέρωφ
πηγή για το πρωτότυπο: The Conversation
(αναδημοσιεύεται υπό την άδεια Creative Commons)
Η εικόνα είναι από το Pinterest
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου