Έχουν περάσει περισσότερα από 10 χρόνια από τότε που ο διαπρεπής επιστήμονας από το Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, Μαρκ Πόστ έκανε μεγάλο «θόρυβο» παγκοσμίως παρουσιάζοντας το πρώτο χάμπουργκερ από βοδινό κρέας που δημιούργησε στο εργαστήριό του. Κάποιοι μίλησαν τότε για μια διατροφική επανάσταση και κάποιοι άλλοι για ένα χάμπουργκερ… «Φρανκεστάιν!».
Ο καθηγητής υποστήριζε την αναγκαιότητα της ανακάλυψής του με αδιαμφισβήτητα στοιχεία, επικαλούμενος ότι μέχρι το 2050, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα ξεπεράσει τα 9 δις και η ζήτηση κρέατος αναμένεται να αυξηθεί κατά 70% σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών. Επιπλέον, η γεωργία παράγει το 15% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ποσοστό παρόμοιο με ολόκληρο τον τομέα των μεταφορών συνδυαστικά (συμπεριλαμβανομένων όλων των αυτοκινήτων και των αεροσκαφών). Ειδικότερα οι αγελάδες απελευθερώνουν μεθάνιο, το οποίο, ως αέριο θερμοκηπίου, είναι 20-30 φορές ισχυρότερο από το διοξείδιο του άνθρακα. Αντίθετα, η παραγωγή του εργαστηριακού κρέατος έχει μέχρι και 96% χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, απαιτεί μέχρι και 99% λιγότερα εδάφη και μέχρι 96% λιγότερο νερό.
Από την άλλη περίπου 70 δισεκατομμύρια ζώων οδηγούνται σε σφαγή ετησίως, σε αντίθεση με την καλλιέργεια κρέατος που δεν απαιτείται η σφαγή κανενός ζώου. «Το 40% της τροφής μας είναι food waste. Αν καταφέρουμε να αντικαταστήσουμε το 15% της ζωικής παραγωγής με εργαστηριακό κρέας και να μειώσουμε το food waste από 40% στο 10%, νομίζω ότι θα έχουμε κάνει ένα πολύ μεγάλο βήμα», μου είχε πει ο ίδιος σε μια κατ’ ιδίαν συζήτηση στο Βερολίνο.
Η διαδικασία παραγωγής του καλλιεργούμενου κρέατος στο εργαστήριο είναι απλή. Το πρώτο βήμα είναι η λήψη μερικών μυϊκών κυττάρων από ένα ζώο, από μια αγελάδα π.χ. αν θέλουμε να παραχθεί βοδινό, η οποία γίνεται με μια μικρή βιοψία υπό αναισθησία. Τα κύτταρα που λαμβάνονται είναι τα βλαστοκύτταρα των μυών, λειτουργία των οποίων είναι η δημιουργία νέου μυϊκού ιστού κατά τον τραυματισμό του μυός. Αυτό το έμφυτο ταλέντο των βλαστοκυττάρων εκμεταλλεύονται οι επιστήμονες για την παραγωγή καλλιεργημένου κρέατος. Στη συνέχεια τα κύτταρα τοποθετούνται σε ένα μέσο που περιέχει θρεπτικά συστατικά και φυσικούς παράγοντες ανάπτυξης μέσα στο οποίο αφήνονται να πολλαπλασιαστούν όπως ακριβώς και μέσα σε ένα ζώο μέχρι να φτάσουν τα τρισεκατομμύρια κύτταρα από ένα μικρό δείγμα.
Το πρώτο χάμπουργκερ που ήταν αποτέλεσμα έρευνας πολλών ετών στο πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, χρειάστηκε για να αναπτυχθεί τρείς μήνες, ζύγιζε μόλις 142 γραμμ. και κόστισε περισσότερα από € 350.000. Η προσπάθεια χρηματοδοτήθηκε από τον Σεργκέι Μπριν, τον συνιδρυτή της Google.
Μετά την επιτυχία του πρώτου χάμπουργκερ η επιστημονική ομάδα δημιούργησε το Mosa Meat, μια καινοτόμα start up για να περάσει στη μαζική παραγωγή του εργαστηριακού κρέατος και να το φέρει φθηνά σε βάθος χρόνου στο τραπέζι κάθε πολίτη παγκοσμίως. Τα χρόνια που ακολούθησαν περισσότερες από 50 start-ups παγκοσμίως ενεπλάκησαν στη παραγωγή ζωικών προϊόντων μέσω κυτταρικών σειρών.
Καταρρέει το εγχείρημα;
Φαίνεται όμως πως τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως θα ήθελαν όσοι ασχολούνται με το εγχείρημα. Μια-μια τώρα οι αμερικανικές πολιτείες θεσπίζουν νόμους που απαγορεύουν τη διάθεσή του καλλιεργημένου κρέατος στο κοινό.
Τελευταία πολιτεία είναι του Μισισίπι που μόλις ψήφισε νομοσχέδιο που απαγορεύει το καλλιεργούμενο κρέας, σύμφωνα με το περιοδικό WIRED. Αυτό καθιστά τον Μισισίπι την τρίτη κατά σειρά πολιτεία που απαγορεύει το κρέας που καλλιεργείται σε δεξαμενές από μικρά δείγματα ζωικών κυττάρων.
Το νομοσχέδιο του Μισισίπι καθιστά παράνομο για οποιονδήποτε το να παρασκευάζει, να πουλά ή να διανέμει καλλιεργημένο κρέας στην πολιτεία. Η παράβαση του νόμου είναι πλημμέλημα, που τιμωρείται με πρόστιμο που δεν υπερβαίνει τα $500 ή/και με φυλάκιση έως και τριών μηνών. Παρόμοιοι νόμοι που ψηφίστηκαν πέρυσι στη Φλόριντα και την Αλαμπάμα επιφέρουν επίσης πιθανές ποινές φυλάκισης ή πρόστιμα έως και 500 $.
Το νομοσχέδιο περιμένει τώρα την υπογραφή του κυβερνήτη Tate Reeves και θα γίνει σύντομα νόμος, εκτός εάν ασκηθεί βέτο. Ο επίτροπος γεωργίας του Μισισίπι, Andy Gipson, επέκρινε τη βιομηχανία καλλιέργειας κρέατος και επικαλέστηκε ένα νομοσχέδιο του 2019 που απέτρεπε την επισήμανση των καλλιεργούμενων προϊόντων κρέατος ως βρώσιμου στην πολιτεία. Το 2024 έκανε μάλιστα, μια ανάρτηση στον ιστότοπό του επαινώντας τις απαγορεύσεις του καλλιεργούμενου κρέατος στη Φλόριντα και την Αλαμπάμα. «Θέλω η μπριζόλα μου να προέρχεται από βόειο κρέας που εκτρέφεται στη φάρμα, όχι από ένα πιάτο petri σε ένα εργαστήριο», έγραψε.
Για συνηθισμένο θέατρο των Πολιτικών μίλησε στο WIRED η Σούζι Γκέρμπερ, εκτελεστική διευθύντρια του Association for Meat, Poultry, and Seafood Innovation, μιας εμπορικής ομάδας που εκπροσωπεί τη βιομηχανία καλλιεργούμενου κρέατος. Ο πραγματικός αντίκτυπος του νόμου σε οποιαδήποτε από αυτές τις πολιτείες θα ήταν ελάχιστος, λέει, δεδομένου ότι το καλλιεργημένο κρέας δεν είναι διαθέσιμο προς πώληση σε καμία από αυτές.
Οι Ρεπουμπλικάνοι εκπρόσωποι Μπιλ Πίγοτ και Λέστερ Κάρπεντερ εισήγαγαν το νομοσχέδιο του Μισισίπι τον Ιανουάριο του 2025, με πλήρη πλειοφηψία. Αλλά μια παρόμοια νομοθεσία σε άλλες πολιτείες δεν είχε την ίδια αντιμετώπιση. Ένα νομοσχέδιο του Ουαϊόμινγκ που θα απαγόρευε το καλλιεργημένο κρέας καταψηφίστηκε στην τρίτη του ανάγνωση στη Γερουσία τον περασμένο Φεβρουάριο, ενώ ένα άλλο παρόμοιο που προτάθηκε στη Νότια Ντακότα επίσης απέτυχε να περάσει από ψηφοφορία στη Γερουσία τον ίδιο μήνα, γιατί ορισμένοι νομοθέτες υποστήριξαν ότι η απαγόρευση θα παρεμπόδιζε το ελεύθερο εμπόριο.
Άλλες πολιτείες εξετάζουν τη θέσπιση νομοθεσίας παρόμοιας με αυτή που έχει ήδη εγκριθεί στη Φλόριντα, την Αλαμπάμα και τον Μισισίπι. Ένα νομοσχέδιο που προτάθηκε στη Γεωργία τον Ιανουάριο καθιστά παράνομη την πώληση καλλιεργημένου κρέατος. Στη Νεμπράσκα ένα νομοσχέδιο που απαγορεύει το καλλιεργούμενο κρέας στην πολιτεία εισήχθη μετά από αίτημα του κυβερνήτη Jim Pillen τον περασμένο Ιανουάριο.
Αλλά και οι εταιρείες παραγωγής καλλιεργούμενου κρέατος δεν μένουν με σταυρωμένα χέρια. Η Καλιφορνέζικη εταιρεία καλλιέργειας κρέατος Upside Foods και το Institute of Justice, μια μη κερδοσκοπική δικηγορική εταιρεία έχουν ήδη προσφύγει στα δικαστήρια, υποστηρίζοντας ότι η απαγόρευση στη Φλόριντα παραβιάζει δύο ξεχωριστά μέρη του Συντάγματος των ΗΠΑ, τα οποία ρυθμίζουν το διακρατικό εμπόριο και τη σχέση μεταξύ ομοσπονδιακού και πολιτειακού δικαίου. Τον περασμένο Οκτώβριο, ένας ομοσπονδιακός δικαστής απέρριψε το αίτημα της Upside Foods για προσωρινή διαταγή που θα σταματούσε την απαγόρευση της Φλόριντα στο καλλιεργούμενο κρέας.
Οι συνεχείς απαγορεύσεις φαίνεται πως έκαμψαν και τον ενθουσιασμό των επενδυτών για το καλλιεργούμενο κρέας. Μόλις 226 εκατομμύρια δολάρια επενδύθηκαν σε νεοφυείς επιχειρήσεις καλλιέργειας κρέατος το 2023, σημαντικά χαμηλότερα από 922 εκατομμύρια δολάρια το 2022. Στις αρχές του 2024 η Upside Foods απέλυσε εργαζομένους, ενώ η SciFiFoods με έδρα την Καλιφόρνια έκλεισε οριστικά αργότερα το ίδιο έτος.
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι αυτή η βιομηχανία αντέχει τους δυνατούς ανέμους που τη σφυροκοπούν. Στις 8 Μαρτίου, η εταιρεία καλλιέργειας κρέατος Mission Barns, με έδρα το Σαν Φρανσίσκο, ανακοίνωσε ότι η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων δεν έχει περαιτέρω ερωτήσεις σχετικά με την ασφάλεια του προϊόντος του καλλιεργούμενου χοιρινού λίπους, ένα σημαντικό βήμα προς την πώληση του προϊόντος της στις ΗΠΑ. Δύο άλλες εταιρείες, η Upside Foods και η Eat Just, έχουν λάβει παρόμοια επιστολή από τον FDA. Τώρα η Mission Barns χρειάζεται μόνο έγκριση από το Αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας για να ξεκινήσει να δραστηριοποιείται στις ΗΠΑ.
Τι γίνεται στην ΕΕ;
Στην Ευρώπη τώρα το θέμα βρίσκεται ακόμη υπό συζήτηση. Στις 26 Ιουλίου 2024, η γαλλική start-up Gourmey ήταν πρώτη που υπέβαλε αίτηση για ρυθμιστική έγκριση κρέατος που καλλιεργείται στο εργαστήριο στην ΕΕ. Συγκεκριμένα, η εταιρεία επιδιώκει να εμπορευματοποιήσει την καλλιεργούμενη πάπια φουά γκρα της στην ΕΕ, η οποία θεωρείται σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ ως « νέο τρόφιμο ». Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) θα διενεργήσει τώρα αξιολόγηση κινδύνου του προϊόντος, μετά την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποφασίσει σχετικά με την έγκρισή του για διάθεση στην αγορά, με τη συνολική διαδικασία να αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον 18 μήνες.
Τον Οκτώβριο του 2023, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα που δηλώνει ότι « τα τρόφιμα με βάση τα κύτταρα παρουσιάζουν ηθικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές προκλήσεις και ότι ο κανονισμός για τα νέα τρόφιμα δεν είναι κατάλληλος για το σκοπό του ». Η Ιταλία προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και θέσπισε μια γενική απαγόρευση για την παραγωγή και την πώληση καλλιεργούμενου κρέατος την 1η Δεκεμβρίου 2023, η νομιμότητα της οποίας σε σχέση με τις βασικές αρχές της Οδηγίας για τη μη χρηματοοικονομική αναφορά (NFR) και του δικαίου της ΕΕ μένει να φανεί.
Τον Ιανουάριο του 2024, οι υπουργοί Γεωργίας της Αυστρίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας συνυπέγραψαν ένα σημείωμα προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που υποστηρίχθηκε και από άλλες αντιπροσωπείες, όπως της Ισπανίας και της Ελλάδας, αμφισβητώντας τον « ισχύοντα κανονισμό ως το κατάλληλο νομικό πλαίσιο » για την έγκριση προϊόντων καλλιέργειας με βάση το κρέας. Συγκεκριμένα, αυτά τα κράτη μέλη της ΕΕ υποστήριξαν ότι το καλλιεργημένο κρέας απειλεί την παραδοσιακή ευρωπαϊκή γεωργία και ζήτησαν διεξοδική συζήτηση πριν επιτρέψουν την παραγωγή του.
Πιο συγκεκριμένα, οι Υπουργοί των παραπάνω κρατών εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο τέτοιων εξελίξεων στις αγροτικές περιοχές, με τη βιωσιμότητα, την πρόσβαση των καταναλωτών σε αυτά τα προϊόντα λόγω του κόστους, τη σήμανση και την εμφάνιση πιθανών μονοπωλίων. Από την άποψη αυτή, το σημείωμα προτείνει να ξεκινήσει, πριν από οποιαδήποτε έγκριση, « μια γνήσια και ολοκληρωμένη δημόσια διαβούλευση για το κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο », αυστηρότερους κανόνες (για παράδειγμα, να μην επιτρέπεται να ονομάζονται ‘κρέας’ προϊόντα με βάση τα κύτταρα) και η ΕΕ «να παρουσιάσει μια βασισμένη σε γεγονότα ολοκληρωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων του καλλιεργούμενου κρέατος πριν από οποιαδήποτε άδεια για πώληση και κατανάλωση ». Το τελευταίο θα πρέπει να αφορά « δεοντολογικά, οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς και ζητήματα διατροφής, ασφάλειας υγείας, επισιτιστικής κυριαρχίας και καλής διαβίωσης των ζώων».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου