9 Μαρτίου 2025

Η υπόθεση της Ιλλυρικής Γλώσσας και η σύνδεσή της με την Αλβανική

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης
 
Η Ιλλυρική γλώσσα παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα γλωσσικά μυστήρια της αρχαιότητας. Σε αντίθεση με τα ελληνικά και τα λατινικά, τα οποία μας άφησαν εκτενή γραπτά κείμενα, η Ιλλυρική δεν έχει διασωθεί σε καμία μορφή. Παρ’ όλα αυτά, η ύπαρξή της θεωρείται δεδομένη λόγω της αναφοράς συγκεκριμένων τοπωνυμίων, φυλετικών ονομάτων και ανθρωπωνυμιών σε αρχαίες ελληνικές και ρωμαϊκές πηγές.
 
Το σύνολο των λέξεων που αποδίδονται στα Ιλλυρικά ανέρχεται σε 17, οι οποίες καταγράφονται από Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς και θεωρούνται Ιλλυρικές επειδή: 
  1. Απαντώνται σε γεωγραφικές περιοχές που οι αρχαίοι περιγράφουν ως Ιλλυρία.
  2. Δεν έχουν γνωστή ελληνική ή λατινική ετυμολογία.
  3. Δεν υπάρχει άλλη γνωστή αρχαία γλώσσα της περιοχής που θα μπορούσε να τις ετυμολογήσει. 
Οι 17 “Ιλλυρικές” Λέξεις και οι Πηγές τους 
 
Λέξη Κατηγορία Αρχαίος Συγγραφέας Γλώσσα Πηγής Εποχή 
Λαβεάτες (Labeatae) Φυλή Τίτος Λίβιος (Ab Urbe Condita 44.31) Λατινικά 1ος αι. π.Χ. 
Ταουλάντιοι (Taulantii) Φυλή Πολύβιος (Ιστορίαι 2.5) Ελληνικά 2ος αι. π.Χ. 
Αρδιαίοι (Ardiaei) Φυλή Πολύβιος (Ιστορίαι 2.11) Ελληνικά 2ος αι. π.Χ. 
Δασσαρήτες (Dassaretii) Φυλή Πολύβιος (Ιστορίαι 5.108) Ελληνικά 2ος αι. π.Χ. 
Δαορσοί (Daorsi) Φυλή Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Naturalis Historia 3.143) Λατινικά 1ος αι. μ.Χ. 
Πλειάδες (Pleraei) Φυλή Τίτος Λίβιος (Ab Urbe Condita 43.20) Λατινικά 1ος αι. π.Χ. 
Αμαντίνοι (Amantini) Φυλή Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Naturalis Historia 3.143) Λατινικά 1ος αι. μ.Χ. 
Παρθίνοι (Parthini) Φυλή Πολύβιος (Ιστορίαι 2.11) Ελληνικά 2ος αι. π.Χ. 
Διμαντίοι (Dimallii) Φυλή Τίτος Λίβιος (Ab Urbe Condita 31.27) Λατινικά 1ος αι. π.Χ. 
Λισσός (Lissus) Τοπωνύμιο Τίτος Λίβιος (Ab Urbe Condita 44.30) Λατινικά 1ος αι. π.Χ. 
Ναρόνα (Narona) Τοπωνύμιο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Naturalis Historia 3.143) Λατινικά 1ος αι. μ.Χ. 
Σκόδρα (Scodra) Τοπωνύμιο Τίτος Λίβιος (Ab Urbe Condita 44.31) Λατινικά 1ος αι. π.Χ. 
Λάβεατις (Labeatis – Λίμνη Σκόδρα) Τοπωνύμιο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Naturalis Historia 3.144) Λατινικά 1ος αι. μ.Χ. 
Γένθιος (Gentius) Ανθρωπωνύμιο Τίτος Λίβιος (Ab Urbe Condita 44.30) Λατινικά 1ος αι. π.Χ. 
Πλείσαυος (Pleuratus) Ανθρωπωνύμιο Πολύβιος (Ιστορίαι 2.11) Ελληνικά 2ος αι. π.Χ. 
Δελμίνον (Delminium) Τοπωνύμιο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Naturalis Historia 3.142) Λατινικά 1ος αι. μ.Χ. 
Σαλόνα (Salona) Τοπωνύμιο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Naturalis Historia 3.142) Λατινικά 1ος αι. μ.Χ.   
 
Η Απουσία Γραπτών Μνημείων της Ιλλυρικής 
 
Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που περιβάλλουν την Ιλλυρική γλώσσα είναι η πλήρης έλλειψη γραπτών μνημείων. Σε αντίθεση με τα ελληνικά και τα λατινικά, που διαθέτουν εκτεταμένα κείμενα και επιγραφές ήδη από την αρχαιότητα, τα Ιλλυρικά δεν έχουν αφήσει κανένα ίχνος γραπτής μορφής. Αυτό σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε: 
  • Αν η Ιλλυρική γλώσσα είχε δικό της αλφάβητο ή αν χρησιμοποιούσε κάποιο δάνειο σύστημα γραφής. Σε περιοχές που θεωρούνται Ιλλυρικές έχουν βρεθεί ελληνικές και λατινικές επιγραφές, αλλά καμία που να έχει χαρακτηριστεί με βεβαιότητα ως Ιλλυρική.
  • Τη γραμματική και το συντακτικό της γλώσσας. Δεν γνωρίζουμε πώς σχηματίζονταν οι λέξεις, αν υπήρχαν πτώσεις, χρόνοι ρημάτων ή κάποια χαρακτηριστικά που να τη συνδέουν με άλλες γνωστές γλώσσες της Ινδοευρωπαϊκής οικογένειας.
  • Το λεξιλόγιό της, πέρα από τα ελάχιστα τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια που αποδίδονται σε αυτήν. Η σύνδεση αυτών των λέξεων με την Ιλλυρική είναι κυρίως υποθετική, αφού δεν έχουμε κάποιο συγκριτικό υλικό για να τις εντάξουμε σε ένα σαφές γλωσσικό πλαίσιο. 
Συνεπώς, η μόνη βάση για την υπόθεση της ύπαρξης της Ιλλυρικής γλώσσας είναι οι 17 λέξεις που συναντώνται σε ελληνικές και λατινικές πηγές και δεν μπορούν να ετυμολογηθούν με βεβαιότητα από καμία γνωστή γλώσσα της αρχαιότητας. Όμως, το γεγονός ότι η γλώσσα αυτή δεν άφησε κανένα γραπτό μνημείο θέτει σοβαρά εμπόδια στην επιστημονική μελέτη και επιτρέπει μόνο υποθέσεις, χωρίς να είναι δυνατή η ανακατασκευή της. 
 
Η Θεωρία της Σύνδεσης με την Αλβανική 
 
Λόγω της γεωγραφικής τοποθεσίας, στην οποία βρίσκονταν οι αρχαίοι Ιλλυριοί, έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι η σύγχρονη Αλβανική γλώσσα αποτελεί άμεσο απόγονο της Ιλλυρικής. Αυτή η υπόθεση βασίζεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι η περιοχή που οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι αποκαλούσαν Ιλλυρία κατοικείται σήμερα από Αλβανούς. 
 
Ωστόσο, η θεωρία αυτή είναι προβληματική και δεν στηρίζεται σε γλωσσολογικά ή ιστορικά δεδομένα, αλλά σε μία απλή γεωγραφική συσχέτιση. Οι λόγοι για τους οποίους η σύνδεση μεταξύ Ιλλυρικής και Αλβανικής είναι αμφισβητήσιμη είναι οι εξής: Οι πρώτες ιστορικές αναφορές στην Αλβανική γλώσσα είναι εξαιρετικά μεταγενέστερες. Η πρώτη γνωστή αναφορά στην ύπαρξη της αλβανικής γλώσσας εμφανίζεται μόλις τον 14ο αιώνα μ.Χ., σε βυζαντινά και λατινικά κείμενα.
 
Το πρώτο γραπτό κείμενο στην Αλβανική καταγράφεται τον 16ο αιώνα. Πρόκειται για το “Μισάλι του Γκιον Μπουζούκου” (1555), το οποίο όμως δεν είναι λογοτεχνικό έργο, αλλά ένα θρησκευτικό κείμενο γραμμένο από καθολικούς ιεραποστόλους με σκοπό την προώθηση του Χριστιανισμού στους αλβανόφωνους πληθυσμούς.
 
Τα πρώτα βιβλία στην Αλβανική που δεν είναι θρησκευτικά εμφανίζονται μόλις τον 18ο αιώνα. Μέχρι τότε, όλα τα γνωστά γραπτά κείμενα στην Αλβανική είναι Χριστιανικά και συντάχθηκαν από κληρικούς που ήθελαν να διαδώσουν τη χριστιανική πίστη στους Αλβανούς. 
 
Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι η Αλβανική, ως καταγεγραμμένη γλώσσα, εμφανίζεται τουλάχιστον 1500 χρόνια μετά την εξαφάνιση των Ιλλυριών από τις ιστορικές πηγές. Καμία Ιλλυρική επιγραφή δεν έχει βρεθεί, και κανένα κείμενο που να μας επιτρέπει να συγκρίνουμε τις δύο γλώσσες δεν υπάρχει. 
 
Καμία από αυτές τις 24 λέξεις δεν σχετίζεται με την αλβανική γλώσσα που ομιλείται σήμερα. 
 
Συμπέρασμα 
 
Η σύνδεση της Ιλλυρικής με την Αλβανική γλώσσα είναι μία θεωρία που στηρίζεται περισσότερο στη γεωγραφία και λιγότερο σε γλωσσολογικά ή ιστορικά δεδομένα. Η Ιλλυρική δεν έχει αφήσει κανένα γραπτό μνημείο, επομένως είναι αδύνατο να αποδειχθεί ότι κάποια σύγχρονη γλώσσα είναι άμεση απόγονός της. 
 
Από την άλλη, η Αλβανική εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο πάρα πολύ αργά, μετά τον 14ο αιώνα μ.Χ., και οι πρώτες της καταγεγραμμένες μορφές είναι Χριστιανικά λειτουργικά κείμενα του 16ου αιώνα. Το γεγονός ότι η γλώσσα αυτή καταγράφεται τόσους αιώνες μετά την αρχαιότητα, και μάλιστα από τρίτους, καθιστά οποιαδήποτε σύνδεση με την Ιλλυρική καθαρά υποθετική και καθόλου αποδεδειγμένη. 
 
Η προσπάθεια να παρουσιαστεί η Αλβανική ως συνέχεια της Ιλλυρικής στηρίζεται στην πολιτική και όχι στην επιστήμη. Η απόπειρα ταύτισης δύο γλωσσών με 1500 χρόνια κενό μεταξύ τους, εκ των οποίων η μία δεν έχει αφήσει ούτε μία λέξη γραπτή, είναι από απίθανη έως αβέβαιη.
 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 6:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.