25 Οκτωβρίου 2020

Ο θεσμός του γάμου στην αρχαία Αθήνα

 
Η παρούσα μελέτη, υπό τον αρχικό τίτλο: «Θεολογία γάμου. Ανθρωπολογική, εκκλησιολογική και εσχατολογική θεώρηση της σχέσης των δύο φύλων εντός του χριστιανικού γάμου», σκοπό έχει μέσα από μια σύντομη ιστορική αναδρομή, τις ευαγγελικές, αποστολικές περικοπές και πατερικές τοποθετήσεις να αναδείξει την ανθρωπολογική, εκκλησιολογική και εσχατολογική θεώρηση του Μυστηρίου του Γάμου.
 
Θα αναφερθούμε στις μορφές οικογένειας, στην ιερολογία του γάμου, τον ορθό τρόπο επιλογής συζύγου, τον τρόπο τέλεσης του μυστηρίου, τους σκοπούς και καρπούς του. Θα εστιάσουμε κυρίως στην αγαπητική σχέση των συζύγων εντός του χριστιανικού έγγαμου βίου ανάγοντάς την στα Έσχατα.  
 
Θα αναφερθούμε σε κάποια ενδοοικογενειακά προβλήματα, στη σωστή ανατροφή των τέκνων, την ατεκνία, υιοθεσία, υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, το διαζύγιο, το δεύτερο γάμο. Τέλος θα καταγράψουμε την ποιμαντική φροντίδα της Εκκλησίας και θα προτείνουμε τρόπους αρμονικής συνύπαρξης των συζύγων.
 
1. Ο Θεσμός του γάμου στην αρχαιότητα  
 
1 Α. Αθήνα  
 
Η Αθηναία, η γυναίκα που ήταν σύζυγος ή κόρη Αθηναίου πολίτη, ήταν αρκετά δύσκολο να αποκτήσει την ανεξαρτησία της. Παρέμενε πάντοτε υπό την κηδεμονία του πατέρα της, του αδερφού από τον ίδιο πατέρα, των παππούδων της ή του νόμιμου κηδεμόνα της, του «κυρίου» της, ο οποίος μεταξύ άλλων διαχειριζόταν και την περιουσία της.  
 
Ο γάμος, δεν ήταν επιλογή της νέα γυναίκας, και η συγκατάθεσή της δεν ήταν απαραίτητη, αν και κάποιες φορές την ρωτούσαν. Η κηδεμονία της μετατοπιζόταν στον σύζυγο της και αν αυτός αργότερα πέθαινε, κηδεμόνας της καθοριζόταν ο γιος της ή ο πιο κοντινός της συγγενής (π.χ. αδερφός).  
 
Η «επίκληρος», η κοπέλα που κληρονομεί τον πατέρα της επειδή δεν υπάρχει άντρας κληρονόμος παντρεύεται υποχρεωτικά τον πιο κοντινό συγγενή της. Αυτός που δέχεται να την παντρευτεί, κάποιες φορές χωρίζει την πρώτη του σύζυγο και υποχρεούται από νόμο του Σόλωνα να συνευρίσκεται μαζί της τρεις φορές το μήνα για την απόκτηση άρρενος απογόνου προς συνέχιση του οίκου.  
 
Ο γάμος για τους περισσότερους ήταν «αναγκαίο κακό», αφού η σύναψή του ήταν κοινωνική και θρησκευτική υποχρέωση, χωρίς να υπάρχουν βαθύτερα συναισθήματα, αφού οι μελλόνυμφοι ήταν τις περισσότερες φορές άγνωστοι. Ο έρωτας ήταν συνώνυμο του πάθους του ερωμένου και εραστή, χωρίς να σημαίνει ότι δεν προέκυπτε κάποιες φορές.  
 
Η συνεισφορά της Αθηναίας γυναίκας στην οικογενειακή περιουσία γινόταν είτε με οικιακά σκεύη, χρυσά κοσμήματα, αρώματα είτε με ακίνητη περιουσία, κτήματα που παραχωρούνταν στον γαμπρό για να τα εκμεταλλεύεται άλλα δεν του ανήκαν. Αν ο σύζυγος χώριζε, η γυναίκα μπορούσε να κρατήσει την περιουσία που έφερε μαζί της πριν τον γάμο, την μισή αγροτική παραγωγή και τα μισά από ότι είχε υφάνει η ίδια μέσα στο σπίτι. Επιπλέον δικαιούταν να πάρει και κάποια χρήματα από τον σύζυγο της. Σε περίπτωση θανάτου του συζύγου η προίκα της, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ένα δεύτερο γάμο. Ενώ αν είχε παιδιά θα μπορούσε να μένει στο σπίτι του άνδρα της και η προίκα της παραχωρούνταν στα παιδιά της.  
 
Ο άντρας για να ικανοποιήσει τις ιδιαίτερες ερωτικές επιθυμίες του, σεβόμενος την ιερότητα του γάμου και την νόμιμη σύζυγό του κατέφευγε σε παλλακίδες. Αυτές ήταν ελεύθερες Αθηναίες ή δούλες ή ξένες ελεύθερες που συνδεόταν ερωτικά με τον σύζυγο της Αθηναίας αλλά δεν είχαν καμιά νομική κατοχύρωση από τον σύντροφο της Αθηναίας. 
 
Τις περισσότερες φορές η Αθηναία ήταν υποχρεωμένη να ανέχεται την παρουσία της ακόμα και μέσα στο σπίτι της. Αυτό όμως δεν αποτελούσε μοιχεία για τον Αθηναίο πολίτη. Η μόνη μορφή μοιχείας που ήταν κατακριτέα ήταν η σύναψη ερωτικής σχέση με την σύζυγο ενός άλλου Αθηναίου πολίτη. Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου προκειμένου να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό πρόβλημα επιβλήθηκε να έχει κάθε Αθηναίος εκτός της νομίμου συζύγου και μία δεύτερη, Αθηναία ή ξένη.  
 
Αντίθετα αν η σύζυγος απατούσε τον σύζυγο της τότε τιμωρούνταν αυστηρά. Η τιμωρία που της επέβαλε το κοινωνικό σύνολο επικεντρώνονταν στην απώλεια του μοναδικού δικαιώματος, τη συμμετοχή της σε θρησκευτικές τελετές, που ήταν και η μόνη πολιτική δραστηριότητα. Η αποδεδειγμένη δε μοιχεία της συζύγου καθιστά την αποπομπή της υποχρεωτική.  
 
Η στειρότητά της αποτελούσαν αιτία αποπομπής της, αφού ο σύζυγος εκπλήρωνε ένα πατριωτικό και θρησκευτικό του καθήκον. Η εγκυμοσύνη δεν αποτελούσε τροχοπαίδι σε περίπτωση που ο άνδρας της επιθυμούσε την εκδίωξή της. Ο μοναδικός φραγμός εκδίωξης ήταν η επιστροφή της προίκας, που θεωρούταν απαραίτητη προϋπόθεση για να θεωρηθεί νόμιμος ο γάμος.  
 
Η σύζυγος είχε την δυνατότητα να υποβάλει αίτηση διαζυγίου στον ανώτερο άρχοντα, που ήταν ο προστάτης των αδυνάτων, συνοδευόμενη από τους λόγους διαζυγίου. Η απιστία δεν θεωρείται αιτία διαζυγίου μιας και επιτρέπεται η σεξουαλική ελευθερία του παντρεμένου άνδρα, ενώ η αποδεδειγμένη κακοποίηση της γυναίκας αποτελεί βάσιμη αιτιολογία.  
 
Ως νόμιμη σύζυγος Αθηναίου πολίτη ο ρόλος της περιοριζόταν στην γέννηση και σωστή ανατροφή των παιδιών για την συνέχιση της οικογένειας και στην διαχείριση (όχι οικονομική) του οίκου της. Είχε την επίβλεψη των υπηρετριών, κατεύθυνε όλες τις δραστηριότητες μέσα στο σπίτι, αναλάμβανε να εκπαιδεύσει τις δούλες και είχε την εποπτεία της τροφού που θα μεγάλωνε τα παιδιά της.  
 
Δύο νόμιμα μέσα είχε στη διάθεσή του ο άνδρας για να μην αποκτήσει μεγάλη οικογένεια, η έκτρωση ή η έκθεση του νεογνού, αφού επιδίωξη ήταν η περιουσία να μην μοιραστεί σε πολλά μερίδια. Ο πατέρας επιλέγει για την τύχη του χωρίς τη συμβολή της μητέρας. Το νόθο ή νόμιμο μη επιθυμητό νεογέννητο εκτίθεται και πεθαίνει από την πείνα, γιατί δεν θεωρείται ακόμη μέλος του κοινωνικού συνόλου και η ύπαρξή του αγγίζει μόνο τα φυσικά συναισθήματα [1].  
 
 
Παραπομπές:  
 
[1] Robert Flaceliere, μετάφραση Βανδώρος Γ. , Ο δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος των Αρχαίων Ελλήνων, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα, 2003, σελ.60-90 
 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 11:00 π.μ.
Κατηγορία Θέματος , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.