18 Νοεμβρίου 2018

Οι «απόγονοι» της Μακεδονικής φάλαγγας σε Βυζάντιο – Δύση

Γράφει ο Παντελής Καρύκας
Η επανεισαγωγή της σάρισσας στο ελληνικό οπλοστάσιο στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα από τον Φίλιππο – κατ’ άλλους από τους Επαμεινώνδα και Πελοπίδα – διαφοροποίησε σε εκπληκτικό βαθμό τον έως τότε τρόπον περί του μάχεσθαι που ίσχυε στην Ελλάδα.
Τα μακρά δόρατα των Ελλήνων Μακεδόνων, απευθείας απόγονοι των μυκηναϊκών εγχών, καθιστούσαν την νέου τύπου φάλαγγα ακατάβλητη. Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση και των ελληνιστικών κρατών, η σάρισσα ξεχάστηκε.

Βυζάντιο

Η χρήση της όμως επανεισήχθη στο Βυζάντιο. Οι Βυζαντινοί σκουτάτοι- βαριά οπλισμένοι πεζοί- έφεραν μακρύτατα δόρατα μήκους 3,5-4 μέτρων και τάσσονταν για μάχη όπως και οι Μακεδόνες. Τον 10ο αιώνα μ.Χ. επανεισήχθει σε χρήση, από τους στρατηγούς αυτοκράτορες της Μακεδονικής δυναστείας, και η πειραματική μικτή φάλαγγα δορυφόρων – σαρισσοφόρων και τοξοτών, που είχε σκεφθεί να χρησιμοποιήσει ο Μ. Αλέξανδρος, εμπνεόμενος όμως από το «ευαγγέλιο» του, την Ιλιάδα.

Στην Ιλιάδα ο Όμηρος παρουσιάζει τακτικά τμήματα βαρέως πεζικού να υποστηρίζονται από «πυρά» ελαφρών πεζών. Από εκεί ορμώμενοι οι ανατολίτες ανέπτυξαν τους τύπου σπαραμπάρα σχηματισμούς. Από εκεί ορμώμενος και ο Αλέξανδρος σκέφθηκε τη δημιουργία της πειραματικής φάλαγγας. Κάθε σύνταγμα 256 ανδρών της πειραματικής φάλαγγας του Αλεξάνδρου, τασσόταν σε βάθος 16 ζυγών, εκ των οποίων οι άνδρες των τριών πρώτων ήταν οπλισμένοι με σάρισσες, οι άνδρες των επομένων με τόξα και αυτοί του τελευταίου πάλι με σάρισσες.

Επρόκειτο για έναν σχηματισμό που η φιλοσοφία ανάπτυξης του έγκειτο στη μίξη εκηβόλων και αγχεμάχων όπλων. Ένας τέτοιος σχηματισμός ήταν ουσιαστικά ακατάβλητος από επιθέσεις ιππικού, όχι όμως και πεζικού. Μετά τον θάνατο του εμπνευστή της η πειραματική φάλαγγα δεν ξεχάστηκε. Και ο Αλέξανδρος δεν την χρησιμοποίησε ποτέ σε μάχη, οι Βυζαντινοί όμως την χρησιμοποίησαν, κατά κόρον μάλιστα ιδίως στο διάστημα από τον 9ο ως τον 11ο αιώνα μ.Χ. 

Γερμανική φάλαγγα σαρισσοφόρων του 16ου αι.
Από τον Κάρολο τον Τολμηρό στην κολουνέλα

Στη δυτική Ευρώπη όμως, οι σχηματισμοί σαρισσοφόρων επανήλθαν στα πεδία μαχών από τον 13ο αιώνα μ.Χ. για να αποτελέσουν το αντίδοτο στο βαρύ ιππικό των ιπποτών. Δύο αιώνες αργότερα επανήλθε σε χρήση και η πειραματική φάλαγγα του Αλεξάνδρου, προσαρμοσμένη φυσικά στα δεδομένα του 15ου αιώνα. Πρώτος ο δούκας Κάρολος ο Τολμηρός της Βουργουνδίας χρησιμοποίησε μικτά τμήματα σαρισσοφόρων και τοξοτών, κατά τους πολέμους ενάντια στους Ελβετούς.

Το σκεπτικό του Καρόλου ήταν απλό. Οι φάλαγγες των σαρίσσοφόρων ήταν μεν ανίκητες από το βαρύ ιππικό, τους ιππότες, αλλά μπορούσαν να του προκαλέσουν απώλειες μόνο όταν αυτό έκανε το λάθος να τους επιτεθεί. Συνεπώς έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος ώστε η φάλαγγα των πεζών να είναι σε θέση να προκαλεί απώλειες στο ιππικό εκ του μακρόθεν, προκαλώντας παράλληλα να της επιτεθεί και κατ’ επέκταση να κατατριβεί.

Η παλαιά λοιπόν ιδέα του Αλεξάνδρου αναβίωσε, μόνο που τώρα οι τοξότες του Καρόλου, αντί του σύνθετου τόξου, ήσαν οπλισμένοι με το τρομερό μακρύ τόξο (δραστικό βεληνεκές 400 μέτρα. Στα 100 μέτρα μπορούσε να διαπεράσει πανοπλία ιππότη). Πραγματικά οι βουργουνδικές μεικτές φάλαγγες σαρισσοφόρων και τοξοτών, επικράτησαν με άνεση των Γάλλων ιπποτών. Συντρίφτηκαν όμως από τους Ελβετούς σαρισσοφόρους και λογχοδρεπανηφόρους.

Η επανάσταση πάντως ήρθε από τον διάσημο Ισπανό στρατηγό ντε Κόρντοβα, ο οποίος το 1502 επινόησε τον σχηματισμό της κολουνέλας –κολόνα, φάλαγγα.

Ο σχηματισμός αυτός αποτελούσε ακριβές αντίγραφο της πειραματικής φάλαγγος του Αλεξάνδρου, σε συνδιασμό με τη ρωμαϊκή λεγεώνα. Η μόνη διαφορά ήταν πως τώρα τους σαρισσοφόρους και τους ξιφομάχους υποστήριζαν με τα βλήματα τους αρκεβουζιοφόροι. Κάθε κολουνέλα διέθετε ένα οργανικό τμήμα ξιφομάχων, ανάλογο με τα αντίστοιχα των ρωμαϊκών λεγεώνων. Ο σχηματισμός της κολουνέλας αποτέλεσε το απαύγασμα των ιστορικών γνώσεων του ντε’ Κόρντοβα.

Κορμός του σχηματισμού ήταν οι σαρισσοφόροι, οι οποίοι τάσσονταν σε πυκνή φάλαγγα βάθους 24 συνήθως ζυγών. Γύρω τους τάσσονταν οι αρκεβουζιοφόροι, ώστε να υποστηρίζουν με τα πυρά τους τους σαρισσοφόρους, αλλά και να υποστηρίζονται με τη σειρά τους και αυτοί από εκείνους σε περίπτωση εφόδου ιππικού. Βαρύτερα θωρακισμένοι ξιφομάχοι τάσσονταν πίσω από τους σαρισσοφόρους, ως εφεδρεία. 

Τέρθιο

Σε περίπτωση εμπλοκής των φιλίων σαρισσοφόρων με αντίστοιχο εχθρικό τμήμα, οι ξιφομάχοι εφορμούσαν κατά του εμπλεγμένου εχθρού, τον πλαγιοκοπούσαν και τον κατέκοπταν. Στα μέσα του 16ου αιώνος όμως η κολουνέλα ως σχηματισμός ξεπεράστηκε και έδωσε τη θέση της στο περίφημο τέρθιο. Το τέρθιο ήταν ένας συμπαγής σχηματισμός ανδρών-2.000 ως 3.000 αρχικά- οι οποίοι τάσσοντο σε μεγάλο βάθος, ως 50 ζυγούς. 

Οι άνδρες ήταν εξοπλισμένοι με σάρισσες και αρκεβούζια (μουσκέτα αργότερα) σε αναλογία 1:1 ως 2:1 περίπου. Τον 17ο αιώνα η δύναμη κάθε τέρθιο περιορίστηκε στους 1.500 άνδρες, ταυτιζόμενη ακόμα και στο σημείο αυτό με τις τάξεις των πεζεταίρων του Αλεξάνδρου.

Η φιλοσοφία λειτουργίας ενός τέρθιο σε τίποτα δεν διέφερε από την αντίστοιχη όχι μόνο της πειραματικής φάλαγγας του Αλεξάνδρου, αλλά και των κοινών οπλιτικών και μακεδονικών φαλαγγών, των υποστηριζομένων από τμήματα ψιλών. 

Η μόνη διαφορά έγκειτο στο ότι στους αρχαιοελληνικούς σχηματισμούς τα τμήματα ψιλών – εκηβολιστών – δεν ήταν οργανικά των τμημάτων του βαρέως πεζικού, αλλά διατίθεντο κατά περίπτωση σε αυτό. Συμπαγείς σχηματισμούς σαρισσοφόρων χρησιμοποιούσαν και οι περίφημοι Γερμανοί Λάνσκχνετς και Ελβετοί, οι οποίοι θεωρούντο οι καλύτεροι της Ευρώπης.

πηγή



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 12:30 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.